Harremana

    OEH - Bilaketa

    782 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    iduritu.
    sense-1
    1. (AN-ulz, B, BN; Urt I 220, Ht VocGr, Lar, Añ (G, AN), Arch VocGr , VocBN , Dv, H, VocB ), uduritu, uduitu. Ref.: A; Iz Ulz; Gte Erd 163.
     (Aux. intrans. bipersonal). Parecer. "Parecerse así equivocadamente" Lar. "Figurársele a uno" Añ. "Letizia iduritu zaut handitua, Letizia m'a paru grandie; iduritzen bazauzu gauza hori zuretzat on dela har zazu eta bertzela utz, s'il vous semble" VocBN . "Iduritu zaion, il se douta, il soupçonna, il lui semble" H. v. iduri izan (2), 1 iruditu (2) . Tr. Documentado desde la primera mitad del s. XVII, es usado por autores de todas las épocas y dialectos excepto el vizcaíno, en el que sólo encontramos algún ej. moderno (Alzola Atalak 71, Onaind STeresa 36). La forma gral. del sust. vbal. es iduritze- ; hay iduritutze- en Arrantz (23), P. Errota (56), Mendaro Txirristaka (428) y Uztapide (Sas 69). Se encuentran formas sintéticas en Arambillaga, Goyhetche (que emplea formas como diduritzaik (146), diduritzaizu (61), diduritzo (210), ziduritzon (303), badiduritzoke (155)) y Orixe (aisladamente en Mi y QA y varios en Aitork ). En DFrec hay 24 ejs. de iduritu, 8 de ellos septentrionales.
    Gogoak emaiten deraut ene eskiribatzeko molde haur etzaiela guztiei ongi idurituko. Mat XIV. Barrenago sarthu gabe ifernuko penetan, / iduritzen zait on dela bereztea partetan. EZ Man I 96. Nori berea iduritzen baitzaika hoberenik eta ederrenik. Ax 18 (V 10). Zubia den baiño handiago iduriturik [...] eror baitzindezke. Ib. 143 (V 94). Suak [...] arrodak, ezpatak, iduritzen zitzaizten martirei loreak. SP Phil 8 (He 8 iduritzen zitzaizten). Badidurit zuri manera huntan mintzatzean konseillatzen darotzudala. Arbill 89. Ekharri idurituko zaizkio, eskualdunak direlarik, eztirela hitzkuntza berekoak. ES 398. [Fruitu hori] karratsegia zaio naski iduritu. Lg (in Iraultza 122). Jainkoa zerbitzatzea, mundua ta debrua zerbitzatzen diren bezala, sobra idurituko othe zait? Dh 276. Murmuratzen dituzu / iduritzen zaitzunak / horiek dira zure / jendetasunak. Bordel 75. Gaizki iduritzen zat / gaur zure pulsua / indarrika ez dauka. It Fab 130s. Lagüner diezü huntü bi kobla, / üdüritürik ezi merexi ziela. Etch 336. Zamariak bere baithan zerbait iduriturik / baderra: [...]. Gy 74 (Harriet traduce "le cheval, se doutant en lui-même"). Diduritzait net komeni dela, / egiñ dezan nik bezala. Ib. 158 (v. tbn. 41, 46, 124). Bigarren ametsa ere esan zien. [...] Iduritu zat eguzkiak, illargiak eta amaika izarrek agur egiten zidatela. Lard 48. Eritasun hartan botz bat iduritu zitzaion zioena: [...]. Laph 41. Bainan zuri ez iduritu zuretzat aski nintzala. ChantP 292. Den baino ere hamar aldiz laburrago iduritu zitzaitan bide hori. Elzb PAd 34s. Aditzian zuren kantua iduritu zait nere asta-kume aren arrantza. Urruz Urz 49. --Ori da. --Ederki iduritzen zait. Muj PAm 38. Zabal dagola ikusten badet / nik tabernako atia / iduritzen zait pekatu dala / an sartu gabe joatia. Tx B 58. Urrats batzu iduriturik, oihu egin zuen: nor da hor? Zerb Azk 107. Emakume esanak zidurizkidan, eta lotsatu ninteken oriei leku ematen. Or Aitork 41 (v. tbn. 63, 77, 83, 84). Zer iduritu zaizu / orrek esan duna? Basarri (in Uzt LEG I 216). Biziki bitxi iduritu zitzautan. Etchebarne 109. Daitekeen soinurik ederrena iduritu zitzaion. MEIG IX 103s.
    v. tbn. Gç 31. Tt Onsa 5. INav 50. Mong 586. ES 91. Ch III 36, 1. Lar SAgust 10. Mb IArg I 329. Mih 110. Brtc 241. AA I 470. Dh 110. FrantzesB I 131. Prot 65. MarIl 80. Jaur 123. Arch Fab 239. Izt C 165. LuzKant 30. Hb Egia 32. Dv Lab 362. Zby RIEV 1908, 89. Bv AsL 109. Ud 141. Sor Bar 61. Jnn SBi 119. Elsb Fram 174. AzpPr 36. Ip Hil 150. Arb Igand 45. Moc Damu 22. In Goñi 17. CatJauf III. EusJok II 155. Lh Yol 44. Ox 204. JE Ber 26. Or SCruz 78. Barb Leg 146. Alz Burr 34. Ldi IL 148. Zub 49. Yanzi 190. Ir YKBiz 4. Lf Murtuts 15. Mde Pr 159. NEtx Antz 146. Txill Let 32. Osk Kurl 84. Izeta DirG 34. Vill Jaink 11. Mattin 125. JEtchep 53. Larz Iru 46. Ardoy SFran 120. Xa EzinB 60. MMant 21. Üdüritü: Mst III 15, 1. Normandie (ap. DRA). ChantP 270. Ip Hil 83. Xikito 10. Mde Pr 123. Casve SGrazi 126. Uduitu: Gazte 1960 (11) (ap. DRA).
    azpiadiera-1.1
    (Con compl. con suf. -z).
    Examinatzailleek iphizpikuaren ordain handiari, Manual hunez iduritu zaienaz. (In EZ Man I 2). Zer iduritzen zaizute, guri etxedeten digun gloria andi onetas? (Munarriz, 1749). FLV 1989, 112.
    azpiadiera-1.2
    (iduritzenago).
    Zenbatenaz behatzenago / hanbatez Peillori zaio / legez iduritzenago [...]. Gy 13.
    azpiadiera-1.3
    (Con subordinada con ote).
    Oraiñ ote datorren iduritzen zait Andres mezatatik. Moc Damu 22. Iduritzen zat ote gauden gu / libru berdian jarriyak. Tx B I 110.
    azpiadiera-1.4
    (Dv). (Sin complemento, con el sentido implícito de 'parecer bien, apropiado'). "Sembler, juger, trouver à propros ou convenable ou opportun" Dv.
    Hauken ondoan, iduritzen ba-zaitzue, erran ahal dezakezue Salve Regina . Mat 362. Geroago, iduritzen zaitzunean, arrasatzen duzu azpiko uztarria. Dv Lab 363. Zuk eskatzen dezu naizuna eta nik eskeintze'izut iduritzen zaitana. Sor Gabon 32. Eta gero athera zen hiritik, berari iduritu zitzaionean, nihork deusik egin gabe. Jnn SBi 26 (v. tbn. 24). Sartzean kabalak pizatzen dituzte, denak. Gero baderamatzate zoin tokitarat iduritzen ere baitzeie. JE Bur 172. Kofesatzeko, solastatzeko, edo iduritu gaiaz mintzatzeko. Larre ArtzainE 194.
    sense-2
    2. (AN-egüés-ilzarb-olza ap. Bon-Ond 160 ; Ht VocGr 417, Lar, Lh), uduritu (Gèze). (Aux. trans. bipersonal). Parecer, aparentar. "Ressembler" Ht VocGr, Gèze. "Abultar en significación como neutra, parecer de bulto o volumen alguna cosa, aundia, andia, lodia izatea, iduritzea" Lar. "Semeak osoki aita diduri" Lh. v. iduri izan. Tr. Documentado en algunos autores labortanos de los ss. XVII y XVIII, en Maister, Lizarraga de Elcano, Goyhetche, Arrese Beitia, Alzaga y Orixe. Utilizan formas sintéticas Etcheberri de Ziburu, Gasteluçar, Goyhetche y, con menos frecuencia, Argaignarats (DevB 158), Oihenart (Pr 320), Pouvreau (Phil 48), INav (55 y 56), M. Dassança y Haraneder.
    Suge didurien adarra. EZ Man I 81. Manamendu hauk [...] ezarri tugula elkhar ziduritenak elkhar gana billdurik. EZ Eliç 157. Hobi ideki bat hekin / diduri eztarriak. Ib. 301. Eztezazula sekulan hitzik irakur iakinsunago edo zuhurrago iduritzeagatik. SP Imit III 43, 1 (Ch iakinsunago [...] agertzeko). Nahi du kanpora zerbait handi iduritu [...], nahi du ezagutua izan. Ib. 54,7 (v. tbn. I 7, 1). Haurrak, lilia bezaiñ xuri, / iduritzen dik izarra. Gç 133. Aingeruak diduritela / bozak dituzte goratzen. Ib. 194. Diduridala xirio hau. Ib. 142. Eritarzun suerte hori arribatzen zaio idiari maizenik negian eta guziz horman trabaillatzen denian, non orduan baitiduri. (Interpr?). Mong 591. Arrozoiñ naturalki on zidurienik batere gabe. He Phil 495. Eztüzüla ahalkerik [...] mündü huntan praube üdüritzez. Mst I 7, 1. Prokurazázu iduritzea óngi Jangoikoarí adornátus birtútes arima. LE Prog 122. Ai ta zénbat ignoránte dén óntan, ezpaitúte estimátzen gauza, baizik iduritzea. Ib. 106. Zerbait diduri urrundik / eta deus ezta hurbildik! Gy 208. [Gillermok] noizbait zuela izarra, / ispillu baten antzera / eguzkiari begira / biziro iduritzen. AB AmaE 394. [Erratz pillak] Florentinok daraman gurdiaren gaña iduritu bear du. (Acot. escén.). Alz Ram 100. Ardi-baresarea ark jator iduritzen. "Se parecían al redaño de la oveja". Or Eus 273.
    azpiadiera-2.1
    (Seguido de completiva; cf. infra ejs. de uso impersonal).
    Badidurizu ez nauzula hunen gora altxatu lasterrago behera etxatzeko baizen. Gç 48.
    azpiadiera-2.2
    Imitar. v. idurikatu.
    San Franziskoren bizitza [...] al dezun moduan iduritzeko, imitatzeko asmuarekin. Bv AsL 17. Ebaki zuan [...] bere Aita-lena gauza guzietan iduritzia, imitatzia. Ib. 141 (v. tbn. 92, 98, 219). Eman zion bada / Febok jakindea / alde askotara, / aditutzeko / Likon, Temisteo / naiz Anakreonte, / iñork ez bezela / iduritzeko. AB AmaE 115.
    sense-3
    3. (Uso impersonal; las formas perifrásticas se construyen con aux. intrans; cf. construcción con aux. trans. en iduri izan). "Badiduri, semble-t-il, il semble que" Lh.
    Eskas den gauza [...] desiratzenago eta gozoago iduritzen baita. Ax 359s (V 238). Iesus lekuan denean, guzia on da eta ezta deus ere iduritzen gaitz dela. SP Imit II 8, 1 (Mst deüs etzaizü üdüritzen nekerik). Zeinak baitiduri direla unziaren bi mastak. INav 56. Ingrata! Bihotza zuela / zidurien harrizkoa. Gç 88. Orregatik esan zuan Espiritu Santuak: gozoagoak iduritzen dirala ostutako urak. AA I 571. Askotan gutxiyena iduritzen dana bizi da obetoago. Sor Bar 31. Iduritzen da neguan udaran baño epelago ote dagoan, baña au izaten da gañerako urak neguan udaran baño askozaz otzago daudelako. Salav 13. Zearo ongi itzulia dago. Ahapaldi bat bakarra ez da arkituko iatorrizkoa baiñon exkaxago idurituko danik. Or (in Gazt MusIx 50).
    sense-4
    4. (Aux. trans. tripersonal). Representar. v. 1 iruditu (4).
    [Imajina sainduari] agur diot egiten / zeren zure izatea darotan iduritzen. EZ Man II 9 (Harriet traduce "parce qu'elle me représente votre être").
    azpiadiera-4.1
    (Aux. trans. bipersonal).
    Zillarrezko pill adieragoidun bat, galatzpean Dantza iduritzen duena. (Donostia, 1881). JFlor .
    sense-5
    5. (Aux. intrans. unipersonal). Parecerse. v. iduri izan (3).
    [Jaungoikoaren adiskidiak] onetan bordatzalliai iduritzen dira, bada bordatzalliak [...]. Echve Dev 212. Zelietan aingüriak / ürgülliak ütsütü / zeren nahi izan diren / Jinkoa üdüritü. UNLilia 15.
    sense-6
    6. (Aux. trans. unipersonal). Imaginar. "Imaginer, üdüritu, agertu" VocS. v. idurikatu (2), 1 iruditu (3).
    Eguzki bero ondoan gozo jaus dan euri / zizetan biurtua, dezaket iduri. "Diríanse setas en que fue convertida la lluvia". Or Eus 283. Etzindudan iduritzen giza antzean. Or Aitork 153 (v. tbn. 154 y 174). Erraz iduri dezakegu: egoitza zabalean gera, ormetan zintzilik ageri dira [...]. Zait Plat 62 (v. tbn. 48). Jakingarria da, noski, baina alperrikakoa, bere ixileko bizieran iduritzea. MEIG IX 133 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-6.1
    (Aux. intrans. unipersonal). Imaginar, imaginarse.
    Iduritzen zerate nolakuak izango ziran Mariak Jesusekin zeuzkan maitasunezko lokarriak? Ag Serm 232. Iduritu zaitezte orain Purgatorioko animak gorputz gabeak daudela [...]; pensatu zazue maitasunez beteak daudela. Ib. 247.
    sense-7
    7. (Sust.). Parecer, opinión; sospecha, impresión; alucinación, visión. v. 1 iruditu ( 6 ).
    Zoezi erranes nork bere iduritua. (61) 'Iban diciendo cada uno su parecer'. LE-Ir. Ikusi orduko, Santa Cruz iduritu gaiztoak artu zun. Or SCruz 80. Nik enun iduritu gaiztorik Dorrontsorengana. Ib. 140. Santa Cruz beti iduritu txarrakin zegoen aiengana. Ib. 11 (v. tbn. la misma expr. en QA 102). Gogortxo itzegitea ta iduritu geiegi izatea Aiako ontaz. Ib. 69. Zegaitik artu dozu iduritu ori? "¿Por qué sospecháis éso?". Or Tormes 25 (49 iduritua artu). Iduritua kentzearren. "Por salir de sospecha". Ib. 83. Idurituakaz nengoan etxean sartuko ete euskuen. Ib. 89. Iduritu bizi. 'Vívida alucinación'. Ldi BB 78. Erderaz ariak [eman ote zion] iduritu txar ura? Ldi IL 66. Zortziko txikian eta aundian iduritua artzen dan bezala. "Según la impresión que hace en los zorzikos menor y mayor". Or Poem 519. Noizbait idurituak artu nindun sartu ote zan. Or QA 179. Iainkoa begiz bezala gertatzen zaigu. Iduritu au santurik geienak ukan dute. Ib. 167 (v. tbn. Mi 120 iduritu liluragarri). Sogorraldi asko dirala iduritu utsezkoak. Ib. 135 (en contexto similar Zait Plat 121 iduritu uts).
    azpisarrera-1
    IDURITZERA EMAN.
    Aparentar.
    Sinhetsirik ere badela [heriorik], iduritera emaiten duzu zure obra gaixtoez ez tuzula sinhesten badela. Tt Onsa 16.

    iduritu

    iduritu
    << ibiltoki 0 / 0 iji >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper