Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ibili.
    tradizioa
    Tr. En los primeros textos (Dechepare, Leiçarraga, Lazarraga, RS) y en textos suletinos aparece ebili; tbn. lo emplean M. Ros (10.1v), Oihenart (Pr 352), Tartas, Harizmendi (170; tbn. ibili), Capanaga (un ej. 51; los demás ibili), J.A. Moguel (sólo en CC; v. tbn. ebildu Mg PAb 169 en boca de un personaje de Baigorri), V. Moguel (13), Mendigatxa (164),Lhande (Yol 22), Yanzi (148), Z. Moso (39) y Xalbador (hay tbn. algún ej. en EusJok II (129) y Xenpelar (288)). Entre los suletinos, hay ejs. de ibili en Belapeyre (II 66), Eguiateguy (201), Archu (Fab 199) y Constantin. Hay ibildu en Soroa (Bar 53), Iraola y Mendaro Txirristaka (188); ibillitu en algunos bersolaris guipuzcoanos (Xe 216, Arrantz 77, EusJok II 90, Tx B I 243) en ibiltu en unos versos guipuzcoanos de principios del s. XIX (FrantzesB II 44).
    En cuanto al sust. verbal, la forma más extendida es ibiltze; hay ebilte en Lazarraga (1184v), RS y Capanaga, así como en los autores suletinos (Mst XXII, Etch 412, Ip Hil 10, Casve SGrazi 58), en Leiçarraga (Io 1, 36) y en Oihenart (en Dechepare no se documenta el sust. verbal); ibilte en autores vizcaínos (salvo ibiltze San Martin (Zirik 118) y algún ej. en DurPl (ibiltekua 78 / ibiltzen 80), Arrese Beitia (AmaE 390), K. Enbeita (181), Alzola (Atalak 142)). Hay tbn. ejs. de ibilte en Materre (186), Pouvreau (Phil 327; en su dicc. recoge ibiltze e ibilte), Belapeyre (II 66), Larramendi (SAgust 15), Eguiateguy (166), Guerrico (II 81), Aguirre de Asteasu (III 329), Iztueta (C 125), Archu (Fab 239), Arana (SIgn 78), Orixe (Aitork 31), Zaitegi (Plat 99), Aresti (Ipuin 56) e Ibiñagabeitia (Virgil 98). Hay ibillitze en algunos bersolaris guipuzcoanos (Bil 111, EusJok 106, Xe 278, Arrantz 146, Tx B 127, Uzt Noiz 14; ibillitutzeko JanEd I 28). Hay fut. ibilko en Gamiz (206), Echeita (Jos 116), Illarramendi (Testim 6) y Auspoa 77-78, 255. Larreguy escribe siempre ibilhi (v. p.ej. I 321). El uso de formas fuertes es general y muy frecuente. En imperativo hallamos hail en autores labortanos y (sobre todo) bajo-navarros desde mediados del s. XIX. En DFrec hay 552 ejs. de ibil(l)i (entre ellos 8 de ibilten y 118 de ibiltzen), y uno de ebili.
    sense-1
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G, AN, L, BN; Lcc, Volt 62, SP, Urt I 21, Ht VocGr 383, VoS 137, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Dv, H, VocB ; -ll- VP 37v, Lar, Añ); ebili (S, R; Mic 5r, Lar (en nota), Gèze, H (BN, S)); ibildu; ebil (Sal); ebli (Sal); eili (BN-baig); ibilitu; ibiltu Ref.: Bon-Ond 160; A (ibili, ebili, ebil, ebli, eili); Lrq (ebil); Asp Leiz (baldarka); Etxba Eib; Iz To; Iz UrrAnz; Holmer ApuntV; Gte Erd 159; Elexp Berg.
     Andar, marchar; moverse. "Navegar, itxasoan ibili" Lcc. "Aller, marcher, se promener" SP. "Marcher, se mouvoir" VocBN . "Es verbo conjugable y muy en uso. Gau guztian, nundik nora eztakidala, ibili nabil (V-m), toda la noche llevo andando, sin saber por dónde" A. "Ebiliz ebiliz mundua üngüra daite (S)" A Apend. Tr. De uso gral.
    Zeruia ezta ebiliren hantik harat iagoitik, / iguzkia egonen da orienten geldirik. E 71. Oraidano egon bahiz / inprimitu bagerik, / hi engoitik ebiliren / mundu guzietarik. Ib. 255. Ezagut erazi iezaguk ebili behar garen bidea. Lç ABC A, 8v. Bere laztana dakusenean, / ebili <ebeli> utra graberik. Lazarraga 1182v. Amorea ta biok gabilza, / ez dogu beste lagunik. Ib. 1177v. Basoetati ebili naiz. Ib. (B), 1190r. Ebili ta ebili ta irato erzeti. RS 444. Karrozan edo kotxean ibili zirela. Ax 351 (V 232). Dabillan harriari etzaika goroldiorik lotzen. Ib. 38 (V 24). Oiloak eta emazteak galtzen'tu sobera ebilteak. O Pr 357. Herrestatzenago dira ibilten diren baino. SP Phil 29. Aphal egonen da eta herrestan ibilliko da luzaro. Ch III 31, 2. Zerura igan nai duenak ibilli behar du nere ondoren. Mb IArg I 93. Andia da itsasoz dabiltzanei ongi egiteko S. Franzisko Xabier-ek duen eskua. Mb IArg II 277. Bidezko dabiltzanen lagun fiela. Cb Eg III 299. Egun artan gure amalau legoa ibilli zan. Cb Just 104. Salbatzaillea hurbildu zen apostoluetarat uraren gainean zabillala. Lg II 163. Goguan igaran behar ditügü ibili giren lekia, hantatü ditügün personak. CatLan 144. Muleta edo makillaz baño ibilli ezin dana. Añ LoraS 91. Zergatik zabiltza zabuka ordi baten gisan? VMg 80. Medikubak agiñdu eutsan ibillteko. JJMg BasEsc 278. Ibilli ziranean / iru bat legoa. It Fab 121. Haren odolak gureak bezala ibili behar du gorphutz guzia gaindi. Dv Dial 24 (Ip behar dü ebili; It, Ur gorputz guztitik ibilli). Altxa hadi eta ibil. Hb Egia 98. Aizia buruban ta ibilli munduban. Sor Bar 82. Hirur egunez ibili ondoan, heldu zen Galbarioko mendiaren gainera. Jnn SBi 6. Areik etziran gizona ibilteko tokiak. Ag Kr 141. Etxekoandre, aguro ibildu, galerna gañian degu ta. Iraola 50. Iñaxi, zabiltza bixi. Iriki atia, emen dira ta. Alz Bern 57. Nai ta ezin dabill Martin. Ayerb EEs 1916, 145. Nere besotik ibilliko da / pasiatuaz kotxian. EusJok II 154. Gizonak iminten badakik ik / zutunik ibili ezinik. JanEd II 47. Baña aidian ibilli jira-biraka? Altuna 82. Bitxabaleraño orduetan ibilli biarra zan. Kk Ab II 160. Astiro bada be ibilli nabil. Ib. 48. Su gañean ibilli. Zait Sof 168. Belaun gorritan ibilli. NEtx Antz 156. Ezan ibilli zuen errietatik arako "Txinpas" eritxon ijitanu bat? Bilbao IpuiB 79. Ganbeluz ibilli. Anab Aprika 23. Orduko jendea oinez ala zaldiz ibilirik ere, ardura bidean zabilala. Ardoy SFran 46. Denak breset-ka kantatzen dira eta beti ibiliz. Lf (in Casve SGrazi 13). Ibilli bear du(e)nak, egotea kalte. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1053. Emen, juan da etorri, ara ta ona, jente asko ebillen, egazkiñak sartu ta urten ebizan eta. Gerrika 210. Abiatu garen bidetik ibili nahi genduke. MIH 141.
    azpiadiera-1.1.1
    Bidez zebilzan aldian berekin eramaten zuten Aldareko Sakramentua. Mb IArg I 271. Ori astegun buru zurijan bidez zabiltzala? Mg PAb 44 (para más ejs. de bidez ibili v. BIDEZ (b)).
    azpiadiera-1.1.2
    Funcionar, andar. "Aller, continuer son mouvement, fonctionner en parlant d'un mécanisme. Orena lo dago, eztabila, l'horloge est arrêtée (dort), il ne va pas" H. "Fonctionner (ressort, appareil mécanique)" Lrq.
    Eihera hon da dabileno, eta ez geldirik dagoeno. O Pr 128. Gabija ibilli dedin emoten deutsa ura ijeliak uragiaz. Mg PAb 127. Eztabil [erlojua]. Eztakit zer emongo neukian ibiltziarren. SM Zirik 65.
    azpiadiera-1.1.2.1
    "Gaur Azkoititik Tolosarako autobusak ez dira ibiliko (G-azp)" Gte Erd 309.
    azpiadiera-1.1.3
    (Con suj. inanimado). "Soplar, correr el viento, aizea ibilli" Lar, Añ. "Aller, en parlant des discours, des opinions, des langues. Hanitz erran bide zabilan haren gainean" H.
    Trato eta komerzioa dabilan igoal erri orren eta onen artean. MRos 12a.1r. Igaroten nintzala beiñ fiestia ebillen plaza batetik. JJMg BasEsc 137. Aitortu zuen Jaunaren eskua ibilli zala. Lard 125. Huna zer zabilan heien gogoan. Prop 1881, 90 (ap. Dv). Zer ikharak ibili ziren nere zainetan! Elzb PAd 23. Ezpainez belarri ibili ziran esakera ta parregaiak. A Ardi 128. Bai-ebillan izkilimiña auzuan. Kk Ab II 42. Jeniyo fiña ibilliko da / orrengandikan aparte. Tx B I 244. Agotik agora ibilli zan, ba, aurreko egunean apustuaren berria-ta. TAg Uzt 134. Aurten aize gorria ibilli da. And AUzta 98. Azken alderantz, dirua bere ibilli zan parra-parra. Erkiag BatB 102. Makiña bat mediku eta botika ibili zan gure etxean. Salav 16. Iparra bebil eta mendeala bego. EZBB II 223. Eleiz-gizonen portakizunak / ao gaiztotan dabiltza. Ayesta 82. Esamesak ibili dira, nola ez? MEIG III 78.
    azpiadiera-1.1.3.1
    Mundu zabalean zer zabilan nahi zuten jakin. Prop 1883, 92.
    azpiadiera-1.1.4
    (Con alativo). Ir (a). v. joan.
    Arima gaixoa dabilela norat ahal dagien. E 27. Guziek hekin gana eskolara ibilli behar balute [bezala] . SP Phil 199 (He 201 eskolarak [sic] ibilli). Haurrekin eskolara / eta katiximara / behar da ibili. Monho 28. Esan zien ez iñora ibiltzeko, bada, erri andietara ez ezen bazter-errietara ere joango zala. Lard 378. Iturrira dabillan txarroa. AB AmaE 408. Ez ibil ostatuetara igandetan eta bestetan. Arb Igand 164. Erriko eskolara gutxi ibilli zan. AZavala (in Goñi 9). Eskolara zintzoago ibilli zanez. Erkiag BatB 26. Begoñako Amaren bederatzurrunera lagun asko dabil aurten. DRA (que no da ref.).
    azpiadiera-1.1.4.1
    (Con -raino).
    Etxetik baratzeraiño ibili. Or Aitork 200. Kanpoan otsa ta zalaparta zirala, ibilli giñan ateraño. Anab Aprika 45.
    azpiadiera-1.1.5
    (Imperativo, con el sentido de '¡véte!').v. infra ABILUA.
    Diotsa Iesusek, habil: hire semea bizi duk. Lç Io 4, 50 (He zohaz, LE, Dv, Ol, IBk zoaz, TB, Leon zoazi). Hail, dostetak errabill-zkik hire idurikoekin. Gy 9. Habil madarikatua, [...] hua Satanekin. Dv LEd 207 (Cb Eg II 115 oa madarikatu ori). Abil eta so'gin ezan ageri denez gizonik. ChantP 212 (v. tbn. 214). Habil eta bizitzez kanbia hadi! Const 26. Hail, hail; bainan ehadila sobera egon, sartzeko tenoria diagu. Ox 198. Hail hemendik orai berian. Zub 106. Abil, abil, apo beltza! Zerb BiGo 305. Abil eta erran izozu [sic] / eri nizala. Balad 74.
    azpiadiera-1.1.5.1
    (Con alativo).
    Heuskara, / habil mundu guzira. E 253. Parti adi hemendik eta habil Iudearát. Lç Io 7, 3. Habil ene anaietara. Ib. 20,17. Hail toki goibeletara / Hire arengak egitera. Gy 98. Habil berehala hire nagusi handi yaun hauz'aphezarenganat... Habil! Elzb PAd 84. Habil, habil, miserablea, hiltzerat, mila aldiz merezitu dukan bezala. Elsb Fram 125. Orai Erremintserat hail Klodobe gaitza. Zby RIEV 1908, 605. Habil, papo-gorria, habil oihanerat. Ox 147. Hail gure borda gaineko pagodi hartarat. Zub 75. Orain, hail etxerat. Larz Senper 70.
    azpiadiera-1.1.6
    (Aux. intrans. bipersonal).
    Oñetako lurrau jabilt ikara. Artazub 1. Ikara ebilkon bijotza. Mg PAb 216. Ikara jabiltaz azurrak. Ib. 78. Oraziñoan zagozanean, badabiltzu or emen deslai gogoa. Añ EL2 23 (EL1 19 badabil). Handik beha zagola urrutirat, artzain ala ardiak nun zabilzkion. JE Bur 16. Otoitz egizue gaizki egiñez zabilzkitzuen eta gaizki zutaz esaten duten oietaz. Inza Azalp 123. Atzetik ibilli natzaie. Lab EEguna 111. Alako astuntasun bat ebilkion burutik beatzetara. Erkiag Arran 156. Oinetako lur hau ikara dabilkigu. MIH 334.
    v. tbn. Bilbao IpuiB 249. Osk Kurl 185.
    azpiadiera-1.1.7
    "S'habiller, se vêtir. Ongi dabilena da" H.
    azpiadiera-1.2
    2. (V-gip, G-azp-nav, AN-gip; Aq 354; -ll- Lar, Añ) Ref.: Iz Als (azkan) ArOñ (eroso, ezkurrian); Gte Erd 183.
     Andar, estar; ocuparse en algo. "Ejercer <exe->" Añ. "Pleitear, auzitan ibilli" Lar, Añ. "Mutilla itaurrean dabil" Aq 54. "Azkan dail, está rascándose" Iz Als. "Azterrikan dail, está escarbando" Ib. "Ezkurrian ibilli, dícese del ganado que anda comiendo la bellota caída" Ib. 111n. "Pelotan ibili (V-gip, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 183. Tr. De uso gral.
    Tenplean zabilala ethor zitezen harengana sakrifikadore prinzipalak. Lç Mc 11, 27 (He zebillala). Zer ari naiz? Zertan nabil? Arritu al naiz. "¿En qué me ocupo?". Suescun 7. Munduan ibilliko diren ephea. EZ Man I 73. Komunzki ahotan dabillan solhasa da. Ax 59 (V 39; v. tbn. aotan ibili en NEtx Antz 39). Lekhu hetan usaian zebilana. ES 134. Leku ematen bazate etxez etxe, eta sukaldez sukalde ibilli oi diran zenbait atso ipui zaleri. AA II 215. Eskolan arras guti ibili naiz. Laph 93 (v. tbn. eskolan ibili en Jnn SBi 154). Ezkondu ezkerotik ementxe ibilli naz beti. Ag Kr 83. Ainbeste urtetan ibilli naz, gogoan beti dodala, nortzuk ete direan da nun ete dagozan neure aittama legezko maitteak. Echta Jos 360. Ibili nintzan ikasguetan etzidaten euskeraz deusik irakatsi. A Ardi 99. Oien bidez Santa Cruz eskuratuko ote zun ibilli zan Valde-Espina. Or SCruz 111. Zenbat denbora ibilli zan lan oietan? JAIraz Bizia 75. An lagunik asko baizeuzkat kontrabandoan nerekin ibilliak. Etxde JJ 117. Etzaitez neregatik ibilli. NEtx Antz 88. Artzaingoan zabilan Mois: etzuen bertze lanik. Zerb IxtS 33. Ordu betian errekan ibili ondoren, gauza gutxi arrapau eban. SM Zirik 35. Etzaite ibili linguistikako aiko-maikotan. Osk Kurl 28. Bainan goazen harira, adarretatik ibilteko nahikoa da ta. Ib. 97. Topau-ez-topau ibilli ostean. Erkiag BatB 76. Pelotan ibilli. MAtx Gazt 29. Eskolan guti ibili banintzan ere. Xa Odol 29. Alde guztietatik oztopuak ipinten ebillen. Gerrika 243. Kaletar gara saltsa hauetan ibili garen gehienok. MEIG VIII 44.
    azpiadiera-1.2.1
    (Con adv., expr. adverbial o similar). "Revolcar <-b->, itxilipurdika ibili" Lcc. "Andar, o proceder mal, makur ibilli, makur edo oker dabilz arako..." Añ. "Zure bilha ginabiltzan" H. "Être en telle ou telle disposition, humeur, haserre dabila (Ax)" Ib. "Eroso ibilli" Iz ArOñ. "Zure billa nenbillen ni" Etxba Eib. "Larri dabil (V-gip, G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 19.
    Zeren dabil haren kontra, bada, bekhatoria? E 53. Malizian dabilena. Ib. 235. Gogoauzue bada nola zuhurki ebil zaitezketen. Lç Eph 5, 15. Oi nox zenbilzen / orrinbat gatxez munduan? Lazarraga 1199r. Ikara jabilt / lau laurenok bildurrez. Ib. (B), 1203v. Farata asko kalean audiaka ebilten dira ta ogiari leioe jira. RS 48. Zure billha ibilli gare / karrika eta plazetan. EZ Noel 83. Lehen baino lehen, gerotik gerora ibili gabe. Ax 453 (V 295). Egiaren eta humiltasunaren arabera ibilli behar dela Jainkoaren aitziñean. (tít.). Ch III 4 (SP ibilli; Ol yardun). Hainitz ibilliko dire sarthu nahiz eta ezin sarthuko baidire. He Lc 13, 24. Zure aurrean ustez, Jauna, zuzen ibilli izan naiz. Cb Eg III 230. Larru-gorrian ibilliagatik etziran batere lotsatzen. Ub 6. Beti ibilli nas igeska beraganik. Añ EL1 64. Ez ibilli kezketan jateko, edateko eta janzitzeko bear dezuenaren gañean. AA II 169. Gauza delikaduak / isillik bebiltza. FrantzesB I 40. Naijago dabeela aterik ate eskian ibili. Astar II 89. Ez ibili nai ez dabenaren ondorik ezkonduteko. fB Ic III 361. Erriak bazinduzte / zuek buru-zagi, / ez uke justizia / ibilliko gaizki! It Fab 31. Eta gogara ibilltzera ez zare beraz libro? Gy 33. Kontuz ibilli. Enb 80. Etzan zikoizkerian ibilli etxekoandrea. TAg Uzt 76. Orain iru-lau urte baso-zura oso goitik ibilli zan. Munita 65. Ezta ere goseak ibilliko. Anab Poli 40. Goiz ibilli zerate gaur, lagunok. NEtx Antz 57. Ta zu be zur ibilli, irakurle. Bilbao IpuiB 254. Modara jantzi ta modara ibilli. SM Zirik 85. Saltoka ibilli nintzan. Anab Aprika 81. Argi ibilli. NEtx LBB 136. Ezta apropos billa ibilli baintza ere! Ib. 125. Baña gaiakin ere nolabait ibili naiz. Uzt Sas 22. "Franko-tiratzaile" antzera ibili beharrean. MIH 224. Teoria horrek, oker ez banabil, badu beste baten eitea. MEIG III 107.
    azpiadiera-1.2.2
    Iauna, erradazu, nola dabilla kanbioa? Volt 195. Saldu eta erosi bear dira gauzak dabillen prezioan. AA II 167. Artoa, garia eta beste onelako gauzak [...] artu bear dira dabillen prezioan. Ib. 167.
    azpiadiera-1.2.3
    (Con adj.).
    Amar milla Betsamita ill-otzak geratu ziran, zeren saloegi ibilli ziran kutxa ekusi naiez. AA I 443. Orren argala dabill / zezena larrean. It Fab 198. Ain argal eta baldrana zebillela. Aran SIgn 32. Zer panparroi ibilliko diran! Sor Bar 109. Eskribitzeko ailper xamarra dabil. NEtx Nola 26. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia. Anab Poli 70. Bruto goibel dabil aspaldian. MIH 314.
    azpiadiera-1.2.4
    (Con sust. en caso absoluto indet.).
    Iagoitikoz bizi ustez haren sehi dabilza. E 99 (en Etxepareren hiztegia: "-ren sehi ebili, servir a, plegarse a"). Anarteraiñokoan bethi arzain ibili baitzen. Ax 89 (V 61). Iñoren estalgilla ta mandatari ibili bazara. Añ EL2 146. Ebili niz Gaztalondon esklabo. Etch 426. Maxtru ibilia. Hb Esk 103. Indianoa barriz itzaiñ ibilli ei zan Ameriketan. Ag Kr 136. Senarrau ibilli zan urte askotan itxasontzi bateko buru. Echta Jos 166. Itsasgizon urte batez ibili zaneko berri au. A Ardi 112. Grenadier ibilia, / hanitz ikusia / eta guti ikasia. StPierre 12. Bi apez geiak algarrekin ibili ziren soldado. Const 37. Beñere aprendiz ibilli gabe / ikasi ofiziyua. Tx B 44. Eskeko edo erromes ibilli naiz zakur gosea lez. Etxde JJ 246. Zuriñe... bere aitaren lagun ibili da, estu ta larri. Erkiag Arran 75. Zaldizko bezala ibili zan gudari. Zait Plat 12. Kapellau ibili zan. Alzola Atalak 102. Artzai ebiltzen gintzalarik. ZMoso 39. Itsua badabil itsu-mutil ongi jaioak gaude. MIH 322.
    azpiadiera-1.2.4.1
    Ea bera arrotz ibilli zan bitartean aren etxean zer igaro zan. Arr GB 93.
    azpiadiera-1.2.5
    (Con -tzat).
    Artobero apostolutzat eta Anjel erromatar gudaritzakotzat ibilli ziran. Ag Kr 43. Kokotzat ebillen Batista kojua. SM Zirik 103.
    azpiadiera-1.2.6
    (Con part. det. o dotado de suf. -(r)ik o -ta).
    Muthaturik bazabiltza ia aspaldi handian. E 163. Lekhu batetik berzera errebelatuak gabiltza. Lç 1 Cor 4, 10. Rezeta eske oi abil galdua. PasqTo 41. Erraturik dabilena. Cap 13. Galdurik ibilli naiz ni. Cb Eg III 292. Jesus biztuko zelako uste guzia galdurik ibilli ziran. Mb IArg I 275. Txakur bat oi zebillen goseak illik. It Dial 21 (Ur ibilli oi zan; Dv zabilan; Ip ebil ohi zian). Hain luzaz galduak ibili ondoan. CatJauf 24. Mozkorturik ibilli oi diran gizonak bezela. Urruz Zer 16. Alkar-artuta ibilli izan ziran. TAg Uzt 170. Musikari lotua ibili dela. MEIG IV 93. Beti paper zaharrez inguratua zabiltzanez gero. MEIG I 63.
    azpiadiera-1.2.7
    (Con -t(z)en). "Pasiatzen dabil (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 19. "Karreria egiten dabil (V-gip)" Ib. 20.
    Alkilatzen bazabilz lagun ona. Lazarraga (B), 1154rb. Salzen dabillena galzen dabil. RIs 78. Gaixtakeria banatzen eta ereiten ibili denak. Ax 216 (V 144). Ibili naiz Autoren mahainetarik erortzen diren paporren biltzen. ES 194. Lengo barberu txaarrak ibilli oi zirian deshonretan euren opizijo onrauba. Mg PAb 45. Ibilli ziran esaten. Lard 453. Nere lehia tzarren asetzen ibili izatu naiz. Dv LEd 269. Bere fraiden ikusten ibilia. Jnn SBi 66. Or ibilli dok batzui ta bestei itz egiten. Kk Ab I 34. Iñor iltzen ibilli gabe. Ldi IL 137. Etxea lorez apaintzen ibili naiz egunero. EA OlBe 67. Arizti gazte bat ikusten ibilli naiz. Munita 43. Semeari elgorrixa osatzen ibili zan medikuarengana. SM Zirik 16. An, inguruan, ibilli omen ziran Tartarin de Tarascon izeneko pelikula egiten. Anab Aprika 24. Berak ikusiko zuala zer egiten ibili zan! Ugalde Iltz 22. Gure mintzo onen erraiak aztertzen asko ibillia zan Larramendi. Vill Jaink 42. Ez dauka orain burko azpian bere diru-mordoa zetan gordeten ibilli. Erkiag BatB 171. Euskeraz ikasten ebillela. Alzola Atalak 91.
    azpiadiera-1.2.8
    (Con part. + -(a)z).
    Ibili zen ezin ethenduz, ezin partituz. Ax 52 (V 34). Diru gaistoz gairik ezin erosiz ibilli. Mb IArg I 221. Neurthuz nahi denean ibilli Jinkoaren zerbitzuan. Mih 11. Ordukotzat norbeit ba othe zabilan Oxalderen kantuak galtzerat ez utzi nahiz, bilduma batean ezarri beharrez. Ox 193. Magalondotik baratzaldean loreak ixuriz dabillen erregingai lilluragarria. TAg Uzt 145. Jakintsu asko ibili dira / iritzi au azalduaz. Basarri 12. Bertsuarekin amets egiñaz / ibilli gera gau ta egun. (In Uzt LEG I 175).
    azpiadiera-1.2.9
    (Con sociativo). Andar (en compañía de), relacionarse (con). "Acompañarse, juntarse con gente ruin, perversa, prestuezakin ibilli" Lar.
    Elkharrekin zabiltzan Galilean gaindi. Lç Mc 9, 30. Eztute handik harat, lehen bezala elkharrekin ibili, ian, edan eta solhastatu behar. Ax 374 (v 246). Oraziñoak [...] eta lagun onakaz ebilteak. Cap 51. Lagun onakin ibilli ta goiz etxeratzea. Cb EBO 54. Beragaz jan mai baten, beragaz ibili. Astar II 275. Gizonakin ibilli gabeko emakume. Lard 105. Nahiago nuke, zu eta ni, iragan egunetan elgarrekin ibiliak bagine. HU Zez 49. Alkarregaz ibili oi giñan basoan. Ag AL 105. Eladiri euren baimena emotea Josetxogaz ibilteko. Echta Jos 241. Siñesmena galdu dutenekin ez ibilli. Inza Azalp 10. Lege-irakasle arek Yesusekin ibilli nai zuen. Ir YKBiz 184n. Zurekin ibilli nai balin badu, izateko errespeto. MAtx Gazt 69. Basarri eta Uztapide ospetsuekin ibili nintzan. Xa Odol 53. Zurekin ala ibilli nintzan / ni Euskalerri danian. Uzt Sas 278.
    v. tbn. Osk Kurl 63.
    azpiadiera-1.2.9.1
    Mediku askokin ibilli naiz gañera. SM Zirik 102.
    azpiadiera-1.2.9.2
    (Uso absoluto, sin compl.). Andar en relaciones (sexuales).
    Billatu ta ekarri, nai ba dozu, ortan jakiña dan gizonen bat. Barberoa, odol ataratzallea, medikua, edozein. Ikusi nagiela, ta eurak esaten ba dabe, iñoiz umeen bat egiña naizena, eta ainbestean ez esan da be, iñoiz ibilia izan naizela bakarrik esango ba lebe be, berba emoten dautsut: amatasunik ez dautsut ukatuko. Zubk AGuzur 58. "Ibili naizela bakarrik esango ba lebe be..." iño! ainbesterik Maria Madalena berberak be ez ei eban esaten [...]. Ibili bakarrik! Ib. 60.
    azpiadiera-1.2.10
    Zer zabiltza Garatzi? Lab EEguna 112. Bañan gizona, zer zabiltza? JAIraz Bizia 68. Zer zabiltza erromes soñekoak jantzita? Etxde JJ 224. Zer zabiltza aspaldi onetan? Anab Poli 126. Zer abil, mutiko? NEtx Antz 20.
    azpiadiera-1.2.11
    (Aux. intrans. bipersonal).
    Iauna khasa diozozu arren heren sugea, / inguruan dabillkona pozoin miñez bethea. EZ Man II 94. Maiz dabilko barreneko gizonari solhas amolsu egiten. SP Imit II 1, 1. Mosuka, oraka ibili jatan. Astar II 149. Nahi zuen jakin baitezpada haur maite hek nola ibili zitzaizkon lehen egun hartan. Jnn SBi 107. Biotza ibilliko zitzaion izketan. Ag G 160.
    v. tbn. Or Eus 130. Urrun xamar ibili zaigu Sudre azalpen horren bila. Mde Pr 346. Neskatxak iri egiña ditek / makiña bat erreparu, / begirik kendu gabe ibili / zaizkik or bi edo iru. Basarri 28. Saltari dabilkio biotza bularrean. Erkiag BatB 157.
    azpiadiera-1.2.11.1
    Urte auetan lurra oso zekena ibili zaigu. NEtx Nola 18.
    azpiadiera-1.3
    3. (Lar, Añ).
    (Trans.).Andar (un camino, etc.), recorrer. "Caminar, bidea ibilli" Lar, Añ. Tr. No hay ningún testimonio hasta mediados del s. XVIII. Todos los ejs., salvo el de Zalduby, son meridionales.
    Erromako Estazio santuak ibilli [...] ta Sisto V. Aita Santuaren oñetara joan zan. Cb Just 44. Albait ondoen ibilteko Krutze Santa oneetako bidea. Añ EL1 179. Kalbarioko mendira igotzeko Jerusalen guzia ibilli bear zan. Lard 457. Ozta ibilli dituzte lauen bat milla kana. Bil 163. Gure Salbatzaile Jaunak han ibilirikako urratsak. Zby Pel 31. Ibilli dituen lekuak, izan dituen egitekoak. Legaz 39s. Kaiol ortan sartuta iru legua ibiltzeko. Sor AuOst 70. Bidiak eta bidiak ibilli ostian. Otx 105. Ez dituzue Israelgo iri guziak ibilliko. Ir YKBiz 199. Terranoba, Laburdi, / Bizkai ta Naparru... / gaurxe bertan ibilli / bear omen ditu. SMitx Aranz 206. Nagusiarekin izketaratu nintzan El Golea-rako urrengo txangoa ibiltzeko. Anab Aprika 56. Ainbeste bide ibilli / ditut erriz-erri. Gand Elorri 103. Hanitz kilometro ibili gabe, nekhez arkituko da. Osk Kurl 143. Jakin azu behar diren ibilpideak ibiliko ditudala. Larz Iru 100. Egun bezain bakar ez naiz sekulan aurkitu / hainbeste bide ibili ondoren. Lasa Poem 106. Berriz ibili behar ez ditugun bideen irudia. MIH 288.
    v. tbn. Lek EunD 45. Ldi IL 32. Vill Jaink 109.
    azpiadiera-1.3.1
    Aurrenengo ibilli zituen egunetan ezeban gudari asko billatu. Ag AL 159.
    azpiadiera-1.3.2
    Bost minutu ibilteko, gutxienez, ordu erdi behar zuan orratz handiak. Osk Kurl 168.
    azpiadiera-1.3.3
    (Part. en función de adj.).
    Bide ibiliak maiz utzi ditu Orixek. MIH 356. Bide ibiliak, betikoak, erosoak eta maldarik gabeak izan ohi dira. MEIG I 197.
    azpiadiera-1.3.3.1
    Gurdibide bakan-ibil ertzetan / masusta-sasia dago loretan. "Poco transitado". Ldi BB 118.
    azpiadiera-1.3.3.2
    (ibilitxo).
    Paris ta Burdios / ibillitxuak zauzkanat nik. EEs 1914, 158.
    azpiadiera-1.4
    4. (V-ger-gip, G-azp, BN-lab; H); ebili (R-uzt) Ref.: A (ebili, ibili); Elexp Berg; ZestErret .
     (Trans.). Usar, utilizar; llevar. "Ibiltzea, est employé incorrectement comme verbe actif. Zer dabiltzue zuen artean?" H. "Hacer andar, mover, revolver, llevar o gastar o usar vestidos. Var. de erabili. Xapela ibiltzen du, gasta sombrero" A. "Ibilli entzuten da gero eta gehiago erabilli-ren ordez" Elexp Berg. "Beaiek ibiltzeko instrumentuak" ZestErret (s.v. hasarre). v. erabili. Tr. Lo hallamos desde principios del s. XIX. Es algo más frecuente al Norte, aunque no se documenta en la tradición suletina.
    Ibilli biar dabee jostorratzak, binagriak ta bai lanzetiak bere. Mg PAb 77. Buruko eta soin ederrik badabilkate neskatxa gazte zenbaitek. Hb Egia 73. Amodiuak ibili nu, maitia, zure onduan. ChantP 292. Berrogoi eta hamar gizon harmen ibiltzen ikhasiak. Prop 1876-77, 66. Irri ederrik egiten zuelarik, segurki, nik ibili nituen tribulazionez. Elzb PAd 46. Meralla, txandaka ibilliko degu. Moc Damu 9 (v. tbn. 28). Paperra dirutzat ibiliz. JE Bur 118. Gaurko eguneko aberatsak praka luzetxoagoak ibilli oi dituzte. Urruz Zer 136. Geroztik Markiñan zegon oiek / ibillitako arriya. EusJok 46. Zeuk dakixuz ibilten / zentzunaz burua, / maitasunaz bijotza. Enb 149. Orañ ur otzak dabillki trena / len irakiñak bezela. Tx B II 116. Aditza eta berboa, egindura eta itzuliak eskualdunki ibiltzea. Zub 93. Yuduak soñeko luzeak ibiltzen zituzten. Ir YKBiz 282n. Larregainbaitako arotz zaharrak ibili zuen gurutzea. Zerb Azk 44. Berastegin erriko idazkaria (sekretayua) ibilli zuten musikaren aurretik. Anab Poli 124. Fusillak bera begira ibiltzeko. Salav 79. Beste izkuntzarik etzan ibilli, / danak euskera alaian. Uzt Noiz 20. Oiñetakorik etzuten ibiltzen. BasoM 85. --Eskutxu zuriak dozuz / [...] --Guantepian ibilite. Balad 125 (v. erabilita en otra versión, A CPV 980). Aro aiek fede aundiz ibili nituan gorputz osoan: anketan, besoetan, danean. BBarand 93.
    v. tbn. Gy 213. Lard 55. Balad 40. Dv Lab 51. Hb Egia 82. Bordel 153. Laph 35. Ud 155. AB AmaE 39. Sor Bar 36. Jnn SBi 72. Zby RIEV 1908, 91. Echta Jos 340. Iraola 122. JanEd II 87. Inza Azalp 16. Muj PAm 43. TP Kattalin 186. Etcham 72. Or Eus 137. ABar Goi 66. Munita 132. Osk Kurl 103. Ardoy SFran 193. Mattin 117. Xa Odol 307. BAyerbe 71. JAzpiroz 44.
    azpiadiera-1.4.1
    Abereak larrera sobera ibiliz, galtzen dugu ongarri hainitz. Dv Lab 132.
    azpiadiera-1.4.2
    Gutik dute fransesa nola hark ibiltzen. Hb Esk 81.
    azpiadiera-1.4.3
    Bizkaia guzian ez dala arkitzen ark bezela ibiltzen dituenik ezpata eta lantza. Otag EE 1882c, 477.
    azpiadiera-1.4.4
    Baserria errentan ibiltzen genduan. Salav 16.
    azpiadiera-1.4.5
    Zer dabilkizu zuk Balbino, zer zabiltza alde abetan? Ill Testim 10. Zer dabizue / iñoren gauzak artzian? Enb 163.
    azpiadiera-1.4.6
    "Gizon hori bere buruaz osoki hartua da; norbaiti mintzo denean berean zernahi haro eta zalaparta eili behar du (BN-baig) [...] arma un barullo y alboroto atroz" A (s.v. zalapartaka). "Maistruak beak etzuan jakingo guri esplikatzen geiegi, ta ibilli zerbait" ZestErret.
    Gauza duenean ibilli kopetan / laster baderra [...]. Gy 261. Urte oietan jornaleruak / ebilli degun gustua. Xe 232. Zer solas dabilaten xakhur hetaz. Elsb Fram 141. Burunaste aundik badabiltzkizu, ez estutu. ArgiDL 5. Nere buruarekin gorabera aundiak ibilli biar izan dizkiat. Alz Ram 96. Huna zer ele ibili zuten. Zerb Azk 36. Zozozkeria guti ibil-zak gero enekin! Larz Iru 80. Beti ezkontza ibiltzen zuen / len e itzetik itzera. Uzt (in Mattin 140). Egun ez daukagu damurik / ibilirik lan gogorrak. Xa EzinB 131. Umore ona ibiltzen gendun, / baña gorputza txit gaizki. Uzt Sas 279. Amaika larri-aldi ibili dizkit. Ataño TxanKan 21. Buruan ez nebillan besterik. Gerrika 137. Andoaiñen lokal batekin ibili nuan naiko duda. Albeniz 196.
    v. tbn. Laph 199. Zab Gabon 34. Arb Igand 75. Echta Jos 70. EusJok 80. Ox 78. Tx B I 33. JE Ber 57. Ldi BB 92. Ir YKBiz 252. ABar Goi 37. TAg Uzt 50. Etxde AlosT 40. Munita 90. NEtx Antz 46. Anab Poli 79. JEtchep 111. Basarri 189. Ugalde Iltz 19. Auspoa 39, 10. Alzola Atalak 117.
    azpiadiera-1.4.7
    (Ref. a personas). Tratar (bien, mal...); utilizar. "Nai duzun bezela ibilli gaituzu (AN-gip)" Gte Erd 218.
    Zankapetan ibili dut ostikoka. Dv LEd 112. Yainko nausiagoko batek arthiki omen zuen zerutik, gaizki ibili zuelakotz saindu bat bere etxean. Hb Egia 58. Gaizki ibilia izan da ohoinez. Prop 1876-77, 69. Estimaziyo txarrian / ibiltzen naute soñeko galtzak / kendu biarrian. Xe 244. Arrastaka ibilli zuten Martigny-ko karrikak barrena. Inza Azalp 23. Estimatuta ibilli zuten / kaballeruen artian. Tx B I 25. Azkatasuna lortu arte onela ibiliko gaituzte. Lab EEguna 108. Xakurra bezala ibiliko hute. JEtchep 100.
    v. tbn. PE 67. Bv AsL 46. Zby RIEV 1908, 212. Alz STFer 138. Iraola 25. Ag G 232. Ill Testim 8. Jaukol Biozk 96. JAIraz Bizia 74. Etcham 222. Anab Poli 41. Larz Senper 50.
    azpiadiera-1.4.7.1
    Izeba Martina ere gaixo zabillen lendikan. Zorioneko jakeka-miñak gaizki ibiltzen zuan. JAzpiroz 62.
    azpiadiera-1.4.8
    (Part. en función de adj.).
    Pitxer ebilia hautsi diohazu. E 205.
    azpiadiera-1.4.9
    Eztian ibili untzi bat zakurrak milikatzen duen goxotasunian harek ere milikatu. Zub 112.
    azpiadiera-1.5
    5. (Trans.). Dirigir, gobernar. v. ibilkatu (2). Tr. Documentado en autores septentrionales de los ss. XIX y XX. Hay algún ej. meridional moderno.
    Nola gure eskuak eta zangoak ibili ta gobernatu behar baitire gure buruak nahi duen bezala. Dh 256. Zu baino gehiago izanen dire aphezak, hek ibili nahiko zaituzte, ez duzu nihoiz eginen nahi duzuna. Hb Egia 118. Ainguru onaren itxuran ainguru gaixtoak nabila. Laph 71. Egungo egunean yuduek eta Framazonek dabilate Frantzia. Elsb Fram 150. Lurreko jendakien goiti beheitiak / Jainkoaren eskuak dabilzka guziak. Zby RIEV 1908, 605. Eta Jainko-mendirat ni sutan joan nintzen / oro dabilzkan Hura gu alde dadien. Iratz 185. Moisen kontra altxatu ziren egun batez, urguiluak zabilkala erranez. Zerb IxtS 41. Poli beti zerbait egiteko griñak ibiltzen zuan. Anab Poli 40. Izarrak nork dabilzkin / eta nork pizten ditun. "Quién rige". Gazt MusIx 127.
    azpiadiera-1.6
    6. (Con cuantificador indefinido o adv. de cantidad). Haber.
    Elhur-lumak erortzen diren bezain usu dabiltza haren baithan bekhatu mortalak. Dh 145. Etxadietan, auzotegietan, errietan, urietan, batzarretan, edonun, guztiz zabal eta ugari dabilz irakatsi txarrak. Itz Azald 6. Iñurrijak lez, ugari dabilz bertan guda-mutil karlistak, aurreraoko gabean etorrita. Kk Ab I 92. Basauntzaren antzeko ihizi larri bat ugari dabila mendi eketan. FIr 136. Yanariak badabiltza mahaian nasai eta ausarki. Zub 98. Langille asko dabiltzan ola ta lantegietako ugazabak, sarri irabazi andiak egin dabez. Eguzk GizAuz 33. Indian nunbait pitxi ederrok / ugari xamar dabiltza. Basarri 187. Onen tartean [...] gaizto asko dabil. Anab Aprika 11. Gaur moda asko dabiltza. Uzt Auspoa 43, 113. Hor saltsa asko dabiltza kontu honetan. MEIG IX 76.
    azpiadiera-1.6.1
    (Con numeral).Dantza bi dabiltz zelai onetan / garbia eta nastua. . Enb 181.
    sense-2
    II. (Uso sust.).
    azpiadiera-2.1
    (V-gip, G-azp; Dv).
    Caminata, viaje; recorrido. "Jornada, caminata. Gaurko ibillixak on eiñ desta" Etxba Eib. "Ibillaldi-ren sinonimotzat ere bai: ibilli bat e(g)izu bazkalostian" Elexp Berg. "Ibilliya pranko batea ta bestea ta eze ez" ZestErret. Tr. No se documenta en autores septentrionales.
    Probanza oso baga niri ezarri eskribau ta justizijako beste ministruen ibilli ta prozesuak? Mg PAb 80. Ibilli batzubek egin zituen Zumalakarregik irabazitako tokietan. Izt C 420. Or-emen ibilli andiak eginda, mendi batean jarri zan atsedeten. Lard 404. Nik zure ordez enuke oinbeste ibilli alper egiñen. 'Démarches'. Or Mi 92. Lorez-loreko ibilli gozoak egiñez. Ldi UO 53. Igitaien ibilliak oztoporik izan ez dezan. TAg Uzt 80. Aldapa-gorako ibilli neketsua amaituta. Ib. 242. Erromesentzat geiegi zala / arañoko ibillia. SMitx Aranz 68. Ibilli trixte asko egiña zan, bañan ura beziñ trixterik ez. JAIraz Bizia 92. Ez zutela artzen aien bearrean arkitzen zan guztia [...] naiz ibillia ondo pagatu-nai izan. Anab Aprika 65s. Zaldunagaz urten eban ibilli batera. Etxba Ibilt 482. Ezpaizan ibilli luzeak egiteko gauza. NEtx LBB 54. Zenbat ibilli gaizto ez nuan egin nik! Ataño TxanKan 126. Ibilli ontan asi zanean, gau-illuntzen asia zan. "Paseo". Berron Kijote 53. Geienean erbia billatzen genin [...]. Illunpean gañera. Aiek ibiliak! Ataño TxanKan 75. Mendi bizkar luze artan ibili bat egin. AZink 170. Nik aruntz juankeran egin neban ibili bardiña egin biar genduen autobusez. Gerrika 224. Era, bere ibilian mamitutako indar bat besterik ez da. MEIG IX 124 (en colab. con NEtx).
    v. tbn. It Fab 136. PE 46. Ud 98. Bv AsL 133. Arr Bearg 300 (ap. DRA). KIkG 11. Etxde JJ 91. NEtx Antz 50. Basarri 97. Erkiag BatB 33.
    azpiadiera-2.1.1
    (Como segundo miembro de comp.). "Mendi-ibili bat eiñ ondoren" SM EiTec1 (s.v. burdina; mendi ibilli bat en Zirik 57).
    Illargipeko gau-ibilli ezkutuan [...] piztiaren aitzulora bertara joango zitakian. TAg Uzt 169. Bere lenengo zoro-ibilliak ber-egiteko asmorik nabarmendu gabe. Berron Kijote 87.
    azpiadiera-2.1.2
    "El andar, el viajar. Zuek ibillixa besteik eztaukazue buruan" Elexp Berg.
    Aitzaki onekin ederretsitzen bazaio ibilliari, jokoari, edanari, ez da gauza onik ekusiko onela dabiltzanetan. AA II 185.
    azpiadiera-2.1.3
    Modo de andar, paso.
    Ibilli onekua dala. Mg PAb 183. Ibillian iñori / ezer zor ez zion. It Fab 39. Nork ez du arreta jartzen / aren ibillira? Bil 47 (en otra versión (49) ibillera). Aundiya bazan ere / azkarra ibilliyan. Arrantz 104. Zaldizaiaren ibilli makala utzita, basopeko bidetxiurretatik sartu ziran. TAg Uzt 76. Aren errenkako ibillia. SM Zirik 103. Jaunak lagunduta, ibilli errimez doa santutasun bidean gora. Onaind STeresa 48.
    azpiadiera-2.1.4
    (ibil).
    Gerri zabal, mokor astun, ibil-baldarreko emakumea. Ag G 125.
    azpiadiera-2.1.5
    Andanza, correría.
    Eskalearen ibilliak. (tít.). TAg GaGo 13. Zito-rekiko ezkutu-ibilliak zetortzkion urrengo burura. TAg Uzt 248s. Olako liburu bat, zaldunen ibilli ta ipuiñakaz apaindutakoa. Onaind STeresa 23.
    azpiadiera-2.1.6
    ( VP , Lar, Añ).
    Movimiento. "Korputzaren ibillia, gesto" VP 16r.
    Aurreronzean edozeñ ostoren ibilliak izutuko zaituzte. Arr GB 37. Egona ta ibilia, bata ta askotza, bakotia ta bikoa. Zait Plat 58. Ibiliaren lasterra ez da gainera geroztik gelditu. MEIG VI 52.
    azpiadiera-2.1.7
    Baina tarteak ere ematen diote joan-ibilia. MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-1
    ABILUA.
    (Forma hortativa que alterna con (h)abil, compuesta de dos imperativos habil + hoa, de uso oriental. Tiene todas las características de un compuesto no separable. Cf. gr. homérico básk' íthi).
    Abilua ezpiritü theia, ahalke adi miserablia, abilua, hi theiu iz, holako gaizak ene beharrietara erakharten dütianian. Mst III 6, 4 (Ch hoa). Abilua Hubert / Bertan Julienegana / Eia eztenez nahi / Khanbiatü jakitera. StJul 101. Arolan abilua / bertan presuala / Erakar ezak Aygalont / mementian huna. Xarlem 679. Abilua Lope / Ekar itzak neskatilak. Ib. 812. Vorada, abil, ua / hirian üngürü. Ib. 119s. Gai aiñhera, habilu'etxerat [habilu(a)?] / ütz nezak lotarat / Gaiaren igaraitera! "Chauve-souris, va-t-en chez toi". ChantP 110. Hasperena, habilua maitenaren borthala: / Habil, eta erran izok nik igorten haidala. "Soupir, va-t-en à la porte de ma bien-aimée; / Va, et dis-lui que c'est moi qui t'envoie". Ib. 158. Gaztanbide gaizua, / etxerat bertan abilua. Casve SGrazi 54.
    azpisarrera-2
    DABILEN DABILEN.
    "Por más que ande no sacará cosa buena, dabilen dabilen eztu gauza onik aterako (G-to)" A. "Dale que dale. Dabillen dabillen azkenin be kontsegiu dau" Etxabu Ond 105. "Ebillen, ebillen, ebillen billau euen, andando, andando y andando lo encontró" Iz ArOñ.
    azpisarrera-3
    DABILTZENTXO v. dabiltzentxo.
    azpisarrera-4
    EZIN IBILIZKO.
    Intransitable.
    Egoitza hetara deramaten bideak ezin ibilizkoak dire. Prop 1900, 33.
    azpisarrera-5
    IBILGE v. ibilge.
    azpisarrera-6
    IBILIAN.
    Andando. "Ibillean ez dago otzik (V-arr, G-azp)" Gte Erd 135.
    Batzuek jan-edanean, besteak ara ona ibillian. AA III 605. Ankak aunditu egiten zaizkit ibillian. Lab EEguna 91. Bada ez bada diot, ibillian asko ikasten baita. Ldi IL 82. Goizean abarka / ongi lotua dun arren, ibillian, aska. Or Eus 46. Baziruditen ibillian jaioak zirala. Anab Poli 123. Ia egun oso artan, ibillian ibilli zan. Berron Kijote 42. Antxobea ibillian doala, buruz aurrera zuloan sartzen da, ta alantxe atrapauta geratzen da. Etxabu Kontu 119.
    v. tbn. Lek EunD 11. SMitx Aranz 233. Ataño TxanKan 210.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Ibilian, jakina, [euskarak] galdu beharko du harako lehengo garbitasun eta distira hura. MIH 164.
    azpisarrera-7
    IBILIAN IBILIAN.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) "Al cabo y a la postre" A Apend. "Ibillixan ibilixan, azkenian ikasi ein ddau pelotan" Elexp Berg. v. IBILI ETA IBILI.
    Santa Cruzekin zebillela, Egozkuerengana alderditu zan ibillian ibillian. Or SCruz 101. Marx-en ustez, ibillian ibillian burrukari bi baño eztira geldituko. Eguzk GizAuz 62. Gero, ibillin ibillin, besteak beziñ gogoz artuko zituzten, bai. JAIraz Bizia 34.
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) Andando, al andar.
    Ta ibillian-ibillian, errira irixteko garaian, Martinek onela galdetu zion. Anab Usauri 141. Ibillian-ibillian goizeko amarrak aldean eldu ziran errian. Anab Poli 100. Martiri orren irudiegaz atzera Ipiñe-rako bide artzean eudien, ibillien ibillien letaniek abestuez barriro be. Akes Ipiñ 21. Berron Kijote 88
    azpisarrerakoSense-7.3
    c) Dándole.
    Gero, arri txabal baten gañean beste arri batekin ibilian-ibilian, hiribilduko zizkiteken. Ataño TxanKan 194.
    azpisarrera-8
    IBILIAN IBILIZ.
    Andando.
    Orra Gaztelu zaarreko lo-zulotik nola aldatu zan, ibillian-ibilliz, Elizondoko etxe eztitsura. Anab Poli 8. Ibilian ibiliz dabiltzan izarbelak ere amar omen ziran. Zait Plat 57.
    azpisarrera-9
    IBILIAREN IBILIZ.
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) A fuerza de andar, de tanto andar.
    Neurri baten bearra zuten ibiliaren ibiliz gurpilak alperrik gal etzitezen. Zait Plat 36. Ibiliaren ibiliz, soin atalak zimeldu egiten dira. AZink 169.
    azpiadiera-1.1
    Lasterka ibiliaren ibiliaz, lurrerat erortzen da, izerditan, gorritua. Ox 56.
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) A fuerza de utilizar.
    Gogamena ere sarri-askotan okertua eta makurtua, etengabe metodu bat eta bakarra ibilliaren ibilliaz. Vill Jaink 68.
    azpiadiera-2.1
    Bainan, makur ibiliaren ibiliaz, Ideien gogorapena ere ahi, itzal eta ezaba ditake. Lf (in Zait Plat XII).
    azpisarrera-10
    IBILI-BEHAR v. ibilbehar.
    azpisarrera-11
    IBILI ETA IBILI (Aq, Añ).
    "Al que después de mucho trabajo se deja vencer, decimos, ibilli ta ibilli, ta geroenean erori (G, AN)" Aq 63 (pág.). "Al fin, en fin" Añ. "Ibili txa ibili, eurixa eingook" (V-gip, comunicación personal)
    Luisa ezkondu! Jas! Ibilli ta ibilli lortu zuan arrek bere gurutzea. Ag G 301. Agertzen ziran barriro lapurrok, eta ibilli-ta ibilli, azkenerako lengo moduan. Kk Ab I 115. Asko belutu zan suba artuten. Baña ibilli ta ibilli su-artu eban. Altuna 85. Ibilli ta ibilli, zer gertatu zitzaion? TAg Uzt 187.
    v. tbn. Eguzk GizAuz 77. Osk Kurl 193.
    azpisarrera-12
    IBILI-IBILI EGIN.
    "Ibili-ibili in da, zerbaitetan jardun eta jardun eta azkenean ezertarako ez [...]. bili-ibili inda azkenian galdu ingou Realak" ZestErret.
    azpisarrera-13
    IBILTZEKE.
    Sin andar.
    Oroipen gaiso hau bego bere baitan / an on ibiltzeke, tinki Iainkoagan. Or BM 134.
    azpisarrera-14
    ONDO IBILI.
    (Expresión amistosa de despedida). Que te, os... vaya bien. "Pásalo bien, (c.) ondo ibilli" Añ.
    Ondo ibilli osterako artian. Mg PAb 136. Adios, ondo ibilli, ikusi arte! Moc Damu 8. Bai, ondo ibilli! Kk Ab I 10. Amerikara doiaz / Itxirik lur oni. / Ondo ibilli ortik. Enb 129.
    v. tbn. fB Olg 193. A BeinB 69. Zam Man 62. Alz Ram 38.

    ibili

    ibili
    << ibilederti 0 / 0 ibilketa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper