Azpisarrerak (sarrerak) (119)
gura.
Tr. Documentado desde Lazarraga y RS, es usado en todos los dialectos excepto en suletino.
Etim. De lat. gula. Puede considerarse de la clase de préstamos de aspecto arcaico que, a pesar de ello, son de introducción tardía en la lengua, tomados del latín medieval y, más concretamente, de la lengua de la Iglesia.
1. (V, G, L, B, BN; Lcc, Mic 5v, 7r, O-SP 228, SP, Urt I 377, Lar, , Dv, H), gure (Dv, H) Ref.: A; Iz ArOñ ; Holmer ApuntV .
Deseo, pasión, voluntad. "Gana" Lcc. "Aver gana de comer, jateko gurea euki. Haber gana de beber, edateko gura euki " Ib. "Gana, antojo", "apetito" Mic. " Gura, désir. C'est un terme de Biscaye duquel néanmoins Axular se sert souvent" O-SP 228. "(Tú te lo) quisiste, tú te lo ten, [...] zeurea zan gura, areago ardura " Lar. "Inclinación" . "Envie, besoin que l'on sent d'une satisfaction corporelle" H. En Lar Sup se lee "inclinación, kurea", sin duda mala lectura de <curca> de Axular. Harriet da tbn. las formas kura y kurea que, si no proceden del primero, estarán deducidas de términos como azkurea o lokura (var. sg. Harriet de logura). Sg. Lhande, que no cita fuente, es usado con el sdo. de 'gula'; parece tratarse en realidad de una acepción puramente etimológica. v. nahi, gurari. Tr. Documentado desde principios del s. XVII en todos los dialectos, excepto el suletino. En DFrec hay 97 ejs. de gura.
Nola gizonek baitute gura ontasunera. EZ Man I 66. Zeren galdu geiñ jateko gurea. Mic 14r. Benedika ezazue, / zeru gaineko urak: / berthuteak benedika, / ez gal hartako gurak. Hm 92. Egiteko haukien berri jakiteko gura duenak mira betza [...]. ES 386. Ez duzuela gurarik izateko urrerik. He Mt 10, 9. aiñan hobeago baten gura zuten, erran nahi da zerukoarena. He He 11, 16 (cf. GURA IZAN). Gogoaren gura gaistoak. Mb OtGai I 213. Etzuen gehiago izan tentatzeko gurarik. Lg II 131. Sirakusarren errege Dionisiok ondasun ta atsegin guztiak gura betian eukazan egunetan. Mg PAb 215. Lujuria edo gorputzaren atsegin likitsaren gura edo griña gaiztoa. Gco II 20. Askori ezkonzaren gura geiegia kosta zate animaren betiko bizitza. AA I 596. Pilota yokotarat gaztek gura dute. Hb Esk 138. Gorphutz likits, gura tzarrez bethea, bekhatuaren mendeko oraidino izatu haiz. Dv LEd 85. Jainkoak libra gaitzan / egite ta gura dongetatik. Legaz 2. Jaungoikoak, gu salbetako, imini dituzan gauza guztiak egiteko gura eta asmuagaz. Itz Azald 129. Zeure gurea egin bedi donokijan lez ludijan be. AG 1914. Galdegiozue [...] adimenduak zuhurtzian dagoeno asma ditzozken gurak bere lagunarekin asetzen dituen gizon ala emazte horri. JE Bur 101. Olakuetan biarrak diran gura-onaz ta zurtasunaz beteko dabela geure eskarijau. ForuAB 71. Zerbaiten gura beroa izan eta gogo ura egia izatera iritxiko dala itxaropena. JAIraz Bizia 84. Zure maitea mendekatzeko / gura bakarra dakarzu. Arti MaldanB 220. Beste gauzarik ikusiteko / iñok ez eukan gurarik. FEtxeb 95. Gogoa da, gura, uste eta asmoak mamitzen eta gauzatzen dituena. MEIG VI 78.
v. tbn. Añ MisE 157. fB Ic III 361. It Fab 117. Gy 205. Arr GB 142. Enb 141. Or Aitork 404.
(Tras part.). " Egonak egon-gurie ta pralliek andra-gurie " (G-azp, comunicación personal) Cf. jakingura, ibilgura, etc.; cf. tbn., con el vb. elidido, handigura, askogura, goragura, ondogura, etc.
Lothu zautan hain nigar egin gura handi bat [...], non arrimatu bainintzen kapera batean. Birjin 399. Nekearen nekez, apaindu gurearen apainduz, iñoren bitxiakaz bada bere, janzi da ederto. Mg PAb 197. Gurasuak eureen interes edo oraindik agiñdu guriagaitik luzatuten deutseezanian ezkontzaak. JJMg BasEsc 212. Nok ori erasoten deutsu? Baserrikuai deutsezun amodijuak, ala irabazi guriak? Astar II 74. [Soberbia] besteak baño geiago izan gura erabagako bat. CatBus 34. Nork esan ango negar-zotiñak ta ango eleizatik urten gureak? Bilbao IpuiB 219. Iñor menpean euki gurea / ez dago gaixo txarraurik. BEnb NereA 167. Ardura ez deskuna entzun guriak zerlako okerra ekarri laikian. Etxba Ibilt 461. Agertu gurea, antza danez. Mirarigille izan naia. Onaind STeresa 61.
(Tras sust. vbal.).
Besteak baño geiago izaite gura bat. Cap 73.
(Tras tema nominal nudo). Cf. jaigura, gozogura, etc.
Nik eztaukat oraiñarte senar gurarik. Echta Jos 170. Ez zuen gutarik ihork lan gura handirik. Mde Pr 293.
2. (Tras part. o tema nominal nudo). Deseoso de. Para ejs. más lexicalizados, v. ikusgura, jakingura (2), solasgura, etc. Cf. infra GURA IZAN (B).
Ardura bagia dalako, agindu guria dalako, bijotz gogorrekua dalako. fB Ic II 235. Batu guria dalako, esker txarrekua dalako. Ib. 235. Gogoz arinsko eta libertate gura, / badoazi kurri fortuna-ketara. Gy 183. Azaroan asi zun / pixka bat euria, / baiña au ere etzan / busti-guria; / baizik elurrarekin / nasi ixuria. Insausti 252.
3. (Precedido de zer, non, zenbat..., con sentido adverbial). "Adonde quiera, nora gura " . "Así como así, zelan gura (V)" Ib.
Ukabilka, ostikoka, makillaka ta zelan gura barregarri erabilteko. EL2 202. Lau neskatilla gagoz etxean artu daizun zein gura. Echta Jos 314. Alan utzi eban mutilla Madriden, bere-buru zala, ta diruba noz-gura ta zenbat-gura atarateko eskubidiagaz. Kk Ab I 108. Gastiak noz-nai, nun-gura, / olan jaristen dabela eurok / Jel-entzat ainbat onura. Enb 35. Eta ama-semiakana zuzenduz, egun atakoz, eurak noiz gura etxera juan ettekezala esan eutsen. Otx 147. Urrengoan or ikus; eizute zer-gura. Or Eus 31. Emoiozu jan-edana zenbat gura, ta gortu ezeze itsutu be beingoan egingo yatzu senarra! Bilbao IpuiB 84.
v. tbn. BEnb NereA 27.
4. (Como posposición, tras gen.). Al gusto de.
Han etzaizkola yoan gauzak bere gura. Hb Esk 115.
DENA-GURAKO v. dena.
ESAN GURA IZAN v. esan.
GURA ADINA (guraiña V-ger-arr-oroz-gip) Ref.: A ( guraiña ); AEF 1921, 47; Iz ArOñ ( gúraaiña ) .
"Bastante, cuanto se quiera" A. " --Ama, zein da gurañe arto jan gaiñun gaba? --Ume, Gabon gaba (V-ger)" AEF 1921, 47.
Jaiotea da utsik naikoa eta guraiña, / eriotzeak euki dagian laster nor ill. AB AmaE 175. Nai aña jango eben, nai aña edan, gura aña lo egin, da lanik baperez. Ag Kr 125. Piraguan ekarrezan igalijetarik emon eutsen euzkeldunei guraña. Kk Ab I 83. Gura-aña lora eder yaukodazak. Altuna 50. Lo egin zeinke guraña. Enb 145. Lurrian etzunda gureñe barre egin eban. Kk Ab II 78. Ardien esneaz egindako gatzatua guraiña jan egien. Erkiag Arran 121.
v. tbn. Auspoa 39, 65 (guraiña); Alzola Atalak 141 (gureiñe).
Niri gurañakoa etorri jatan, Mañasi, egia da. Ag Kr 161. Ez ibilteko lagun billa, gurañako ezkongeiak etxera etorriko jakoezalata. Ib. 182.
GURA DUK, GURA DUZU (g. dozu Lar, ).
"Quánto va" Lar, .
Ezetz, gurok, Bartolok bere semeori barriro olako burubide gaiztorik emon. Bilbao IpuiB 57.
--Ezta egiya! [...] --Bai da! --Posture gurozue ala? --Ezta! --Bai, guru. --Laurontzako meriyenda on bat? Kk Ab II 65. Gura dok aposte zein gorago joan? And AUzta 55.
GURA ETA GURA EZ (Lar, ).
Obligatoriamente. "Que quieras que no" Lar. "(Mal de su) grado, gura ta gurez " .
Ordu atan, gura ta gurez egin bearko dodana [...] neure bekatuen damuaria oso bat. EL1 25. Biurtu biarko deutsaz bere jaubiari, eta au egiten ezpadau, gura ta gura ez izango da zorigaldukua beti betiko. Astar II 163. Esaterako: daki gizon aberats batek gordetan badira erri bateko amarrenak, gura ta gura ez laboria gustiz urri ibiliko dana. Ib. 173. Gura ta gura ez izan biar dau zure salbaziñoiak balijo guztiz andikuak. Ur MarIl 107. Zeiñetan [sakontasun bildurgarrian] gurata guraez ondatu eta galdu bear daben betiraun baterako. Itz Azald 162. Nai ta nai ez itxi bearko dozuz zeure ondasun guztiak, eta gura ta gura ez lurperatuko zaitu [zaitue?] . Ag Serm 371. Barriren barri estutu dau neskatillea beso artean, ta gura ta guraez mosuka jardun izan dau. Erkiag BatB 157.
( gura eta ez ).
Eta gura-ta-ez, asarratu yakon arren eta zarataka ibilli zan arren, poliziyakua preso gelditu zan. Kk Ab II 94.
GURA ETA GURA EZKO.
Obligatorio.
Bekatu egin badot, lepoan daukat gura eta gurezko penitenzia egin bearra. EL2 42 ( EL1 37 bearturik ta premiñaturik nago ).
GURA ETA GURA GABE (baga Lar).
"Que quieras que no" Lar. v. GURA ETA GURA EZ.
Baitan itxikitzen ditunak eta laster eguzkitara aterako diran gaitzak oro, gura ta gura bage egiñak dira. Zait Sof 92.
GURA EZ.
a) GUREZ (V-gip; Lar, H (V, G)).
"Nolición, gureza " Lar. "Absence de désir, d'envie, de goût" H. "Desafecto, desgana, falta de voluntad. Argittu jako deskun gureza " Etxba Eib.
b) (No empleado como sust. pleno).
Onduteko gogorik ez darakusela, biurtu gura eza ostubak, edo kalte eginak. Mg CO 198. Gaineko eguneetan alkarri berbarik egin gura eza. fB Olg 95. Bere bizitzea galduteko arriskuan iminten bada bere konfesinoan entzun izan dabena agertu edo esan gura ezagaitik. Itz Azald 144. Piñuak oraindik ekarriko dau iñork gura eza. And AUzta 96.
GURA EZEZKO.
"Involuntario" .
Guraezezko edo borondatiaren kontrako okasinuak dira zeintzubetati alde egitia ez daguan bakotxaren eskuban. Mg CO 122.
GURA EZKO, GUREZKO.
Involuntario.
Baña atzerapena, eurtada ta aldats eskergak asmetan ditu gurezko amore ta askogureak. LoraS 58.
GURA GABE.
a) (H; g. bage , H, g. baga Lar, H).
Sin querer, involuntariamente. "Sans volonté, involontairement" H. Cf. gurata.
Badira bai gorputzeko pekatu astunetan jausita bere esan daruakenak konfesoriari izan zala gura baga, edo borondatiaren kontra. Mg CO 156s.
b) " Gura bagea, absence d'envie, de désir de, inappétence" H.
GURA GABEKO.
"Involuntario, gura bagekoa " . " Gurabagekoa, guragabekoa, chose involontaire" H.
Okasino donga ezagun ta urrekua izan leite edo gurazkua edo gura bagakua. Mg CO 121.
GURA GABERIK.
Sin querer.
Guraso asko badakigu zer moduz eldu diren guraso izatera: sarritan erdi gura barik, nai ezta. Vill jaink 107.
GURAGO IZAN (V-gip; Lar, , H).
Preferir. "Más quiero, más quieres, [...] gurago dot, gurago dozu " Lar. "Querer más" . "Préférer, aimer mieux, vouloir de préférence" H. " Gurago giñuan, más lo queríamos" Iz ArOñ .
Zegaiti gurago dot Silverori on deretxadala il, eze ez aanzituta bizi izan. Lazarraga A, 1152v. Guztiak galtzea gurago izatea bera [Jangoikoa] ofendietea baño. Cb CatV 39 (v. tbn. CatLlo 37 gurago izaitia ). Gurago neban neure albuan / euki Gaiskin Diabruba. Mg PAb 63. Gurago dot emen geratutea. Itz Azald 65. Jolasa baño ardao ona gurago dabie. Ag Kr 50. Gurago dot senar ona ezer-barik txarra ondasunakaz baño. Echta Jos 51. Gurago dozuna aukeratu ta esaizu. Belaus Andoni 14. Zure adizkidetasuna gurago dot, jaiegunetarako janzkija baño. Altuna 61. Gurago ebala bizia galdu a ilten ikusi baño. Kk Ab II 25. Apurtu baño milla bidar gurago dot beroneri osorik emotia. Otx 19. An ezpanengo gurago aiek. And AUzta 59. Lan egin baiño ez egin, gurago leuke. Erkiag BatB 151.
v. tbn. Oe 91. Añ EL1 139. Zav Fab RIEV 1907, 530. AB AmaE 300. Or Tormes 23. Enb 135.
GURA IZAN.
A) (Trans.).
a) (V; Urt, Lar, , Dv; ku(ra) izan V-ger) Ref.: A; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 203; Elexp Berg; Gte Erd 207, 228 .
Querer, desear. "Coa, gura den eta gurezten emakumea; emakume guria dena eta gureztena vel gura eztena " Urt V 232. "Querer, nai, gura det, dot " Lar. "Apetecer" . " Ori da benetan gura izatia. Berak gura izan eban " Etxba Eib. " Kudot / gusan dot (V-ger)" EAEL 203. " Nik ikasketa oiek egitea gura deure (V-arr)" Gte Erd 207. " Zeanira joan gurot; lagunak Aramaiora joan daitezela gure dot (V-ger-arr-gip); laguna Zeanira joan daiten gurot (V-arr); ori fuen dain gure neuke (V-gip); nigez joatea gure leuke (V-arr)" Ib. 228. v. nahi izan.
Tr. Documentado desde Lazarraga, es propio de la tradición vizcaína, y se encuentra además en algunos autores guipuzcoanos: Cardaberaz (Eg III 362), Aguirre de Asteasu y Etxaide (JJ 228); tbn. en Legaz y Mirande.
Además de la forma tradicional de futuro gurako, documentada ya en Capanaga (153) y CancAmV (15), a partir de finales del s. XIX (antes sólo hallamos un ej. en Añibarro (LoraS 10)), se encuentra tbn. gura izango, documentado en Azkue (BGuzur 138, gure), Kirikiño (Ab I 35, ixan-), Otxolua (14, ixan-), Zaitegi (Sof 183), Bilbao (IpuiB 105) y Erkiaga (BatB 160); en Añibarro, Kirikiño, Zaitegi y Bilbao alterna con gurako.
Para las construcciones como jakin gura dot y jakitea gura dot, cuando hay correferencia, el verbo tiene forma de participio en la subordinada: Neuk ere gura neuke ikusi. Acto 417. Niri sinistu gura badeustazu. Mg PAb 71. Sugeak aldatu gura dabenean azal zarra. Añ LoraS 39. Eztabe traturik euki gura euren gurasuakaz. Astar II 86. Geiago ezagutu eta maitetu gura eban Jaungoikoa. Itz Azald 11. Dana jakiñ gura dot. Ag Kr 192. Nirean jan gura dok, atan be? Bilbao IpuiB 70. Orduan danak beorrak saldu gura eta iñork erosi gura ez. And AUzta 97. Zeure barnean bizi gura dot. Gand Elorri 87.
Si los sujetos no coinciden, la subordinada llevará un sust. vbal. con artículo: Onek guri on egitea gura doguna legez geuk bere egiten deustegula. Cb CatV 49. Jauna, gura badozu ni bizi izatia bizi nailla. fB Ic III 270. Egiten deutseegula eurak guri egitea gurako gendukeana. CatBus 29. Nik inoiz arpegira begiratutea gura badau. Ag AL 82. Arek gura eban San Antoniok egunero mirariyak egitia. Kk Ab II 144. Zer gura dok nik esatia? Otx 171. Bizerrak urtetie gura badok. Osk Kurl 102.
En ocasiones la subordinada lleva un sust. vbal. aun cuando los sujetos coinciden: Orduan egitia gurako zendukiana egizu oraintxe. Ur MarIl 90. Nik bere, beste gauza guztien gaiñetik kristiñau izatea gura dot ba. Ag AL 22. Iatea gura zenduke. Ib. 158. Nire etxean emazte ta aurraz inguratuta bizitzea gura nuke. Etxde JJ 42. Nik trankil bizitzea besterik ez dut gura! Lab SuEm 191. Baiña neskiak ankak erakusterik gure ez. Alzola Atalak 46.
Cuando el sujeto de la oración subordinada no coincide con el de la principal, el verbo subordinado puede tbn. ir acompañado por un aux. en subjuntivo: Eta au jazo dedin gura dozue zeuroen konzienzietan?LoraS 33. Bijoen arduria euki daigun gura dau Jaungoikuak. Astar II 76. Eurakaz egiten dogula, eurak geugaz egin dagiyen gurako geunkian legez. CatLlo 56. Zenbat gura dozu emon dagixudan zeure zamari orren ordañez? Otx 178.
Ez eben gura inork berbarik legion. Lazarraga A, 1143r. Etorri gura dau zeure eske. Ib. A, 1151r. Gura deutsut agindu. Ib. A6, 1169r. Letorrela ona, gura dabela arena izan. Andram 160. Ez eban nai zeruak / gura eukean pobluak, / zuekaz kanpañara urten. BBizk 13. Bizkaiko Abade jakitun batek bere lloba bat erriko etxandera baten seme bakarragaz ezkondu gura eben. Cb EBO 43. Ein orañ eriotzako orduan gurako geunkena. Oe 83. Gura bugu Seintxuba / Erregetzat artu. Iraultza 168. Zeruba gura dabenak / geroko logratu / Aita Palaziosen itzak / bijotzian sartu. DurPl 105. Alperrak gura dau, ta gura ez dau. Mg CO 93. Ezpadezu zuk guk gura deguna egin nai, guk esango degu arkitu zaitugula gazte batekin ezkontza zikintzen duan gaistakerian. AA III 332. Alan gura izan dagijala Jaungoikuak. fB Ic II 182. Laguna gura ez leuke, ta diruba gura leuke. fB Ic III 350. Bederatzigarrena, lagun projimoaren emazterik ez gura izatea. Legaz 7. --Juana, Juanek al deutsu miñ? --Miñ ez, baña ak gura ninduan ill egiñ. AB AmaE 266. Eztot nik ezer munduan gura / ez bear bere zu barik. Azc PB 124. Gura dabenak irakurriko dau, ta gura eztabenak eztaiola begiratu. Ag Kr 11. Yainkoak gura badau, laster gozak premi barik. Or Tormes 79. Hasieratik erakutsi zuen [...] bere gogo guztia ematen zuela aita besoetakoak gura zuen legez ikasteko eta ulertzeko. Mde HaurB 58. Zurrutada baten iruntsi gure dau dana. Akes Ipiñ 29. Ez, ez dot olakorik gogoratu be gura. Bilbao IpuiB 258. Zer gura ta axe lortzeko aukera bardinbagea. Erkiag BatB 138. Janik ez emon / lanik gura ez dabenari. BEnb NereA 53.
(Con aux. intrans. bipers.). Cf. JAUNGOIKOARI GURA DAKIOLA.
Krianza onez gura ekion / ni arerean goratu; / esku zardenaz baekidan / neure besoti oratu. Lazarraga B12, 1179v.
(Con reduplicación intens.).
Txiroentzako gura-gura dauz jaki ta janzki beruak. Enb 106. Euzkeldun egiazkua / iraun daizula gura-gura dot. Ib. 107.
Agur euskal-irakurle, eta laister arte, Jaungoikoak gure-badau-gure. Alzola Atalak 146 (126 gura-badau-gura ).
Querer, amar. Cf. infra (b)
Aguazill baño Patxi, obeto etzeunke, / askok gura zaitu ta, jartea alkate? AB AmaE 240. Zeu be bidean zagoz, zeuk gura zenduanak gura zaituta. Ag Kr 191.
Ain asko gura dirian biotzak / eztagoz iñoiz bakarrik. Urqz 85.
b) (V; Lar) .
(Acompañado de dat.). Querer (a alguien), amar. "Querer, amar, nai, gura, con los transitivos, diot, deutsat " Lar. " Asko gura deut(so)zut, te quiero mucho" Holmer ApuntV.
Guztijak asko gura deutsee bere lautasunagaiti. Mg PAb 45. Seme batek gura deutsa gustiz asko bere amari. Astar II 34. Erri guztiak gura deutsa. Ag Kr 220. Biotz samurraz, gura deutsenak / alkarri bene-benetan, / jira ta bira, / biziko dira, / Jaungoikoagaz baketan. Echta Jos 305. Ta eriotzararte be zoriontsu biziko zala bera D. Martiñek gura baeutsan. Bilbao IpuiB 137. Zaldun jatorrari be ainbeste gura zetsanetik, [...] ezin eban sinistu emaztiak ziñuana egixa izan zeikianik. Etxba Ibilt 479.
(Precedido de gaizki, ondo ). Querer mal, bien (a alguien).
Emen, ikusten badogu penaz ondo gura deutsagun persona bat, errukituten gara. JJMg BasEsc 93. Ez dago bat eurai ondo gura deutseenik. fB Ic II 214. Arerijua biar dan moduban ametako ezta asko bijotzian edo barruban ondo gura izatia. Astar II 28. Inok bere ez deutsa gaiski gura bere gorputzari. fB Ic III 345. [Lagun urkoari] ondo gura izanagaz, bere gatxakgaitik min eta atsekabea artuagaz. Itz Azald 78. Danak ondo gura zetsela eta ala be Dukiak, umetatik beragaz ebanez. Etxba Ibilt 475.
Norbere gauzeari obeto gura izanarren. Ag AL 121. Iñoiz baño geixago eban ba begiko eta obetuago gura zetsan. Etxba Ibilt 484.
Munduan onduen gura izandako Maittia! Etxba Ibilt 487.
(En oraciones negativas). No desear (el mal...).
Gatxik gura ez deutsalako uste dau maite dabela Jangoikua ta ez dauka zer akusau bere ustian. Mg CO 26. Inori gatxik ez gura izatia, ta ameetia gauza bi dira. fB Ic I 40.
B) (Intrans., tras gen., abl., tema nominal nudo o part.). (G-to, AN-larr, L-ain, B, BN-baig ap. A ; Lcc, Dv).
(Estar) deseoso (de). "Haber <aver> gana de cenar, afaldu gura nax " Lcc. "(Adj.), désireux" Dv. " Ur gura naiz (B), enauk edan gura (L-ain), enauk edan gure (G-to), iostagura naiz (BN-baig)" A. Lo cita tbn. como sufijo: "-gura (V, G, AN), deseoso, curioso".
Ardura, enok ire gura. " Cuidado, no soy ganoso de ti" . RS 402. Presuna gazteen lehenbiziko obra on hek nahi nituzke, hetarik naiz zale eta gura, hek zaizkit on, gozo eta ezti. ' Aficionado y deseoso' . Ax 171 (V 115). Etxerik ez duena etxe gura da. Mb IArg I 235. Irhi egin zuen amak, ezpazen ere irhi egin gura. Birjin 432. Ill bedi Bonaparte, / gaizto zital ura, / zeren munduban eztan / iñor aren gura. FrantzesB I 76. Eztuenaren bethi gura denak / lehen zuena ere galtzen du maiz haiñak. Gy 227. Ez naiz ni medikuen / konsejuen gura. Urruz Urz 54. Ez baitziren batere solas gura. Barb Leg 130. Ene ama, ezkondu / ezkondu gura naz. Laux AB 23. Agirian egoan Kerman Txantonen alabearen gura etzana. Erkiag Arran 124. Gabean parrandan eta goizean logura, ez zarie oingo (oraingo) gazteak osasunaren gura. (V-gip). EZBB I 119.
(Con izan elidido). " Izotz andia elur-gura, neskatxa ederra dantza-gura; neskatxa zakarra mutil-gura (AN-larr)" A EY III 118.
Edozein sari esker gura. RS 157. Bide-ertzetik iru auntz osto aren gura. Or Eus 52.
GURAKO .
(Precedido de gen.). Del agrado de. v. GURARIKO, gogoko.
Ondo da, ta onetara juramentu egiten dabeenak egin darue Jainkuaren gurako gauza bat. CrIc 58. Bere hein eta gurako neurthitz-bidea. JE Bur 147.
(Tras tema nominal nudo).
Hark du abiarazi berritan pilota, / mendez mende eskaldun gurako yosteta. Hb Esk 126.
(Uso sust.).
Ez jakolako ezagutzen ez aiskide eta ez gurakorik andrakumian artian. Etxba Ibilt 458.
GURA LEGEZ.
Como quiero, como quisiera (sin distinción de persona).
Eta zer esan, gura legez urtian bizi, ta Pazkuaz baño konfesetan ez dirianen ganian? Mg CO 79. Zer esan nai deustazun zipladokaz niri, / gura legez igarri ezin deutsut zuri. AB AmaE 253.
GURAN .
(Precedido de part.). Queriendo. v. GURATAN
Neketik indarrak atara guran. Ag Kr 211. Gauza baten jakin guran ibili naiz estu egun oneitan. Erkiag Arran 124. Itaundu eutsan Txominek adarra jo gurean. Bilbao IpuiB 67. Gaua zer dogun azaldu guran / bertsolari bat kantari. BEnb NereA 192 (66 gurian ). Zazpi urte dira jarri nintzala aren borondate ona irabazi guran ondrau ospatziakin. Etxba Ibilt 483. Gitxienez eun gizon / borrokan zirian, / batak imini guran / bestea azpian. Ayesta 31.
GURA NAI GURA EZ.
Obligatoriamente.
Errodriges nok, gure nai gurez. Kk Ab II 183. Indarrez, gura nai gurez, ezarritako buztarri ori ausi ta, domu ta lana aiskide anzo alkartzeko. Eguzk GizAuz 86. Onelan aurrerago eskuz lan eginda, bizibidea ateraten eben asko, gura nai gurez, alogereko biurtu ziran. Ib. 21.
( gura nai ez ).
Bein egiñiko ezkontzea iñok ezin daikelako ausi, ta neskatilleak gura-nai-ez, zu aren senar ixango ziñatekezalako beti. Otx 77.
GURARIK.
Queriendo.
Leku onean topadu gara, / Jaun Zerukoak gurarik. Lazarraga A7, 1172r. Oi aserratu deraustazu, / zeurorrek ala gurarik. Ib. A27a, 1201r. Baña orra nun Jaungoikuak alan gurarik esesten deutsan desesperaziñoeko tentaziño sendo ta gogor batek. Ur MarIl 17.
(Tras part.).
Nosbait urteten badau, darraikoz txori asko euren lumaak kendu gurarik. Mg PAb 178. Arerijua izan arren, ta norbait geuri kalte egin gurarik ibili arren. fB Ic I 105. Griña gaiztuak beti / Okertu gurarik. Ur MarIl 126. Arindu gurarik gatxa. AB AmaE 151. Zein ikurrin ekarren ikusi gurarik. Enb 33. Gurutz-ondora eldu gurarik / bidia billa nabil neketan. Laux BBa 10. Eta astoak an urrunago iperturtika ta arrantzaka asi gurarik. Erkiag Arran 56. Banoa orain ase gurarik / gure bertso egarriak. FEtxeb 197.
v. tbn. Añ EL2 115. Azc PB 58. Echta Jos 35. Kk Ab I 37. Otx 48. BEnb NereA 189. Ibiñ Virgil 116. Alzola Atalak 83. Etxba Ibilt 459. Ayesta 32. Gerrika 22.
(Tras sintagma nominal).
Onelangoak iazoten dira / eskontzak asko ta sarri: / senar gurarik dagozalako / gazterik neskatxak larri. Azc PB 114. Bertako errittarrak aserre zireala euren askatasuna gurarik. Echta Jos 334. Zaldunori, ondiokan ollar uste zala, erabiltzen zittuala jardun alaixak neskameagaz zerbaitt gurarik. Etxba Ibilt 473.
GURARIKO .
(Precedido de gen.). Del agrado de. v. GURAKO, gogoko.
Gurasoen gurariko bategaz. Ag AL 69. [Gurasoak] euren gogo betekoa eztana eztabie nai etxean, naiz da izan semien gurarikoa. Ag Kr 108.
GURARREN.
a) A pesar de querer.
Eze ezin kontadu al leidi gizonak gurearren bere. Lazarraga A, 1144v.
b) "(Vc), deseando" A.
GURATAN .
(Precedido de part.). Queriendo. v. GURAN
Bai, eriotza eban opa Jainkoa ikusi ta oso-osorik euki guratan. Onaind STeresa 16.
GURAZ.
a) (Precedido de neure, bere, etc.). De propia voluntad.
Intenziñoa artuten dabenak eta dagoana bere guraz deleiteetan. Cap ed. 1893, 50. --Zer da pekatu aktuala? --Errazoean ezaututera eldu ezkero geure guraz egiten doguna. Oe 44. Pensamentu loi edo zantarrak euren guraz edo borondatez euki daruezanak. Mg CO 76. Bazagoz onelako berbaldi edo konbersazinoietan zeure guraz. Astar II 147s. Neure guraz, sartu dot nik emen ene burua. EL2 65 ( EL1 57 neure nai-guraz ). Bakarrik argituten ditu arako arima, euren guraz begijak itxiten ez dituezanak ikusteko zuzentasuneko eguzkija. Ur MarIl 88. Adrian bere guraz itota geratu. AB AmaE 97. Ezin daiteke zeruan sartu bere guraz ta erruz Eleiza Katolikuan bizi ez danik. KIkV 38. Bazkun orretako bazkide kistar-langillerik bere guraz ezin izan daiteke. Eguzk GizAuz 193. Naparrak 1936kuan be kanpuan geratu ziran euren guraz. Gerrika 272.
v. tbn. CatBus 52. Itz Azald 190.
Guraz, borondatez ta ezauberaz premina bagarik juatia. fB Olg 99.
b) (Tras gen.). Deseando, queriendo.
Ixillarazi behar dire jende bek, zeiñak familia osoak iraultzen baidituzte, behar ez direnak irakasten dituztela irabazi lizun baten guraz. He Tit 1, 11 (Dv baten gatik; v. tbn. -en guraz He 1 Petr 5, 2).
(Tras -t(z)eko ).
Etxe gaiñean ditekena ez bedi jauts etxerat, ez barnerat sar, zerbait eramateko guraz. He Mc 13, 15.
(Tras part.).
Bakarrian dirautsut, eta ez neure buruba arrotu guraz. Mg PAb 68. Prantzes, ingles, artua ta ogia jan gurez. (V-m). EZBB II 94. Olan bizi izan nintzan [...] egun batzutan, zetara etorri zan eta zer asmu eban beti yakin guraz. Or Tormes 89. Iñoren lapikuetan zek dirakijan jakitteko usartu guraz dabillenak. Otx 110. Ona etorri guraz ebiltzan moja batzukaz. Onaind STeresa 75. Ondamendia ekarri guraz dabizenen aurka. Gerrika 194.
v. tbn. Erkiag Arran 7. Bilbao IpuiB 86. Azurm in Gand Elorri 43.
GURAZKO.
Voluntario, querido.
Okasino gurazko edo borondatezkua da zeñeti alde egitia daguan bakotxaren eskuban. Mg CO 122. Zure bazter, / gurazko aberria, / doa zoro / ta (bertan ni) bultzia. "Mi patria de deseo" . Ldi BB 64. Gauza baiño leenago / zoramen zaiataz, / fedezko ta gurazko / bizitz orren zeraz. Gand Elorri 59.
GUREN (Vc ap. A ).
Preferido. "Lo preferido, lo que más se quiere" A.
Nun asetuko ete litzake / bere naimenik gurena? Enb 150. Ariatza da gure / tokirik gurena, / ariatzarrok beti / maitatzen doguna. BEnb NereA 26.
Eskopeta ta txakur pare bat artuta, eizara joan, iakon guren-gurena. Bilbao IpuiB 133.
GUREN IZAN.
Preferir, querer lo que más.
Bakotxak artu daike gureen dabena. fB Ic III 314. Erriak guren eban orduan / bere lanaren laguntza, / orra nun dagon zerraldo baten / ill-otzik bere gorputza. BEnb NereA 99.
JAUNGOIKOARI GURA DAKIOLA.
"Quiéralo Dios" Lar, .
Alan gura dakijola geure Jangoikuari. Mg CO IX. Jaungoikuari gura dakijola, ba, zuben bakalduntza au baketan eta zorijonez luzaruan irautia. Otx 182. Jaungoikuari gura dakijola niretzako albista txarrik ez ixatia. Ib. 43.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper