Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    2 ezkutu.
    tradizioa
    Tr. Propio de la tradición meridional, se documenta desde Ochoa de Arin (ezkutuan ). La forma izkutu, que antes del s. XX aparece únicamente en Iztueta, es en el siglo XX casi tan frecuente como ezkutu , si bien en textos vizcaínos solo se encuentra en Lauaxeta. Hay además ixkutu en Iraizoz. En DFrec hay 41 ejs. de ezkutu y 43 de izkutu, todos ellos meridionales.
    etimologikoa
    Etim. De lat. scutum ; cf. rom. escudo, escudar, etc.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    (V-gip; Añ); eskutu (V, G; Dv); izkutu (G); ixkutu Ref.: A (eskutu, izkutu); Etxba Eib; Elexp Berg.
     Oculto; secreto. "(Partes) vergonzosas [...], parte ezkutuak" Añ. "Ezkutua, oculto" LE UrtVoc. Echave (59v), así como Larramendi (s.v. escudo) le dan el significado de "el que esconde o encubre", sin duda con el fin de apoyar la etimología que proponen para cast. escudo.
    Emengoak baño gorago, altuago ta eskutuago dauden gauza andiak ikusi ditut. Cb Eg II 205. Lapur andiagoak, baña ezkutuagoak diranak. Mg CC 115. Tokirik ezkutuenetan. VMg 30. Jaungoikoarentzat eztala gauza sekretorik edo ezkuturik. Gco I 54. Ekusten dezu emakume bat illunzean kale ezkutu batean. AA II 212. Bere buruba leen baino ezkutubago eukitia. fB Ic III 337. Ikusten dira iños etxe ezkutubetan. JJMg BasEsc 121. Lekurik eskutubenian. Astar II 288. Basoan artu eban / leku ezkutua. Zav Fab, RIEV 1907, 537. Arakatu dodaz zeure argiagaz neure biotzeko bazter ezkutuak. Añ EL2 155. Mendi goititu [...], bide-bazter eta tokirik izkutuenekoak. Izt C 159. Gogoraziñorik ezkutubenerañokuak. Ur MarIl 37. Etxe ezkutu batean gorde zedin. Lard 169. Mesede ezkutuak dira. Arr GB 20. Asmakizun ezkutu batekin. 'Con un ardid escondido'. Aran SIgn 49. Baña nun topau leikez orren [zoko] ezkutuak? AB AmaE 343. Txit mira aundi ta ezkutuak zeuzkan Jaungoikoak Franziskogan. Bv AsL 30. Bere bizitza isileko eta eskutuko ogetamar urteak. Itz Azald 60.
    ( s. XX) Non zegoan soñu bakoitzaren jatorri ezkutua. Ag G 3. [Azkenai] ezkutua (itxia), estalkipean baikunlariak latziñaldariari bost ziñaldarien aurrean ematen diona. ArgEgut 1923, 37. Betsaidako bazter izkutura. Inza Azalp 124. Baita oldozkun pitiñenak eta umekeriak --eskutuenak zirala ere-- irudikatzen zituzten. Anab RIEV 1928, 608. Liztor izkuturen batek ozkatu al aun? Or Mi 21. Jaungoikuak dan gustiya, eskutuena ta ixillena bada be, bai-dakus ta bai-daki. Kk Ab II 137. Bixitz izkutuba. "Vida misteriosa". Laux BBa 116. Barne-kutsu izkutu gozoa zureganatu. Ldi IL 14. Kristauen pekaturik ixkutuenak ere. Ir YKBiz 277. Okerrune ezkutu batean. TAg Uzt 254. Min izkutu orretxek. SMitx Aranz 231. Jakite ezkutu baten jabe zirela. Mde Pr 308. Borbor irakiten jarten dauskun kemen ezkutua. Erkiag Arran 93. Bizitza ezkutu auek. Txill Let 66. Zure barruko nai ezkutu baten agerpena. Vill Jaink 141. Bazterrik izkutuenean. MAtx Gazt 59. Alako gatz-sapore izkutu bat. Ibiñ Virgil 102. Artxibuetan gauza ezkutuak billatzen. Alzola Atalak 124. Toki bakarti ezkutu batera. Etxba Ibilt 460. Iturri izkutu batetik. MIH 46. Baita gure garaun eta bizkarmuinean gertatzen diren gertari ezkutuagoak. MEIG VI 116.
    v. tbn. Zink Crit 33. Zait Sof 96. Etxde JJ 215. Gand Elorri 27. Anab Aprika 8. Osk Kurl 147. Onaind in Gazt MusIx 147. NEtx LBB 24. Berron Kijote 158. Onaind STeresa 59. Esk-: Enb 54. Onaind in Gazt MusIx 146. Izk-: Ir YKBiz 314. Zait Sof 58. Anab Poli 120. Txill Let 93. Vill Jaink 150. Gazt MusIx 166. Azurm HitzB 61. Lasa Poem 100.
    azpiadiera-1.1.1
    (Uso pred.).
    An dijoaz lasterka, / Ezkutu jartzeraño ez dira paratzen. MSIgn 344. Arkaitzik zakarrenen artean izkutu. SMitx Aranz 34. Nagoan or beti izkutu. Or Poem 550. Ezkutu egongo gaituk. NEtx Antz 21. Izkutu, ni Zugandik ez-baiña, Zu nigandik ziñake. Or Aitork 370. Izarrak ezkutu dira / goibelaren mende. NEtx LBB 359. Zergatik zabaldu bear zuten izkutu zegoen bere jatorria? Ib. 45s. Etxeko guziak [aur] ura izkutu eukitzea zuten aurrenengo ardura. Ib. 34. Al dezun izkutuen ibilli. Ib. 81. Mendiak sakon antxera egiten dualako izkutu samar egiten da, eta bertaraiño iritxi arte ez da ikusten. AZink 164. Lau egun Donostian pasa bearra neuzkan, zokoren batean, al dan ezkutuena. Albeniz 130.
    azpiadiera-1.1.2
    "Agoa baino ezkutuagoa (V-ple)" A Apend.
    azpiadiera-1.1.3
    V-arr-gip, Protegido, abrigado. "Leku ezkutuen (V-gip) [...] toki ezkutuen (V-arr-gip)" Gte Erd 2.
    azpiadiera-1.1.4
    (Con superlativo). Lo más oculto. Cf. infra (II).
    Ekusiko ditu zure animaren ezkutuenean lotsaz gorderik dauden bekatu oriek. AA III 460. Luzaroan bularpeko izkutuenean zetzakidan ixillekoa. Ldi IL 26. Nere gogoko ezkutuena eguzki argitara atera duzu. Goen Y 1934, 100.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V, G, AN ap. A ; Añ, H).
    Escondrijo; lugar oculto. "Oculto, sitio, ezkutua, leku isilla" Añ.
    Arakatu bear ditu bakotxak bere biotzeko ezkutuak. Añ LoraS 18. Ezkutubeetan, sasi artetan edo solo baztarreetan dabiltzanak. fB Olg 202. Neure eskututik urteteko gogo bat badaukat! Ag AL 114. Izkutu ontan txingurriketa gogorra uan. 'Cachette'. Or Mi 23. Irten bitez irurak ezkututik. Lek EunD 49. Zure bizitokiaren ingurunean, ezkutu batean, ez al-gentzake alkar ikusi ta itzegin? TAg Uzt 246. Ixilpean eta kolkopeko ezkutuan gorde. Ib. 172. Eskuturen baten neskatxok badituzu. 'Si en esos lugares retienes a las muchachas'. Zait Sof 135. Nere emaztearen errua, dollorkeria ta ankerkeria ezkututik azaleratu da. Etxde AlosT 104. Artan, animaren izkutuan. Or Aitork 199. Eta Osiñondok beste ezkutu batetik. SM Zirik 73. Mendiko ezkutuan ehortzi zuten. Arti Tobera 279. Ango ezkututik tirabide errexean artzen baizitun ijitoak. Ataño TxanKan 196. [Gaztaiñondoak] zozontzat ere bazun / ainbeste izkutu. Insausti 296.
    azpiadiera-2.1.1
    Lugar resguardado.
    Etzaitez, emaztia, / Larregi estutu, / Emen daukogulako / Epel ta eskutu. Enb 170.
    azpiadiera-2.2
    2. Secreto; misterio.
    Zure Aita ezkutu guziak dakuskienak. Lard 382. Elizarekin Jesukristoren batzaren ezkutua (Misterioa). JBDei 1919, 166. Iritxi-eziñeko ezkutuetara jota. Anab Usauri 144. Tramankulu ori eskutua ta illuna kentzera dator. Kk Ab II 136. Izkutu batek dana jakin-nai narua. Laux BBa 100. Argitan, eskutuba zeure egote ori. "Misterio". Ib. 98. Badakust enegan izkutu hondarra. "Profundo misterio". Or BM 126. Baiñan izkutu ori nola ager zezaken? Or Eus 105. Ixilpean gordeko bazindu ezkutu au. TAg Uzt 201. Artean etxean iñork etzekian ezkutu gaiztoa salatu zun ustegabe. Ib. 108. Gau ontatik sortu bear du ezkutu orren argi-bidea. NEtx Antz 84. Ezkutuak ikusi ohi zituen begien lagungorik gabe. Mde Pr 313. Gaurik illunenak etzun bitarte ortan beretzako ezkuturik. Etxde JJ 151. Aitor-ek bere txabol ontako ondorengo oki utzi zigun ondare, elezar eta izkutuaz. Eston Iz 164. Gure izkuntzan ezkutu danak / mendean zenitun oso. Basarri 49. Maitasunaren izkutu barnetara eldurik. Zait Plat 155. Nai zuten gogoeta egiñez munduari bere ezkutuak ebatsi. Vill Jaink 32. Lantegi onen ezkutu danak / Xalbadorrek ondo dazki. Uzt Sas 279. Euskalerriko mendiak etzeukateken arentzat ezkuturik. Ataño TxanKan 257. Santa Teresak bizi izan zituan graziaren ezkutu miresgarriak. Onaind STeresa 126. Baña Guztia-al-dabenarentzat eztago ezkuturik da eziñik. Gerrika 250. Oihenartek ez digu bihotzeko izkutu hondarrik salatzen. MIH 245. Teologiaren edo fisikaren izkutu sakonak. Ib. 86.
    azpiadiera-2.2.1
    (Como primer miembro de compuestos).
    Kolkopeko ezkutu-apustu gogorrari. TAg Uzt 225. Zitorekiko ezkutu-ibiliak. Ib. 248. Arekin ezkutu-izketa egiteko. Ib. 162. Ezkutu-maitale biak. Ib. 102. Gazteak etzuten beren ezkutu-gar ura somatzerik nai. NEtx Antz 157. Ire ezkutulanak ailperrik izan ditun. NEtx Nola 20.
    sense-3
    III. (Posposición, tras gen. o tema nominal nudo).
    azpiadiera-3.1
    A escondidas de, (estar, etc.) oculto a. Cf. HAIZE-EZKUTU.
    Zerbait bada emen gure ezkutu. NEtx Antz 84. Ixil-ixillik sastraka-artean ezkutu onera etorri naiz, gizon aien ezkutu. Ib. 21. Honela, begi-ezkutu [...] betearen eta hutsunearen alkarguntza bikainketa lan bizi itxuran iristen dute. MEIG IX 128 (en colab. con NEtx). Sagaratua begien izkutu dago. Ib. 131.
    azpisarrera-1
    EZKUTUAN (Lar, Añ; izkutuan V-gip, G-to) Ref.: A (izkutuan); Elexp Berg (izkutuan).
     En lugar secreto, oculto; (fig.) en la oscuridad, bajo el misterio. "Guardar [...] ezkutuan sartu" Lar, Añ. "Oculto, agazapado" A. "En lugar secreto, resguardado" Elexp Berg.
    Ezagutzen ez dituan edo oroitzen eztzaizkan pekatu mortal ezkutuan arki litezkean aek guziak ere bai. OA 73. Eztet nik, dio Redentoreak / Predikatu ezkutuan. Bast 12. Ezkutuan dagoan suge okertu ta kirimillatua. Mg CC 133. Bekaturik arin ta txikerrena geratuko ezta ezkutuan, ez azturik. Añ EL1 44. Ezkutuan daude orain lan oriek. AA III 472. Ain eskutuban, ain isilian edo ain urrun daguan gauzia. Astar II 38. Arkitzen dira [oitura auek] arkaiztarte oetara bazterturik arras ezkutuan. Izt C 214. Bost illabete ezkutuan egin zituen. Lard 362. Bota zituan gero bazterren baten, an, eskutuan amaitu eien euren bizitza zistrin mengela. Ag AL 108. Ba izkutuan sartu ezpalitz larri ibilliko zuan. Urruz Zer 142. Zer dan jakitea nai izan banu ez nun eskutuan eramango, agirian baizik. EgutTo 15-1-1923 (ap. DRA ). Bost illabetez izkutuan egon zan. Ir YKBiz 4. [Obenak] ezkutun gorde. JAIraz Bizia 61. Jakinduri apartak / egin dio argi, / ezkutuan zeudenak / azaltzeko garbi. Basarri 53. Oraiñokoan gauza ezkutuan dago. Izeta DirG 52. Estalirik eta izkutuan egon bear zuana, agirian eta nabarmen daukate. MAtx Gazt 80. Antxe daukat ezkutuan urrezko ontzi. NEtx LBB 343. An bazegoan azaki aundi bat, naiz gizonok ala abereak ezkutuan igarotzeko. AZink 77. [Karruan] ezkutuan juatia pentsau genduan. Gerrika 48. Usteak, iritziak eta joerak ezkutuan gorde. MIH 219.
    v. tbn. JJMg BasEsc 191. Zav Fab RIEV 1909, 27. ABar Goi 20. Etxde JJ 191. Erkiag BatB 148. MAtx Gazt 6. Etxba Ibilt 472. Esk-: Kk Ab II 134. Izk-: Inza Azalp 31. Muj PAm 9. Izeta DirG 19. Ibiñ Virgil 116. NEtx LBB 44. Zendoia 65.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (V, G; Lar, Añ, H; eskutuan A) Ref.: A (ezkutuan, eskutu); Elexp Berg.
     En secreto, secretamente. "(A) excusa", "(en) secreto", "(por debajo de) cuerda", "furtivamente" Lar, Añ.
    Bein edo berriz agerian ta soñu ta eskanbil andian ibilzea ta egun oro isilka ta ezkutuan bezala. Mb IArg I 366 (v. tbn. 343). Emoteko ezkutuban [bere gosarija] , bere burubari kenduta, Jangoikuaren deiko lenen datorkonari. Mg PAb 106. Bekatu ezkutuan egiña. Mg CC 122. Aizeriak ez dioe ortzik egozten Olloai etxekoen aurrean; baña ezkutuan bai. VMg 39. Ezkutuban gaiski egin dabena. fB Ic II 184. Ongi egiña naiz agirian egin, intenzioa idukitzeko ezkutuan. LE Urt 250 (en el orig. 89r altxátzean). Gero etxean ezkutuan ogia eginda. Lard 543. Izan dedin zure limosna ezkutuan. Ur Mt 6, 4 (tbn. IBk e IBe; Lç, He, sekretuan, Ip gorderik, Echn gerizean, Ol isillean, Ker ixillean). Euren aurrean pitxerdi, ala atzetik eta eskutuan pitxarkada osoa edatea. A BeinB 72. Au egiten bada isilean eta eskutuan. Itz Azald 105. Garrantzizko arazuak eskutuban eukitten. Otx 46. Orain ordea izkutuan yoan nai du Yerusalemera. Ir YKBiz 311 (128 ixk-). Ezkutuan etorri banaiz, nor naizenik azaldu ezpadet. Etxde AlosT 46. Bere egitazko ezkontza [...] ia ezkutun egiten zutela. JAIraz Bizia 67. Urrikariok lagundu ginduzun, arrigarriro ta izkutuan. "Occultis modis". Or Aitork 148. Itxuraz dira ukatzailleak, baiña ezkutuan eta muiñean ongiagan siñesten dute. Vill Jaink 89. Geitxo egin al dun / ezkutuan txurrut? NEtx LBB 351. Testigu aurrian eiñ biarra ezkutuan eiñ biarreko jardun ori. Etxba Ibilt 455. Sortu zituen gure arteko ikastolak, izkutuan lehenbizikoz, erdi-agirian gero. MEIG IX 29.
    v. tbn. Ker e IBe Io 7, 10. Esk-: Kk Ab II 136. Zait Sof 176.
    azpiadiera-1.1
    (Precedido de genitivo).
    Barnean gertatzen da, guzien izkutuan eta norberaren izkutuan. Or QA 172. Beste esku bat dabil gure ezkutuan eta. Gerrika 142.
    azpisarrera-2
    EZKUTUETAKO.
    Secreto, oculto.
    Dantziaren ta piestiaren umiak dira ezkutubeetako pekatubak. fB Olg 207. Ez [olgeeta] ezkutubetakuak. Ib. 41. Dantza zaliak diriala geijenian ezkutubeetako ta agiriko okerrijaginak. Ib. 199.
    azpisarrera-3
    EZKUTUETAN.
    Aescondidas, en secreto. Cf. supra (II, 1) el ej. de fray Bartolomé.
    Oba da alkarregaz plazaan edo sarauban edo bigiraan olgeetia ezkutubeetan gauza txaarraguak egitia baino. fB Olg 195. An egin ezin dana, egiten da gero ezkutubeetan. Ib. 198.
    azpisarrera-4
    EZKUTU GOGORREAN (eskutu g. V; ezkuta g. A Apend).
    "De riguroso incógnito" A Apend. "Eskutu gogorrean euki dabe mutila, rigurosamente oculto han tenido al muchacho (Vc,...)" A EY III 333.
    azpisarrera-5
    EZKUTUKO v. ezkutuko.
    azpisarrera-6
    EZKUTU-LORE.
    "Eskutulora (msLond), clandestina, madrona (Bot.)" A.
    azpisarrera-7
    EZKUTU-MIZKUTU.
    Secreto, misterio.
    Mariren suzko gurdi ura Txurrumurruko mendian agertu zala ta, Axarko ara maiz, aren izkutu-mizkutuak ikasi nairik. Eston Iz 58.
    azpisarrerakoSense-7.1
    (Ezkutu-mizkutuka). Escondiéndose.
    Zer zatozkit, bai, oñak narras, izkutu-mizkutuka, bekokian beera ginbail-egala eratxirik, betaurreko erantziak begiak lausotu ta izu-antz? Ldi IL 41.
    azpisarrera-8
    EZKUTURA.
    (Ir, etc.) a un lugar escondido.
    Iges egin zuan aren etxetik izkutura. Inza Azalp 124. Pernandok izkutura joan eta ardagai puska bat piztu zuan. Muj PAm 68. Al zutela, beti izkutura bialtzen zuten lagunen bat edo etxera etortzen zanean. NEtx LBB 36. Ura ala ikusita, amaika negar egin nuan nik izkutura joanda. Insausti 133.
    azpisarrera-9
    EZKUTURIK.
    (Estar, etc.) escondido.
    Urrutigo, zugaztartean izkuturik zegoen maitearen borda. Or Mi 61. Baita, izkuturik, adiñean zoriontsu garatuaz doan Oreste ere. Zait Sof 17.
    azpisarrera-10
    EZKUTURIK EZKUTUENEAN.
    En el más absoluto secreto.
    Eskuturik eskutubenian egin dituguzanak aterako dituz argitara. Astar II 286. Azalduko nuke izkuturik izkutuenean sortu zaidan susmoa. MEIG V 110.
    azpisarrera-11
    EZKUTUTIK.
    Desde un escondrijo.
    Ta atearen zirritutik / egiten ditu begiak, / nor darakutsan argiak, / eta dakus ezkututik / Arerio tzar otsoa. Zav Fab, RIEV 1909, 33. Ezkututikan nola zebiltzan / txito gaixueri deika. MendaroTx 359. Ezkututik barrura begira dago kanta bukatu artean. NEtx Antz 110. Ezkututik bi gizonen izketa-otsa nabaitu det ustekabean. Ib. 21.
    azpisarrerakoSense-11.1
    En secreto.
    Ezkututik sartu bear ire aginkada pozoitsua, azpi-suge orrek! Etxde AlosT 74. Deabruak izkututik irri dagie. "Occulte". Or Aitork 57.
    azpisarrera-12
    EZKUTUTIK EZKUTURA.
    "A hurtadillas. Ezkututik ezkutura dabill, iñok ikusi ez deixan" Etxba Eib.
    azpisarrera-13
    EZKUTUXEAN.
    (Aprox. de ezkutuan).
    Aren senideak yoanda gero, Beraxe ere yaitara igo zan, ez agirian, izkutuxean baño. Ol Io 7, 10 (Lç ixilik bezala, He e IBk gordeka bezala, LE estalian bekála, Ker ezkutuan, IBe ezkutuan bezala).
    azpisarrera-14
    EZKUTUZ.
    A escondidas. "Clandestinamente" A (s.v. ezkuturo).
    Ebildu naz Españako iri euskaldunetan nola ala ezkutuz edo ageriz. Mg PAb 169. Arik ona dabill ezkutuz, buruba egunaz agertuten eztabela beste txorijen bildurrez. Ib. 178. Ixil-mandatu bat, "albiste bat", emon eusten, artu al baneban etxien, ezkutuz ebillen gazte bat. Gerrika 174.
    azpisarrera-15
    EZKUTUZKO.
    Secreto, oculto.
    Alde illun, izkutuzkoak, argitu dira. EEs (ap. DRA ). Umekeri ta gogapenik apurreneen berri eman bear izaten zizuenak, naiz ezkutuzkoenak izan. (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 207 (Or ib. 6 y AIr RIEV 1928, 599 gordeenak). Ezkutuzko indarrez. Ldi BB 16. Ezkutuzko gauza bat. Lab SuEm 208.

    ezkutu

    ezkutu
    << ezik 0 / 0 ezpatadantza >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper