OEH - Bilaketa

782 emaitza dantza bilaketarentzat

Sarrera buruan (119)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ezer.
tradizioa
Tr. Aparece desde los cantares antiguos, y es propio de los dialectos vizcaíno y guipuzcoano, fuera de los cuales sólo aparece en la forma ezertan, en expresiones como ezertan eduki (q.v. infra), en Etcheberri de Ziburu y Axular; hay tbn. ezere "rien" [sic, tal vez debido a una incorrecta división entre la raíz y el sufijo] en el dicc. de Martin Harriet; Mendiburu sólo lo emplea en ciertas expresiones (v. infra EZER GUTXIKO, EZERTAN EDUKI, etc.). En textos alto-navarros lo hemos encontrado en escritores del s. XX (Inza, Iraizoz, F. Irigaray, etc.). Encontramos algunos ejs. de la var. izer en D. Agirre (Serm 90).
La -r final es simple ante vocal, salvo sistemáticamente en el dicc. de Maurice Harriet, y ejs. más o menos aislados en otros autores (sólo hemos encontrado genit. ezerren en GavS (16 y 32) y Uztapide (Sas 351 / ezeren 33), dat. ezerri en S. Mitxelena (Aranz 75 y 93), ezerrez 'nada' (v. infra EZER EZ) en F. Irigaray (junto a ezer ez), Basarri y Mattin, ezerreza '(la) nada', junto a ezereza en Txillardegi (v. ezerez) y ezerreztik (junto a ezereztik) en el dicc. de Larramendi s.v. quando). La pérdida de -r ante consonante en este tipo de palabras, regular en buena parte del vizcaíno, se atestigua desde antiguo (Endecha de López de Haro, c. 1500), pero no todas las formas tienen la misma cronología, ni se refleja unívocamente en todos los autores; p.ej. el erg. ezek es gral. en vizcaíno al menos desde comienzos del s. XIX (no hemos podido encontrar ejs. anteriores) y sólo hay ezerk en Orixe (Tormes 53), San Martin (Zirik 51) y T. Etxebarria (Ibilt 467); sin embargo, las vacilaciones son significativas entre ezeta- (con casos locales) y ezerta- (v. p.ej. EZERTAN, EZERTARA, etc.) en un mismo autor o bien entre los diversos autores, sobre todo en el s. XIX, siendo ezeta- casi gral. en el s. XX; véanse tbn. los distintos tiempos del proceso que lleva del antiguo ezer bere ez al moderno (sólo s. XX) ezebez en EZER ERE EZ y ezererez. Mientras ezegaitik no lo encontramos hasta el s. XX (ezergaiti(k): f. Bartolomé, Ag AL 65, Iturzaeta, etc.; v. EZERGATIK), no hay nunca ezergaz, sino ezegaz (Mg PAb 152, JJMg BasEsc 131, fB Ic I 14, Azc PB 160, Ag Kr 77, etc.). Hay además ezetzaz en Lar STomas 1. En DFrec hay 438 ejs., todos ellos meridionales.
etimologikoa
Etim. De *e-zer; v. FHV 67 y LH 275.
sense-1
(V, G, AN; O-SPAd 882 (V), SP (V), Ht VocGr 418, VP 24r, Lar, Añ, Dv (G), H), izer (V-m, G-azp), ize (G-azp). Ref.: A (ezer, izer); Rollo (eserr); Etxba Eib ; Gte Erd 115; Elexp Berg ; EI 349, que recoge ezer en AN-larr-araq, y, junto a deus , en G-azp-bet, AN-gip-erro y en un punto de AN-ulz (n.º 160, omitido por error en la lista). Harriet señala su uso en "qques. localités" labortanas.
(Pron. indefinido). Nada (en contextos negativos); algo, alguna cosa (en oraciones interrogativas, condicionales y otros contextos no negativos); cualquier cosa (en oraciones comparativas). Se declina por el indet. "Quelque chose" O-SPAd. "Nada, negación" Lar. "Algo, [...] con interrogación, ezer" Ib. "Sin nada, absolutamente, ezerbage, [...] ezerbaga" Lar. "(No es) capaz de hacer nada, ezta gai ezertako" Ib. "(No es) nada, ezta ezer" Ib. "(No) vale nada, eztu ezer balio" Ib. "¿(De qué) sirve eso? De maldita la cosa, Zertako, zertarako da hori? Ezertako ez" Ib. (v. tbn. Añ). "Para todo [...], para nada, ezertarako, deusetarako ez" Ib. "(No es) nada, ezer ezta, ezta ezer" Añ. "Algo o nada, guztia edo ezer ez" Ib. "(De nadie) necesita, eztau iñoren bearrik, ezeren bearrik" Ib. v. deus, EZER ERE.

Armakaz ezin egien legez ezer. Mondr 29. Ezek ezer eziegion, / egian Jaunak baroa. 'Nada pudo hacerle nada' . LHaro 3s. Ezer esan baga. Lazarraga A, 1138v. Zuk ezer gura badozu. Ib. A, 1151v. Ezeren lotsa-bildur baga. Ib. B16, 1182r. Zegik ezer hendorea, enzun artean bestea. "No hagas nada" . RS 73. Ez da posible iñork aren Majestadeari ezer eragoztea eta ezerk resistitzea. OA 22. Santuen penitenziak, nekeak, alegiñak [...] etziran ezer infernuaren aldean. Cb Eg II 127. Othorduz kanpora ezer jan diteke baru-egunetan? Ub 188. Ez deutsa ezer balijoko ukatutiak. Mg CO 15. Ezetako gura banau. Ib. 191. Konfesinoe oso ta ezer itxi bagiak. Ib. 93. Ezer gabe gelditzea. VMg 93. Ezegaz aaztuten ez zariana. JJMg BasEsc 131. Pekatuti urteteko ezer egin ez, ta "zerura juango nas" pensau. fB Ic I 38. Esango baleutsu ezer, elexiak irakasten daben ikasbide edo doktriniaren kontra. Astar II 4. Berekoi onek etzion bere gogoari baizik ezeri begiratu. Lard 31. Ni ez nau ezerk alegratutzen zu ikustiak ainbeste. Bil 105. Etzaio ajolarik ezerengatik. Xe 296. Purgatorioko suan pagatu bearko dezun ezer eztaukazu? Arr May 96. Nai al dezu ezer ekartzia? Moc Damu 8. Eztogu ezertarako astirik izan. Ag Kr 21. Alperrik da orain ezer esatea. Ib. 210. Bekokian daukat zauri bat, baña ezta ezer. Echta Jos 92. Bi aldiz joan zan Aitaren gela-ondora, ezer nabaritzen ote zuen. A Ardi 122. Mattasuna ezer baño indartsubagua da. Altuna 16. Zatoze neugaz ezeren bilddur barik! Otx 50. Ezer egin baño len, jarri ezazue ama jakiñaren gañean. TAg Uzt 309s. Entzun nai eta ezer entzun eziña. Or Poem 543. Al egiñ guztik ezertarako balio ez zutela. JAIraz Bizia 123. Gaztañakin bezelako aparirik ez da ezerekin egiten. Munita 49. Eta neri ezer esan ez? Etxde JJ 42. --Zer, zer? Gaizki al dago? --Zeñek esan dizu ezer? NEtx Antz 126. Ezertan inor baino iakintsuago izatekotan, ontan omen zan. Zait Plat 105. Etzen ezertaz enteratzen. Arti Tobera 285. Esplikazio orrek, ezer argitu bearrean, ez ote digu korapilloa naasiago biurtzen? Vill Jaink 58. Eztauka benetazko aginterik ezeren gaiñean. Ib. 129. Ez nau ezertara beartzen. Ib. 92. --Barkatu, eman dazugun alfer lanengatik. --Ezta ezer orregatik. Izeta DirG 93. Orduan, ez nau ezerk arritzen. NEtx LBB 133. Artean gazteak zeuden beren buruz ezer pentsatzeko. Ib. 48. Ikusten zuten, kontra eginda ere, etzutela ezer aurreratuko. TxGarm BordaB 99. Ez eban oerik zapaldu, ezeren susmorik bazan igesari emoteko. Gerrika 176. Jakintza-gizona zen izatez, ezer bazen. MIH 351. Hitzak berak, hizkuntza baten zatirik aldakorrenak eta askatuenak, ez dira ezer hiztegi osoaren egituraz eta sistemaz kanpora. Ib. 348. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak, ezerk behar badu. MEIG VII 171.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intens.).
Ia urte bi egin nituan ikastola aretan. Ta ez neban ezer-ezer ikasi. Etxabu Kontu 14.
azpiadiera-1.2
(Al final de una serie).
v. tbn. Cf. infra EZ EZER.

Ogirik zein urik, zein ezer / probau ez. AB AmaE 153. Ez ian, ez edan, ez lo, ezin ei zan ezer egiñ. Ag AL 63. Ezin idatzi, ezin loak artu, ezin ezer. Txill Let 62.
azpiadiera-1.3
(En contextos afirmativos, normalmente en oraciones subordinadas). Algo. "Hay algún modismo en que ezer se usa como zerbait 'algo': Ezer eztagoan lekuan, eskuak garbi; ezer (zerbait) dagoan lekuan, begiak argi (V, G) (se dice del gitano)" A. "Ezetatik bizimodua etaratzekotan basarrixan, loratik" Elexp Berg. Tr. Documentado sobre todo en autores vizcaínos.
Ezer ekarri bear danean / kriadu izango naiz ni. Acto 476. Iñori ezer kendu deutsanak, dauka barruban iraatsita aranza gogorra. Mg PAb 102. Jakiten badozu norbaitek ezer esan dabela zure kontra. Astar II 105. Ezer egiten zagozan artean. EL2 81. Seme baten kontra ezer egiteak min ematen zion. Lard 199. Denda aretan sartutzen ziradenak gutxik ezer erosten zuten. Apaol 93. Gure amari ezer esaten deutsan txotxiñ oskill barritxuari zaputzak atarako deutsadaz. Ag Kr 65. [Gure gorputzeko atal] batak ezer daukonian, bestiak, [...] sarritan okertu ta moteldu ta gexotuten dira. Kk Ab I 21. Ezeren jabe izateko eskubidea. Eguzk GizAuz 65. Karriatzea gustatzen zaie [ijitoai] / ezer dagoan lekutik. Basarri 113. [Ekonomatoa] amarretan zabalduten eben, gura dabenak ezer erosi. Gerrika 105.
azpiadiera-1.4
Algo de valor. " Ezer zan guzia jaso, lapurtu, ausi, todo lo que valía algo..., etc." Ayerb EEs 1915, 222.
Urte osoetan ezer danik egin bage bizi diranak. Lar Carta a Gandara 162. Gaur bizi balitz, ezer direan irasle guztiak ontzat dauken iraskerea berentzat artuko leuke. A ( in Azc PB 17 ). Beti bezela, orain ere, buruz ezer dezaketen gizonak, gaztelarrak. Ldi IL 24.
azpiadiera-1.5
(Seguido de adj.).
Eta pensatzen zuten bazuela ezer isillen bat, alako indarrak ematen ziozkana. Lard 144. Ezer bakanen baten eiztari. "Cazador de algo muy raro" . Laux AB 21.
azpiadiera-1.6
(La) nada. v. ezerez.
Ez ziezakeon ezerk, ez Oro zen Ezerk ez eta ezer-ezak ere, Theresa ken betikotz. Mde HaurB 94.
azpiadiera-1.6.1
Betetasun eta Ezer ori ezta bizitza onek eskeintzen dituen gaiekin osatua. Vill Jaink 138.
azpiadiera-1.7
(Acompañando a un verbo que ya tiene o no necesita objeto). v. EZERTAN, EZERTARA, etc.
Ezer nekatu baga. Astar II 38. Ezer sakondu gabe, gogora zetortzkion autu guztiak lardaskatuaz. Ag G 92. Gorputza ezer gozatzeke ta anima gaixoa oerakoan baño larri ta gaziago zuala jaiki oi zan. Ib. 328. Saio latzenak egiñagatik ezer nekatzen ez dana. Basarri 81. --Orduan, ez nau ezerk arritzen... --Zerk etzaitu ezer arritzen? NEtx LBB 133.
azpiadiera-1.8
(Acompañado de un sintagma en aposición) A veces (tal vez con menos frecuencia y variedad que deus (q.v.) en los dialectos orientales), ezer va seguido, con o sin interposición de otras palabras, de un sintagma en aposición provisto del suf. -(r)ik, gralmte. un sustantivo, un adjetivo, o bien, menos frec., una oración de relativo, un sust. verbal, con suf. -t(z)eko o sin él, o un participio. En algunos casos, siempre minoritariamente, la aposición aparece sin -(r)ik, en caso absoluto, o bien, menos frec. aún, con el plural -tatik (o -tarik; en Capanaga) o con -tik en vez de -(r)ik, gralmte. con incontables (en Larramendi). La construcción en la que la aposición precede a ezer es siempre más moderna y menos frec., si bien no es raro encontrar ambas formas en un mismo autor; rara vez en este caso la aposición va sin -(r)ik.
azpiadiera-1.9
(Seguido de sust. o sintagma nominal + -(r)ik ). Ningún (en oraciones negativas); algún.
Ezer trabajurik / oi ta badozu. Lazarraga A5, 1165v. Ezer gauza onik nigan bada, egiaz, Jauna, zurea da. Cb Eg II 57. Fariseoak etzuten iñork ezer esankizunik, nondik galdu zezaketen billatzeko. Lard 402. Beintzat ezer emoteko antzik ez erakusen. Kk Ab I 82. Ezer azaldu bearrik al daukakidak? Etxde AlosT 62. Ezer ondorenik edo irabazirik bakoak. Erkiag BatB 103. Ia iñoiz ikusi destazun ezer txarto pentsau eraitzeko gauzarik. Etxba Ibilt 480. Ondo beltza da beste bat emen / oso perretxiku ona; / emengo klase onenari're / ezer zorrik ez diona. Uzt Sas 133. Artu eben umea eta ez eukan ezer miñik. Etxabu Kontu 57. Ara joan bear, salduko bazan ezer gauzik. BAyerbe 20.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 96. Aran SIgn 38. Sor Bar 70. Echta Jos 245. Ag G 61. Alz Txib 108. Inza Azalp 111. Txill Let 67. Lab SuEm 188. Alkain 17.
azpiadiera-1.9.1
(Sin -(r)ik ).
Ez da zerorri ere ezer aitatu premia. Mg CC 124.
azpiadiera-1.10
(Precedido de -(r)ik ).
Etzioten neke ta arrastaka geiagorik ezer eman. Aran SIgn 43. Eztaigun galdu eurenik ezer. A BGuzur 154. Beste penarik ez daukat ezer: / euskera atzeratua. Basarri ( in Uzt Noiz 64 ).
v. tbn. Ag G 368. Zait Sof 42. Erkiag Arran 35.
azpiadiera-1.10.1
(Sin -(r)ik ).
Alkarren barri ezer lenago jakin barik, biak aurkitu zirean Patxiren aldekoak. Ag Kr 173.
azpiadiera-1.11
(Seguido de adj. o similar). Nada (de) (en oraciones negativas); algo (de).
Ezer badauka onik, zeuria da. fB Olg 3. Ikusirik ezer garbirik ateratzen etzuela. Lard 522. Txakurren kontra ezer oberik al dago? AB AmaE 260. Eztabe ezer ikusten barririk. Kk Ab II 42. Ezpaitun ezer lurbiran ederrik i bezain eder! Ldi BB 136. Ezer ulerkatxik aurkitzian, idazti onen atze-aldian ezarri dodan iztegira jo. Otx 7. Nere gaitzak baño ezer gaitzagorik, ba ote oraindik? Zait Sof 197. Da olan, ezer garbirik jakin barik geratzen giñan geienok. Gerrika 195. Ez dago ezer txarrik, berriz ere, bere neurrian eginez gero. MIH 344.
v. tbn. A Ardi 40. Mok 3. Enb 164. Ir YKBiz 54. Or Aitork 144. Bilbao IpuiB 120. SM Zirik 50. Arti MaldanB 233. Anab Aprika 58. Erkiag BatB 59. Ibiñ Virgil 95. NEtx LBB 31. Etxba Ibilt 456. Uzt Sas 89. Insausti 315.
azpiadiera-1.11.1
(Sin -(r)ik ).
Ezer barri jazo yak, ala? Otx 172. Ez baita ezer ikusgai, ez susmagai. Or Aitork 342. Ez da agiri ezer oargarri. Erkiag BatB 161.
azpiadiera-1.12
(Precedido de -(r)ik ).
Ez du bererik ezer, / guztiya zurea. Echag 103. Baña aiñ gatx da ori gatxik bada ezer, / agaitik mundutxo au beti dabill oker. AB AmaE 225. Orrela epaitzen zuenak, etzekien Liberen biotz-barrengorik ezer. TAg Uzt 114. Ez dau apartekorik ezer nabari. Erkiag BatB 125.
v. tbn. Otx 177. Zait Sof 39. Or QA 179. Lek SClar 109. Berron Kijote 97.
azpiadiera-1.12.1
(Sin -(r)ik ).
Ez du aragikerizko ezer nai. MAtx Gazt 31.
azpiadiera-1.13
(Seguido de oración de rel. + -(r)ik ). Nada (que) (en oraciones negativas); algo (que).
Egon leiteke ezer maitegarrijagorik ta geure bijotza beragana geijago daroianik, Jaungoiko zuzena baño? fB Ic I 47. Jaungoikoarentzat ez dago ezer, egina izan ezin leitekeanik. Itz Azald 38. Nork du ezer Zure ez danik? Or Aitork 12.
v. tbn. Iraola 127. Otx 126. ABar Goi 45. Osk Kurl 28.
azpiadiera-1.13.1
(Sin -(r)ik ).
Mendian landare arazoetan ezer egiten deguna galtzeko auntzak naikoa dira. Munita 132.
azpiadiera-1.14
(Precedido).
Iru egun areitan yazo zanik ezer ez dagiket esan. Or Tormes 59. Ez dut beregan barkapena merezi duanik ezer arkitzen. Berron Kijote 79.
v. tbn. TAg Uzt 55.
azpiadiera-1.15
(Seguido de sust. verbal con suf. -korik ). Nada (que) (en oraciones negativas).
Ezer yatekorik eztagon tokian. Or Tormes 53. Orain arte eztogu ezer esan ikaratzekorik. Kk Ab II 14. Baliteke, eztut ezer esatekorik. Vill Jaink 72. Gure izketak ezer ez dute alperrikan kentzekorik. Lasarte ( in Uzt Noiz 66 ). Iñok ezer esatekorik badauka. Gerrika 202.
v. tbn. Urruz Zer 52. JAIraz Bizia 98. Txill Let 55. Zait Plat 90. Erkiag BatB 139.
azpiadiera-1.15.1
(Sin -(r)ik ).
Beste zazpirak [mandamentuak] ez deutskubee aginduten ezer egiteko, ez bada ez egiteko. fB Ic I 25.
v. tbn. A BeinB 40. Erkiag Arran 141.
azpiadiera-1.16
(Precedido).
Ezin ditekela euskeraz aintzakotzat artzekorik ezer adirazi. Ldi IL 32.
v. tbn. Ir YKBiz 536.
azpiadiera-1.16.1
(Sin -(r)ik ).
Ta, afaltzeko ezer ba al dozue? SM Zirik 118.
azpiadiera-1.17
(Seguido de sust. verbal + -(r)ik ). Nada, nada (que) (en oraciones negativas); algo.
Bere kontra ezer egiterik etzegoan. Lard 32. Ez det esperorik ezer ikusterik ezurrak besterik. Bil 41. Bañan bildur naiz, zure amaren berri jakiñik, ez ote dizuben eragotziko arrekiñ ezer izaterik. Moc Damu 12. Ango marmario-otsaz ezpaitago ezer entzuterik. Ldi IL 25. Berari ezer izkutatzerik ez du nai. Or Aitork 273. Ezer iakiterik ba ote daiteke? Zait Plat 61s. Zu aurdun ikusita ere, iñork ez luke ezer esaterik. NEtx LBB 24. Naiz begiratu txarra egin, etzeukaten ezer egiterik. Albeniz 207.
v. tbn. Ugalde Iltz 23. Ostolaiz 110. Insausti 125.
azpiadiera-1.18
(Seguido de participio + -(r)ik ). Nada, nada (que) (en oraciones negativas); algo.
Baldiñ Eskritura Sagraduko liburu danak galdu baziran ere, etzala izango ezer beretzat galdurik. Aran SIgn 28. Euskaldun nobleak / eztau nai dirurik, / izena daukanean / ezer mingorturik. Azc PB 230 (en la versión de Ur PoBasc 528: ezek mingozturik ). Orrek ez du ezer ikusirik. Alz Burr 40. Gere bizitzaz ez dadukagu / ezer esanik batere. Yanzi 135. Ez baita ezer estalirik, agertuko ez danik. Ir YKBiz 200. Ez diet gizoneri ezer zuzenik esaten Zuk len ez entzunik, eta ez didazu ezer entzuten len Zuk ez esanik. Or Aitork 244. Lenbiziko irudiak ez du ezer oso mugaturik. Gazt MusIx 153. Gurasuari ikasia da [euskera], / ez degu ezer osturik. Uzt Sas 291.
azpiadiera-1.18.1
(Con -ta en vez de -(r)ik ).
Berbeeta onetan ezer geituta ez daguana, piesta zale guztiak dakijee. fB Olg 55.
azpiadiera-1.19
(Con -tarik o -tatik ).
Onrarik eta aberastasunik ez ezer aetarik gura eztabeenak. Cap 83. Begira lagun urkoaren gauzetatik ezer ostu dezun. AA II 175. Etzuen iñoiz ere ezer eskaintzen ziotenetatik artzen. Goñi 75. Eskuetan dituzunetatik ezer illobian ez yarri. Zait Sof 23. Jainkoa eztela guk izakiaren izena ematen diegun gauza oietatik ezer. Vill Jaink 138.
azpiadiera-1.20
(Con -tik ).
Etzion ordea Jaungoikoari bere argitik ezer ostu. Lar SAgust 15. Nik ezteutsuet zeuenetik ezer kendu gura. Ag Kr 100. Eukanetik ezer berea zanik iñok ez eban uste. Eguzk GizAuz 13. Hitz-erdika adi erazten zion etsean iragan zen orotik ezer ez zitzaiola isilean egon. Mde HaurB 79.
azpiadiera-1.21
(Con beste ). Tr. Documentado sólo desde la 2.a mitad del s. XIX; hasta el s. XX sólo se documenta la construcción beste ezer; desde Orixe cuando menos, se emplea tbn. con cierta frecuencia besterik ezer, casi siempre junto a beste ezer; ezer besterik es mucho menos frec. (beste ezer).
Ez det, dama begi eder, desiatzen beste ezer. Bil 85. Egiaz gizona beste ezeren bear ez da. Arr GB 136. Daukagunaz beste ezer baga / bizitzeko geiegi ez daukagu ba? AB AmaE 420. Jaungoikoa beste ezer baño maiteago izatea. KIkV 56. Arratoi madarikatu orrei barrundik sagutei bat ezarri bearko deutsegu, beste ezerk eztau balio ta. Or Tormes 53. Ez degu, len esanaz gañera, beste ezer esan bearrik. JMB ELG 47. Euren sakelai baño beste ezeri jaramon barik. Eguzk GizAuz 161. Katilluka bat esne artuta, beste ezer geiago apaldu gabe, oeratu zan. TAg Uzt 272. Aldatu-berri dan piñudiari beste ezer egin bear al zaio? Munita 60. Beste ezerez ez ain ederki [mats-aiena ebaki], nik uste, ortarako egindako inauskaiaz bezala. Zait Plat 148. Prozedura bat, eta ez beste ezer. Vill Jaink 64. Horrexek ematen du noski aditzera, beste ezerk baino hobeto, Sail honi eta bere eginbideari eman zaion ardura. MEIG I 116.
v. tbn. Sor Bar 97. KIkG 79. Inza Azalp 134. Erkiag BatB 160. Ibiñ Virgil 39. Berron Kijote 121.
azpiadiera-1.21.1
( besterik ezer ).
An zeuden bi mikeleteri armak kendu, besterik ezer egin gabe. Or SCruz 42. Besterik ezer iritxiko ezpagenduke ere [...], ez genduke astia alperrik galdua. Ldi IL 76. Eta besterik ezer bai gero? Bilbao IpuiB 69. [Zaldun ibiltariak] ez dutela bein ere pagatu izan ostaturik edo besterik ezer. Berron Kijote 190.
v. tbn. Alz Burr 14. TAg Uzt 51. Erkiag BatB 63. Uzt Sas 79.
azpiadiera-1.21.2
Ez duzu besterik egin bear ezer, [...] A-tik Z-raiñoko izen guziak dakarzkin liburu oietako bat topatu. Berron Kijote 21.
azpiadiera-1.21.3
( ezer besterik ).
Ezer besterik nai al dozu? Otx 91. Zuaitza baño landare apaiñ eta ederrik ez da ezer besterik! Munita 19. Eztago ezer besterik erantsi bearrik. Gazt MusIx 67.
azpiadiera-1.22
(Con gehiago(rik) ). Nada más; algo más.
Auxe badakit, ez ezer geijago. Mg PAb 94. Ez al zenduten ezer geiago etxian? Sor Bar 68. Arnoldok ez eban ezer esan geiago. Ag AL 53. Ezer geiagorako astirik etzuan izan. Ag G 156. Enazala ezer geiagoren jaube. Otx 99. Arritzekoa da gure morroia dan bezelako gizon benak, ezer geiago gabe, iñor jotzea... TAg Uzt 193. Iesukristo etorri zanetik ez dago ezer geiago iragarri bearrik. Or QA 121. Ezer geiago esan eziñik. Erkiag Arran 194. Ezer geiago / naiko ez genduke, ziur nago. Olea 129.
v. tbn. Alz Ram 31. Etxde JJ 143. Basarri 22. Berron Kijote 170.
azpiadiera-1.22.1
(Con verbos que ya tienen o no necesitan objeto).
Zabaletan ezer geiago agertu gabe, urrengo goizean [...] joan zan mendira Jose, ta mendian egon zan, sei illabete ta geiagoan. Ag G 148.
azpiadiera-1.22.2
Deskuiduan ezer geiegi iñork badiyo kargatu. JanEd II 90.
azpiadiera-1.22.3
( gehiago ezer ).
Etzuen biotzik izan geiago ezer erantzuteko. Lard 376. Lurrean eztozu geiago ezer opa? Ag AL 117. Etzuan gehiago ezer erraiten. Osk Kurl 96.
azpiadiera-1.23
(Con ia ).
Erderaz iya ezer ezekiyana. Kk Ab II 174. Laño izugarria sortu zan inguru artan, eta etzan iya ezer ikusten. Salav 95.
azpiadiera-1.24
( ezer -lakorik o -lako(rik) ezer ).
Nola ukatuko dio Jesusek bere Amari [...] iñolako ezer? Arr May 80. Ezer horrelakorik ez zela gertatu. Mde Pr 298. Senarrak ez ekian ezer olakorik. Erkiag Arran 128. Zuk olakorik ezer iragan? Erkiag BatB 199. Bazekiten zerbait Juanaren zabarkeri berri, baiña ama Joakiñari iñork etzion ezer esaten alakorik. NEtx LBB 34. Onelakorik ez du ezer izango nere liburuak. Berron Kijote 18.
azpiadiera-1.25
(Con negativa sobreentendida). "(Más vale algo que) nada, obe dek ezer baño zer " Lar.
azpisarrera-1
DEUS-EZER. v. deus.
azpisarrera-2
ETA EZER, ETA EZER ERE (En contextos negativos). Ni nada. v. EZ EZER.
Ain goian [...] ez duzu entzuten txori-xintarik eta ezer. Or QA 138. An etzegoan txabolik eta ezer ere. Salav 91.
azpisarrera-3
EZ DA EZERGATIK. No hay de qué.
--Eskerrik asko ene andrea, albista ori iragarri deustazulako. --Ezta ezegaittik. Echta Jos 60.
azpisarrera-4
EZER HANDIRIK (En oraciones negativas). Gran cosa. v. DEUS HANDIRIK.
Orrela zebiltzen batera ta bestera; ezer aundirik atera gabe. Or SCruz 114. Gizonak eztu ezer aundirik egiten bere kabuz. Vill Jaink 174. Etzekit, ba, motillek, ezer aundirik ote dagoan. JAzpiroz 108.
azpisarrera-5
EZER ASKO (En oraciones negativas). (No) gran cosa.
Niri ezer asko kosta gabe. Arr GB 46. Itz oek ezer askoan artu etzituen. Arr May 94. Etzan bidean ezer asko galduko, ez. Ag G 24. Irurogei ta amabost urte, / amasei kunplitzeko, / ezer askoren paltik ez daukat / maldan bera amiltzeko. Tx B II 268. An jaso zuten uretik ontzira ezer askotarako gauza ez zala. JAIraz Bizia 47. --Milla esker, etxekoandre [...] . --Ezta ezer asko. Guk ere, bearrean gertatuko bagiña, laguntzea nai izango genuke. Etxde JJ 160. Onez aurrera ezer askorik / eztaukagu esateko. Lasarte ( in Uzt Noiz 123 ). Jokaera arek aiñako penarik ez dit eman nere denboran ezer askok. AZink 111. Ezer asko esan bearrik ere ez daukat. Insausti 125.
v. tbn. Aran SIgn 49. Ldi IL 84. TAg Uzt 149. Basarri 149. Ataño TxanKan 142. MMant 97.
azpisarrera-6
EZER BATEAN. "Ezer baten saldu (V, G), vender por una nada" A. v. EZEREZ BATEAN s.v. ezerez.
azpisarrera-7
EZEREN.
Ningún (en oraciones negativas); algún (en condicional o interrogativa). " Ezen berririk ba alda? " ZestErret. " Azalduko gea, ezen okerrik ezpa! " Ib.
Ezeren barririk ez ekijala. Mg CO 172. Bateatu leike onek ezeren kalte baga. CatBus 53. Ezeren kezkarik gabe kontentuz beterik. Arr GB 50. Edan ezazu iturriko ura ezeren naste gabe. Urruz Urz 53. Ezeren zorrik badaukagu, emongo deutsagu arpegia zorrari. Ag AL 15. [Jaungoikoari] eskatu bearko deutsazue parkamena, mutil ari, ezeren erru baga, izan deutsazuen gorrotuagaittik! Echta Jos 289. Etzegoan ezeren laguntzarik. Or SCruz 138. Ezeren eztigarririk gabe ari gera. Ldi IL 87. Badira mendi-sail aundiak ezeren etekiñik gabe dauzkaten erriak. Munita 112. Mayana bere alabak ezeren argirik ematen ote zion. Etxde JJ 251. Ez badu izaten ere ezeren okerrik. Uzt Sas 33. Sutara kondenatu bear dugu ezeren aitzakirik gabe. Berron Kijote 76. Orain ia ezeren itxaropen barik gagoz. Etxabu Kontu 225. Idatzi egiala beste bat eurak ezeren eragozpen barik irakurri al izateko modukoa. Onaind STeresa 118. Ezeren kontrolik gabe igo bainintzan. Albeniz 180.
v. tbn. Alkain 149. Ataño TxanKan 145.
azpisarrera-8
EZER ERE.
azpisarrerakoSense-8.1
a) (Lar (+ ezerbere, ezebere), Añ (+ ezerbere), ezerrere H, ezertan b'ez Etxba Eib, ezebe Elexp Berg). (En contextos negativos) nada. "Nada, negación" Lar. "Ninguna cosa, ezerere, ezerk ere, ezerbere, ezerkbere" Ib. "Sin nada, absolutamente, [...] ezererebage, [...] ezerberebaga" Ib. "(No se le da un) pito, [...] ezebere ezteutso" Ib. "Ninguna cosa, (V) ezerbere, ezek bere; (G) ezerere, ezerk ere" Añ.
Tr. Documentado ya en Lazarraga (en un ej. no del todo seguro), es de uso general en textos vizcaínos y guipuzcoanos.
Merezidu ezpadot ezer bere / neure partez, zerren naxan pobrea. Lazarraga B3, 1153v (tal vez = ezer merezidu ezpadot bere ). Ezer ere balio ez balute bezela. Lar SAgust 11. Iñork ere ta ezerk ere zu eziñ illko zaitu. Cb Eg III 224. Ezeren bere premina bagarik. fB Olg 101. Eztala ezetan bere ardura gitxijago ifinten edozein bere modutan murmureetian baño. Astar II 195. Ezertako ere gero balio ez du. Lard 379. Naiago det milla bider hill [...] lotsa nazakean ezer ere egin baño. Arr GB 26. Nik zer neikiot, jauna, eman? Ezere ez daukat. Bv AsL 126. Ezer bere munduan ezkara zu barik. Azc PB 319. Etzien iñork ezer ere esan. Goñi 75. Gaur egunian ezeri be eztautsoe artzen errespetorik. Kk Ab I 91. Nola egin zittuan, ba, Jaungoikoak orrenbeste gauza ta oin aundiak ezer ere gabe? Inza Azalp 34. Ezin zezaioketen ezer ere erantzun. Ir YKBiz 294. Ezegaz be ezin ase izan dira. Eguzk GizAuz 31. Nork esan dezake egiazki ezertaz ere damurik ez duela? Txill Let 40. Ezer bere ez egiteko gogoa. Erkiag BatB 141.
v. tbn. (sólo variantes): Ezer bere: Cb CatV 75. Oe 140s. AB AmaE 417. Echta Jos 228. Ezer be: Echta Jos 41. Gerrika 170. Ezebe: Echta Jos 330. Or Tormes 71. Kk Ab II 36. SM Zirik 32. Ezere: Sor Gabon 27. Anab Aprika 33. Uzt Sas 344. Eze bere: Cb CatV 113.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intens.).
Berrogei egun osuan ezerbere ezerbere jan eta edan baga. Astar II 248.
azpiadiera-1.2
(Seguido de sintagma + -(rik ).
Ezek bere ezin leikegu ezer bere gatxik. fB Ic I 57. Ganadu eta abere guziak il zituzten, ezer ere bizidunik utzi gabe. Lard 112. Israeltarrentzat ezer ere lotsagarriagorik etzan, Kanaantar baten azpian egotea baño. Ib. 124. Etxazue ezer be txarrik gertatuko. Bilbao IpuiB 262. [Amerikan] ez uan ezer ere txikirik, eta danetik aukeran. Ataño TxanKan 120.
azpiadiera-1.3
(Precedido de -(r)ik ).
Gauza zuzenagorik ta argijagorik ezer bere ez dago. fB Ic I 17. Berririk ezer ere eztuzu eguzkipean. Zait Plat 27.
azpiadiera-1.4
(Con beste ).
Ez adi ikaratu orregattik ez beste ezergattik be. Otx 124. Lanean izan ezik, beste ezetan be eztira bardiñak. Eguzk GizAuz 52.
azpiadiera-1.5
(Con gehiago ).
Ezta gehiago ezer ere entzun egundaino frailearen heriotzaz. Osk Kurl 148.
azpiadiera-1.6
(Con kasik ).
Geure euskeran kasik ezer bere eskribiduta ez dagualako dantza galduben gainian. fB Olg 10.
azpiadiera-1.7
(Negación sobreentendida). " Ekarri dezu ezer? Ezer ere, ezer bere (V), avez vous apporté quelque chose? (non sous-enten.), Rien, quoique en soit" H. " Zer zaitzu zuri? Ezer ere (ez s. ent.)" Ib. (s.v. ezerrere ).
azpiadiera-1.8
(Acompañando a un verbo que ya tiene o no necesita objeto).
Orla ta guzti're, etzaude niganako ezere zorretan. Bil 159.
azpiadiera-1.9
Bazterretan, ta itsu, motel, jakiñezen artean darauskiote, baña eztira gai ezer ere danik [='nada de valor'] agertzeko ta argitaratzeko. Lar Carta a Mb 280.
azpiadiera-1.10
(En contextos no negativos). Algo.
Jenobebak soseguz eta beldur gabe erantzun zion: Naiago det milla bider hill, Jaungoikoaren, nere senar eta nornai gizon presturen aurrean lotsa nazakean ezer ere egin baño. Arr GB 26.
azpisarrerakoSense-8.2
b) (La) nada. v. ezererez.
Zelan da Jangoikoa kriadorea? Egin zituzalako gauza guztiak ezerbere gañik. Arz 31s.
azpisarrera-9
EZER ERE EZ (ezebez V-m-gip, ezerbez V-gip). Ref.: A (ezebez); Etxba Eib (ezerbez); Elexp Berg (ezebe(z)). (Con el vb. elidido). Nada, nada en absoluto. "--Zer darabizu ainbeste zaratagaz? --Ezerbez!" Etxba Eib. "Hori eta ezebez, igualak" Elexp Berg. Cf. ezererez.
Meza enzuten zagozanean, zer zeure pensamentuti [...] igaraiten dozu? Ezer bere ez, eztakit zer igaro eta. Cap 137. Nor gaiti ez gara zubek guztiok, eta ni, arri bat, zur bat, pistija bat edo ezer bere ez? fB Ic I 63. Lenengoak irabazten eben eginsari andi bat, bigarrenak ezerberez edo ozta ezerberez. Itz Azald 67. --Eta, zer geiago? --Geiago ezer bez. Ag Kr 24. --Zein barri dakak Almikatik? --Nik ezebez. --Ezebez? Echta Jos 48. Itxaron dot gero puskatxu baten, baña ezer bere ez. Kk Ab I 12. --Neskai, ostera, ostikada ta belarrondoko galantak banandu dautsiez [...]. --Eta euri ezebez? Kk Ab II 55. Guztia guztiena ta ezer bez iñorena. Eguzk GizAuz 43. Gaueko ordu biak arte-edo piska bat loegin nuen agian. Gero ezer ere ez. Txill Let 45. --Zeu ezagutu-gurea etorri yat. --Ni ezagutu! Ta zer dakartzu ba ni ezagututeak? --Ekarri ezer be ez. Bilbao IpuiB 197. --Baña, zer diñok? --Ez,... ezebez... ezebez... Igarri barik urten jestan da. SM Zirik 27. --Beste ondasunik? --Ezer bere ez. Erkiag BatB 177.
v. tbn. Sor Bar 37. Zait Plat 145. Ezerbere ez: Astar II 76. FEtxeb 177. Ezerberez: Astar II 115. Ezer be ez: Gerrika 167.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con doble negación).
Emakume bat, zeñen onduan dukesian eta bere inguruko dama guztien edertasuna ezerbez ez zala. Etxba Ibilt 481.
azpisarrerakoSense-9.2
(Con beste ).
Estadua ugazaba bakar egiñaz, zer aurreratuko ete litzate? [...] alogerekoak geitu ta ugaritzea baño besterik, ezer bez. Eguzk GizAuz 144. Eta gaurkoz, besterik ezer be ez. Bilbao IpuiB 277.
azpisarrera-10
EZER ERE GABE (Uso adj.). (El) que no tiene nada.
Bi gizon, oek bezelakuak, ezere gabiak, munduarentzat despreziagarriak. Bv AsL 171.
azpisarrera-11
EZER ERE GABEKO. Vacío, infructuoso. Cf. infra EZER GABEKO.
Gure Jaungoiko aundiak [...] urteko arrantzuketa guztiak ezer be bakoak emon eztauskuzalako. Orregaitik, aurtengo atunetea, arrantzu-ereti mamiña dala uste yuat. Erkiag Arran 15.
azpisarrera-12
EZER EZ (Lar, ezerez JMB At). (Con el vb. elidido). Nada. "Algo o nada, guzia edo ezer ez" Lar. "Ezer ez, da zaratea; iñor ez, da gerizea (V-ple), [...] se dice de los inútiles" A. "Ezerez? begirako ei da ona; bista galanta obea (V-ger), ¿Nada? dicen que es bueno para el ojo; mejor una vista hermosa" A EY III 316. "Ezer ez ta pesta (G, AN), nada y fiesta" Ib. Cf. ezerez.
Pekatuagatik ni zer naiz? Ezerez baño ere gutxiago. Cb Eg II 33. Ara bertan ezer ez, azaak bai koiperik ez. Mg PAb 123. Ezkongaietan zerbait banintzan, / ezkondu eta ezer ez. Iparg 358. --Zer zor degu, ostalariya? --Ezer ez, ezer ez. Sor AuOst 98s. Zuri eta Iñaxiori agindu dizute ekarriko dizkitzutela oroimengarriak Loiolatik... eta neri ezer ez...! Moc Damu 9. --Zer izan da or? [...] --Ezer ez; Martin ta ni aserratu gera ta... Ag G 275. --Eta zer egiten die hark eltxoei? --Egiten, ezer ez. Mde Pr 72. Ez zan igaro oraiño ez-izatera, ta orregatik ziteken luze; igarotakoan ordea, ez izan eta ez luze, ezer ez. Or Aitork 319. Ez dit ezer bururatu bere gorpuztasunak. Ezer ez. Txill Let 68. Aurrenak ezer ez, eta besteak asko irabazten du. Zait Plat 136. Umeak joaten ziran amarengana gosiak, eta amak emateko ezer ez. And AUzta 66. --Ta ze gai aukeratu dek? --Oraindik ezer ez. NEtx LBB 113. Estali ederra du bañan / ezerrez azpian! Mattin 146. Amabost edo amasei ordu / basarritarren eguna, / [...] lana ariña balitz ezer ez, / ura're sarri astuna. Uzt Sas 244. Alde batetik zerbait, hala-holakoa bada ere, eskaintzen diote; bestetik, berriz, ezer ez. MIH 121. Zerbait hobe da ezer ez baino. MEIG VII 59.
v. tbn. Gco II 25. AA III 346. Azc PB 363. A BeinB 88. Goñi 29. Echta Jos 199. JanEd II 142. Alz Txib 89. Inza Azalp 147. Muj PAm 48. FIr 155. ABar Goi 32. JAIraz Bizia 37. Etxde AlosT 26. Anab Poli 64. Arti Tobera 285. Ugalde Iltz 48. Erkiag BatB 138. MAtx Gazt 96. Salav 38. Lab SuEm 181. Azurm HitzB 43. BAyerbe 168. Insausti 49. Ezerrez: FIr 170. Basarri 138.
azpisarrerakoSense-12.1
(Con doble negación).
Jakinen zuen Isabela konbentzitzen haurra betikotz harekin egoteko zela, ezkontzak ezin alda zezakeela ezer ez. Mde HaurB 25.
azpisarrerakoSense-12.2
(Con sintagma + -(r)ik ). En todos los ejs., salvo en el de E. Arrese, la aposición precede a ezer.
Infernua animez betetzea galerazteko [...] gauza berarizko eta egokiagorik ezer ez, [...] santu onek demonioai bortxaz atera erazi zien aitormen edo konfesioa baño. Arr May 161. Munduban ezilkorrik ezer ez, ezer ez. Laux BBa 130. --Zer berri dakarkiguzu, Antzuela? [...] --Berririk ezer ez. TAg Uzt 203. Orain ezer ez onik buruan. EA OlBe 85.
v. tbn. Zait Plat 106. Berron Kijote 206.
azpiadiera-2.1
(Sin -(r)ik ).
Kafetxean bainago / astiaren yabe, / zer egin oberik, / (ezer ez gogarago) / muñak urtu gabe, / zerbait, alarik ere, gogo-yolas baizik? Ldi BB 68.
azpisarrerakoSense-12.3
(Con beste ).
--Zer dakazu? --Gutxi; [...] iru billete iguzkitakuak, besterik ezer ez. Iraola 134.
v. tbn. Alz Burr 42 (ta besterik ezer ez). Onetaz besterik ezer ez? Txill Let 91. Soiñean soiñekoak eta besterik ezer ez. Erkiag BatB 189.
azpisarrerakoSense-12.4
(Con gehiago ).
--Enzun ta aitu deutsazu? --Berba banaka bat bai, ezer ez geijago. Mg PAb 157. Ta zer geiago? Ezer ez geiago. LoraS 139. Andia da orratik ezer ez geiago adieraztea! Ag G 121. Ori nai nuke, geigo ezer ez. EA OlBe 87.
azpisarrera-13
EZER EZ BEZALA.
azpisarrerakoSense-13.1
a) (Uso pred.). (Ser, etc.) inútil, inválido. v. ezerez (II).
Munduko gauzak ezer ez bezala oñpean zeuzkan. Cb Just 33 (v. tbn. 135). Zer dira munduko gauza guziak Jaunaren aldean ipintzen badira? Ezer ez bezala [...] eta diran apurra ere berak emana da. AA I 504. Txit laudagarriak dira andre indartsuaren doai oek, baña ezer ez bezala izango lirake, ezpalu beste doai bat. Ib. 580.
azpisarrerakoSense-13.2
b) (Uso adv.). Como si nada, disimuladamente. v. ezarian.
Nik txurikatuko banuke ezer ez bezela... Sor Gabon 36. --Ez aitzera ematia da onena. --Ori, ori; ezerez bezela ixiri gaitian ta jan zagun. Sor AuOst 93. Ezer ez bezela ta burubari atz-egiñaz, erdizka esan ta osorik adiazitzeko gisan sartzen dituzute ziri onak. Sor Bar 46.
azpisarrera-14
EZER-EZEGOKA. Sin más ni más. v. infra EZERI-EZAGOKA.
Aita Santuak au egin dabenean, eztau egin izango zeri ez eukalako, edo ezer-ezegoka . (sin más ni más). A Ezale 1897, 225a.
azpisarrera-15
EZER EZ ETA FESTA.
" Ezerrez ta festa, ezer gutxi dagoenean eta asko dagoenaren plantak egiten direnean esan ohi da; gauza hutsa dagoenean" ZestErret.
azpisarrera-16
EZER-EZIN.
Débil, impotente.
Ito nazazu, baldin nai badezu! Erreka or bertan dago! Zer ote? Nexka ezer-eziñ baten bildurrarekiñ zaude? Lh Yol 20.
azpisarrera-17
EZER-EZINERA, EZER-EZINERATU. Imposibilitarse. v. ezindu.
Aita ezer eziñera zanean [...] beste [lan] guziak oien [semeen] eskuetan ipiñi zituen. Lard 147.
azpisarrera-18
EZER GABEKO (El) que nada tiene, indigente.
Baña [Mesias zala] osotoro sinistetik atzeratzen zituen, ezer gabeko gizon guraso bear batzuen semea zala ikusteak. Lard 373. Iñoiz ezkonduten banaz, izango dala senar onagaz, nekazale ezerbakoa bada be. Echta Jos 51s.
azpisarrera-19
EZERGATIK (En contextos negativos). Por nada (del mundo), de ninguna manera.
Ez dago berriz inolako bidez ezergatik absoluzioa izateko Erromara [...] joan bearrik. Mg CC 124. Ezergatik nekeari jarraitzeko esnatuko ez diranak. AA II 81s. Jaungoikoak gorde nau noski, ezergatik iñori ere utzi ezin nizaiokean bidaje honragarri au egiteko. Arr GB 124. Mundu onetako ezergaitik ez neunke euki gura alako kezkarik. Itz Azald 163. Ni ezkondu Txotxo-arrogaz? Ez ezegaittik! Echta Jos 222. Iñork etzukean, ezergatik, nekatu zala esango. Ag G 26. Ta ezegatik eztira itxiko kontubok agirijan ipiñi barik. ForuAB 71. Berena egin ezkero, ezergatik etzaiela ajolik. Munita 127.
v. tbn. Arti MaldanB 212. Gand Elorri 176. Ezergait(t)ik: Etxba Ibilt 483. Ezegaitik: Kk Ab I 13.
azpisarrerakoSense-19.1
(Con ere ).
Eziñ konfesoreak agertu dezakeala ezergatik ere esaten zaion gauzarik. AA III 528. Ez zaitezala inos ezkondu [...] ondo ez deritxazun lagunagaz. Ez da ezer gaiti bere. fB Ic III 356. Mundu onetako ezergaitik bere ezin egin leiteke. Itz Azald 155. Esan egijuela ezegattik be ez egijela idegi. Otx 48. Arrain-saltzalleak besigu-ostuketea baieztu? Ezta-ezta ezegaitik be! Bilbao IpuiB 44. Ni orrekin joan [...]? ez jauna ez, ezta ezergatik ere. Berron Kijote 61. Bidea garbi eta legun-leguna zegoan, baiña ezin igo ezergatik ere. AZink 166.
v. tbn. Lard 493. Arti MaldanB 228. Ezegaitik bere: Ag AL 65. Ezegaitik be: KIkV 99. Enb 141.
azpisarrerakoSense-19.2
(Con ere ez ).
--Etziñateke, beraz, Moxolorekin ezkonduko. --Ezergatik ere ez. Ag G 267s. "Baltzeo" zikin / ori guk nola dantzatu? / Ezergaitik bez! Enb 180. Ezkondu arte beiñere ez, ezergatik ere ez, iñorekin ere ezin zenzazke griña oiek pekaturik gabe ase. MAtx Gazt 40.
azpisarrera-20
EZER GUTXI.
azpisarrerakoSense-20.1
a) (Indet.). Poca cosa, poco. " Ezer gutxi dauka (G), tiene poco, pocas cosas" A. v. DEUS GUTI. Tr. Documentado en la tradición guipuzcoana desde mediados del s. XIX y en Erkiaga.
Baldin aur txiki askoren gurasoa bada gaixorik arkitzen dana, eta oen bizimodurako ezer gitxi lagatzen dabena. Izt C 240. Abimelek biurriari, ezer gitxi zitzaion ainbeste odol isuriagatik. Lard 132. Flakiya ta auldadia / gaxuak [txakurrak] berekiñ, / nagusiya [otorduban] juaten zan / ezer gutxirekiñ. Noe 36. Ezer gutxitik zenbait personak / erreparua artzen du. Tx B III 57. Nik aldatutako ezer gutxi ori, zeuk igerri. SMitx Aranz 40. Ezer gutxi din, baña gutxi onek ere pozten natxin. Or QA 198. --Dei egiten badit, zer esan bear diot? --Zuk ezer gutxi; Santxa andreak itzegingo du bear danez. NEtx Antz 63. Gizonaren begiak eta saiaketak ezer gutxi dezakela ontan. Vill Jaink 174. Txorakeri utsa da ezer gutxigatik far egitea. Berron Kijote 46. Indarrik gabe gelditu da aurreko antolaketa, ezer gutxitarako balio zuelako. IBe He 7, 18. Orain nere amaren familiaren berri nai nizueke eman, ezer gutxi badakit ere. JAzpiroz 83. Honelako [hitz] franko sortu dute [...], baina ezer gutxi erabiltzen dira hizketan. MIH 188. Ez dira, noski, besterik gabe lokuzioak, hauek, euskaraz deus ez izateaz gainera, erdaraz (erdaretan) ere ezer gutti direlako. MEIG VI 186. Aran SIgn II. Arr May 50. Ldi IL 25. Txill Let 88. Zait Plat 89. MAtx Gazt 11. Uzt Sas 17. Ataño TxanKan 240. Ezer gitxi: Erkiag Arran 58. In Etxabu Kontu 147. Gerrika 269.
azpiadiera-1.1
Ezer gutxi geiago. Lab EEguna 117.
azpiadiera-1.2
(Seguido de sintagma provisto de sufijo -(r)ik ).
Aro ontakorik [...] ezer gutxi dezu yaso aal emaitz eldurik. Markiegi ( in Ldi IL 10 ).
azpisarrerakoSense-20.2
b) (Sust.). Insignificancia. v. ezerez (I, 3).
Zuk bakarrik ezagutzen dezu emallearen aunditasuna, artzallearen ezer-gitxia. Ant JesBi 81s. Ezaldi oietan ezagutu yunat, bai, nere ezer-eza edo ezer gutxia. Or QA 70.
azpisarrera-21
EZER GUTXIAN HARTU, EZER GUTXIAN EDUKI. Tener en poco, despreciar. Cf. EZERTAN HARTU.
Israeltar azkorrak Jaunaren itzak eta laguntza ezer gitxian zeuzkaten. Lard 89. Gure esanak ezer gitxian ez artu. Ib. 270. Ezer gutxian dukegu zuzenbidea arrezkero. Zait Plat 95.
azpisarrera-22
EZER GUTXIKO. Insignificante. Cf. EZEREZEKO s.v. ezerez.
Lurreko ondasunik andienak ere ezer-ezeko edo ezer gutiko gauzak dira. Mb IArg I 63.
azpisarrera-23
EZERI-EZAGOKA (V-ger ap. A), EZERI-EZAKO (V-och-oroz-arr ap. A). "Sin más ni más, sin causa suficiente" A. v. EZER-EZEGOKA, EZERI EZ DAGOKIOLA.
Nere begitarteko erexa ta ormain zatarrogatik, ez nardatu, arren, ezeri ezagoka. Zait Sof 113.
azpisarrera-24
EZERI EZ DAGOKIOLA (eztagokala Lar, Añ). Sin más ni más, sin venir a cuento. "(Sin qué ni) para qué" Lar. "(Sin ton ni) son" Lar, Añ. v. EZERI-EZAGOKA.
Ezeri eztagokala kriaturakgatik juramentu egitea pekatu da? CatBurg 28 (la versión de Mb decía alferrik; Cb CatV 40 ezeri eztagokala edo banoan, CrIc 57 premia baga edo ezeri ez dagokala, CatBus 23 ezeri ez daokola ). Edanaren tarantularekin ekusiko dituzue batzuek, ezeri ez dagokala, eragabeko farra, algara, deadarrak ta iru oiduak egiten. AA III 378.
v. tbn. Arr May 26 (ezeri eztagokiola).
azpisarrerakoSense-24.1
(Otras construcciones).
Ez dezu zer ibilli, ezeri ez dagokanean, gaistoa zerala [...] ta onelako gauzak esaten. Mb JBDev 164. Premiarik gabe eta ezeri ez dagokan gauzan bazan juramentua. AA III 556.
azpisarrerakoSense-24.2
(Con otros verbos).
Lanzaz saietsa idikitzea ere ezeri ez zitxokala egin etzan: bada, juduakgatik aldeaurrez esan zan: "Begiratu zioten zulatu zutenari". Lard 463. Ako zarraparrea atera dabena andra zoro ergelok, eta ezeri eztala, atan be! Otx 28.
azpisarrera-25
EZERI GABEKO (Lo) que no viene a cuento. Cf. EZERI EZ DAGOKIOLA.
Arrokeri guzti onek ezeri bagakoak zirean, bada euren entzulak iru edo lau emakuma [...] zirean. Kk Ab II 11.
azpisarrera-26
EZER-NAHIKO.
Ziran baño geiago izan balira ere, etziran ezer-naikoa izango alako mugimentu, etorrera ta erri ujoldearentzako. 'No hubieran bastado' . Aran SIgn 98.
azpisarrera-27
EZERTAKO. v. EZERTARAKO.
azpisarrera-28
EZERTAKOTZAT HARTU, EZERTAKOTZAT EDUKI, EZERTAKOTZAT IZAN. Tomar en consideración; estimar. v. EZERTAN HARTU.
Korputzarekin kontu andia [...] ta animako salbazioa ezertakotzat iduki ere ez. Mg CC 190 (CO 285 ezer ez bat balitz legez). Erdizkako itz batzuk kanpoan entzunarren, etzituan Arnoldok ezertakotzat artu. Ag AL 79. Nere aolkurik ezertakotzat badezu. Ldi IL 88.
azpisarrerakoSense-28.1
(Con negación sobrentendida). Tener en poco, despreciar.
Eztabe etxean ikusi gura gizon presturik, gorroto deutse ta zorotzat daukoze ta ezertakotzat. "[Los] tienen en poco" . Or Tormes 95. Guziok ezertakotzat dituna, orixe errezenik bizi da. 'Aquel para quien esto nada supone' . Zait Sof 84.
azpisarrerakoSense-28.2
(Con iritzi ).
Aberriaren onura baño adiskidearena obesten duna, ezertakotzat ez deritzat. 'No lo considero digno de nada' . Zait Sof 166.
azpisarrera-29
EZERTAN. En nada, de ninguna manera (en contextos negativos); en algo, de alguna manera. v. EZERTARA.
Ezertan nik bazaitut enojadu. Lazarraga B20, 1193r. Zuri iñork egitea nai ez dezuna, zure geideari ezertan zuk ez egitea. Cb EBO 54s. Egongo naiz zuri on egiteko ezertan al badet. VMg 22. Ez pensatu derala / ezertan edertu. It Fab 70. Etzitzaiola [San Pablori] iltzeko ez ezen itxian idukitzeko ere biderik ezertan arkitzen. Lard 528. Ama, ni enago ezetan berbatuta Ondartzako mutillagaz. Echta Jos 217. Ezertan aldatu gabe gorde duala Apostoluengandik artu zuan bezalaxe. Inza Azalp 27. Eure iaubeen kontra ezetan asten baaz, laster lotuko abe. Kk Ab II 116. Lana ori guk ez degu / ezertan utziko. Yanzi 154. Etzun pakerik arkitzen ezertan. Or Aitork 84. Baretasuna dario etxetxoari bere gauzatasunean; ez da ezertan igitzen. Txill Let 23. Nagusiaren erritak ez zioten ezertan txartu Poliri bere olde ona. Anab Poli 100. Ez eban nai orduan Nikanor-ek ezetan lapur agertu. Erkiag BatB 96. Arren barkatu zazu, Manuel, / utsegin badet ezertan. Lizaso ( in Uzt Noiz 98 ). Emen etzegola ezertan asterik. Ataño TxanKan 29. Euskaltzaindia --eta ni ez naiz sartzen horretan ezertan-- lan horrekin berarekin ari da. MEIG IX 75.
v. tbn. Mg CO 209. fB Olg 33. Bil 171. Aran SIgn 113. Arr May 85. Zab Gabon 54. Apaol 104. Ag AL 19. KIkG 10. Otx 53. Ir YKBiz 224. TAg Uzt 127. Zait Sof 177. Etxde AlosT 105. Vill Jaink 102. Olea 90. Berron Kijote 137. Etxabu Kontu 145. Ezetan: Mg PAb 153. Añ LoraS 15. JJMg BasEsc 206. Astar II 47. CatBus 39. Azc PB 101. Otx 45. Akes Ipiñ 35. Etxabu Kontu 54. Gerrika 136.
azpisarrerakoSense-29.1
(Con ere ).
Ekusen gero ez neukana / ezertan bere bearrik. Lazarraga B21, 1198r. Ez dio ezertan ere kalterik egingo. AA II 164. Ezetan bere utsik egin ez egijan bildurrez. Ur MarIl 79. Salbaje aiek ezertan ere / errukirikan etzuten. Imaz ( in FrantzesB II 142 ). Ezin ixaten eben alkar artu ezetan be. Kk Ab I 30. Amaren garbitasuna ezetan be orbandu barik. KIkV 27 (KIkG 18 batere ). Il izan banintz, ezertan ere etzan nere utsunea nabaituko. Txill Let 134. Baina ez dun enetzako lotsa izan behar, ezertan ere... Mde HaurB 55. Benetako erritar-elezartzat artzeko biderik emotea ez neuke gura ezetan be. Alzola Atalak 147. Al baldin bazan lagun urkoai ez ezertan e utsegin. Uzt Sas 344. Ez bainun bizi-pozik ezertan ere arkitzen. Ataño TxanKan 181.
v. tbn. Izt C 507. Zait Sof 128. Etxde JJ 139. Osk Kurl 158. Ezetan bere: fB Ic I app. 7. CatLlo 86. Itz Azald 196. Ezetan be: Enb 179. Eguzk GizAuz 37.
azpiadiera-1.1
--Musian eta prantzesez beste bat ez bezelakua dek ordia. --Ezertan ere ez. Alz Burr 35.
azpisarrera-30
EZERTAN HARTU. Apreciar, tomar en consideración. v. EZERTAN EDUKI. Tr. Documentado en textos meridionales desde fines del s. XVIII.
Asko izandu ziran [...] Jesusganatu ziran judatarrak; baña askoz geiago erakuste hura ezertan artu etzuenak. Ub 101. Arri eder preziotsuak ez nituan ezertan artu onen aldean. AA III 405. Ogeita amar diru oiek, batzuen iritzian, oraingo irurogei erreal balio zuten; [...] baña dana dala, ezertan artzea ere merezi etzutenak. Lard 437. Bakean dagoen bat, mendekurik gogoan eztuen bat [...]; zein baita balinba ezertan hartzeko eta ez guti ophatzeko. AxIp 160 (en Ax339 (V 225) no aparece la última frase). Urrengo joango dira, [...] nere indarrak agortzen ezpadira (eta euskal erriak nere lanak ezertan artzen baditu), onako beste auek: [...]. Vill Jaink 10.
v. tbn. Arr May 19. Ir YKBiz 401. Ezetan: CatBus 35.
azpisarrera-31
EZERTAN EDUKI (O-SPAd 882, SP, H). Apreciar, estimar. "Faire quelque estime de quelqu'un" O-SPAd. "Ezertan idukitzeko gauza, estimatzekoa" SP. v. EZERTAN HARTU. Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y Axular, no vuelve a encontrarse al Norte; al Sur, se documenta a partir de Larramendi sobre todo en escritores guipuzcoanos, hasta finales del s. XIX; no encontramos ejs. posteriores, salvo uno procedente de la tradición oral. Etcheberri y Axular emplean ezertan eduki 'apreciar, estimar', mientras que todos los ejs. meridionales son de la construcción negativa; aparece en ocasiones junto a despreziatu (Gco II 75) o desprezio .
Idukitzak ere ezertan hek [sainduek] gauza ukituak. EZ Man I 28. Nahi izatu dut munduak nitzaz opinione on zuen ezertan gehiago idukitzeko. EZ Eliç 158s (v. tbn. 302). Eritasuna ioan denean, edukitzen da ezertan osasuna. Ax 553 (V 354). Probeari emaiten diozunean Iainkoaren izenean, berari emaiten baitzinio bezanbat estimatzen du Iainkoak; hain ezertan edukitzen du. Ib. 226 (V 150). Begiak lekhu goragoan daude oiñak baiño, ordea hargatik begiek ezertan dadutzate oiñak, estimatzeintuzte, eztuzte arbuiatzen. Ib. 315 (V 209). Aiñ arro dabill, [...] non dirudien iñor ere eztaukala ezertan. Lar DT CCIV. Ezertan zere burua ez dadukazuna ta humilla izateko. Mb JBDev 165. Jendeen esanak ezertan iduki etzinduen. Cb Eg II 85. Pensamentu loi borondatez ta ezaueraz idukiak ezertan ez dauzkeenak. Mg CC 105 (CO 146 arintzat daukeezanak). Etxeko ogi zuria ezertan ez daukeenak, eta kanpoko arto urdindua pozik jango duenak. AA I 589. [Sakramentu auek baga] ezin gizona salbau leiteke, isten badituz desprezioz edo ezetan ez eukiz. CatBus 28. [Labanek] agintzen ziozkan neke latzak Jakobek ezertan etzeuzkan, Rakel maite zuelako. Lard 36. Artzaiak ondo bizi dira Amezketan. / Eulia bezelaxe dabiltza esnetan, / argatik eztaukate kostarrik ezertan. (G). A CPV 753 (y EY IV 139).
v. tbn. Ub 84. Gco II 88. Arr May 66. Ezetan: Cb CatV 58. Añ EL1 199 (EL2 202 barregarri erabili). Itz Azald 123.
azpisarrerakoSense-31.1
(Con el vb. elidido).
Esku zabala, / dirurik ark ezertan ez. "No aprecia en nada el dinero" . Or Eus 423.
azpisarrera-32
EZERTAN EZ EGON. No valer nada.
Iñon izan ezpalitz / gizonik bestetan, / nekazarien lanik / ez zeguan ezertan. JanEd I 14.
azpisarrera-33
EZERTARA (V-gip ap. Etxba Eib; ezetara A Apend). "De ninguna manera. Variante de ezerla. Ezertara ez genduan ekarri al izan" Etxba Eib. v. EZERTAN, ezelan.
Soldautegija nagi, burugiñ ta lepozalia bada, irauntsi, jardun ta ekin guztiakaz leena geratuko da, ta igituko ez da ezertara. Mg PAb 203. Ez eben ezetara gura eguzkirik, / baltzitu ez eioen berak arpegirik. AB AmaE 418.
v. tbn. A BeinB 86 (ezetara) y Ag AL 21 (ezertara). Eta oben-nekeaz gañera, beste ezetara, aldiko nekien zor au ordaindu ete geinke? KIkV 101 (KIkG 76 beste iñola). Parte emango eztezula, / ai, juezetara, / arrazoyik b'al dezu / zuk ezertara? Imaz Auspoa 24, 149. Asmakixun onek zer esan gura dauan ezin dot ezetara igarri. Otx 152. Txapel okerrak gure etxera bidian gora, iñor ezetara mobiduten ete zan. Gerrika 179.
azpisarrerakoSense-33.1
(Con ere ). " Ezertara bez genduke laga biar galtzen geure izketia " Etxba Eib. " Alegiñak e(g)iñ arren ezetara be ezin izan giñuan haren neurriko zapataik topau " Elexp Berg.
Ezetara bere ez dala libreetan pekatu mortaleti berarijaz piestetara [...] doian Abadia. fB Olg 174. Ain bekatari andi tzarra zareala eze zuretzat ezin zerurik ezetara bere izan leitekean. EL2 134. Eskatu bear deutsagu Jaungoikoari, santuai legez? Ezetara bere ez. Itz Azald 68. Arerijo gogor bat, izertara bere kendu ezin geinkiana. Ag Serm 190. Mutikotzar aietatik etzegoan ezertara ere gauza onaren itxaropenik. Ag G 62. Orretariko saltzalliei eztautsie lanik egiten itxi biar ezetara be. ForuAB 85. Eleukela partidua galdu gura ezetara be. Kk Ab I 98. Ezetara be enabe ni inddarrez inddar ezkonduko. Otx 77. Ezetara be ez geuntsan emon nai diru ori. Etxabu Kontu 31.
v. tbn. ezetara bere: AB AmaE 360. Ezetara be: Echta Jos 223. Enb 136.
azpisarrera-34
EZERTARA EZ ETORRI. No venir a cuento. Cf. EZERI EZ DAGOKIOLA.
Kasurik gardenena izan-ena iruditzen zait, i- baizik ez baitu erakusten. Halaz guziz, ordea, bitarteko -a-, itxuraz ezertara ez datorrena, nabari da lehen eta bigarren pertsonetan [...]. Ez dator ezertara, ez baitugu euskal (morfo)fonologi legerik ezagutzen n- eta -iz(a)-ren artean inolazko epentesirik eskatzen duenik. MEIG VI 192.
azpisarrera-35
EZERTARAKO.
azpisarrerakoSense-35.1
a) (En contextos negativos). De ninguna manera. Cf. supra ejs. de ezertarako 'para nada'. v. EZERTARA.
Adiskidetasuna ezertarako galdu, ezta ere otzitu gaberik. Ldi IL 92. Guk ez degu soldata-konturik berritu ezertarako. Salav 38. Nik artean ez nuan gizon ura ezertarako ere ezagutzen. Alkain 87. Ez baitago muga-ren azken bokala ezertarako aldatu beharrik. MEIG VII 177.
azpisarrerakoSense-35.2
b) De ninguna clase. v. EZERTARIKO.
Tenk egingo diat ezertarako errukirik gabe. Txill Let 85. Ezertarako kezkarik gabe. MMant 130. Zer egin ez nekiala jota gelditu nintzan, ezertarako ilusiorik gabe. Albeniz 80.
azpisarrera-36
EZERTARAKO EZ HARTU. v. EZERTAN HARTU.
Jaungoikoa eta bere Eleizea gitxitan euki, ezertarako ez hartu eta jaramonik eurai ez egitea. Itz Azald 209. Baña norbait orrek ez eban ezetarako be artu, eta "Portauko dituk" erantzun ei eutsen. Gerrika 71.
azpisarrera-37
EZERTARAKO EZ EGON, EZERTAKO EZ EGON. No estar en disposición de hacer nada. v. EZERTA(RA)KO EZ IZAN.
Ikusi zituen gauzakin añ arritua geratu zan, non ta egun asko igaro ta ere, bera igaroa bezala luzaro ezertako etzegoen. Cb Eg II 210. Gaitzak berekin dakartzian nekeakin ez dago ezertarako [il bearra datorkion bekataria] . AA III 572. Ezkenduan ezertxo dendatu. Egia, ni ez nengoan ezertarako... Ag G 287. --Eta nolatan ekarri ez dezu? --Egia esateko, gaur goizeko berriak oso nastu nau ta ez negon ezertarako. JAIraz Bizia 95. Min sogor batek arturik gauzkanean, ezertako ez dagola iduri zaio gure buruari. Or QA 143.
azpisarrera-38
EZERTARAKO EZ IZAN, EZERTAKO EZ IZAN, EZERTARAKO ERE EZ IZAN, EZERTAKO ERE EZ IZAN. No valer para nada, no estar en disposición de hacer nada, ser (un) inútil. "Ezertarako ez dana, inútil" VP 43v. Cf. ezertako. v. EZERTA(RA)KO GAUZA EZ IZAN. Tr. Gral. en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde la 2.a mitad del s. XVIII.
Gazte batek atera nai ezpadu beste eroen danz perillezkora [...] egiten duela diote [...] zeren ezertako ez dena den. Mb IArg I 163. Zeinbat tolara topetan dirian etxe zaarretan, ezertako eztirianak gaur. Mg PAb 95. Agiñetako miñ batek ezertarako ez gerala utzitzen bagaitu. AA III 572. Bere soñeko bakarra, guzia zatitu eta ezertako etzala zeukan. Arr GB 62. Agindu guztiak Riktrudisek emoten zituan, bere ama etzan ezertarako bere. Ag AL 87. Onelan autortutea da gauza utsa eta ezertarako ez dana. Itz Azald 144n. Euskalerritik kanpora euskerea ezta ezertarako. Ag Kr 96. Gogo-adorea da bizia damana; aragia ezertarako ez da. Ol Io 6, 63 (Ker ez da ezetako be, IBk ez da ezertarako; Or ez du balio, IBe deusetarako). Langille-alkargoak be buru, agintari ta zuzentzalle barik ezetarako eztira-ta, agintari ta ordekoak nai ta ezkoak dabez. Eguzk GizAuz 89. Ezertarako ez diran txotxolo auek nere onetik ateratzen naute. ABar Goi 21. Aien lekukotasuna ezertako izan ezpazait ere. Ibiñ Virgil 54. Ezetarako be ez dan morroi ori, barriz, jaurti egizue kanpoko illunetara. Ker Mt 25, 30 (Ur gauza ez, Arriand gauzez, Ol, Or alper, IBk alfer huts, IBe ezertarako gauza ez den).
v. tbn. Mg CO 224 (CC 151 ezertako). Añ LoraS 151. fB Ic III 262. Bv AsL 209. Goñi 70. Mde Pr 237. NEtx Antz 109. Zait Plat 133. Uzt Sas 137. Ezertako: VMg 20. fB Ic I 56. Ag G 131. Enb 162. Zait Sof 58. Or Aitork 378. Ezetarako: Kk Ab II 132. Ezetako: Zav Fab RIEV 1907, 532. Ezetako be: Kk Ab I 16.
azpisarrerakoSense-38.1
--Zetako yozak orrek narruzko polaña batu-batuok [...]? --Ezetako bez; bere lana egiteko eztau orrek polañarik biar. Kk Ab II 16.
azpiadiera-1.1
(Det.).
Ezertarakoa ez ote [buru-langilea], utsean lan dagikeanean? Zait Plat 139.
azpiadiera-1.2
(Con negación sobreentendida).
Agaiti bada Mariak / eukazan ordu goriak / ekialako / ezetarako / dala munduan damea / bein galduezkero famea. Azc PB 162 (en la versión de Ur PoBasc 546: ezetarako / ez dala gauza damia).
azpiadiera-1.3
Cf. Ag Kr 145: Emen zagoze biok auldurik eta ezer geiagorako etzariela.
azpisarrera-39
EZERTARARAKO GAUZA EZ IZAN, EZERTAKO GAUZA EZ IZAN, EZERTARAKO ERE GAUZA EZ IZAN, EZERTAKO ERE GAUZA EZ IZAN. No valer para nada; (quedarse, etc.) inválido. v. EZERTA(RA)KO EZ IZAN.
Penitenzijak urteten ez badau biotzaren erdirik [...] ez dala gauza ezetako. Mg CO 3. Noiz eta zirkunzisioaren oñazeak surik andienean zeuden eta ezertarako ere gauza etziran. Lard 45. Zarren zarrez ezetarako gauza etzalako. Kk Ab I 24. Oben astunean dagozanen egite onak, ez ete dira ezetarako gauza? KIkV 85 ( KIkG 68 ezertarako gauza ). Ondo yekijan arek ez intzala i ezetarako gauza ixango! Otx 140. Beste ezertarako gauza eztanak egiten ei dau biarra. SM Zirik 103. Ezertarako gauza etzala gelditu zan. AZavala ( in Goñi 15 ). Bereala toteldu zitzaion gaixoari itza ta apaiza etorri zaneko, etzan gauza ezertarako. NEtx LBB 56. Ai, billobatxo! Ez nauk ezertarako gauza!Pipiak jota niok! Ataño TxanKan 42.
v. tbn. VMg 51. Apaol 118. Ag AL 77. Lek EunD 19. ABar Goi 28. Osk Kurl 41. MAtx Gazt 18. Ezertako g.: VMg 29. PE 105. Ag G 374. Ezetarako g.: Ur MarIl 57. Azc in Ur PoBasc 546. Altuna 26.
azpisarrera-40
EZERTARAKO ON EZ IZAN, EZERTAKO ON EZ IZAN. No valer para nada. v. DEUSETAKO ON EZ IZAN, EZERTA(RA)KO EZ IZAN.
Gatza gezatu badadi, zertaz gazituko dute? Geroztik ezta ezertako on. (Mt 5, 13). Ir YKBiz 119s (Or ez da on ezertako; Ur, IBe ezertarako balio, Ol ezertarako ere ez da, Ker ezetarako be ez da ). Hau, lehen, ez zen on ezertarako; orain, ordea, on da zuretzat. IBe Philem 11 (Ol, Ker alperreko, IBk ez zenuen ezertarako ).
azpisarrera-41
EZERTARAKOXE.
"Aitzol" adiskidearen eskaria [...] eztala or ezertarakoxe aitatzen. Ldi IL 91.
azpisarrera-42
EZERTARIKO .
(En contextos negativos). De ninguna clase, ningún, ninguno. Tr. Se encuentra en textos vizcaínos (y en Tomas Agirre) desde fines del s. XIX.
Beren ormetan ez eben iaubeak iñoiz ezetariko zuzenbiderik edo igargarririk ezarri. A BeinB 83. Infernuan barriz gatx guztiak, ezertariko pozgarri bagarik, aurkituten dira. Itz Azald 198. Otsein gaiso bat, ezetariko ondasun bakoa. Echta Jos 44. Eztaitela aitubako iñor ezetariko lanetan ibilli [Santimamiñeko leizan] . ForuAB 157. Ni enaz jaio ezetariko biarrik egitteko, ta gitxijago oindiño len attatu dozuzanetarikorik. Altuna 83. Onik ezetaikorik bez eta kalterik asko. Eguzk GizAuz 100. Ames-bidez lan andijak egin eta irabazi andijak lortuten dauzanak, eztaula ezetaiko onurarik eskuratzen. Abeletxe ( in EZBB I 33 ). Bare bare egoan [itsasoa], urdin, lau, zelaitsu, ezetariko aizek ez uiolek naastauteke. Erkiag Arran 8. Iñondi ezetariko laguntasunik euki ez arren. Akes Ipiñ 15. Arrezkero, ezetariko talderik ez da ikusi karnabaletan. Etxabu Kontu 99. Maitasun ziur ta berozko bidetik ezertariko oker bage gidatu. Onaind STeresa 119.
v. tbn. TAg Uzt 198. Onaind in Gazt MusIx 155. Etxba Ibilt 479. Ezetariko: Otx 50. Eguzk GizAuz 49.
azpisarrera-43
EZERTATIK, EZERTATIK ERE. De alguna manera; (en oraciones negativas) de ninguna manera. Cf. Iz ArOñ: "Ezetati be, desde cosa alguna". v. EZERTARA.
Fariseoen Buruak bazkaltzera etxera eraman zuen, ezertatik eldu ote zitzaiokean ikusteagatik. Lard 415. Murcian iruen beroenak (calenturas tercianas) ain ugarijak diran alde aretan, gixon batek eukazan guztizko zallak, ezin kendu ezetatik be. Kk Ab II 23.
azpisarrera-44
EZERTZAT HARTU, EZERTZAT EDUKI. Tomar en consideración. v. EZERTAN HARTU, E. EDUKI.
Pekatu oso ta aragi gorputzekorik egin ez badabe, ezertzat ez daukeez mosu laztan, eskuka loi, berba zantar ta kaltegarrijak. Mg CO 27s ( CC 22 ezereztzat ez dauzkenak ). Egizak emen: ta ezertzat / artuko aut ikusian. Zav Fab RIEV 1907, 535. Kanaango lur gozoa ezertzat artu etzuten. Lard 97.
azpisarrera-45
EZER HUTS.
azpisarrerakoSense-45.1
a) (Lo) que no vale para nada, nadería. v. ezerez (II).
San Pablok asperzaka beti ziardun idolo [...] guzien kontra itzegiten eta ezer-utsak zirala erakusten. Lard 518. Ezer utseri ainbeste gurpen / emoten jaken lekua [mundua] . Gand Elorri 87.
azpisarrerakoSense-45.2
b) (La) nada.
Ezer utsetik Erregetzara igotzearekin. Lard 219.
azpisarrera-46
EZER HUTSEAN EDUKI. v. EZERTAN EDUKI.
Begira oietatik iñor ezer-utsean beñere iduki ez dezazuten. Lard 409.
azpisarrera-47
EZ EZER (Precedido o no de eta). Ni nada, ni ninguna otra cosa.
[Gure gizonak] etxea galdu du: ez umeen konturik ta ez ezer. Cb Eg III 369. Ta joan zan toki atatik, dirurik ez ezer baga. Echta Jos 106. Etzan agiri an ez biztanlerik, ez abererik, ez zugatzik ez ezer, lur igerra baño. Kk Ab I 81. Atso gaixo ura, zarra, ergela, errena, ez sukaldezai ta ez ezer zan. JAIraz Bizia 58. Hitzen hauzi hau ez da, nere ustez, ez hauzia ez ezer. MIH 78.
v. tbn. ez ezer: Altuna 24. Otx 153. Lab EEguna 62.
azpisarrerakoSense-47.1
Ez lanerako ta... ez ezertako. Ogiya ateratzeko ere ez. Sor Bar 82.
azpisarrera-48
EZ EZER ERE EZ. Ni nada. v. EZ EZER.
Soluan ostera, oñik ipiñi bez, bertan-bera itxi, ez giyau, ez mokillausi, ez zaztu, ez yorrau, ez ezebez. Kk Ab II 144.
ezer
<< ezaupidetxo 0 / 0 ezik >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper