Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    herren.
    sense-1
    1. (V-ger-och-m-gip, L; SP Dv, VP 25v, Lar, Añ, VocCB , Dv (e-), H (+ e-), Lander ap. DRA ) Ref.: A; Lh (herren); Iz UrrAnz; Etxba Eib; Elexp Berg.
     Cojo. "Estropié, malade" SP. "Pateta" Lar. "Errena bazan ere, aurreratu zan (Izt C)" H. "Inválido (G-nav)" A Apend. "Cojo. Aunque vigente la voz, parece que hace mucho tiempo se naturalizó la voz koju en Eibar, que ha venido a ser dominante, pues en tiempos de nuestros padres habían los Ataun kojua, Batista kojua y otros. Seme bat errena ezkerreko ankatik" Etxba Eib. "Errena, sin. kojo, gehiago erabilia" Elexp Berg. Tr. Documentado desde finales del s. XVII en autores meridionales.
    Podoreak artu eta / juaterren kortera / ze ebilgura errena. BBizk 24. Gizon ta andre, / zar ta gazte, / baita ere / itsu ta erren, / atozte, atozte arin. Ulib (in FrantzesB II 33). Errenak zuzendu, itxubak argitu. JJMg BasEsc 38. Joanes de Argaiz, zeña errena bazan ere aurreratu izan zan bretxaren erdiraño. Izt C 355. Jaiotzatik oñak elbarriak zituen erren bat. Lard 482. Balitz itsua, errena. Ur Lev 21, 18 (Ker erren; Dv maingu, Ol urgun). Mutua ipintzen kantari eta errena dantzari. Ag G 312. Bilbaoko erren edo kojoei bananduteko. Kk Ab I 119. Anka batetik errena. Tx B II 250. Ezueria zuen amonak, / tinkin (erren) zebillan bernea. Or Eus 88. Ixtar zankoak legortu ta erren gelditu zan. JAIraz Bizia 72. Arpegian du legena / oña errena. NEtx LBB 297. Artzai txarrak, ardi erren asko. EZBB I 44. Nere oin erren arekin aldi batez etxean egongo nintzan. AZink 109. Nai ta erren ta erdi gor egon. Gerrika 271.
    v. tbn. CatAnz 6. Mg PAb 177. Astar II 84. Añ LoraS 139. Zav Fab RIEV 1907, 95. Echag 217. Azc PB 233. Iraola 23. EEs 1915, 127. JanEd II 20. Altuna 95. MendaroTx 295. Lek EunD 29. Eguzk GizAuz 176. SM Zirik 62. Alzola Atalak 66. NEtx LBB 203. Azpillaga in Uzt Noiz 47.
    azpiadiera-1.1
    (Como sobrenombre).
    Juan Erren gaixua, zer dozu matrallara jasorik eskua? AB AmaE 314.
    azpiadiera-1.2
    "(L, BN), brisé, estropié de fatigue" H.
    azpiadiera-1.3
    (Uso fig.). Defectuoso; incompleto.
    Alako ezkontziak [norberaren gogoko ez danagaz ezkondutiak] asiera errena darua beragaz. fB Ic III 350. Izpidun oietako bat kendubaz, 5/8ko eres-neurri errena jaioko zala. LzM EEs 1912, 107. Edeski (kondaira) bikain au erren-elbarri gelditua ezin nuan etsi. "Manca y estropeada". (Quijote IX) Ldi RIEV 1929, 207 (Or ib. 6 erdaiñatua ta andeatua, AIr RIEV 1928, 599 motz ta elbarri, Anab ib. 608 besomotz eta elbarritua). Murillo Velarderen Geografía histórica, nasia ta errena izanarren, ordu onean [...] yaio zan. A Y 134, 4. Naikundeak eskatzen duena lortzen ez bada, naikundearen almena edo joera gelditzen da erren eta gogotsu. Txill Let 102. [Eladeko erriaren batasuna] beti aul eta erren ibili zan. Zait Plat 37. Txapelketatan amaika gauza / xelebre gertatu arren, / geroztik ere onenan pare / etzera gelditu erren. Insausti 208. Aditz hori, izan ere, errena eta exkaxa omen da, inon horrelakorik baldin bada. MIH 385. Adieraren aldetik erren direnez gero. MEIG VII 81.
    azpiadiera-1.4
    (El) que incumple deberes, descarriado; incorrecto.
    Ugaritu dira onelako errenak eta elizaren mandamentuak ezertan artzen ez dituenak. AA III 523. Gauz oek ez dira ongi egiñak eta onak, baizik alferrak, errenak, gaistoak. Ib. 362. Zeiñ beratasun eta kontu andia duan Eliz Ama Santak bekatari errenakin. Ib. 522. [Gizon ori] errena [da], zitala: beti oker dabill, beti garratz. Ag G 332.
    sense-2
    2. (V-gip ap. Elexp Berg ).
    Cojera. "Subst[an]tivement pris, boitement" H. "Gure uhezabak eskumako hankan errena dauka" Elexp Berg.
    Dantza-leku [...] danetan / bera da beti aurrena / lanik asko du disimulatu / eziñik bere errena. Urruz Zer 77. Eta zer anketatik errena eukon usmatuta, presaka asi nintzan. Or Tormes 69. Emakumearen negarra ta katuaren errena, dana bat. EZBB I 93. Bere errena bera lako barregarria zan ta ez-euan a disimulatzerik. SM Zirik 103. Aureak, bere erren ura izkutatu eziñik, senargai-amesak baztartuta zeuzkan. NEtx LBB 48. Naiz ta erren pixka bat / zitzaion gelditu. Zendoia 215. Daukadan erren da guzti gañera. Gerrika 274.
    v. tbn. Alkain 131.
    azpiadiera-2.1
    (Uso fig.).
    Iminten deutsa asieran errena munduko bizitziari ta arrisku andija zeruba irabaztiari. fB Ic III 318.
    sense-3
    3. "Corchea. Voz usada por nuestros rústicos artistas al tocar la tobera con una txalaparta" A DBols. "Errenak egin, hacer especies de corcheas en la txalaparta" A Apend.
    azpisarrera-1
    HANKA-HERREN. "Cojo. Anka errena izan arren, beste asko baño azkarragua zan mendixan gora" Etxba Eib.
    Ankaerrena jasotzen due, eta airean daramae mundu guziari beren errentasuna erakutsi naian. EE 1885b, 215.
    azpisarrera-2
    ARDI-HERREN. "Se dice del último, del que se demora, del que queda rezagado. Amen dator, alakoren baten gure ardi-errena" Etxba Eib.
    azpisarrera-3
    HERREN EGIN (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ, A Apend; errena egin VP 25v). Cojear; (fig.) flaquear, fallar; mostrar inclinación a. "Cerdear, flaquear un animal de los brazuelos, besapuruetatik erren, urgun egitea" Lar. "Cojear" Ib. "Badakigu zeiñ hankatik eitten dozun erren" Elexp Berg.
    Begira nondik erren egiten daben zeuroen arimeak. Añ LoraS 139. [Etsaiak] ekiten dioe [bekatariari] bere denboran erren egin duan alde artatik. AA III 573. Erren egiten eban naikua, baña naikua ondo ebillan. Kk Ab II 48. Erren egiten duan ori dute buru. JAzpiroz 32. Jakiña, min neukan da erren egiten nuan. AZink 109. Laster, berbaz asi giñanian azaldu eban maiak zein ankatatik erren egiten eban. Gerrika 187.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Oin bat laburrago dabenak erren bat egiten dau. Oin bi okertuta daukazana, bijetara errenduba da. Mg PAb 177. Larogei urte gañean ditut / nago anketako miñez. / Donostiara etorria naiz / erren aundia egiñez. Tx B 215. Batek baño geiagok esango eban, nigaitik batez be erren aundia egiten neban. Gerrika 203.
    azpisarrera-4
    HERREN-EGITE. Cojera.
    --Zer esan gura dau erbijak? --Erren egite bi ditubana. Mg PAb 176s.
    azpisarrera-5
    HERREN IBILI. Andar cojeando, cojear. "Erren ou errenka ibiltzea, boiter" Dv. v. herrenka.
    azpisarrera-6
    HERRENIK (Estar, etc.) cojo.
    Izanik zu aiñ [...] leial ta gozoa / alan errenik nok jarri zaitu / usotxo biotzekoa? AB AmaE 58. Obe zaizu, ba, esku-motz edo errenik zeruan sartzea. MAtx Gazt 48.

    herren

    herren
    << 1 hazka 0 / 0 1 hil >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper