Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII en textos meridionales; tbn. lo usa algún septentrional moderno como Larre. Erdal es con mucho la var. más extendida; hallamos erdel en Arrese Beitia (alternando con erdal ), Orixe (Tormes 121), Kirikiño, Enbeita, Lizardi, Oskillaso (Kurl 116) e Ibiñagabeitia (Virgil 22). En DFrec hay 61 ejs. de erdal y 2 de erdel, todos ellos meridionales.
sense-1
1.
(c. sg. A);
erdel(F. pref. de erdara). Cf. euskal. Beste erdal berba asko. JJMgBasEsc VI.
Amai edaten gero ikustea / Umeak erdal titia. ABAmaE 424.
Semearen erdal soñekoak begiratu. AgG 116.
Aren aurrian ezeben bein be erdel-antzeko itzik esaten. KkAb II 171.
Euskel ala erdel-egunkari. LdiIL 97.
Erdel-izena. Enb 200.
Anasagasti, erdal idazle. GandElorri 18.
Olantxe diño erdal esaera batek. ErkiagBatB 138.
Erdal dantza au sartzen ari zaigula. MAtxGazt 64.
Erdel giroan itota azi ta ezi. IbiñVirgil 22.
Erdal izkuntzik etzen izaten, / beti euskeraz izketan. Ayuso 77-78, 245.
Ikastetxetik urten ta jausi / ikaslek erdal taldera. Ayesta 93.
Erdal egunkaria ere hartzen zuten gure etxekoek. LarreArtzainE 139.
Premiazkoa dugu erdal-euskal hiztegi bat. MEIG I 96.
Ezin atera bere gaiak gaurkoek bezain huts, garbi eta aratz, batere, ustez behintzat, erdal kutsurik eta gandurik ere gabe.MIH 251.
v. tbn. Etxabu Kontu 145. AZink 18.
azpiadiera-1.1
(Precediendo a un verbo). Naiko lan bait-zizun gizagaixo erdal-kutsatuak euskera aaztu maite-berriaren biurri ezigaitzak menderatu eziñez. LdiIL 10.
azpiadiera-1.2
(Desde el punto de vista de otra lengua diferente del vasco). BBC-n eginahalak egiten dituzte honelako erdal hitzak baztertzeko. MIH 188.
(se refiere a anglicismos en galés)
sense-2
2.(Sust.)."Erdela, habla extraña al país. Sinónimo de erderia. Euskala, erdela beste da ederra"EtxbaEib.
"Erdala, var. de erdela"Ib.
azpisarrera-1
ERDAL HERRI (-lerri gral. ap. A; H);
ERDARERRI (R-uzt ap. A).
País (pueblo, tierra) no vasco (no vasco-hablante). Beren estudi guziak erdal-errien batean egin ezkero. MbIArg I 53.
Giputzkoa ta Bizkai guztiko bazter guztietan ibilli nekatuten buruba, erdal-errijetan baño geijago. MgCO 293.
Erdel erritik sartu jakin bai, / Suge bat zorigaiztuan. ABAmaE 32.
Baiña ioan zan erdal-errira, erdal-errikoa zan da, ta geiago aren barririk euskaldunen artean etzan iakiñ. AgAL 110.
Euskalerrian ori gertatzen bazaik, erdalerrietan zer izango da izaz?AgG 328.
Erdalerrian erderaz, euskalerrian euskeraz. AArdi 81.
Erdel-erriko santuak martirtiak izan dirala geienak. KkAb II 181.
Naparroako erdal-errian. OrEus 184n.
Donostitik Erdalerrira, 1945 urtean joan zan lenengo bandera. AZavala(inMendaroTx 437).
Udazaleak, ia danak, erdel errikoak izaten ziran. EtxabuKontu 194.
Bizkai-alde, baita Erdal-erritik ere etortzen itun.AtañoTxanKan 60s.
Ez zigun besterik erakutsi Arestik bere erdal herritik, Euskal herriaren eremuetan aurkitzen den Erdal herri horretarik. MEIG V 135.
azpisarrera-2
ERDAL-GAITZ;
ERDAL-GAIZTO.
"Erdalgaitz, jerigonza de otras lenguas" A DBols. "Erdélgaisto eiñ, hablar mal castellano" Iz ArOñ. Ez dut ikusten zergatik hartu behar duen euskarak erdal gaiztoaren kutsurik. MIH 378.
Mondragoeko Juantxo delako batek erdal gaiztoz egin edo kantatu zituen bertsoak aurkitu ditugu. MEIG I 223.