baino.
Tr.
Baino es la variante más extendida. Beno es propia de la tradición suletina (tbn. aparece en Etchart (6a.1r) y en la trad. de A. Rodriguez, pero no en CatLan); bano aparece en Dechepare, Sauguis (122), Oihenart y algunos autores bajo-navarros (CatLan 163, Bordel 105, LuzKant 63), además de en Ros y VJ, donde -n- representa tal vez una palatal (como en ocasiones en Lazarraga). Beino, beiño, beño los hallamos en Jauretche, JesBih (418),MarIl (34), Goyhetche, CatUlz (27), CatAe, CatSal, CatR y Hualde; bino en Mendigacha, biño en Goñi y en algunos otros textos alto-navarros septentrionales, ya desde el s. XVII (CartNav 141, FrantzesB I 111, EZBB II 100). Baio aparece en Luzuriaga (157). Bañon se documenta, gralmte. junto a baño, en textos guipuzcoanos desde mediados del s. XIX (el primer testimonio parece ser de Echagaray) y con escasas excepciones, como Orixe, raramente en autores cultos. Hallamos meño en un texto salacenco de F. Garralda (EEs 1921, 106), y miño, con el sdo. de 'pero', en un refrán de Oiartzun.
1.
(
V, G, AN, B, L, BN; SP,
Urt I 12,
Lar (
bañ-
),
VP
40v
(
bañ-
),
Añ (
bañ-
),
Lecl,
Dv,
H,
Zam Voc),
bano (
BN; Dv (BN)),
beno (
S; Gèze,
Dv (S),
H),
bainon (
Dv (AN)),
beino (
AN-larr-araq-5vill-ulz-erro, BN-baig, Ae, Sal),
bino (
AN-gip-larr-5vill-ulz, Sal, R; Dv (R))
binon,
baindo
(G-nav, AN; Dv (G-nav)),
baio
(V-m),
maño
(AN-ilzarb),
meño.
Ref.: A (baino, baindo, beno, beiño, bino, bano); A Apend (bayo); A Morf 682; Bon-Ond 171; Bon ms.; Lrq /béno/; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Echaide Nav 326s; Gte Erd 201; Elexp Berg; ZarHizt (beño, biño).
(Más)... que.
"Más, siguiéndose que, geiago, ago, y luego baño pospuesto al comparado: más hermoso que el Sol, ederrago eguzkia baño, más que todos guziak baño geiago" Lar. "Más hermoso es que ese otro: (c.) ori (V) baisen, baxen, (G) baño ederragoa da" Añ. "Que, después de comparativo: (c) baiño" Ib. "Après un comparatif de supériorité, il [fr. que] se rend par beno et quelquefois eziez; ex.: il est plus grand que beau, eder beno handiago da" Gèze 246. "Si on se sert du mot baino pour exprimer la comparaison, on place d'abord le terme auquel on compara, puis le mot baino, enfin la chose comparée. Ex.: Ala hi gure aita Abraham baino handiago aiz? (Lç 179), est-ce que tu es plus grand que notre père Abraham? Hura baino handiago da (Lç 115), il est plus grand que lui. On peut aussi mettre d'abord la chose comparée, puis le terme auquel on compare et enfin le mot baino. Ex.: Hek (aberastasun espiritualak) handiago dire munduko atseginak baino (Ax 510), elles sont plus précieuses que les plaisirs du monde. Behatuago behar diogu Iainkoari etsaiei baino (Ax 305)" Ith 424. "D'ordinaire le français que accompagnant le comparatif de supériorité se traduit par baino, que l'on place après le complément. Ce complément peut être: --un adjectif, et il se met alors au nominatif indéfini. Ex.: zahar baino zuhurragoa da, il est plus sage que vieux. --un nom commun, un nom propre, un pronom [...]. --une circunstancielle. Ex.: etxean baino hobeki, mieux qu'à la maison. --une proposition: dans ce cas le verbe se met au conjonctif, à moins qu'il ne soit déjà affecté d'un préfixe ou suffixe subordonnant. Ex.: zaharra den baino zuhurrago da, el est plus sage qu'il n'est vieux (le ne français ne se traduit pas); bizi balitz baino hobeki, mieux que s'il vivait; bizi zenean baino hobeki, mieux que lorsqu'il vivait. Le complément se rencontre tantôt avant, tantôt après le comparatif. Ex.: nahiago dut zurekin bizi harekin baino [....]; harekin baino nahiago dut zurekin bizi" Lf Gram 315. En Orreaga encontramos baño en L-sar (78), B (82), AN-5vill (62, 66, 70), AN-araq (46), AN-ulz (58), AN-erro (90), AN-arce (94) y G-nav (42), bino en R (106), biño en AN-larr (50), biñon en AN-5vill (74), beino en Ae (98), beño en AN-gulina (54), BN-baig (86) y Sal (102), y baindo en G-nav (38).
Tr. De uso general. Con un adj. predicativo, la construcción con adj. indet. es la más frecuente; v. p. ej.
Baina ene ondoan ethorten dena ni baino borthitzago da (Lç Mt 3, 11),
Iñor baño ederrago zareana (Lazarraga A17 1185v),
Milagro hau, diot, ezta txikiago Lazaro resuzitatu zuenean egin zuena baiño (Ber
Trat 8v),
Ezti guziak baño gozoago zan debozio ura (Cb
Eg III 343), etc.
Hallamos sin embargo ejs. en casi todos los dialectos (no en suletino ni en roncalés) de la construcción con det.: [Premioa]
zeinda izango da ene borondateak deseadu al leian baño andiagoa (Cap pról.),
Ezta, bada, [liburu]
hau bertzeak baño ederragoa (Gç 31),
Eskopeta baño andiagoa da sutunba (Mb
IArg I 255), etc.
Esta última es menos frecuente, excepto en los autores meridionales desde el s. XIX, en los que es tan usual como la primera.
En las oraciones subordinadas comparativas (v.
EGLU V 281) se usa comúnmente el suf.
-(e)n (v. infra. ejs. de
ReinEusk, Leiçarraga, Lazarraga, etc.). Hay algunos ejs. aislados de
-(e)na en Añibarro:
Enzun egiozue Jesusi amore ta humiltasunaz; egizue beragaz, egingo zendukena baño obeto mediku bategaz (LoraS 75),
Azkenean, arri baten kontra estuturik, len egingo zana baño nekezago ta penazago erdituten ditu [kirikioak bere umeak] (
GGero 64; Ax 79
eginen zen baiño). No incluimos en este apartado las oraciones propiamente de relativo, del tipo [ezta]
enbaxadorea hura igorten duena baino handiago (Lç Io 13, 16).
[Amoriak] arnoak bano gaizkiago ordi diro persona.
E 139s.
Berzerena har dazanak beretako amore / oborotan ukhenen du plazer bano dolore.
Ib. 133.
Bortxaz ere gaizki bano ongi egitia hobe da.
Ib. 225.
Joan zaran baino len joan al zinatean.
(Arteta, 1562).
ReinEusk
53.
Gure kapazitateak emaiten duen baino aitzinago inkiritzen ez garelarik.
Lç
Ins
G, 2r.
Muger arrizko biotza baño <bano> / gogorragoa zuk dozu.
Lazarraga A, 1146r.
Respuesta obea idoroko ebela agan ark Silverori emun eutsan baño <bano>.
Ib. A, 1152v.
Zerren beti bere da arinago / borondatez nekea egitea / baiño bere posa atsedetea.
Ib. B15, 1182r.
Larrea Burgos baño obea, Toledoren idea.
"Mejor que Burgos e igual a Toledo"
.
RG
A, 50.
Biotza ta zenzuna guduan dira bearrago iskilluak baño.
RS 7.
Geretan zala Birjina jaio baño lenago, da jaiazean, da jaioazkero.
Bet 9.
Zeinek geiago deseatzen baitu gure ondasuna guk geurek baño.
Ber Trat 91r.
Sentenzia larri hunek heriotzeak baiño, / neure baitan izitzen nau haiñitzez gehiago.
EZ Noel 47.
[Ifernuko] su hark bere naturalezaren arauaz, bata baiño bertzea erratzenago ezpadu ere, bai ordea erratzenago du, Iainkoaren iustiziaren muthil bezala.
Ax 582 (V 374).
Iende thaillu batzuek [...], den sainduenak baiño buruak gogorrago dituztela.
Ib. 150 (V 99).
Nahiago baititu [bekhatuak] estali baiño, agertu, kanpatu eta famatu.
Ib. 89 (V 60).
Aberea, lenago dakarzu jupoea alkandorea baño.
Mic 12r.
Bertzen koeitak, neureak bano / hobetsiz, heier iarraikiten, / hark zauztan neureak egiten.
O Po 50.
Hal' egitez zur', ene bano, / eginen duzu gehiago.
Ib. 45.
Persona iru oneetarik zaarrago da bata besteak bano, edo bauko podere geiego besteak bano, edo bauko sabidurie geiego besteak baño <bano>?
VJ 5.
Puntari etzaizkola hurbildu behar hemezorzi brasa baino gutiagotarat.
INav 134.
Jinkoak Jondane Johane Batistari beno grazia gütiago egin deriola.
Bp II 94.
(s. XVIII)
Razoe onegatik egin oi diradena asko bider Matrimonioak, ezer ere balio eztebeanak egin ez balirade baño geiago.
OA 77.
Lotsa baño bildurrago ñok, ikaratu najok.
Acto 227.
Eta hala letren bidez, harmez baino, etzuela loria gutiago ardietsi.
ES 177.
Orduan hagitzez dohatsuago bide gintezke orai garen baiño, gorputzeko behar guzien gatibu garen huntan baiño.
Ch I 25, 9.
Ez degu argia adimentuan baño bear gutxiago sua biotzean.
Lar SAgust 16.
Orhoit zaite zure Arima [...] Zeruko Argizagi guziak elkharrekiñ baiño, are ederragoa eta diztiantagoa dela.
He Gudu 138.
Begi sinple bat beno phausiagorik deüs badeia?
Mst III 31, 1.
Egiten du Jangoikoak guk adiraz al baño on ta ontart agitz andiagoa.
Mb IArg I 317.
Zeren Saulek aldi artaraño egin zituenak baño Dabidek egin zuen gerrako lan hau agitz andiagoa zen.
Ib. 350.
Ni nere naizan baño nereago zerade Zu.
Cb Eg II 69.
Hori zen harenzat lurreko khoroa guziak baño zerbait gehiago.
Mih 5.
Liburu hortako franzez thermiñuek ekarten zuten beno aitzinoo joan nuzu gauzaren hobeki endelgarazitzeko.
AR 7.
Zure ondoko estatua lehenbizikoa baino areago laiteke.
Brtc 256.
Artu diteke Konfirmazioa bein baño geiagotan?
Ub 199.
(s. XIX)
Serbitzari batek obligaziño laburraguak dituz ugazaba edo etxeko andriak baño.
Mg CO 19.
Ala idukitzen ditue, emen baño otz andiagoak diran lekuetan, eta ez dira orregatik otzez iltzen aurrak.
AA II 81.
Zer da bada Jainkoa? Izate bat, bere baitharik dena, zeina baino hoberik ta perfetagorik ezin asma baititeke.
Dh 183.
Ni, Judas berria, Herodes berria [...] eta hek guziak baino miliunetan areagoa.
Ib. 106.
Gauza guztien egilia da bakarrik zu baino andijago.
fB Ic III 297.
Onelako neskatilla askok [...] arima geijago, biarbada, daruee Infernura, emakume galdubak eurak baño.
JJMg BasEsc 122.
Iñon ere eziñ arki liteke / emen dan bañon obea.
Echag 68.
Uda lehen arrosa / neguan arraro, / osto bano arantze / aise gehiago.
Bordel 106.
Itzul arazten du bere enganiotik eta behin ere beino hazkarrago ezartzen du fedean.
Jaur 167.
Guztiak arkitzen dizkitzut batzuek baño besteak atsegiñagoak.
It Dial 101 (Ur bata baño bestia, Dv bata bertzea baino, Ip batak bestiak beno).
Mendietako bizi leku oek dira etxeak baino askoz ta askoz lenagokoak.
Izt C 224.
Begira zenbat diran Jesukristo mundura etorri baño lenagokuak.
Ur MarIl 44.
Eta nahi dena bethi gan gorago / ardura da geldituko / aitzinean zagon beiño beherago.
Gy 228.
Juduai eskeñtzen zitzaien salbazioko bidea, Jentillai emango zitzaiela, aiek baño obeto oiek artuko zutelako.
Lard 531.
Pedro besteak baño beti biziagoak esan zion: Jauna, ara emen gu.
Ib. 422.
Tokiaren gainean sorthu den arbola, landatua baino hobeki heldu dela.
Dv Lab 337.
Gizarajua dute / ibiltzen burlaka, / batek obe luke izan / pobre bañon kaka.
Bil 132.
Uste baino hobeki khausitzen dute [eria]
.
Laph 250.
Izan zaitezte gizonen baño Jaungoikoaren beldurrago.
Arr GB 36.
Gelditzen zeleik birjen erdi beino len, erditzean eta erdias geros.
CatAe 10.
(CatSal beño, CatR beino)
Oien eskubetan egon bañon, zer obiago ez luke ezkontzia?
Sor Gabon 42.
Denbora asko igaro bañon len.
Bv AsL 59.
Len baño birtutian indartsuago.
Ib. 47.
Zerura joan naiago, osatu baño.
AB AmaE 133.
Naigabez beterik gelditu ziran jan baño negar egiteko gogo geiagorekin.
Apaol 54.
Zenbeit lerro izkribaturik dago [Etcheverry] gazetak baino goragodanik mintzo diren batzuetan, nola baita "Réforme sociale" deitu bat.
HU Aurp 158.
Haritz handi bat bada, oihanetako ederrenak baino are ederragoa.
Arb Igand 90.
Obea da bat ona, bi txarrak bañon.
EZBB II 73.
Ai seme, naiago nuke munduko izate guztiyak bañon, orixen egiñgo bazendu.
Moc Damu 10.
Nik, ari iarraitu baiño, aitonen esanak entzutea gurago dot.
Ag AL 25.
(s. XX)
Bago dago izei bino txikiago.
Mdg 130.
Ezin izan zeittezan, izan zaittudan baño maitteago.
Echta Jos 350.
Bernardatxo besteak biño atzeraxeago zetorren.
Goñi 26.
Baitira hetarik zenbeit gogorragoak bertzek baino, biziagoak, pilota urrunago heltzen dutenak.
JE Bur 28.
Zezenak berak baño / mutill-zar kuadrillak / bearrago dituzte / suzko banderillak.
Urruz Zer 140.
Eta gero, bazkaitean, bertze aldietan baino biziki xuhurkiago erran zuela bere betiko Amen pullita.
Barb Sup 3.
Elguebarne beno hanitxez azkarrago beitzen latian.
Const 39.
An dagozkio multxoan, begiak baiño aoa zabalago.
Mok 17.
Maite zaitudan baño oraindik geiago maite nai zinduzket.
ArgiDL 36.
Aingeru lirañak bañon askoz garbiagoa dana.
Ib. 95.
Nik bi urtetan edan baiño, mutil orrek ardau geiago gastetan dik urte baten.
Or Tormes 31.
Lautan eta geiagotan be irainddu dozu nire emaztia, ta aldi bakotxian baño urrenguan samiñago irainddu be.
Otx 89s.
Gari-pilleko txoria baiño / bada pozago dagonik.
Or Eus 348.
Lana baño alperkeria maiteago dogu ta lan gogorra baño erreztxua edonok naiago.
Eguzk GizAuz 116.
Ez dit ikusi egundo i baño arraunlari eskasagorik.
TAg Uzt 46.
Aphezak eta Lebitak baino gorago, ezarri zuen Aphez-Handi bat.
Zerb IxtS 40.
Zenbat eta zenbat egongo diran nik baño milla bider egokiago eta sakonago erantzungo liotekenak galdera oni!
Munita 29.
Ori Praide Prantziskotarrak nik bañon obeto esango lizuteke.
Lek SClar 117.
Amar urte inguruko mutikoak, bata bestea baiño okerragoak.
Erkiag Arran 53.
Salto-kontuan, artza eta azeria baiño geiago izango ez zan ba? Artza baiño bai, ziur.
Bilbao IpuiB 187.
Haurrak ontsa ikusia zuen eta zen baino ederrago ikusten papo gorri maite hura.
JEtchep 25.
Luisek geienetan euskerari dagokionago du Ibanek baiño. Zergatik onek Teresak baiñon exkaxago?
Or (
in
Gazt MusIx 24
).
Ez den / dantza politagorik / gure dantza oiek bañon / agertu iñundik.
MAtx Gazt 62.
Iñoiz baiño ederrago dator gure neska.
NEtx LBB 160.
Saindua baino hamalau urtez zaharrago, behar zen hil hura baino hogoita-hamalau urte berantago.
Ardoy SFran 57.
Otsail txiki asarria, ez aiz i bestiak baindo obia!
(G-nav).
Satr CEEN
1969, 77.
Gure Jainkuak emango ditu / auek baño egun obiak!
Uzt Sas 253.
Bazuen emazte bat, bera baino hogoi urtez segurik zaharragoa zuena.
Etchebarne 32.
Errekara iritxi baiño lentxeago, iru bat metroko malda igo bear.
JAzpiroz 18.
Naiz-ta gu baño millaka gizon / geiao zirean indarrez.
FEtxeb 24.
Diren baino hamar halako ardandegi gehiago irekiko balira.
MIH 326.
(Con el término de comparación en genitivo).
Cf. el uso de baxen con genitivo en RS (s.v. baizen,
(3)
).
Artan du berarekin berze zazpi espiritu beraren beino gaxtuago.
Hual Mt 12, 45.
Jangeiko bikala Aitak bikainbat gloria ekutia, eta gizon bikala berze guziuen beino obro.
CatR 29 (cf. ib. 61 berziak beino obro izaiteko
).
(Con gehiago, etc., o suf. -ago elidido).
v. BAINOAGO.
Pensa, othoi, nola gauden bi bideren erdian, / salba bano damnatzeko perileko punduian.
E 37 (Lfn BAP 1951, 323: 'du péril de la damnation plutôt que du salut').
Ene ostean nor izan dan / au baño gizon firmerik.
Lazarraga A11, 1179r.
Nik uste baño luze izan da / kartako parabolea.
Ib. B5, 1164v.
Bana bertze / ez ikhertze / gaurgoitik ukheiteko; / oradrano / duzun bano / ongi niri egiteko.
O Po 6.
Hanbateki diabrua baiño sordex zerela ukha dirozu.
Tt Onsa 32.
Ondo lizate datorrela ene etsera neuk baño agindu daiana.
"Quien mande en ella más que yo"
.
Mic 13v.
Gizon hauk izan dire egiazki, ez gauzen xuxentzaleak, bainan gauza heien behinere baino trebes emaileak.
Elsb Fram 61.
Etzaizkit urbiltzen debrua gurutzera baño.
FIr 157.
Ez duk ba erran, bizar zikin aiekin, gizon antza baño artzarena bazula?
TP Kattalin 196.
Ez die, jakintzak nik erranik, zakur batentzat baino axolarik gutaz.
JEtchep 98.
Historiari baino nazio arteko lege eta politikari dagokion [idazlan] bat bazterrera utzirik.
MIH 236.
(Precedido y seguido de una partícula interrogativa).
"
Nor baño nor obiek dira ['a cuál mejor'] (V-gip), zein baino zein hobeak dire (AN-5vill)"
Gte Erd 37.
Zer egin etzekien: [tesoroa] non baño non obeto gordeko ote zuen, kezka ta bildurra baizik etzuen.
Cb Eg III 349.
Apóstus bekála doáz zeñek baño zeñek yágo errán sazerdoteain kóntra.
LE Prog 108.
Zein baino zein nasaijago ta lotsa galdukuago.
fB Olg 112.
Zein baño zein gogorragoak.
Lard 537.
Kar kar, kar kar, dira ugaraxoak asi, nok baño nok obeto derautse kantetan.
AB AmaE 393.
Luteroren eta Kalbinoren aldekoak, Razionalismo-zaleak e.a. [...] nor baño nor etsai ikaragarriagoak izan dira.
Inza Azalp 91.
Elkarren leian dituzu / korapillatuak, / nor baiño nor piztenago / ametsaren suak.
Ldi UO 46.
Zeñek baño zeñek jateko gogo ederragoa.
NEtx Nola 22.
Bata baiño bestea dotoreago, nor baiño nor txanbeliñago.
Erkiag Arran 41.
[Pertsulariak] zoin baino zoin hobeak.
Xa Odol 53.
Zeñek baño zeñek palazio aundiaguak.
Gerrika 186.
Baita bi-iru iturritxo're / zein baiño zein garbiago.
Insausti 67 (v. tbn. zein baino zein Bv AsL 18, Ag G 201, EA OlBe 76, SMitx Aranz 174, Etxde JJ 174, Basarri 22, Loidi 119, Bilbao IpuiB 200, SM Zirik 21, Albeniz 84).
Bat etorri ziren, nor baino nor amorratuago, Larramendiren kontra.
MEIG V 100.
(Sin comparativo).
Cf. NOIZ BAINO NOIZ.
Joan ziraden lasterka, / al zuten lenena, / zein baño zein arako / ote zan aurrena.
It Fab 48.
Munduan igaro zituen egun eta orduak zein baño zeinik etzuten; ala ere, esan diteke atzeneko orduetan egindako gauza andiak [...] lengo guzien azkarriak zirala.
Lard 436.
Zein baño zein biyak / dirade argiyak.
JanEd II 68.
Zein baño zein danak alkarren leiean / penitentzi-kera berrien naiean.
SMitx Aranz 146.
An dijoaz neskatxa biak, zein baiño zein, erriko pasiera-lekura.
NEtx LBB 133.
(Comparando una palabra, adj. o adv., consigo misma, para remarcar su valor).
"La pura verdad, egia baño egiago
"
Lar.
Cf. infra (2).
Nahi nüke sarri beno sarriago bai minzatü, bai akabatü diferenzia güziak.
Etchart 4.1r.
Zihauren ezagütze ümila Jinkua ganatko bide segürago bat düzü eziez barna beno barnago jakiten txerkatzia.
Mst I 3, 4.
Uste dugunean egin ongi baino hobeki, / askotan gertatuko da eiten baitugu gaizki.
Monho 50.
Ah ta zelan dan guzur andija baño andijagua, geruago ta errazago dala propositu senduak artu, ta Jangoikuagana biurtutia!
Mg CO 116s.
Estu bedarra da zeruko atea, eta gitxi baño gitxiago andi sartuten direanak.
Añ
EL2
62.
Obra onak ongi baño obeto eta geiago ta geiago egiteko.
AA I 624.
Zelan izango ez da gozo baño gozuagua Jesusen amodijua?
JJMg BasEsc 245.
Ungi baino hobeki izanen da, hiltzen badire [senhar] haren ondotik.
Hb Egia 65.
Eta tiratutea orduan katigu / Ondo baño obeto zala badakizu.
AB AmaE 316.
(s. XX)
Ordurako bazetorren zakurra, bazetorren, atzeraka ta alboraka, makur baño makurrago, ulua ta marrua, zemaika ta arnasestuka.
Ag G 154.
Bukaera ederra baño ederragoa Aitagurearena.
Inza Azalp 151.
Osalari arduratsuak asko alegindu arren, mutilla bai yoian eriyotzaruntz arin baño ariñago.
Kk Ab II 49.
Ez dezu besterik bear ondo baño obeto izateko.
Lab EEguna 63.
Hiriko zer guziek, hots, erne baino erneago ezartzen gituzte.
JE Ber 85.
Kalte egin dagikion ezegaz eztauala iñoiz oztoporik egingo, ta azken zorijontsu ta ona baño obia dauala ixango.
Otx 99.
Bainan bitzi baino bitziagoak baitzaizkigu... ixtorio kakola horiek oro!
Lf Murtuts 3.
Manu berri bat ukhan zuten latzgarri baino latzgarriagoa.
Zerb IxtS 33.
Ondo baño obeto zekiat Gianetto ikusi dekala.
NEtx Antz 140.
Gaitz baiño gaitzago delako frantzes onean idaztea.
Mde Pr 198.
Esakera eder baiño ederragoa dala gure portuetan.
Erkiag Arran 167.
--Zer deritxazue? --Ederto baiño edertoago!
Bilbao IpuiB 163.
Untsa baino hobekiago egin nahiz.
JEtchep 48.
Orrela da, noski baino noskiago.
Zait Plat 96.
Odolean eta gora aunditan ordaindu bearko, ziur baiño ziurrago.
Onaind STeresa 43.
Ondo baño obeto dakie guzur biribil bat dala.
Gerrika 198.
Berri baino berriagoak badira ere [liburuak]
.
MIH 383.
v. tbn. Jnn SBi 151. HU Zez 141. Muj PAm 61. Altuna 78. Enb 132. Barb Leg 145. Ir YKBiz 150. TAg Uzt 53. Etxde JJ 254. Ibiñ Virgil 26. Berron Kijote 196.
(V, G, AN-gip, B; A Apend)
Ref.:
A EY III 278;
Gte Erd 63, 37
.
"
Gero baino gero deungago, cada vez peor"
A Apend.
"
Illean baño illean (V-arr, G-azp) [...] urtean baño urtean (V-arr-gip, G-azp-goi-nav, AN-gip) [...] egunean baño ondoko egunean obea (B), gerokoa baino gerokoa aundiago, gaitzago ematen dio (G-azp)"
Gte Erd 37s.
Gero baño gero gogotikago bera maitatzeko.
Mb JBDev 252.
Egunian baño egunian mesede geijago egin deutsazana.
Mg CO 276.
Egunian baino egunian gogo geijagogaz.
fB Ic II 295.
Egunean baño egunean goaltsuago.
Izt C 180.
Gero baño gero ziarduten ots andiagoak egiten.
Lard 130.
Gero baiño gero euskalzaleagotu zaizala.
A (
in
Mg PAb (ed. 1899) pról.
).
Gero biño gero estuagoa zen.
Goñi 25 (v. tbn. gero baino gero A Ardi 59, Eguzk GizAuz 61, Munita 71).
Ukulluko eleak urtean baño urtean geiago urritu ziran.
Ag G 129.
Kirtenkerijok egunian baño egunian andijaguak ixango direana.
Otx 125.
Egunean baño egunean gutxiagotzen zijoakion.
Anab Poli 69 (v. tbn. egunean baino egunean Astar I pról, Ezale 1897, 371a, Ag Kr 172, Bilbao IpuiB 146, Erkiag BatB 155).
2.
(G-azp, AN, BN-baig, SP, Lar, Añ, Izt, Dv, H),
beno (S; Gèze),
bino (biño R)
Ref.:
A (lehen, lein, len-bai-len);
Gte Erd 34
.
(Precedido y seguido de un adv., con valor intens.).
"Antes con antes, len bait len, len baño len
"
Lar.
"
Erregutu dio ba arixe, arren baino arren (G-azp)"
Gte Erd 34.
v. bai
(II, 4).
Len bano len bear duzuela zuen errian kasatu zuen sentenzia.
MRos 16.1r.
Leen baño leen bere jaunari il berria eramoko ziola.
Ber Trat 111r.
Nola behar den lehen baiño lehen usantza hura utzi.
Ax 250 (V 168).
Atera zazu beraz zure libru hori, eta len baño len bana ezazu Euskalerrietan.
Lar Carta a Mb 280.
Obligatiak dira hartü dütenaren lehen bano lehen errendatzera.
CatLan 96.
Lurreko atsegiñ ta ondasunak laster baño laster, oraintxe oraintxe; pekatu ta okasinoiei itxi, ta bizitza on bat artu, gero gero.
JJMg BasEsc 267.
Len baño len gagizan / alkarregaz batu.
Ur (
in
Afrika 79
).
Ogei urteko ardura ta lan zindoak nekez baño nekez gallurtu zuan bezela, etengabeko beraldi okerrak [...] oso aisa txautu zuan Pedro Migelen aberastasuna.
Ag G 258s.
Larri baño larri asi ziran txerpolariak beren tramankuluak biltzen.
Anab Poli 102.
Lehen baino lehen has zedin eskatu nion.
MIH 297.
(v. tbn. l. baino l. Ch I 25, 5, Cb Eg II 195, LE Matr5 299, Gco I 415, Añ CatAN 2, CatB 9, CatLuz 2, Izt Po 113, Or Eus 29, Mde HaurB 59, Olea 220; l. beno l. Tt Onsa 14, Mst I 25, 5, Xarlem 243, Arch Fab 97, Xikito 10; l. beño l. ZMoso 74)
3.
(
V-arr-ger-gip-m; Añ, Dv (V), H, Zam Voc, A)
Ref.:
Etxba Eib;
Gte Erd 35;
Elexp Berg
.
Sino, más que, excepto.
"Sino, pospuesto: (c.) baño, (G) baizik; nadie trae sino yo: (c) nik baño, baizik, bestek eztakar
"
Añ.
v. baizik, baizen.
Tr. Gral. en los autores vizcaínos desde principios del s. XIX, aunque no lo encontramos en los textos más antiguos como Capanaga, Micoleta, etc.; en el s. XVIII aparece en algunos autores, tanto vizcaínos como guipuzcoanos, aunque no volvemos a encontrar algunos ejs. de estos últimos hasta el s. XX.
Apaiz orrek gutxi zekien, ori baño ez bazekien.
Cb EBO 46.
Atriziñoa [...] daukanari pekatuak konfesiñoan baño parkaetan ez iakaz.
Cb CatV 80.
Ikasi nai deban guzia[k] ez dauka ni gana etortzea baño.
GavS 7.
Zegaiti direan personak distintoak, eta eztagoan Jangoiko egiazko bat baño.
Oe 25.
Aur txikitxo amaren ugatza baño edaten ez dutenak.
Mg CC 196.
Eztaukat etxe bat baño.
Mg PAb 107.
Jarri baño ez dauka geugaz maijan.
Ib. 189.
Zuri lagundu ta Zure oñai mun-egitea baño, besterik desetan eztau nire arimeak.
Añ
LoraS
96.
Ondo da, dio Otsoak; barkatuko diotet jo baño egin ez nautenai.
VMg 68.
Oh, neure Jaungoiko aberatsa! Ez dot gura beste ondasunik, zeu baino.
fB Ic I 49.
Munduko jakiturija guztia Jaungoikuaren aurrera jaso ezkero, zorakerija ta ezjakite utsa baiño ez da.
Ib. 42.
Batari emon dote andija eureen gogokua dalako, ta besteei sinpleza bat baño ez.
JJMg BasEsc 251.
Ez dot gura Jesu-Kristo baño beste esposorik.
Ib. 220.
Fede onek [eginzakua edo aktualak] eztau irauten sinistuten dan artian baño.
Astar II 6.
Jatordu bat baño ezin egin al baleiteke bere baru egunian, egin leiteke kolazinoe.
Ib. 239.
Ez darabilt beste gauzarik goguan bera baño.
Ur MarIl 118.
Beste Suiza zoragarririk / Españak ez dau zu baño.
AB AmaE 51.
Osasunagaz bizi / bear egin da ian, / zer da egotea baño / bizirik glorian?
Azc PB 34.
Maitalearen irudipen da bidebagako ustea baiño ezta.
Ag AL 157.
Eskuetan eukan Iaunagan baiño bestetan arretarik ipiñi baga.
Ib. 89.
(s. XX)
Etzuan Josek irritxo baten argia baño besterik eskatzen.
Ag G 160.
Munduan ura baiño beste edaririk ezpalitz.
A Ardi 59.
Gaurko gabian baño ezpazan be, ez ete ziñian emen neugaz geratuko?
Altuna 15.
Eneban atsegiñik aurkitzen eriotzean baiño.
Or Tormes 43.
Elizan etzen deusik entzuten, apezaren otoitza baiño.
Or Mi 147.
Baso-basuan jaioriko andratxu bat baño enozu ni.
Otx 130.
Aipa ditugun toki aietako batzuek gaur baztarruts eta bakartegiak baño ez dira.
JMB ELG 101.
Ez zion musu bat ezpainetan baino beste laztanik egin.
Mde HaurB 57.
Eztabik ori, bere kaxoliagaitik baño.
SM Zirik 126.
Ogetamazortzi suite baiño etziren aldi atan Ipiñeburun.
Akes
Ipiñ
26.
Ori baiño ezpadok, ez adi larritu.
Bilbao IpuiB 194.
Poema, arkaitzean ikusi dozun poema ezin ori, nun dago zeure barrenean baiño?, zer da zeure bizitza baiño?
Gand Elorri 27.
Dorregarairen alabeaz jabetu nairik ebillena [...] ez zan besterik "Lepoker" baiño, Letamendi alkate jaun berbera.
Erkiag BatB 84.
Lorik ez ebala egin, eskas baiño.
Ib. 99s.
Beste osasun bide ziurrik eztaukate urrengoa baiño. Lenengoz tarte extu bat aukeratzen da [...].
Ibiñ
Virgil
113.
Zaldunak ezingo ebala ondo artu baño bere edertasunan opa gozua.
Etxba Ibilt 476.
Bost ogi ta arrain bi baiño ez daukaguz emen.
Ker Mt 14, 17 (Lç, He baizen, Ur, Dv, Echn, Ol, Or baizik, IBk, IBe besterik).
Eguneko laurleko bi baiño ez zituela irabazten.
Etxabu Kontu 113.
Ardo edatea baño / ez pentsa besterik.
Ayesta 49.
Bazkaria gertaute itxi eusten, eberdian epeldu bat emon da jan baño ez ebala.
Gerrika 169.
Ez zegoen bide bat baino.
MEIG VII 167.
v. tbn. (para autores no vizcaínos) Txill Let 57. Berron Kijote 117.
(Con marca de ergativo).
"
Neu baiñok eztaki zenbat sufridu neban
"
Elexp Berg.
4.
(No)... sino.
Tr. Usado por autores vizcaínos desde mediados del s. XVIII, fuera de éstos lo hallamos en Echenique y, precedido inmediatamente de
ez, en Orixe, Lekuona y Berrondo (cf.
baina
(2)
).
Eztago Ostian ogirik, ez Kalizan ardaorik, ogiaen eta ardaoaen irudia baño.
Oe 139.
Ez naz ni neskia, neskatilla utsa baño.
Mg PAb 53.
Jangoikuak emondako itxuriak ez dau apaiñdurija biarrik, dezenzija baño.
JJMg BasEsc 189.
Eztira seme bi, bat bakarrik baño.
Astar II 275.
Ez ari eta aikin zirenei, baño bakarrik Sazerdotei.
Echn Mt 12, 4 (Lç, He baizen, TB bainan bai, Dv bainan, SalabBN bena, Ur, Ip, Samper, Ol, IBk, IBe baizik, Or ezik).
Ez jaio inor asto, txakur baño.
AB AmaE 204.
Urrenguan ez kolkuan gorde, barrurago baiño.
A BGuzur 119.
Ez gitxi gero, asko baño.
Ag Kr 98.
Neskatilla orrek ezekian euskera, gaztelarren berbakuntzea baño.
Echta Jos 313.
Ez euki etxian! beste leku baten baño.
Kk Ab I 104.
Aita eta Semea eta Espiritu Santua ez dira iru Jaungoiko, egiazko Jaungoiko bakar bat baño.
KIkV 18.
Odeirik etxagok, ixar argijak baño.
Altuna 12.
Eztot gixonakaitik egin, Aberrijagaitik baño.
Laux BBa 142.
Etxalde ori ezta zeurea, gizartearena baño.
Eguzk GizAuz 147.
Gaiso edo eri egokera orretan, ostera, arazuok berberak erabiltea ez yakon komeni, ez yakon egoki kaltegarri baiño.
Erkiag Arran 88.
Egarriak artzen eban estu, ez emengo uran egarriak, Riojakuanak baño.
SM Zirik 116.
Ta, egitekoan be, iri ez deue ezer egingo demoniñoek, neuri baiño.
Bilbao IpuiB 230.
Etzagunek emoten eutsien su-egurre ta azpigarrie; ez daneneti, etzagun bakotxak bere zatiti baiño.
Akes
Ipiñ
26.
Au Udabe bigarren au etzan Bonaparteren lankidea, beste bat baiño.
Alzola Atalak 136.
Juan jakon asierako berotasuna su-garretan biurtzen, eta ez ariman, aragizko biotzian baño.
Etxba Ibilt 463.
[Kanpaiak] ez dira jira-birakoak, geldiak baiño.
Etxabu Kontu 92.
Ez joian bakarrik, ondo lagunduta baiño.
Onaind STeresa 92.
Ez esku arinez, nekearen nekez baino, egiten den lanari gertatu ohi zaionez.
MIH 350.
(Precedido inmediatamente de ez
).
Pekatarien eriotza ez baiño, bizitz ta damua nai ebazan ezkero.
Or Tormes 115.
Gobernuaren soldadu-taldeak, anai antzean ez baiño, tiroka artu zitun karlistenak.
Or Mi 22.
Silabaz ez baño beste era batera egin bearra dago neurketa au.
Lek SClar 123.
Gure gizonaren errua ez baiño, arako egille zakur arena izango da.
Berron Kijote 112.
5.
(G, AN-larr-ulz-erro, B, L-sar; H),
bainon
(L-côte; Dv (L-côte), H),
beino
(AN-gip-larr-ulz-5vill-erro),
bino
(AN-ulz),
miño.
Ref.: A; AtSac 28; Iz Ulz (beño); Echaide Nav 390s. Pero. v. baina.
Tr. Documentado desde CatB, lo hallamos en textos guipuzcoanos y navarros, con algo mayor frecuencia en los de carácter más popular. En Voltoire (135), Larrramendi (SAgust 7) y Lardizabal (51) se trata seguramente de errata por baiña, baña.
Ongi litzake, baño ez da obligaziorik.
CatB 58.
Zu bezelako damikan / agiyan izan liteke baño / ez det sinisten danikan.
Bil 105.
Berrogei eta amabost kilo / ditu guriak bajatu, / bestia zerbait aundixiago / bañon etziyon lajatu.
EusJok II 91.
Total egiña zegoen baño / alare ezurrak osorik.
Xe 269.
Eskolarikan eztaukat bañon / esango ditut egiyak.
Ib. 343.
Ez dakit zein zan baño / iztun dotoria.
PE 113.
Ondo egitia ondo da [...]; baño ondo egiten dan ori alik ondoena egiten saiatutzia, da karidade txit erakoia.
Bv AsL 166s.
Zerriya zikiña dala esaten da, baño alimalirik garbiena da.
Sor Bar 102.
Gibel-andik txakurra guziz artua edo gogokoa zuen, baño katua eziñ begiz ikusi zuen.
Urruz Urz 25.
(s. XX)
Kontrizioa da obena, beño aski de atrizioa.
CatUlz 42.
Artu zituen medikuak eman zizkaten sendagai guziak, biño dena probetxu gabe.
Goñi 56.
Nere arrebatxoa --dio-- basetxe batean jaioa zera, baño jauregi aberatserako.
Ag G 341.
Aterako nitzake beñepin, baño orain ez det uste aterako naizenik.
Alz Bern 53.
Bi dira ongi berexiak, baño bien artean egitten dute gizona.
Inza Azalp 53.
Zure bototik aprendiz nago / nere denbora guziko; / bañon zedorrek ankak garbitzen / jakin zazu lenbiziko.
Tx B I 266.
Etzeduken alderdi gaiztoa! Baño ala ere ez etsitzen.
Or SCruz 37.
Elkar betetzeko gai ote ginen ez dakit, baiño dakitana, geroago eta adiskidetuago ginela.
FIr 131.
Baño aldaketa oien ikararik ez zan Euskalerriraño iritxi.
JMB ELG 59.
Au ez da bestearekin berdiñ-berdiña; baño bai antzekoa.
Munita 100.
Etsaiak garbitzeko gogoa galgalka ari zitzaion, baiño, naiago izan zun etxekoen beroaldia oztutzen utzi.
Etxde JJ 145.
Oek [ukanez eta itxedonez doatsu diranek] nolanaiago daukate, izanez doatsu diranek baiño; baiñon ukanez ez itxedonez doatsu ez diranak baiño obeki.
Or Aitork 268.
Izutu zan jendea, baño ez zan ajol aundiko miña.
Anab Poli 96.
Irabazten dezute / bañon nekatuta.
Uzt Noiz 81.
Oso aundiak ez dira baño / arkaitza bezin gogorrak.
Uzt Sas 169.
Mendiak eztia be(a)rtzen ben artin, miño gu bai.
(AN-gip).
EZBB
II 61.
Oraindik amaika atetan jo zin, baño alperrik.
Ataño
TxanKan
252.
Arrokeria egin zun baiño / etzun asko irabazi.
AZink 46.
v. tbn.
EusJok 68. EusJok II 59. Arrantz 132. Muj PAm 74. Etxeg ib. 21. TP Kattalin 183. JMB ELG 57. ABar Goi 27. MAtx Gazt 60. Bainon: Sor AKaik 128. Arrantz 24. AzpPr 108. ArgiDL 91. Tx B I 94. FLab in Munita 7. Auspoa 39, 47. Auspoa 77-78, 281. In JAzpiroz 62.
(Colocado al final o en el interior de la oración).
Ba-liteke lenen yaiotakoetan seme aratz eta sotillagorik aurkitzea; aizken sortuetan elbarriturik ez dago baiño.
Aitzol (
in
Ldi UO 8
).
Barduloen uriak ziran [...], zein tokitan zeuden garbi ez dakigu baño.
JMB ELG 97.
Ondarrak, baiño, guriak ziran.
Or Eus 235.
(Colocado al final de la oración).
Aunque.
Neroni joan izan naiz, gutxitan baiño.
JAzpiroz 21.
(Usado en frases que expresan asombro o enfado).
Asi zaigu oska: --Baiño, baiño, baiño...
BBarand 40.
6.
(V-m-ple ap. A; Dv).
"Tan como (v. baizen). Iretargiak argi egiten dau, egunaz baiño argi ez, la luna produce claridad, no tanta como de día. Iñon ama, ama ona da; noberena baiño ona ez (V-ple, pop.), la madre ajena es buena madre, no tan buena como la propia"
A.
"Le biscayen emploie baño dans le sens du comparatif comme ci-dessus, et aussi comme conjonction avec le sens de 'autant que'. Ez jaatok ire zaldija baño lodirik, aucun cheval ne devient aussi gras que le tien (Ast Apol 141). Il traduit par le comp. 'más gordo'"
Dv.
BAINOAGO
(BN-lab ap. Gte Erd 132; SP, Dv, H; benuago Dv). Más que. "Profeta bainoagoa, plus que prophète (Lç). Biktorioso bainoago gara (Rom 8, 36)" SP. "Bainoago, syn. de gehiagokoa, supérieur, qui l'emporte" Dv. "Benuago (S), mieux ou pire. Benuagoa, qui l'emporte soit en bien soit en mal, mais la première de ces deux acceptions est à peu près la seule usitée" Ib. "En L et BN, S il prend la forme de l'adjectif au comparatif, et exprime quelque chose de plus grand, supérieur. Huna Ionas bainoagoa, voici celui qui est supérieur à Jonas (Lç Mt)" H. "On trouve le suffixe -ago rattaché soit à baino, soit à ezin, soit à are 'encore', sans élément affecté; le sens dépend du contexte. Hura jakintsun? hihaur hura bainoago haiz, lui savant? tu l'es toi-même plus que lui" Lf Gram 319.
Zeren hek emendatu baitziraden Ionasen predikazionera, eta huna, Ionas bainoagoa hemen [...]: zeren ethor baitzedin lurraren bazterretik Salomonen sapienziaren enzutera, eta huná, Salomon bainoagoa hemen.
"Plus que Ionas [...] plus que Salomon"
.
Lç Mt 12, 41s (HeH Salomon bainoagoa; He baiño gehiagokoa, TB baino gehiago
).
Baina zeren ikhustera ilkhi zarete? Profeta baten? bai, diotsuet, eta Profeta bainoagoaren.
Ib. 11,9.
Batak estimatzen du egun bata berzea bainoago, eta berzeak estimatzen du bardin zein egun nahi den.
Lç Rom 14, 5.
Baina gauza hautan guziotan biktorioso bainoago gara.
"Plus que vainqueurs"
.
Ib. 8,36.
Bada nola humiltasunak ezin paira baitezake bertzeak bainoago garelako, edo bertzeen gainean abantailla behar dugulako usterik dugun.
SP Phil 221.
Ezagützen ditizüt zure egitatiak, eta sinhestia, eta zure karitatia, eta lanhegina, eta zure zintarzüna, eta zure azkeneko egitatiak lehenak benuaguak.
Ip Apoc 2, 19 (Dv lehenekoak gainditzen dituztenak).
Bai herrestan nindabilan, / bainan bihotza gorarik, / Battitta ni bainoago / nukeiela amesturik.
Etcham 164.
Egiaz, egiaz, nik esaten dizuet, morroia ezta bere nausia baño aundiago, ezta ere Bidalia bere Bidaltzalea bañoago.
Ir YKBiz 440.
Zeren ikusten izan zirezte beraz? Profeta baten? Bai eta nik erraiten dautzuet, profeta bainoago baten!
Leon Mt 11, 9.
Zeure munduon soilik nago edozein zakhur / zoriontsurik bizi da ni bainoago.
Mde Po 94.
(Precedido de gen.).
Ezen sentimendua du are samurragoa / damnatuak bizi zela zuen bañoagoa.
EZ Man I 110.
Zuhurtzia ere duke are handiagoa / zuhur deithu Salomonek zuen bañoagoa.
Ib. 134.
(Precedido de baino
).
"
Baino bainoagoa, de beaucoup plus excellent, fort, doux, etc., suivant le sens du discours précedent"
H.
"
Baiño [...] (V, G, L, AN...), se usa trivialmente en vez de una adj. cualquiera, seguido del sufijo comparativo -ago. Ori baiño baiñoagoa da au, éste es más tal... (hermoso, grande, pequeño) que ése"
A.
BAINOAGOKO.
De más que.
Gurasoen ustez egiok kili-kolo kordokatu-ezinak ziran: alare, zeinbait aldek ukan zuten bear bainoagoko ukaldi azkarrik.
Zait Plat 114.
BAINO ERE
(Más incluso)... que.
Aek gustiak baino bere / obeago ene amore onetsia.
Lazarraga B33, 1205v.
Jangoikoa agitz eta zere burua baño ere geiago maite dezula.
Mb IArg I 106.
Zuk, nik baño bere obeto dakizu nire arimen barri.
Cb CatV 90.
Jaio baño ere lenago.
Ub 9.
Eskuba ta oña bera baño bere biarragotzat badaukazu.
Mg CO 139.
Ez gaitezen izan fedegabeak baño ere eskergabeagoak.
AA I 534.
Infernuba bera baño bere txarrago da.
Astar II 110.
Badira aberetxoak zigarra baño ere oraindik txikiagoak.
It Dial 25.
Ni zer naiz? Ez-deus bat baino ere gutiago.
Dv LEd 71.
Eremu au baño ere izugarriago batean.
Arr GB 80.
Etsaia ikusi baño ere len biurtu zan bere errira.
Bv AsL 33.
Eztia bera dan baño bere / Gozo ta eztiagoa.
AB AmaE 426.
Paganoak berak baino ere areagokoak ziren heretiko hekien artetik.
Jnn SBi 165.
Zen baino ere gazteago emaiten zuen.
HU Aurp 86.
Zeuk uste dozun baiño bere obea zara ta.
Ag AL 75.
Mutill, len baño're bastuago ago.
Alz Bern 61.
Bezperan baino ere hitsago jeiki zen.
Barb Sup 102.
Leen zan baiño ere euskaldunago itzuli.
Mok 19.
Uste baño be lur obiauan / Geienak zirala jautsi.
Enb 43.
Adimenduz eta buruz uste baino ere maiteago ez othe dugun guziek Frantzia.
JE Ber 95.
Yarrai gatzakion, bada, len baño ere baikorrago, lan asiari.
Ldi IL 80.
Ark eskatu baiño ere geiago eman zeniola.
Or Aitork 209.
Talako kurtzea baiño be arantzago joan zan.
Erkiag Arran 84.
Den baino ere gogorragoa bilaka bekit bizia.
Xa Odol 329.
Eta orain batere gaixorik izan ez banu baño ere askoz kontentuago bizi naiz.
Uzt Sas 21.
Ondo ordainduta, kalian baño be garestiago.
Gerrika 106.
Eta gutxiago nekiala uste baiño ere pentsatu nuan.
Insausti 217.
v. tbn. Cb Eg II 178. VMg 31. Gco I 407. Izt C 194. Lard 189. Laph 231. Aran SIgn 24. Elzb PAd 45. Arb Igand 70. Urruz Zer 126. A Ardi 102. Inza Azalp 25. TAg Uzt 45. Munita 56. Erkiag Arran 28. Txill Let 38. Vill Jaink 35. Berron Kijote 225. Baino're: Bil 95. EusJok II 124. ArgiDL 37. Baino bere: Añ EL1 86. CatBus 48. Ur MarIl 69. A BGuzur 110. Or Tormes 39. Enb 48. Erkiag Arran 49. BEnb NereA 52. Baino be: Kk Ab II 120. Otx 90. Eguzk GizAuz 69. Bilbao IpuiB 69. Gand Elorri 68.
(Con suf. -ago elidido).
Artzaia, orain dakit / nik guzi-guzia, / jostorratza baño're / aria luzia.
Alkain 101.
BAINO EZ, ETA...
(Precedido de participio). Nada más..., no bien..., apenas...
Queridos reyes magos:... (Errege maiteak) esan eta idazten hasi baño ez eta "Ez! ez!" gelarazten zion Patxik, "euskeraz! euskeraz!".
Osk Kurl 74.
Mundura ethorri baño ez, eta gauza guztiak behar dituzte [semek] euren gostuz negurtuak.
Ib. 63.
Juan baño ez da atzera bueltau zan.
(V-ger, comunicación personal)
BAINOKO
(Dv (que cita He Phil)). (Precediendo a un sust.).
Ihes egizu egundaino bainoko artha handiagorekin.
SP Gudu 91.
Gaizki egiten zuela andre hark behar baiñoko barur borthitzagoak egitea.
He Phil 177.
BAINO LEHEN.
"Baño len (loc. adv.), ¡digo primero!. Se dice en juegos y competencias para apuntarse primero. Baño len, txandarako!" Etxba Eib.
BAINOTAN.
Más que, más de.
Phindar batez egin daiteke laster gar bat ikharagarria, eta Erreboluzioneko gizonek phindar hori behin bainotan eman zuten anhitz eta anhitz tokitan.
Elsb Fram 64.
Zer ikhusi den deputatu framazonen bilkhuran, behin bainotan, Yainkoaren izena aditu dutenean.
Ib. 172.
BAINOZ BAINO BAINOZAGO
(benoz beno benozago Dv, A (que citan a Mst), H).
Bena hen intenzionia, eta esparantxa oro, benoz beno benozago eternitateko huntarzünetarat hedatzen zen.
Mst I 22, 4 (Dv "il s'étend avec une ardeur extrème"; cf. H: "Benoz beno benozago, beaucoup plus (BN, S)").