euskaltzaindiaren mendeurrena logoa

Orotariko Euskal Hiztegia

  2. Hizkuntza-baliabideak
  3. Online hiztegiak
  4. Orotariko Euskal Hiztegia

OEH - Bilaketa

770 emaitza dantza bilaketarentzat

Sarrera buruan (116)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aske.
sense-1
1. azke (Bera).
Libre. (Neologismo derivado por AG de atz y -ge; v. NeolAG). v. libre, lokabe.
tradizioa
Tr. Comienza a documentarse a principios del s. XX; es empleado mayoritariamente en la forma azke hasta mediados de dicho siglo (cf. askatu / azkatu ); entre los septentrionales, lo usan al menos Mirande y Lafitte. En DFrec hay 33 ejs. de aske y 10 de azke, todos ellos meridionales.

Gixon azkiagorik (libreago) ez eguan inguru artan. Kk Ab I 52 (escrito en 1907). Bakoitzak, jopuak naiz azkea edo lokabeak, dagiken on guztiaren saria artuko duala. JBDei 1919, 167. Izparringiak oro ta askoz gutxigo ere ez dutela esaten ez notiñekiko, ez gauzekiko, ezta idazleak ongi dakitena bera ere, naiz erririk azkeenetan izan. Zink Crit 56. Unaiaren bixitza azkia. Laux Euzk 1930, 363. Aske itzen ez joateko. TP Kattalin 193. Nere ordez, edozein gizon azkek egingo lukena. Goen Y 1934, 95. Euren buruen jabe be etziran, eta gizon azkeen baltsan sartzeko eskubiderik be ez euken. Eguzk GizAuz 11. Ezkontza azke edo librea. Ib. 86. Irakaskintza azkea ta euzkerea erabiltia lagipetuko da. "Enseñanza libre" . EAEg 9-10-1936 8. Nekez, beraz, mingain azkea lotu dezaket orain. Zait Sof 44. Izpiritu aske batek ezin zabal ditzakela bere ideiak moralari edo antzeari buruz euskaldunen artean. Mde Pr 194. Eireko Estatu Askea sortu izan zenean. Ib. 243. Uler-neke da guk bezala onhartzen ez duenarentzat Jaungoiko azke edo libro, hautatzale eta maitatzale bat. Lf in Zait Plat XXIII. Siñismenik ez dau bear gizon askeak. Erkiag BatB 146. Gazteak bertan egingo dira / gizon jakintsu ta aske. Olea 175.
azpiadiera-1.1
(Tema nudo, uso pred.; cf. infra (2) )
Abando be azke zan, erri banakua. Kk Ab 119. Eta, estuntzapean biziten bazara be, / azke biziko zara. Zeugaz dago Yauna. GMant Goi 16. Gauza oroei laguntza eskatzen die bere maitasun bizia azke agertzeko. ADonostia Itzald II 23. Ainbeste eunkietan Euskalerria azke gorde zuten gudari bildurgarrien semeak. EEs 1927, 97. Baso-ziar dabiltzan txorijak azke (libre) dira. Altuna 95. Ezeren bere bekatxik barik / Bixi zirian lenago, / Egaz ebixan aitz-arranuak / Baño bere azkiago. Enb 48. Arrotza garaiturik... / Azke da Euzkadi. Ib. 59. Goikuak, baña, euzkotarrari eskubidia damotso, / Jel-bidez azke bixi dedintzat, Berak egiña dalako. Ib. 60. Ta siñistu eban au zala zorua ta berau lotu eban zorotegiyan, eta yoskiña aske itxi eban. Kk Ab II 96. Alkatiak azke edo libre itxi eban mutil ona. Ib. 63. Uzkitzu ordu batez bere gisa, aske. FIr EEs 1931, 102. Eta azke izteko aginddurik, gudari-lerruetan imiñi zittuzan. Otx 58. Azke txoria, egun-urratzez / Abeslari ta berritxu. P. Etxeberria EuskOl 1933, 19. Diran guztiak gaikiak balira, gizona azke edo libre dala esatea, ames utsa baño besterik ez litzake. Eguzk GizAuz 47. Bestelan oben eta utsik egin ezin daiken Jaungoikoa, ez litzake azke izango. Ib. 102. Mendi eze, ikurrin eder, / azke nai zattut axian. Laux AB 51. Bizi bear det, neri datorkitan bizikeraz, ta ortarako aske naiz. ABar Goi 54. Irakasletzan ari diranak [...] Oroaginduaren I.go atalak dionaz azke dirala. "Exceptuando" . EAEg 3-3-1937 1193. Utzi bitez azke [...] auzien mendean arkitzen diran guziak. "Poner en libertad" . Ib. 23-3-1937, 1343. Eutsi, alegia! / Laister azke dugu-ta Ondarrabia! SMitx Aranz 213. Beltranek egin-eriotza beragarri etsirik, aske jartzea erabaki zuten. Etxde AlosT 84. Irurak azke utzi zituzten. JAIraz Bizia 79. Aske bazara jin zaite datorren neskanegunean ene etxera. Mde Pr 55. Aske zuen eskuaz xukatu zuen bekokitik isurtzen zitzaion izerdia. Mde HaurB 38. Theresa eskolatik aske izanen duzu hemendik hamar egunen buruan. Ib. 80. Belarriko atsegiñak isitukiago naasten eta menderatzen nau; baiñan artatik azke atera nauzu. Or Aitork 284. Ta azke izan nai dut nik, neure esku! Txill Let 90. Zure atzeko mendi / goiko tontorretan / azke jolasten neban / mutil koskorretan. BEnb NereA 50. Apurtu egin ziñan / zeure buru-jabe. / Gaur troka-sailla zara / zeugandikan aske. Gand Elorri 175. Seme ori azke izan dedin ari gerala burruketan. Ugalde Iltz 48. Ernari dauden garaian, azke dabiltzanean, ez ditzala iñork ere uztarpetuta gurdi astuna erabiltzera beartu. Ibiñ Virgil 97. Ez bainintzan txantxangorria bezin aske geratu. Ataño TxanKan 20. Behartzen duten zapalketen barruan aske eta ixurpera utzi. MEIG IX 128. (en colab. con NEtx) Zeren eta literaturak aske izan behar du ezen ez ideologia baten mende. L. Haranburu-Altuna in MEIG VIII 28.
v. tbn. Olea 216. AZink 55. Gerrika 86. Azke: Osk Kurl 199.
azpiadiera-1.2
Suelto, desatado (un lazo, ligadura, etc.).
Pozez gaiñezka aienak aietara eraikitzen dituenean eta ugalak aske eguratsera dioazenean. Ibiñ Virgil 89. Bergili, beraz, irudimen ugelak azke ditularik ari da emen. Ib. 57n. Aske daramakizu / mantala-lazoa. Zendoia 144.
azpiadiera-1.2.1
Ta baltseoan egiten eben guztiak ez eben dantza askean egingo. Etxabu Kontu 40.
azpiadiera-1.3
Expedito.
Bideak ez egozan aske; edonun egozan mugarriak, loturak, eragozpenak. Erkiag BatB 89.
sense-2
2. azke. Libremente.
Ebagita dagozan basoetako zulak eta egurrak [...] ake atara leiz eta azke eruan leiz ola ta saldu-lekuetara. (1918) ForuAB141. Zugatz oneen garbitze ta iñaustiak azke egingo dira. Ib. 137.
azpisarrera-1
ASKE-ASKERIK. Intens. de askerik.
Antziña zan lez, / azke-azkerik, / pozez beterik, / abesten ibilli dedin. Enb 171. Euzko . Txalai-rik / ederrenian, / azke-azkerik, / alai bixi zan usua. Ib. 170.
azpisarrera-2
ASKE-MIN. Ansia de libertad.
Aberri maitearen azkemiña, usteak, asmoak, itxaropenak... nirekin nituan. EG 1956 (3-4), 31.
azpisarrera-3
ASKERIK (Estar, etc.) libre.
Zer dala-ta azkerik / oro dabiltzaz? GMant Goi 86. Erakusteko azkerik geure / Aberri maitagarrija. Enb 124.

aske

aske
<< 1 askatu 0 / 0 asko >>
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • +34 944 158 144
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper