1.azke (Bera). Libre.(Neologismo derivado por AG de atz y -ge; v. NeolAG).v. libre, lokabe.
tradizioa
Tr. Comienza a documentarse a principios del s. XX; es empleado mayoritariamente en la forma azke hasta mediados de dicho siglo (cf. askatu / azkatu ); entre los septentrionales, lo usan al menos Mirande y Lafitte. En DFrec hay 33 ejs. de aske y 10 de azke, todos ellos meridionales.
Gixon azkiagorik (libreago) ez eguan inguru artan. KkAb I 52 (escrito en 1907).
Bakoitzak, jopuak naiz azkea edo lokabeak, dagiken on guztiaren saria artuko duala. JBDei 1919, 167.
Izparringiak oro ta askoz gutxigo ere ez dutela esaten ez notiñekiko, ez gauzekiko, ezta idazleak ongi dakitena bera ere, naiz erririk azkeenetan izan. ZinkCrit 56.
Unaiaren bixitza azkia. LauxEuzk 1930, 363.
Aske itzen ez joateko. TPKattalin 193.
Nere ordez, edozein gizon azkek egingo lukena. GoenY 1934, 95.
Euren buruen jabe be etziran, eta gizon azkeen baltsan sartzeko eskubiderik be ez euken. EguzkGizAuz 11.
Ezkontza azke edo librea. Ib. 86.
Irakaskintza azkea ta euzkerea erabiltia lagipetuko da."Enseñanza libre"
.EAEg 9-10-1936 8.
Nekez, beraz, mingain azkea lotu dezaket orain. ZaitSof 44.
Izpiritu aske batek ezin zabal ditzakela bere ideiak moralari edo antzeari buruz euskaldunen artean. MdePr 194.
Eireko Estatu Askea sortu izan zenean. Ib. 243.
Uler-neke da guk bezala onhartzen ez duenarentzat Jaungoiko azke edo libro, hautatzale eta maitatzale bat. Lf in Zait Plat XXIII. Siñismenik ez dau bear gizon askeak. Erkiag BatB 146.Gazteak bertan egingo dira / gizon jakintsu ta aske. Olea 175.
azpiadiera-1.1
(Tema nudo, uso pred.; cf. infra (2)) Abando be azke zan, erri banakua. KkAb 119.
Eta, estuntzapean biziten bazara be, / azke biziko zara. Zeugaz dago Yauna. GMantGoi 16.
Gauza oroei laguntza eskatzen die bere maitasun bizia azke agertzeko. ADonostiaItzald II 23.
Ainbeste eunkietan Euskalerria azke gorde zuten gudari bildurgarrien semeak.EEs 1927, 97.
Baso-ziar dabiltzan txorijak azke (libre) dira. Altuna 95.
Ezeren bere bekatxik barik / Bixi zirian lenago, / Egaz ebixan aitz-arranuak / Baño bere azkiago. Enb 48.
Arrotza garaiturik... / Azke da Euzkadi. Ib. 59.
Goikuak, baña, euzkotarrari eskubidia damotso, / Jel-bidez azke bixi dedintzat, Berak egiña dalako. Ib. 60.
Ta siñistu eban au zala zorua ta berau lotu eban zorotegiyan, eta yoskiña aske itxi eban. KkAb II 96.
Alkatiak azke edo libre itxi eban mutil ona. Ib. 63.
Uzkitzu ordu batez bere gisa, aske. FIrEEs 1931, 102.
Eta azke izteko aginddurik, gudari-lerruetan imiñi zittuzan. Otx 58.
Azke txoria, egun-urratzez / Abeslari ta berritxu. P. Etxeberria EuskOl 1933, 19.Diran guztiak gaikiak balira, gizona azke edo libre dala esatea, ames utsa baño besterik ez litzake. EguzkGizAuz 47.
Bestelan oben eta utsik egin ezin daiken Jaungoikoa, ez litzake azke izango. Ib. 102.
Mendi eze, ikurrin eder, / azke nai zattut axian. LauxAB 51.
Bizi bear det, neri datorkitan bizikeraz, ta ortarako aske naiz. ABarGoi 54.
Irakasletzan ari diranak [...] Oroaginduaren I.go atalak dionaz azke dirala."Exceptuando"
.EAEg 3-3-1937 1193.
Utzi bitez azke [...] auzien mendean arkitzen diran guziak."Poner en libertad"
.Ib. 23-3-1937, 1343.Eutsi, alegia! / Laister azke dugu-ta Ondarrabia!SMitxAranz 213.
Beltranek egin-eriotza beragarri etsirik, aske jartzea erabaki zuten. EtxdeAlosT 84.
Irurak azke utzi zituzten. JAIrazBizia 79.
Aske bazara jin zaite datorren neskanegunean ene etxera. MdePr 55.
Aske zuen eskuaz xukatu zuen bekokitik isurtzen zitzaion izerdia. MdeHaurB 38.
Theresa eskolatik aske izanen duzu hemendik hamar egunen buruan. Ib. 80.
Belarriko atsegiñak isitukiago naasten eta menderatzen nau; baiñan artatik azke atera nauzu. OrAitork 284.
Ta azke izan nai dut nik, neure esku!TxillLet 90.
Zure atzeko mendi / goiko tontorretan / azke jolasten neban / mutil koskorretan. BEnbNereA 50.
Apurtu egin ziñan / zeure buru-jabe. / Gaur troka-sailla zara / zeugandikan aske. GandElorri 175.
Seme ori azke izan dedin ari gerala burruketan. UgaldeIltz 48.
Ernari dauden garaian, azke dabiltzanean, ez ditzala iñork ere uztarpetuta gurdi astuna erabiltzera beartu. IbiñVirgil 97.
Ez bainintzan txantxangorria bezin aske geratu. AtañoTxanKan 20.
Behartzen duten zapalketen barruan aske eta ixurpera utzi. MEIG IX 128.
(en colab. con NEtx)Zeren eta literaturak aske izan behar du ezen ez ideologia baten mende. L. Haranburu-Altuna in MEIG VIII 28. v. tbn. Olea 216. AZink 55. Gerrika 86. Azke: Osk Kurl 199.
azpiadiera-1.2
Suelto, desatado (un lazo, ligadura, etc.). Pozez gaiñezka aienak aietara eraikitzen dituenean eta ugalak aske eguratsera dioazenean. IbiñVirgil 89.
Bergili, beraz, irudimen ugelak azke ditularik ari da emen. Ib. 57n.
Aske daramakizu / mantala-lazoa. Zendoia 144.
azpiadiera-1.2.1
Ta baltseoan egiten eben guztiak ez eben dantza askean egingo. Etxabu Kontu 40.
2.azke. Libremente. Ebagita dagozan basoetako zulak eta egurrak [...] ake atara leiz eta azke eruan leiz ola ta saldu-lekuetara.(1918)ForuAB141.Zugatz oneen garbitze ta iñaustiak azke egingo dira. Ib. 137.