Harremana

    OEH - Bilaketa

    782 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    harro.
    etimologikoa
    Etim. Relacionado sin duda con harjo, con pérdida de j tras consonante.
    sense-1
    1. (V, G, B, L, BN, S, Sal, R; O-SP, SP (a-), Lar, Aq, Añ, Lecl, VocBN , Dv, H). Ref.: A; A Apend; Lrq; Iz Als (ogi); Etxba Eib; Gte Erd 156; Elexp Berg; ZestErret .
     Hueco, fofo, esponjoso. "Arroa quiere decir 'cosa hueca que se ha podrido dentro'" IC I 484. "Bois carié ou pourri" O-SP 223. "Un arbre ou une souche vermoulue et gâtée par dedans. Item, une noix tachée" Ib. 229 ( SP). "Abalado, término antiguo, lo mismo es que blando, fofo, beraa, biguña, arroa, astindua" Lar. "Túmido" Ib. "Arbol dañado" Ib. "Esponjado, hueco" Lar DVC 159. "Azúcar rosado, azukre arroa" Lar y Añ. "Fofo, arroa, G, AN" Aq 1234. "Creux" Lecl. "(Adj.), état de dilatation" VocBN. "Le sens propre de ce mot est l'opposé de compact; le pain bien levé se dit ogi harroa; le bois poreux et léger se dit zur harroa; la pierre d'un grain peu serré, harri harroa; un lit bien remué, ohe harroa" Dv. "(S), véreux" Ib. "Vide au dedans, ou détérioré, gâté, par vermoulure ou maladie, en parlant des arbres" H. "(Au fig.) léger, sans poids ou consistance; corrompu, sans conscience ni intégrité" Ib. (que cita el ej. de Oihenart). "Gâté, sans chair au dedans, en parlant des fruits. Intzaur harroa" Ib. "Qualité d'une chose qui a augmenté de volume, par la raréfaction de ses parties, sans gagner en quantité [...]. Ohe harroa [...]. Soin harroa, robe qui bouffe. Ogi harroa" Ib. "(S), fruta atacada por el gusano" A. "Véreux (fruit)" Lrq. "Hinchado, flojo. Lur arruan obeto etortzen da gauzia" Etxba Eib. "Ogi arru, el pan fofo" Iz Als. "Ori arbolea arroa da (V-arr)" Gte Erd 156. "Vaporoso, esponjoso. Lur au oso arrua dago" Elexp Berg.
    Egur hezeari eta iunt denari, su handiak ere nekez eragiten dio, baiña iharrari eta arroari, inhar batek ere iratxekitzen dio. Ax 286 (V 191). Barnea harro duen alkateak aztaparretan ditu legeak. "Tachée". O Pr 490. Denpora gitxiren epean ikusiko dira Gipuzkoako aldats, aitzarte eta lur arro guztiak sagastiz beteak. Izt C 142. Azaleko lurra hein batean harro dago berenez; azalpekoa tinko, harri xehatuz ez-bada egina. Dv Lab 108. Ongarria azpira emanez, lurra harroago idukiko du, eta hainitz erran nahi du harro egote horrek. Ib. 142. Meriñekia arro / para korputzian. Xe 179. Meriñakia azpitik eta / gañetik traje arrua. Ib. 318. Ordu erdi tertzioan txabolatik ni urtenik / Pago zugatz arro baten gorde bear izan naz. AB AmaE 365. Patar bati behera zoalarik, horra non ohartu zen lurra bertzetan baino han harroago zela. HU Zez 51. Neu izan banitz bera jazteko, alkondarea obeto leundurik eruango eban da gonak ez añ arro. Ag Kr 43. Aldi huntan ez zuten ez egartsuaren ez eta hare harroegiaren beldurrik: uriteak baitziren. Prop 1911, 93. (ap. DRA) Noiz janen dugu, haurrideekin, etxogi gozo berria, / Mamia harro, axala gogor, urhea bezain gorria? Ox 75. Seska (kañabera) arroan ez egizu usterik ez bururik ezarri. "Super calamum ventosum". Pi Imit II 7, 2 (SP ez fida eta ez perma kanabera haizetsuaren gainean, Ol seska baotan). Eruango zaitubet: / --eunak arro axian--, / Itxaropena bai'dot begi onein ganian. Laux BBa 137. Yaiki, gure maiteena / Belen'en baita, / ortzi izartuan zear / ego bigun arroek / bultzata! Ldi BB 54. Endai eta peaki, pertxuna ta aitzurra, / errez dute ebakiko arro dagon lurra. Or Eus 131. Gazta arroak ez ainbat zulorik ageri. Ib. 12. Neurtitz-metagan txindor / --ene ames-txori-- / papar arro abesten / ari zait biziki. EA OlBe 96. Eta buztana harro gan zen larrez larre, / Lano sorroetara gan zen zirurika [pottoka] . Iratz 51. Ilhezko soka aldiz harro hutsa da, eta tiratzen duten ber, amor emaiten du. Lf Murtuts 20. Lur arro xamarrak ditu naien [arkaziak]; leorrak gutxien. Munita 53. Ziri-punta biribil izaki, organuen zilatzeko ordez bulkatzen ditu, lekuz aldarazten, eta ez da gorputz-ehun harroetan baizik sartzen. Mde Pr 79. Orratza sarturiko puxika edo mazkuri arro arola lez. Erkiag Arran 95. Aztiak esan oi zutenez, belatxingak zugaitz arro edo arraildu batetik egiten zun kantua. Ibiñ Virgil 61n. Golde-muturra errex sartzen den lubeltz gizenak, lur arroak alegia. Ib. 86. Garai artan zu ere, Mediako ale ori, ildo arroek onartzen zaitute. "Putres [...] sulci". Ib. 74. Ai, Mari Joxepa! Zuk bear zenduke, nik dedan aurrekalde arro au [='sabel zorroa'] . NEtx LBB 176. Sartu naiz plazara eta or ikusten det itxasoko plaian baño okerrago edo goldatutako soro-lurra baño arroago. Albeniz 99.
    azpiadiera-1.1
    (Bebida) espumosa.
    Andiki etxeetan artu daruen edaari arro ta bistsubak baño mamin geijago iraatsiko deutsu. Mg PAb 70. Hainbertzenarekin ekartzen daukute sehiek champagne deritzan frantses arno xuri harro Eskualduner ere laket zeiena. JE Bur 133.
    azpiadiera-1.2
    (Pelo) ahuecado, cardado; rizado. "Crespo, kizkurra, izurra, arroa" Lar. "Ile harroak, cheveux [...] crepus, frisés" H. "Ile-arro (L-ain, B), pelo bien peinado" A. "Bilho-harro (Sc)" Ib. "Bilogarro (R)" Ib. "Ile-arro (L), cheveux crêpus" Lh.
    Mutiko gazte xuhail batzu, jaunxkila, erneak, neskato ile harrodun andana besoz beso zerakartelarik. JE Bur 25. Ille arroen azpian zentzun gabeko txepetxburu asko izan oi da. Ag G 35. Jantzi luzez ta ille arroz apaindurik. Ib. 334. Bilo harro zuriek beharriak erdizka estaltzen zituzten. Zub 25. Olako ille arro, ezpain gorri ta mazel irineztatuakin, ez aiz aitatxoren aitziñean azaltzera ausartzen, e? TP Kattalin 187. Buruko tximak arro, / dirurizu ontza. MendaroTx 219. Festetara juateko / dezun enpeñua, / oraindik jartzen dezu / arruô moñua. Ib. 276. Illiak kuzkur jarri / itxura arrokuak. Yanzi 161. Ilea harro, begien ñirñira dirdaitsuegi, bularra jori, Isabela ez zen noski etorri ezkontzarako azken antolamenduez hitz egiteko soilki. Mde HaurB 33. Bardin emakumeak be, jantzi eratsuz [...]; ule arrorik, urrerik [...] ekarteke. Ker 1 Tim 2, 9 (IBe ile harro; Lç bilo izurtze, He ille frisatu, TB bilo izurtu, Dv ile kuskuilatu).
    azpiadiera-1.3
    (Dv, H).
    "Chevelure ébouriffée, ile harroa" Dv. Cf. infra BILO-HARRO, ILE-HARRO.
    Oi, bepetan lehoinak erauntsi orroa! / Haren bizkar gaineko biloen harroa! Ox 130. Ileak harro, tzarrean baita hegoa. Ib. 20. Ileak harro ta errauts. Iratz 101.
    azpiadiera-1.4
    "Tripek arro dauzkit (AN-gip)" Gte Erd 247.
    azpiadiera-1.5
    Ralo, poco denso. "Raro, ralo" Lar. "Cuerpo iluminado, leve, luminoso, raro, gorputz argitua, ariña, argitsua, arroa" Ib.
    sense-2
    2. (gral.; Lar, Añ, Arch VocGr, Dv, H). Ref.: A; A Apend; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg; ZestErret .
     Orgulloso, soberbio, vanidoso. "Fanfarrón" Lar. "Hueco, presumido" Ib. "Arrogante" , "orgulloso", "vano, soberbio" Añ. "Orgueilleux, orgueilleuse" Arch VocGr . "Glorieux" Dv. "Vaniteux, vain" H. "Orgulloso, vanidoso" Etxba Eib. "El orgulloso" Iz ArOñ. Tr. Propio de la tradición meridional; al Norte sólo hallamos algunos pocos ejs. del s. XX (cf., con un sdo. algo diferente, en Goyhetche y Duvoisin).
    Oin arrok zi[tu]an luma / Ozaetako jaun gazteak. Mondr 38s (el sdo. no es seguro; tal vez 'los orgullosos pies'; J. Arriolabengoa (97) propone la interpretación oin arrotzian lurra, 'oin(ekin) harrotzean lurra'). Orain dator fraile malmaz arro bat. Lazarraga (B), 1182vb. Israeldar gaisoak sinetsi zuten, apez arroak eta gañerako andimandi gezurtiak ziotena. Mb OtGai III 42. Zer egin ziran aren antust-arroa, guztizko edertasuna ta billatu zituen edergarri guziak? Mb IArg I 65. Mill urte ta geiago da Turko arroak asi zirala Jesusen Erreinuko etsai izaten. Ib. 343. Iges egin behar degu [...] mundutarren andi-nai arro eta erakerietatik. Ub 177. Dariok ego ta arnasa beste batzuk arturik, bialdu deustaz karta arro ta lotsabagiak. Mg PAb 203. Amore gozoak ekarri dezake konfianza arro ta bere buruaren amorea. Mg CC 237. Zelan Kristinau arro, sutsu ta aserrakor batek ezi edo bezau daike bere jenijo edo griña dongia? Mg CO 219. Ipui ezin obea adierazotzeko gizon arro, astin, ta buruiritzikoai, nola geroenean izango diran beratuak. VMg 81. Ainbeste milla Aingeru, eren buru eta Kapitan Luzbel arroarekin Zerutik betiko desterratu edo aienatu zituan. Gco II 68. Zure esperanza ori izango da arroa, temerarioa eta eroa. Gco I 387. Mendien eran goitituak dauden arro eta antustez beteak umilduko dira. AA III 536. Bere iritziari itsatsi danak, [...], gordeko du, ta edertuko bere antustea ta itsumen arroa. Ib. 609. Alperrik bada eukiko nabee arro ta lotsabagetzat. JJMg BasEsc II. Zaldi arroa ta asto apala. Zav Fab, RIEV 1907, 94 (tít.). Munduko gizon arro, itsu, ez jakiñak. Izt C 209. Jesus ain humilla, ni barriz arro ta andikeria zalia. Ur MarIl 97. Herodes gauza guzietan txit arroa, eta bere burua iñor ez bezalako iztuntzat jotzen zuena zan. Lard 505. Marruekotar da moro jendeak / arro eta panparroiak. Afrika 141. Enpleua orrekin / aberastua da, / arrua bada ere / asentatuko da. Xe 178. Kanpoz pobre ta urrikarri ta umill agertuagatik, iduki lezake orrek barruna uste baño aberatsago ta arruagua. Bv AsL 154. Atzo ni izan arren lora arro, / Ona gaur zelan zimel nagoan. AB AmaE 387. Zer uste dok, Adrian, Olandar arrua, / Okendo itxitia alan lotsatuta? Ib. 97. Beren seta gogorrean iraun zuten filosofo arroak. Arr May 55. Jenioz zerbait arrua. Urruz Urz 27. Beti izan zala arro andi bat. Ag AL 77.
    ( s. XX.) Gaztetan, zerbait okerra ta arroa izan zalako, ezarri eutsen Txotxo-arro ezizena. Echta Jos 206. Beste bat ere bada Triku-beltz deitzen diyoten arro bat, urte osua pasatzen duena, moduak ezin egiñik paperetan azaltzeko. Iraola 126. Beren burubak iñon kabitu ezin dituzten gazte arro oietakuak. Alz Bern 52. Nere itz auek aditzean arroa naizela esan badezazu, neri ajolarik ez. A Ardi 92. Goliat Filisteo arroa. Inza Azalp 15. Ume arro, ankerra ta berekoia egin zan. Altuna 94. Ik ere bai, Marsella arro orrek. 'Altière Marseille'. Or Mi 137. Adiarazteko bat ez dela arroa edo buruzuta. FIr 160. Eskola-maixu arrua ta mutiko azkarrak. Enb 163. Iñoiz umillak asarretzian / arruak bajatzen dia. Tx B III 22. Nekez ikusten da eskualdun harro autarik Ameriketatik aberastuak itzultzen direnen artean. Zub 66. Indar-yokuetan azkarrak, arro samarrak, zerbait burrukari ta zoruak, gastetasunak eztau parkatzen ba-ta. Kk Ab II 164. Farisau arroak ordea, orra zer aitzaki ateratzen duten. Ir YKBiz 101. Tzeuk, ordea, mingaiñ arroen arrandi-otsak gorroto oi ditu. Zait Sof 164s. Gazte bezain harro zen erizaintsa bat. Mde Pr 46. Napoleon, iñoiz Europa guziko edo geieneko nagusi arroa. Etxde JJ 179. Beste gaitzaren sendagillea Zu zera, arroeri iazarriz eta apalari grazi emanez. Or Aitork 78. Ixillik egon adi, ixillik, arro galdu ori! Bilbao IpuiB 187. Arro aundia ta arro apala. BEnb NereA 262. Ez daukagu guk zertan izanik / arro ta egosgogorrak. Basarri 172. Atzoko ume gaixoa, / gaur, aundi ta arroa, / bere jatorri errukarriaz / aaztuta dijoa. Gand Elorri 177. Gizon arroa zara. Ezagun duzu borrokaria izan zarela. Izeta DirG 78. Gure mende arro eta Jainko-gabeko onek gizadiko gure anai xumeen artean Jainko-fedearen testigurik ederrenak billatu ditzan. Vill Jaink 16. Aundiki arroa, jauntxu madarikatua. Erkiag BatB 128. Arroa galanta ori! NEtx LBB 145. Zenbait lekutan bezela etzan / jendia oso arrua. Uzt Sas 44. Mutil aundi-uste, erdi-txoro, egoskor, arro oietakoa. Ataño TxanKan 131. Meza emotera etorri zan jesuite ule urdin arro bat. Gerrika 97. Eroxka eta harroa [Unamuno], harrorik bada. MIH 131. Pobreak eta harroak gara, eta ez dugu geure egoeraren bilutsa onartu nahi. MEIG VIII 27.
    v. tbn. Astar II 85. Ud 98. GMant Goi 99. Txill Let 125. Anab Poli 47. SM Zirik 52. Osk Kurl 192. Gazt MusIx 77. Ibiñ Virgil 116. Etxba Ibilt 471. Berron Kijote 97.
    azpiadiera-2.1
    (Uso predicativo). "Cantonearse, menear el cuerpo con ostentación, arro ibiltea" Lar. "Arro. Modo adv. Orgullosamente" Etxba Eib. "Ori beti arro dabil (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 122.
    Aiñ arro dabill [...], non dirudien [...] iñor ere eztaukala ezertan. Lar DT CXCII. Aserratu zitzaion Mandoari Euli zital batek ain arro itz egin bearraz. VMg 33. Juduak zein arro jarri ziran. Lard 540. Arro etorri arren / laster zan bildurtu. Ud 79. Goixean aiñ arro egiñ jakuna jagi / Esan leite uretan doa itotera. AB AmaE 391. Jakiñ nai nikek orren arro ibiltzeko oroitzen ote aizen ire izenaz. Urruz Urz 34. Arro dabill orgulloz / aberastuta. AzpPr 48. Iñorenagaz aberasturiko izkuntz asko dakusguz arro ta lerden, alderdi guztietan euren buru apainduak erakusten. Ag Kr 8. Danak, bata baño bestea arroago ta lerdenago ebiltzan. Echta Jos 32. Intza-tantozko koroi ederra, / dirdizka buru-gañean... / Arro ta tente, zoragarria, / erregin baten antzean. Jaukol Biozk 80. Garai arretan umill ziraden / oraiñ arro dabiltzanak. Tx B I 98. Arro ibiltzen giñan, / bai, jai eta aste. Yanzi 189. Ba-joian Bertoldin asto ganian arro asko. Otx 178. Gu, ludiko ukabilketa-txapela etxera-usterik ain arro gabiltzanok. Ldi IL 106. Yuduak eta batez ere Farisauak arro zeuden Abrahamen seme edo ondorengoak ziralako. Ir YKBiz 40n. Ain arro ta oparo dabiltzan aberatsok. Eguzk GizAuz 188. Erregeseme bat bezain arro Dorronsoroko atera azaldu zan gazte apaña. TAg Uzt 198. Alderritik gora datorkigu arro. Zait Sof 50. Petirik arro dio. Or Poem 544. Senarra, berriz, eskopeta bat eskuan eta bestea zearka bizkarrean zekarrela, arro ta aisa zerraikion. NEtx Antz 144. Noiz arkumea baño otzanago jarri, noiz burua arro azaldu. Etxde AlosT 62. Pepita arro dabill / algara ta parrez. Auspoa 39, 90. Grezitar jainkoaizun baten irudi biziaren antzera, lerden, baltzeran, arro, zal agertu zan dantzaria. Erkiag Arran 36. Arro xamar atera ziren andik [giltzapetik] . Izeta DirG 87. Itzetan arroegi azaldu zuen bere burua. Zait Plat 31. Oraingo diru-kontariak arro zetozeken. Ataño TxanKan 102. Arro etozan emengo lurrak / arin artzeko idean. FEtxeb 57. Galestarrak, batez beste, harro mintzatzen dira ingelesez. MIH 184.
    azpiadiera-2.2
    (No peyor.). Orgulloso.
    Alan ba-da Udal ori arro legoke. ForuAB 91. Esku trebe zarete guztiok gure langintzan, eta burgoi, harro izanen naiz beti zuen buru naizelakotz. Mde Pr 137. Badute burua harro jasotzeko eskubidea Ipiñatarrek auzoko berriak honen txukunki euskaraz ipiniak ikustean. MEIG II 125.
    azpiadiera-2.3
    (No ref. a personas). Imponente, elegante; ampuloso, pretencioso.
    Denbor da bataioko bere hitzaz azturik bizi dela, beraren soñeko apaindu leun arroak eta begirun eta egoer ariñak adirazten duten [...] bezala. Mb IArg I 73. Lurreko honra txar, apainket arro ta gauz, bigarko auts edo aize egiten diranen billan darabilzana. Ib. 312. Emen agiriko da berba arruai itxita, zein jakituna zarian. Mg PAb 86. Ez da ongi Jaunaren maiean jartzea soñeko enasakin, ez eta arroakin ere, eta are gutxiago goiak salgai bezala erakusten dirala. AA I 442. Apañdura arroaz jazten ezpanaiz, nizaz konturik egiñgo ez dute. Arr May 68. Bere janzki margodun ta bere txapel arro zabalekiñ aiñ parregarriak ziran Flamandar orik. Lh Yol 17s. Kai bertatik orduan / lurrin-ontzi arroa. Jaukol Biozk 44. Saltokian biltorri nabari bat yantzita agertuko nituke: bertan itz arro batzuk, erderaz. Ldi IL 34. Eraztunez yosia ta erdera arroa dariola, dabil, or zear, bere burua erakutsi bearrez. Ib. 81. Ikusleen buruen gañetik eraiki zun piztiak itzulinguruka egaldi arroa. TAg Uzt 94. Ugarteko piñu gero ta lerdenagoak, bandera-makilla zut arroak zirudien. Erkiag Arran 182. Amabi aldare dituan eleiza arro, zoragarria. Ib. 194. Aren perla-soiñua, ozen, arro, alai. Gand Elorri 212. Etorri andiko gizona, ta itz arro, zoragarri ta lausogarrien ereilea. Zait Plat 123. Lengo bertsolariek zerabilten iazkera berdinez, norberak ondutako itzaldi arro, anpatu ta labanak iaulkiten zituzten. Ib. 111. Eztiozu buruan sartuko "menu" oietako itz arroak eztirela deus ere. Vill Jaink 130. Palmondo arroa. "Ardua palma". Ibiñ Virgil 83. Ate arroz ornitutako etxe aundirik ezpadute ere. Ib. 91. Bere hizkera arrunta, nolanahi josia, ez da behar bada dirudien bezain erraz jaioa: beste batzuek hitz harroak antzez josteko adinbat neke eraman zuen agian. MIH 273. Ez diot esan nahi gai handi, harro eta, esaten den bezala, sakonik hautatzeko. Ib. 360.
    azpiadiera-2.3.1
    (Ref. a personas). Elegante. "Élégant. On l'emploie, en ce sens, soit pour une personne, soit pour un vêtement" Lrq.
    Ekusiko dezue kanpoan añ eder eta arro agertzen dan urlia zanko utsean, buruko zapirik gabe, kolkoa salgai duala, eta aste guzian aurpegirik garbitu gabe. AA I 581. Asko dira emakumeen artean [...] mutillakin itzegitea, ibiltzea, jolastea, eder, eta arro agertzea asko gustatzen zatenak. AA III 607. Ta dazaudaz bi jantzirik arro, / Urretxiñola ta Biregarro. Enb 203. Zetan zatoz ona zapatatxuakaz-da orren arro? Bilbao IpuiB 197. Edurrai barre egiñik / arro zebiltzan une aretan. BEnb NereA 112. Nora zoiaz, Maritxu, ain arro jantzita? Ib. 73.
    azpiadiera-2.4
    Osado, atrevido, rebelde, indómito; (animal) bravío, salvaje. "(S), osado, atrevido" A.
    Leoiak, otsoak, ta abere arroak ezitea. Añ MisE 201. Bata arrai zen eta goxo, / Bertzea harro eta khexo. "Et l'autre turbulent et plein d'inquietude". Gy 219. Baiña populu harroa / Eta neurri gabekoa, / Maiz furiak zoratua, / Etzen izatu net errespetutsua. "Ce peuple cependant, fort souvent en furie, / Pour la dame étrangère ayant peu de respect". Ib. 279. Kasatzeko atheritik / Yende bastoi dun harroak / Eta eskaille zarpill-dunak. Ib. 33. Bi urthez azpiko oilorik ez da xitan ezartzen. Oilo harro, haize edo basek ez dituzte xitoak ongi atheratzen. Dv Lab 289. Alaitzen ziradela galanki, beren aurrean ainbeste ausardiz ari-zan Gipuzkoatar galai arroarekin. 'Del gallardo guipuzcoano'. Aran SIgn 9.
    sense-3
    3. Simple, ordinario; vulgar, grosero. "Léger, qui a peu d'importance, mérite peu d'attention. Beldurkunde baxo eta harroa (Ch)" H. "(Sal), ordinario, de inferior calidad (hablando de tejidos)" A.
    Graziak billhatzen tu gauza lanoak eta guti baliosak; harroak eta gogorrak eztitu arbuiatzen. "Aspera non aspernatur". Ch III 54, 8. Uste izatea badakigula ez dakiguna, erhokeria harro eta ageri bat da. He Phil 212 (SP 210 erhotasun ageria). Sathanek ikhusten duenean [...] fiñezia harro edo grosierrez gaizkira eziñ itzularaz gaitzakela, harzen du Argiko-Aiñgeruaren figura. He Gudu 221. Aldareak finki eginak izan behar ziren, erran nahi da, lurrez eta harri harroz. Lg I 159. Eskolarik gabeko arrantzale harro bat balin bazen ere, erran behar da fede bizi eta miragarri bat erakutsi zuela. Lg II 140. Gizon harro eta populu xehetik heldu zirenek. Ib. 143. Bazterretxetar gaxoak, helas! zuek jaten duzuen ogi harroa, maiz bustia da zuen nigarrez. EgunO 54.
    sense-4
    4. (B, S; Dv, H, Foix). Ref.: A Apend; Lrq.
     (Ref. a personas). Frívolo, de costumbres ligeras. "Folâtre" Dv. "Personne immodeste, sans retenue, libre en ses manières. Neskatxa harroa" H. "(B), escandaloso, lascivo" A Apend. "Dévergondé, harrua" Foix (Lhande cita erróneamente harrü). "De manières libres" Lrq.
    [Senar] árroes, atrebítues ta ajolakabeés. LE (in BOEanm 507). Izan zera mutill arro loikerietan ondaturik bizitu zerana, eta nori nai bekaturako bidea eman diozuna. AA III 529. Etzare ahalge, lohi, arnegari, burholari, harro, arin, mundutar izateaz. Dh 212. Bialdu zituban emakume arro ta apaiñdubak Israelgo exerzitubeen artera, soñu, dantza, ta asmuakaz, okasinoe emotera. JJMg BasEsc 191. Gero Mari-Katalinen orroak! / Zer nahi derasa neska harroak. Ox 182. Hau da, hau egiazki Jesuisten kafea! dio bazterretik frantses harroak. JE Ber 70.
    sense-5
    (No ref. a personas). Inmodesto, escandaloso.
    Bizitza desordenatu arrobatéki. LE (in BOEanm 1014). Begi arroak darabitzkizula batari eta besteari begiratzen. AA II 59. Zere jauntzi arro, zere ibillera arin ta modu gaiztoakin. AA III 275. Begien begiratze arroak edo ariñak. Ib. 617. Dosteta harroenetan hain ausarki dabiltzanei. Dh 271. Gorputzaren banidade, atsegiñ arro ta luurreko erokerijaak. JJMg BasEsc 70. Egia goibel, amets harro eta alegin ozarrak baltsatuz elkharrekin, egin ditezke Yupiterkiak! Hb Egia 71.
    sense-6
    5. (L, BN, S; Dv).
    Animado, alegre, bienhumorado. "Gai [...], gaillard" Dv. "(L, BNc, S), persona alegre, bromista" A.
    Bigerren plata agertü zeneko / Nitzaz bestiak jarri ziren franko harro. 'Fort joyeux'. Etch 324. Gure pelegriñ harroak / Iraganik mendi, bide, eta haranak, / Arribatu ziren azkenean horla, / Ibaso baten hegira. "Nos gaillards pèlerins". Gy 305. Handik uzker, hortik orro, / Odola harro; / Beharri buztanak gora, / Trufa sobera [astoak] . Ox 97.
    azpiadiera-6.1
    Achispado.
    Urepeldar gizon batzu, beren herriko ostatu batetarik jalgitzen ziren barnea bero, burua harro eta mihia zalhu. Eskual 21-1-1908 (ap. DRA ).
    sense-7
    6. (Mar) embravecido, movido.
    Onek nai eta beste beiñ bere / Itxas-arroa, / Ez dok gomutan jarri intzala / Beeraturik, / Esan orduko ontzi batetik / Jaun altsu onek, / Geratu ari ixillik eta / Mututurik ? AB AmaE 127. Aurreragoko egunean añ bare gelditu zan itxasoa guztiz egoan arro, bere zabaltasun danean kiskur, bizi ta apartsu. Ag Kr 153. Uin arroen gandor aratz, begi-liluratua. Ldi IL 87. Ugiñak arro, anpatu, aziak, gora igoten eben. Erkiag Arran 163. Zenbat arrantzale irentsi ote ditu Kantauriko itxasoak bere olatu arro ta kizkurren artean. MAtx Gazt 96. Aize-erasoak... olatu arroak. NEtx LBB 168.
    azpiadiera-7.1
    (Ref. al viento).
    Orbelan gisa txapela eraman / ziran ego-aize arruak. MendaroTx 100.
    sense-8
    7. "On dit du temps, par les vents du sud, denbora harroa" Dv. "Eguraldi arroa, tiempo templado con viento sur (G-goi). Egun arroa, día cálido (G-nav)" A Apend.
    Arratsaldia bero, edateko aro, bazterrak arratsian harro, halere denak ontsa pasatu dira. Herr 7-8-1958 (ap. DRA ).
    sense-9
    8. "Pelota bombeada (G-to)" A Apend. .
    sense-10
    9. (Polvo, etc.) levantado.
    Errauts arroak eguna itzaltzen. Gazt MusIx 99.
    sense-11
    10. (Agua) crecida.
    Ura gero ta arruago ta / denborale txarrak luza, / orduko batzun erabakia / utzitzia autobusa. Uzt Sas 163.
    sense-12
    11. "Katuak harro dira, dabilza [='en celo'] (G-azp)" Gte Erd 17.
    azpisarrera-1
    HARRO-HAIZE. Fanfarronería.
    Mutillok, arro-aize aundiak erabiltzen ditugula, baiña zenbait neskatxen aurrean, ondo makurtzen gerala. NEtx LBB 147.
    azpisarrera-2
    HARROAN (Estar, etc.) animado.
    Jainko maitea! Ahezgoari bizkarraz itzulirik harroan baikinen, Auritze murritza zela baikinion, erreka hau da, hau, zinez murritza! JE Ber 17.
    azpisarrera-3
    HARROAREN HARROZ. De tan orgulloso.
    Orretara arroen arroaz praketan be artu ezinda. Kk Ab II 11. Arruaren-arroz zantzoka ta ujujuka asi zan eiza ixugarri a norbatteri erakutsi gurarik. Otx 156.
    azpisarrera-4
    HARROARREN. "(V), poseído de orgullo" A Morf 363.
    azpisarrera-5
    HARRO-HARRO (Forma con reduplicación intensiva). a) (Uso predicativo). "Pavonear, pavonearse, egazterrena irudin egazterren gisa arro arro ibilli" Lar. "Empavonartse, arro arro ibilli" Añ. "Arro arro begiratzen ziten (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 140.
    Bapere lotsa baga eta arro arro, / Erantzun eustanagaz bildurturik nago. AB AmaE 274. Ala diyo, arro arro, librua azalduaz. Iraola 91. Pedro Mari azalduko zan azoka zelaian, arro arro. Ag G 127. Arro, arro, beatza erabiltzen, ta abots aztunaz. TP Kattalin 181. Rifle dioten zizpa eder baten jabe zelako, arro-arro bazabilen langile erdi-bas eken artetik. FIr 136. Gauzik asko baño gurago leukiela batebatek ezer esango baleutse, makillak yokatzeko, ta olan ebilzan arro-arro. Kk Ab II 165. Begira non aurreratzen dan Are arro-arro, odol liskartiz puzturik! Zait Sof 48. Ordiziako ardandegi batean arro arro txapelgorri batek [zion] . Or QA 91. Harro harro easten zuan Juantxuk liburuaren titulua. Osk Kurl 76. Plaentxiatarrak arro-arro azaltzen dira mundu aurrian. SM Zirik 119. Bazekitela arro-arro uste zutena, etzekitela [Sokratek] aitor-erazi ondoren. Zait Plat 90. Deadar egin eutsan, arro arro. Erkiag BatB 44. Mutillen aurrean mokoa arro-arro jasotzen. NEtx LBB 146. Bein, arro-arro, ala desapio egin omen zieken. Ataño TxanKan 259. Neskatxa ez da aldamenean harro harro erakutsi nahi izaten ditugun horietakoa. MIH 325.
    azpisarrerakoSense-5.1
    De modo muy elegante.
    Izpillu apain artan ikusten eban bere burua arro arro, eder, eguzki musu zabalak. Erkiag Arran 155. Zaldi-aldra bat ikusi eban urre-gorrizko aparejuekaz-da, arro-arro jantzita, bere ondotik joaten. Bilbao IpuiB 20.
    (No usado como predicativo).
    Apal-apala zarian legez / arro-arrua baldin baziña. Enb 136.
    b) (Uso predicativo). (Estar, etc.) muy hueco, ahuecado, levantado.
    Goien-goienean, nun ere baitzuen hunkitzen zeru urdina [lanhoak], erranen zinuten elhurra harro-harro zela metatua. JE Ber 80. Arbonako gainttoan xutik, ileak harro harro, / Xoraturik bainindagon iduzki sartzean. Iratz 58. Bi [gudaloste] ere ba dira orduan, Santxok, onoko beste alde ontan ere autsaldi berdintsua ageri bait-da arro-arro alaberean. Berron Kijote 195. Mendiko piko onek pruitu utsa ematen du. Au da; pruituaren barrenean ille antzera arro-arro izaten du. Ostolaiz 93. Izugarrizko ondar librea zegoan arro-arro. Oso kondizio txarrak, plazan korritzeko. Albeniz 73.
    azpisarrerakoSense-5.2
    (No usado como predicativo). "Soiñoko arro-arro batekin zoian" Elexp Berg. .
    Panaderian klase geiago egiten ziran: opillak eta txosnea. Au oso goxoa izaten zan, arro-arroa. JAzpiroz 129s.
    azpisarrera-6
    HARRO-HARROA. a) En desorden.
    Lasterka hor heldu da gelaria, harro harroa ileak. "Absolument en désordre". Barb Leg 136.
    b) Orgullosamente.
    Karrikari goiti eta beheiti badoa harro harroa, bere eriak eraztunez betiak. Zub 65.
    azpisarrera-7
    HARRO-HARRO EGIN. v. s.v. harrotu.
    azpisarrera-8
    HARRO-HARRORIK. Orgullosamente.
    Arro arrorik gelditu zan Tximo nagusia gezurrezko andikeriarekin. VMg 73. Orduan esan oi zuen arro arrorik, ez zedukala iñork berorrek bezelako Erbi-txakurrik. Ib. 29. Arro-arrorik asten da Don Kazintto Don Iñigoren goralbenak esaten. Kk Ab I 87.
    azpisarrera-9
    HARRORIK. Orgullosamente.
    Gaur oñen ganian bentura arrorik, etxe edo jauregi ederretan, erropa ederrez apaindurik [gorputza] . Astar II 76. Nabarmen onek, begira barriz zelan dituan / Arrorik loitu zure altara aiñ santuak. AB AmaE 437. Naiz ik agertu orren arrorik altasuna. Ib. 451.

    harro

    harro
    << harrinabar 0 / 0 harrotu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper