OEH - Bilaketa

149 emaitza sagardo bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zurrut.
tradizioa
Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII (v. infra TXURRUT). Zurrut y txurrut se documentan en proporción similar, si bien los testimonios más antiguos corresponden a txurrut y zurrut no se documenta hasta finales del s. XIX. Alternan las dos formas en autores como Urruzuno, Zabala, Enbeita, Labayen, Etxaide, N. Etxaniz y Anduaga. Hay además zurruta no ambiguo en T. Aguirre, JanEd, Txirrita, N. Etxaniz (en éste junto a txurruta ) y Anduaga. La forma xurrut sólo se encuentra en A. Donostia y Mirande. En DFrec hay sendos ejs. de zurrut y txurrut.
sense-1
1. (V, G, AN-5vill; ), zurruta (G-azp; (det.).Lar, H) Ref.: A; Gte Erd 289 ( zurruta ); ZestErret .
Trago, sorbo. "Sorbetón" Lar, . "Trago, sorbido" A. " Bi zurrutan artuko dezu esne ori (G-azp), bi zurrutan edango duzu (G-azp)" Gte Erd 289. Cf. VocNav: "Zurrut, trago. Toma el ricino de un zurrut y acabarás (Regata)".
azpiadiera-1.1
Trago, copa (vaso...) de bebida alcohólica.
Txakolin zurrut bana eran. Apaol 41. Eutsi zurrut bat Txomin / neure auzo men da ona. / Zeugaitik Peru doa. / On begi gizona. Azc PB 90 (v. tbn. 92). Alimentua komeni zaigu / piska bat ardo zarretik, / baño Paulinok eztu eraten / markaz fuerako zurrutik. Tx B I 167. Tabernan sartu eta zurrut bi eran ditugu orduan. Tx B II 149. Ittunik yagokan mutxurdin / poztu egik zurrut batekin. Laux AB 54. Ardandegijan sartu ziran geienak azkenengo zurruta edateko. Kk Ab I 38. Nornaik ordaintzen zion nai adiña zurruta. TAg Uzt 208. Ezkerraldeko pagadi ortan ba-da iturritxo bat; [...]. Ibillaldi latza ta luzea danean, ez dek, agian, laguntzalle bikaña baso-iturritiko zurruta otza. Ib. 79. Goiz parteko zurrutak. Basarri 147 (tít.).
azpiadiera-1.1.1
(Como sobrenombre).
Anton Zurrut zan gizon bat, askok maite zuena, batez ere ardo saltzalleak. Urruz Urz 47.
azpiadiera-1.2
Trago, infortunio.
Aren argitasunean Mirenen isla maitatua berezi dut. Leengo egunekoa bera iruditu zait mutilla. Zein zurrut mingotsa. Txill Let 44.
azpiadiera-1.2.1
Etxekoei esatea izan zan urrengo ozpin-zurruta. NEtx LBB 27.
sense-2
2. (V-gip, G-azp-bet) Ref.: Etxba Eib; Zt; Elexp Berg; ZestErret .
(Ref. a bebidas alcohólicas). (La) bebida; (el) beber. " Zurruta, se dice del beber, de la hora de beber, observada como un rito. Egunero Eperranian dogu geure zurruta, todos los días tenemos donde Eperra nuestro trago" Etxba Eib . "(G-azp-bet), vicio de beber. Ori zurrutak galdu du; zorioneko zurruta! sacrée boisson" Zt. "El beber, la afición al beber. Ari be majo gustatze jako zurruta " Elexp Berg . Tr. Documentado en textos guipuzcoanos desde finales del s. XIX y en vizcaínos del s. XX. Tbn. lo emplea Larzabal.
Zurruta biotzean, / ardua goguan. JanEd I 57. Illuntz eta jai gustatzen zaizka / zurruta eta kantuba. JanEd II 86. [Presondegia] sartu-azten ditula / zurrutez beteak, / ezagutu ditzaten / edanen kalteak. Ib. 114. Ori iñoiz bezela zurrutak poztuta, / tragua ustuta. AzpPr 48. Itzaia berriz engañatzen da / zurruta izan ezkero. Tx B 230. Etxian nola ote dauzkazun / aurrak eta emaztia? / zure errotako laka pizarrak / zurrutako aña eztia. Ib. 106. Zu ta ni biyok arrazoietan / ez gera berdin berdiñak, / biziyatua zaude zurrutak / gañera joku zikiñak. Imaz Auspoa 24, 158. Sortu dituzun [txanpon] danak / zurrutari emanik. MendaroTx 313. Kontuz ibilli bear dezu zurrutarekin. Lab EEguna 99. Gibel-errai ta erre-egosiak, / zurruta atzendu bagerik, / usu ta arin garbi dituzte / larratza koipatuxerik. "Sin olvidar el trago" . Or Eus 160. Egun artako zurruta, oituraz beste, Antzuelaren kontura izan zan. TAg Uzt 208. Eskalea maldar gora atsanka dijoala ikusi orduko, dei dagioe baserritarrak soroetatik eta belardietatik zurruta-eskeinka. Ib. 239. Etsi-etsian zebillen eskean. Bere zurrutarako naiko dirua bildu ezkero [...]. Ib. 255. Edontzi bana ardao eskeni zien [...]. --Astelena izateko, alaiegi zaudete. [...] --Zurrutak eragin al dizu, Joxepe? --Zurrutak ez; zure panpoxak. NEtx Antz 18. Txarragoak dira baxo-erdi ta zurrutaren ondoren izaten diran tiroak. Munita 49. Tai gabe ekiten zion zurrutari antziñako lagunarte atsegingarrik gogoratuz. Etxde JJ 187. Barrenen irakiten orrenbeste gradu / Ez du euskaldun gutxi zurrut orrek galdu. Basarri 148. Nola gusta diteke / ortaño zurruta? / Beregana jartzeko / ain amorratuta. Ib. 148. Lengo zarrak aspaldi / eman zuten parte / zurrutak baduala / makiña bat kalte. Ib. 147. Horren makurra: zurruta dik soberaxko maite. Larz Iru 92. --Sartu gaitezen bar ortara. --Neskak pareka dituanak, eztik zurruta bearrik. NEtx LBB 147. Zurruterako bestetako ez dezue zuek begirik-eta. Ib. 146. Galtzak ere salduko lituzke, zurrut truke. (AN-araq). Inza EsZarr 147. Orko zurruta, jokoa, bertsoa, burruka ta sesioak. Ataño TxanKan 104. Kontrariorik aundiena zurruta. BBarand 176. Bazan zaratie eta zurrute ugari! Gerrika 45.
azpiadiera-2.1
(Pl.).
[Fraileak] uzteko diyo garai txarreko / zurrutak eta baileak. Tx B I 92. Jokuak eta zurrutak utzi / ziñuen alde batera. Tx B II 175.
azpisarrera-1
TXURRUT.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (G; VP, Lar; txurruta G-azp), XURRUT (AN, L, BN-baig; H) Ref.: A (xurrut, txurrut); Satr VocP (xurrut); Gte Erd 289; Izeta BHizt2 (xurrut); ZestErret (txurruta). .
Sorbo, trago (ref. a bebidas alcohólicas). "Sorbo" VP 22r. "Sorbito, txurruta" Lar. "Churrupear es voz del Bascuence txurrupeatu, de txurruta, txurrupat" Ib. "Ardo txurrut bat edan zun (G-azp)" Gte Erd 289. "Trago. Emen xurrut ta an xurrut, gero moxkortu" Izeta BHizt2.
Txarroan ardoa artu baño len, txurrut bat artzen zuen, ez geiago, zeren ardo zale etzan. Cb Eg III 364. Batari urrupa <ursupa> bat edo txurrut bat pasarazten dio. LE Urt 195 ( ms. 70r urrupabát pasarastendió; Harriet, que cita este ej., transcribe churrut ). Aita, txurrut ta txurrut emanaz, moskortzen due. AA III 382. Ardo txurrut. Echag 184 (tít.). Batutzen dira jai egun batean Erriko etxera [...] eta emen, beren txurruta edaten daudela [...]. " Entre trago y trago" . Izt C 237. --Andria zai dakazu onezkero. --Andria? Bai, bai. Guazen beste txuuurrupat artuta. Moc Damu 31. Itz egingo degu txurrupat eranaz. Alz STFer 116. Ollo saldea, [...], txurrut bizigarria, eskatzen duana. Ag G 374. Gizona bazera, gaur gabean txurrut bat emango al dezu nunbait, poltsa orretatik pagatzeko. Urruz Urz 39. Gaberdi aldean xurruta artu ta dantza egiñaz geroz, artaxuriketa bukatu da. ADonostia Itzald II 22. Ardo goxo txurrut bat artuko dezute. Lab EEguna 87. Ori baño ezpadok, atara egizak kartak, ganeratu eutson Txomin Txikik, txurrut goxo bat botaten ebala. Bilbao IpuiB 32. Emaiok pattar pixka bat, txurrut bat. Etxde JJ 261. Zaragi gantzutuen gaiñean iauzika ibilliz txurrut-artean. " Inter pocula" . Ibiñ Virgil 90. Onek txurruta bat merezi dik. NEtx LBB 148. Sagardo txurrut bat edo bi edan. Ataño TxanKan 208. Jaki gitxi oituak, askoz obiak gozokiak, txurrut ugariak... Gerrika 64. Gaiñera etzan faltatzen / sagardo-txurrutik. Insausti 288.
v. tbn. Txurrut: Sor Bar 110 (txurrupat). Zab Gabon 40. Mok 19. Anab Poli 95.
azpiadiera-1.1
(No ref. a bebidas alcohólicas).
Larunbat batetik besteraño bokadu bat probatu eta txurrut bat ur ere edan gabe. Aran SIgn 27.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (La) bebida, (el) beber (ref. a bebidas alcohólicas).
Txurruterako lagun gabe gutxitan izan oida. Ag G 375. Egarri danentzat aor / zurija naiz baltza, / txurrutaren alaiaz / abestu naiz dantza. Enb 209. Txurruterako ez duk kalterik. Anab Usauri 78. Txurrutearen ostean, egongo ezoazen ba norbaiti bizkarra berotuteko eran? Bilbao IpuiB 56. Ta ez uste gero Praisku bera txurrutik barik geratu zanik. Ib. 222. Naiz ez moskortu, betiko txurrutak pipiak jota uzten du gizona. MAtx Gazt 78. Goizean zuria ta / atsaldian baltza, / eten bako txurrutai / an ekiten dautsa. BEnb NereA 28. Euskaldun mutillak txurrutean bakarrik diñate beren gogoa. NEtx LBB 145. Askok galtzen dau bere bizia istripuz eta txurrutaren erruz. Gerrika 221.
azpisarrera-2
TXURRUTARI EMAN. Beber, darle a la bebida (ref. a bebidas alcohólicas). v. EDANARI EMAN.
Zaliak dira txurrutari emoten, ta iñoiz, azken ordurako "atal" (mozkorra esateko) makalak arrapatzen dituez. SM Zirik 20.
azpisarrera-3
TXURRUTEAN. Bebiendo (ref. a bebidas alcohólicas).
Egun guztia txurrutian pasau ondoren [...] ba-zoiazen etxerutz. SM Zirik 74.
azpisarrera-4
TXURRUT EGIN.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (Añ). Sorber.
azpisarrerakoSense-4.2
b) + XURRUT EGIN. Beber (ref. generalmente a bebidas alcohólicas).
Ordurik geienian / egiten du txurrut. JanEd I 68. Ukalondua goratzia gustatzen zaiola maiz-xamar, txurrut egiteko. Moc Damu 24. Txoletik txurrut dagi. Goen Y 1934, 183. Pattar-botila bat hartu eta botilatik bertatik xurrut egin zuenean. Mde HaurB 36. Geitxo egin al dun / ezkutuan txurrut? NEtx LBB 351. Gaur ere egin al dezu / goizetikan txurrut. (In Uzt EBT 105 ). Tabernan txurrut polito eginda dagoenian. Gerrika 145.
azpiadiera-2.1
(Con dat.).
Antxen negon ba, txiki erdi baten kondarrai txurrut egin edo ez egin. Alz Burr 32.
azpiadiera-2.2
(Con bat ). Dar, echar un trago. " Txurrut bat egin dut (G-azp)" Gte Erd 289.
azpisarrera-5
TXURRUTERA. A beber. v. ZURRUTERA.
Tabernatara txurrutera, pelukerira apainketara, eta illunkaran tabernara. And AUzta 83.
azpisarrera-6
TXURRUT-TXURRUT (Onomat. del acto de tragar, de sorber).
Txurrut txurrut asi da / urlia edaten. Izt Po 65.
azpisarrera-7
TXURRUT-ZALE. Bebedor habitual.
Txurrut zaleari adiskide batek. Izt Po 65 (tít.). Arek txurrut zaliak, jan eztakit eingo eben, baña edan bai ugari. SM Zirik 42.
azpisarrera-8
ZURRUT BATEZ, ZURRUT BATEAN (baten Añ). De un trago, de un sorbo. "En un sorbo, zurrut baten" Añ (s.v. sorbetón).
Godalet bat pattarrez bete eta zurrut batez hustu zuen. Mde Pr 84. [Arrautza] zurruta batean edan zuan. And AUzta 49.
azpisarrera-9
ZURRUTEAN (V-gip, G-azp, AN-5vill). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 19; ZestErret. Bebiendo (ref. a bebidas alcohólicas). "Zurrutian ibilli, andar recorriendo las tabernas. Domeka egun guztian zurrutian dabiz, el domingo, durante todo el día, andan recorriendo las tabernas" Etxba Eib. "Illuntzero zurrutian ikusten dot" Elexp Berg. "Zurrutean ari dira goiz guztian (AN-5vill)" Gte Erd 19. v. EDANEAN.
Lanerako alperrak / pizkor zurrutian. JanEd II 76. Gure Tripaundi dago / beti zurrutian, / kupelan baztarrian / mozkortu artian. Ib. 92. Bereala asi ziran zurrutian; baita ere, ardoa tripara erortzian [...]. Urruz Urz 49. [Ardangelan bituta] beltzetik edo zuritik zurrutean. Ag G 165. Gizona zurrutian/ trabenan zorretan. Urruz Zer 107. Taberna-zulotikan / ez gerade erten; / egun guzin zurrutan / baso aundi beten. JanEd II 117. Kalian berriz ajolik gabe / zurrutian eta dantzan. MendaroTx 57. [Sagardotegian] batzuk, zurrutan, besteak, zerbait jaten. TAg Uzt 215. Nere andrea arrapatu nun / botillatik zurrutian. Auspoa 39, 65. Menditik jautsiko hizalarik, izigarri duk orduan tentamendua, phestan eta zurrutean, behere hautan bizitzeko. Larz Iru 62. Zurrutean eta istillua ateratzen ari diran bitartean. Lab SuEm 202. Gure aita gaur ere zurrutean eta jokoan ondo narrutu omen dute. NEtx LBB 66. Egun guzia taberna-zuloan zurrutean pasa. Ataño TxanKan 211. Jokuan, zurrutean eta apaldu, goizaldera arte. BBarand 172.
azpisarrera-10
ZURRUT EGIN.
azpisarrerakoSense-10.1
a) (V, G, AN; Aq 196 (G), Añ, Dv (V)). Ref.: A; Iz ArOñ (súrrut eiñ); Etxba Eib; Elexp Berg. Sorber; absorber. "Avaler" Dv. "Sorber" A. "Zurrut eizu, maittiorrek, esnia, apapara juateko, toma la leche, mi cariño, para que vayamos de paseo" Etxba Eib. "Esnea edo saldea, zipatxo bat edo beste eginda gero, zurrut egiten dogu (V)" DRA. "Ume, zurrut eizu esne ori oztu baiño len" Elexp Berg.
Patxin tratabiderik maitiarena zan, estu estu arkitzen ziraden nekazari gizajoari odola zurrut egitea. Apaol 93. I, Arrautzia! ixilik ez paago zurrut eingo aut! SM Zirik 56. Zergaitik ez ninduan lurrak zurrut egiñ nere oiñen azpira nere gorde biarreko sekretua kontau nebanian? Etxba Ibilt 488.
azpisarrerakoSense-10.2
b) Beber (gralmte. ref. a bebidas alcohólicas). "Zurrut in, alkoholdun edarirenbat irentsi" ZestErret.
Elizainak, emen aipatzen dutenez, mariordomuak , zurrut, entzun ta parre: etzuen besterik egin. A Ardi 34. Alkatea ta Iturgoien ere eztituk atzerenak izan zurrut egiten. Ib. 36. au gizon ari ziran alaitasun pozgarrian zaunk eta zurrut egiten. Aien jateko ekiñaldia! Muj PAm 39. Zurrut egiñaz alperkeriyan pasatutzen du eguna. Tx B II 173. Gizona zurrut lasai eginda / kantari dago alkiyan. Ib. 172. Tabernan dagozanean, bapo zurrut egin eta esaten dabe: [...]. And AUzta 77. Lagun zar eta adiskideakaz zurrut egin eta senditartean bazkaldu. Agur 4-8-1973 (ap. DRA ).
azpiadiera-2.1
(Sin egin expreso).
Kopak sarri jaso, / zurrut kurioso, / jarri animoso. AzpPr 28.
azpiadiera-2.2
(Con determinantes).
Orduko zurrut asko egiñak / berotutxiak buruak. Tx B 258. Biba Manuel, patroi leiala, / San Pedrotarren burua, / aurten zurruta lasai egizu, / badadukazu morua. Tx B I 191. Zurrut geiago egitiatik arraia saltzen asiyak. Tx B II 157. Gazuratik zurrut luze bat egin du. EG 1955, 92. Naiz asmo on batekin / irten gu etxetik / Esan bearra daukat [...] zurrut asko egiten degula goizetik. Basarri 147. Koka-kola edo zerbeza ontzi bat albuan, noz-beinka zurrut bat egiñez. Gerrika 207.
azpiadiera-2.2.1
(Con bat ). Dar, echar un trago.
Zurrut bat egin ondoren esan zuan: Aspaldian ez da sartu gure errian orrelako ardorik. Zab Gabon 35.
azpisarrerakoSense-10.3
c) " Zurrut eiñ. Se dice de hundirse una cosa, como un piso, por ejemplo. Sapaixak zurrut eiñ dau, aztun larregi jarri detselako gañian, se ha hundido el piso porque le han puesto demasiada carga encima" Etxba Eib.
azpisarrera-11
ZURRUTERA. "Guazen zurrutera, ordua da eta, vámonos a beber, que llegó la hora" Etxba Eib.
Nagia zurrutera / dua geienian, / artarako txanponik / aurkitzen daunian. Enb 182. Txitak olloloka inguratzen duten bezelaxe urbildu zitzaizkon danak etxekoandreari zurrutara. TAg Uzt 83. Itzotsak entzuten ziran ardandegian. Inguruko baserrietatik zurrutara joandako baserritarrak ziran. Ib. 269.
azpisarrera-12
ZURRUT ETA MAUMAU. "(G-goi), comer a dos carrillos" A EY III 231.
Zurrut eta maumau, txakurrak yango alau . (G-goi) "Trago y masticar, ojalá te coma el perro" . A EY III 231. Jan t'eran da jokatu / zurrut eta mamau, / sakelak badirau. Auspoa 54, 53.
azpisarrera-13
ZURRUT ETA MURRUT (G, AN-5vill ap. A), ZURRUT ETA PURRUT. "Beber un líquido, tomar sopa o caldo torpemente" A. v. ZURRU ETA PURRU (s.v. 1 zurru).
Ala ta guziz ere, jendeak, zurrut eta purrut, batak eztul, besteak doministiku, beñepein irentsi zuten kapelamaiñakoa baiño obea zan kafe ori. Urruz EEs 1914, 47.
azpisarrera-14
ZURRUT ETA ZURRUT. "Edan eta edan. Atsalde guztia zurrut eta zurrut pasau dou" Elexp Berg.
azpisarrera-15
ZURRUT-ZALE (A Apend). Bebedor habitual.
Umea bere eu lango zurrut-zalea izatea nai dok? A BGuzur 46.
zurrut
<< zulatu 0 / 0

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper