OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
alor.
etimologikoa
Etim. Cf. occid. arlo? Es siempre 'labrantío', no necesariamente 'pieza ya labrada', pero sí 'pieza destinada a serlo'. En la Navarra medieval su equivalente, es soro, diferente de landa.
Onom.: Con la pieza de Domingo Oxoa en Elcaalorreta. (1290). Arzam 98. Maria Sanchiz, la del alhorr. (1350). Ib. 23.
sense-1
1. (G, AN, L, BN, Ae, Sal, S; Lar, Añ (AN), Dv (Ae, Sal, R); -lh- O VocPo , SP, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv (BN), H), alur (Sal, R). Ref.: VocPir 112; Bon-Ond 138; A (alor, alur); Asp Leiz (manetu); Lh y Lrq (alhor); Iz Ulz , R 296 y 401; EAEL 67; Gte Erd 139.
Campo cultivado. "Guéret, champ labouré prêt en ensemencer. Lur alhor handi bat" SP. "Campo, los sembrados" Lar y Añ. "Heredad, tierra que se cultiva", "fundo" Lar. "Champ de terre labourable" VocBN. "Champ labourable, en général, délimité. [...] Alhorrerat guatzenian, quand nous allos au (travail du) champ" H. "Alúrrian ebaki diaguzu bélarra" Iz R 296. "Alúrren bústatako" Ib. 401. "Alorra manetu, arreglar la pieza hasta en los más pequeños detalles, v.g. caminos, sendas, una vez que ha sido sembrada" Asp Leiz (s.v. manetu). Iturriaga, en su ed. de 1846 del Urteco de Lizarraga de Elcano, malinterpreta bere alorgóntan (ms. 26v) y Jangoikoaren alorgóntan (ms. 26r), y transcribe bere alorga onetan (74) y Jaungoikoaren alorgaetan <alorgatean> (73) respectivamente, de donde infiere un tema alorga. De ahí pasa a Harriet "Alorga, champ de culture", de quien lo recoge a su vez Lhande. Este último cita tbn. a Hiribarren bajo esa misma entrada, como consecuencia de una lectura errónea de la abreviatura HN (haute-navarre) en Harriet, que interpreta como Hir (Hiribarren). v. soro, sail, GARI-ALOR, artalor.
Tr. Bien documentado en autores septentrionales y alto-navarros. Poco usado en guipuzcoano hasta bien entrado el s. XX (sólo en Iztueta y D. Agirre), cuando se extiende a las obras de este dialecto (¿por influencia de Orixe?); posteriomente tbn. se encuentra en algún autor vizcaíno como Erkiaga. La forma con aspiración (-lh-) es gral. en textos septentrionales. Hay alur en el roncalés Hualde y, salvo errata, allor en sendos ejs. de Mendiburu (IArg I 211) y Orixe (Mi 95) respectivamente, en ambos junto al gral. alor. No es frecuente en toponimia. En DFrec hay 112 ejs., casi todos con el significado de 'campo, materia'.
Alhor hartan hel badakit ereitera hazia. E 135. Iauna, khen dietzadatzu gogoetako harrak, / Landa behar alhorrari nola kharlolaharrak. EZ Man I 10. Zelhai loratua. / Baratze zarratua. / Salbatzaillearen alhorra. / Ordoki manaduna. EZ Man II 197. Jauna, zuk hazi ona eta garbia erein zenduen zeure landan eta alhorrean. Ax 120 (V 79). Nangoenean nozpait udalen, / Andreak, zuen alhor zabalen, / Nihaurenak gibel-emanik, / Et' egin-gabez hetan lanik. O Po 50. Et' eztezala desea, / Nehoren er' emaztea, / Alhor, motil, neskatoa, / Idi ez on gainerakoa. Ib. 54. Aurhide biren alhor-artean ungi dago zedarria. O Pr 55. Ongarri guti ekusten dute aren alorrak eta orren aintzura dute dituzten jorrak. Mb IArg I 81. Sartu zen aren alor ereinian. Ib. 201. Mündian ezta jenderik esparantzak zothükatzen eztütianik, khortian, palazioan, merkhatian, alhorretan, itxaso ta lür güzien dütü üñhürrien pare ibileraziten. Egiat 243. Au da tesoro altxatu gura Elizako alorrean (169). LE-Ir. Bere alhorretako fruitu joriak harrite batez herrauts bilhakatuak. Dh 156. Bere alferkeriak eta etxeko artha-eskasak hekien alhorrak agorrik geldi-arazten ditu. Ib. 197. Onen soro ta alorrak landuko dituzte beraren aide, adiskide, eta auzoak, beren berenkiak balituzketeke bezin ondo. Izt C 237. Aita hil zenian, / Seme hoiek alhorrian / Goizetik arratsera lanian / Egun guziez ari zian. / Urthe azkena beno lehen / Alhorrek doble eman zuten. Arch Fab 171. Alhor hori dela nekhe handikoa, / Horko labrantza ere gastu bizikoa. Gy 140. Zeruetako erresumak iduri du mustarda bihi bat, zeina gizon batek hartu eta erein baitzuen bere alhorrean. HeH Mt 13, 31 (Ip, SalabBN alhorrian, EvAN, Samper, Ol alorrean, Hual alurrian; Lç, He, TB, Dv y Echn landan, Ur, Or, IBe, IBk soroan, Ker soloan). Karrikan, alhorretan, etxetan Trinitate Saindua du bethi mihian. Laph 45. Gure aitaso kantabreak / Mende zaharrenetan / Gu orai gisa hedatuak / Alhor hautan beretan. Elzb Po 198. Ez liro gauza handirik / Eman alhor alferrak. Zby RIEV 1909, 108. Laborantzari ihesi / Hanbat seme alaba, / Ai, ondikotz, baitoazi / Toki arrotzetara; / Alhorrak larre 'ta sasi / Hara han daiten bara. Ib. 109. Denak lanerako soro ta alorrak inguruan dauzkatela ta zugaztiren bat aldamenean. (1898). Ag Serm 419.
(s. XX). Arratsalde aphaletan da ezagun, noiz eta ere, alhorreko lanetik lekora, gazteria ur keta baitoa edo abereen edanaraztera. JE Bur 37. Laborari bat ari zen baratzeko alhor batean ongarri hedatzen. Zerb Artho 673. Alorrak zikin, pentzeak berdin / uztak ez deusetarako. Etcham 123. Lohilakateko alhor batean golden ari zen hura, bere bi behi ederren ondotik. Barb Sup 147. Alhorrak, [...] ogi urhezkoz estaliak. Ib. 141. Alhorretako lanak ez derauk / bihotzean emanen min. Ox 143. Alor gorrien gaiñetik larratxori jolastiak. Mok 12. Alor edo landa batean zikina garai dela adiarazteko: zikinak galdu du, zikinak jana du. FIr 158. Azkonek eta erbiek kalte haundiak egiten zituztela beren alorretan eta mahastietan. Zub 82. Gure alorretan uso batzuek / oker aundiak ai dia. (B). Auspoa 97, 139. Ugarte deritzanez / itxas-erdiko legorra, / etxarte zeritzaken / ikusgai-alorra; / Lur emankorra; / baratza-sail itxia. Ldi UO 37. Alorrak (soroak), zuriturik daude igitarako. Ir YKBiz 71. Alorrak igar daude, ez mardul baratzak. "Los sembrados". Or Eus 246. Neure senar baldarko / laister ez da deustako; / alorrean landa zagun / txoriak aizatzeko. Ib. 67. Aizeño batek ogi-buruak parekatzen dituen bezala, gure alhor aberatsetan barna. Lf Murtuts 12. Goldio lizuna erreka agorretan. / Belar txutik ere ez alor txigorretan. SMitx Aranz 53. Gizaseme-alaben arteko alkartasun-alorrean, zerbaiten azia erein nai ebala zirudian. Erkiag Arran 83. Langille eske egozan alor landukak. Erkiag BatB 92. Guk ere landu ditugu / pentzeak eta alorrak. Xa EzinB 131. Etxaldeak berdin / alor ederrekin, / mahastiak urdin... Mattin 46. Bozkaria eta josta gaiten denak sanhoki, eskualdunki, arimaren alhorrak funditu gabe. Herr 26-6-1958 (ap. DRA). Mendi mazelak eta alhorretako on etziren lurrak. JEtchep 15. Alor, abere eta zugaitz-lantzeaz. Ibiñ Virgil 118. Korlizetako alorren lanzaleak faten zrelarik egordikoan aberen edaratra mando kurak sartzen zren baltsan erdialartio. ZMoso 39. Arrapatu nuen alorrean arto jorra ari zela. Etchebarne 66. Adibideen uzta emankorrago agertzen da alor horretan. MEIG VI 172.
v. tbn. In Hm 71-72. HU Aurp 110. TP Kattalin 191. J. Chabagno in Zerb Bahnar 5. Iratz 179. Zait Sof 64. NEtx Antz 30. Gazt MusIx 7. Onaind STeresa 95.
(Como primer miembro de comp.).
Bazuen zerbait diru ta erosi zuen alor zati bat. Mb IArg I 211. Alhor-xiloetarik kantazak, ottia! / Hirira nahi bada joan laboraria. Ox 150. Alor-mugako bi zumartxuri. '[Ils] prennent pour jalons'. Or Mi 113. I ez aiz astoa alor-mugatik bilatzeko ere. 'De la lisière'. Ib. 57. Liber, latindarrak orla deitzen zioten aurrenik alor-babesle zan Baki. Ibiñ Virgil 53. Alor-sailak ureztatzera berarekin etorri ziranei. Ib. 41.
(-lh- Dv, H), alur (-lh- BN-lab ap. A; Hb). "Carreau de jardin" Hb y Dv. "Baratze alhor bat, un carré de jardin" H. "Tablar, cuadro de la huerta" A.
sense-2
2. Campo, materia. v. arlo.
Euskal alorrean saiatzen geranok. Basarri XIX. Literatur alorrean ere lan egin zuen Caradar-ek. Mde Pr 257. Kulturaren alorrean. Ib. 235. Alta politikaren alhorrean baino are kaltegarriago izan zaiku Elizaren eragina spirituaren alhorrean. Mde Krit 33. Hi bezalako eme eder bat bere alorrean hamaika urteko neskato batek garaiturik izatea, ez dun paper ona jokatu komedia horretan. Mde HaurB 41. Egiñak, gertaerak, jakintsuaren alorra dira. Vill Jaink 78. Jakintzaren landan zerbait esplikatu dezake, Filosofiaren alorrean deus ez. Ib. 51. Buru-muiñen funzionamenduari dagokion zerbait, filosofuak epaitu ta erabaki nai baleza, bere eremu edo alorretik kanpo legoke. Ib. 68. Guzion begi-betegarri agertzen zaigu aren iakintzaren alor zabal eta zoragarria. Zait Plat 26. Iakintza-arloan aurkitu zuen gogoetalari aurrena. Ib. 10. Hiztegi alorrean, etimolojiaz egin diren lan sakabanatu eta axaleko asko kenduz gero, gainerakoa urria dugu. Arzam in PAlt EHizt 5. Euskal literaturaren alorrean. MIH 291. Kultur alorrean. (In MEIG VI 40 ). Irakasleen alorrean. MEIG VII 184. Zertarako saiatu behar du bere alorrekoak ez direnak ikasten? Ib. 183. Gramatika alorrean. MEIG VIII 95.
azpisarrera-1
ALOR-BIDE. Sendero, vereda. "Alhorbide (L, BN, S)" Lh (sin trad.).
azpisarrera-2
ALOR-BIDEXKA (Dim. de alor-bide). "Alhor-bidexka (S)" Lh (sin trad.).
azpisarrera-3
ALOR-GIZON (alhor- Dv A). Campesino. v. alortiar.
azpisarrera-4
ALOR-KANTA. Geórgica.
Alor kantak. (Georgikon). Ibiñ Virgil 67. Alor-kantak, Georgikon alegia. Ib. 23.
azpisarrera-5
ALOR-KARDU (alhor khardü S; Foix). Ref.: Alth Bot 6; A (alhorkhardu). "Chardonelle à feuilles étendues par terre, alhor khardia" Alth Bot 6. "Una especie de cardo" A. "Chardon [...] doux des champs" Foix.
azpisarrera-6
ALOR-LAN ( (L, BN, S)). Ref.: Lh (alhor-lan); Lrq /alhorlán/. "Travail des champs" Lrq.
Onaño alor-lan eta zeruko izarretaz ari izan gera. Ibiñ Virgil 82.
azpisarrera-7
ALOR-LANKA. Trabajando el campo. "Alhor-lanka (S)" Lh (sin trad.).
azpisarrera-8
ALOR-LILI. Flor de campo. "Alhor-lili (S)" Lh (sin trad.).
azpisarrera-9
ALOR-LORE. Flor de campo. "Alhor-lore (L, BN)" Lh (sin trad.).
azpisarrera-10
ALOR-PUSKA. "Alhor-puska (BN; GH IV, 7, 391), lot de terrain" Lh.
azpisarrera-11
ALOR-SORO (Sal ap. Darric sg. DRA). Campo sin cultivar desde hace más de un año.
alor
<< alokatu 0 / 0 alorreratu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper