Harremana

    Hiztegia letraka
    Ikus halaber
    Azpisarrerak (sarrerak) (103)
    hamar.
    Onom.: Miguel Periz Amarra. (1366) Arzam 100.
    I . (Numeral).
    (gral.; Lcc, Mic 6v, SP, Deen II 228c, Urt II 385, Ht VocGr 350, Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H (+ amar V, G)) Ref.: Bon-Ond 153; A; Lrq; Etxba Eib; Echaide Nav 355; EAEL 164; Elexp Berg .
     Diez. (El verbo tiende claramente a concordar en pl.; v. hamabi). "Hammer [sic], tzien" (voc. de Arnold von Harff, finales del s. XV). TAV 2.1.8 (amar en el voc. de Marineo Sículo (1533), ib. 3.2.4). "Amar, diez" TNum 296. "Hamar dira, ils sont dix. Hamarrak hor dire, les dix y sont. Hamarrek hala diote, dix le disent ainsi. Hamarretarik lehena, le premier des dix. Hamarri eman deraue, il a donné à dix" SP. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 387 ejs.
    Hamar manamenduiak. E 47. Ezen hura hamar hitzetan kontenitzen lizela. Lç Ins D, 2r. Urte bat eta bi, bost eta amar. Lazarraga B3, 1154r. Mandamentuak Iaungoikoaren legekoak dira amar. Bet 10. Amar mandamendu ohek enzerratzen dirade bidatan. Ber Doc 88v. Laudatzen da oraiño eman tuen hamar manuez. EZ Man I 12. Orai hamar bekhaturekin dihardukazu, gero ehunekin iharduki beharko duzu. Ax 84 (V 57). Hamar erreal dituen emazte batek. Ib. 549 (V 352). Samau bitzuk, eta amar serbilleta. Mic 15r. Amar Abe Maria. Cap 135. Hamar urthez eskoletan estudiatu dutenak. Ch III 43, 3 (SP, Mst hamar ). Eta bere aioak gau ta egun, amar egunean aren buruko aldetik aldegin etzuen. Cb Just 97. Bederatz aldiz joan zen Alemanira, amarrez Flandesa, zazpiz Italira, sei aldiz Espanira. Mb IArg I 196. Egorri zituen hetarik hamar Nabal gana. Lg I 286. Hilabeteko bigarren igantian haitatüren da hamar konfrai. Mercy 34.
    (s. XIX) Zer izango da amar, ogei, berrogei komunio gaizto egin dituztenentzat? Mg CC 251. Zetako emon euskuzan Jangoikuak amar atzak edo atzamarrak? Mg PAb 54. Amar urteko umiak bere bakijeez. fB Ic I 4. Ar bat asko da amar emerentzat. It Dial 100. Hamar urtheren galeretan nahi ükhen naie sarthü. Etch 234. Ekarri izan dituzte iñoiz, zortzi edo amar basaurdetaraño. Izt C 195. Zergatik lurrari josi etziñion, eta amar amar-errealeko eta gerriko eder bat emango nizkizun? Lard 200. Aintzinean hamar abere buru hazten ziren lekhuan orai badira hogoi. Dv Lab 92. Amarorzeko arrastelu bat einik. HerVal 188. Den baino ere hamar aldiz laburrago iduritu zitzaitan bide hori. Elzb PAd 35. Korrituban jarri nituben eta ainbeste korritu dute, ez dakitala noraño jun diran nere txanponak. Eman nituben euneko amarrian eta amarratu ez badizkitet... Sor Gabon 37. Lenen lenengotik da ezigatx mukerra, / amar illabetegaz jaioa da bera. AB AmaE 273. Hamar urterentzat desterratua. HU Aurp 91. Hamar urthetan ezari zian komentü batetan eskolatzen. Ip Hil 114.
    (s. XX) Arek biak, alkar artuta, amar dukat geiago kendu gura eutsezan Txomiñi. Echta Jos 245. Illabete eta amar egunian egiña da. Iraola 82. Moxolok amar arroako buzkantza dirudi. Ag G 375. Amar eskuak (sakeak), atzeak amaika, jaunak. A Ardi 139. Eruan eben Habanara, amar urte inguru ebazala bakarrik. Kk Ab I 84. Ez bietan, hamar aldiz! Ox 52. To, huna hogei liberako bat; hamar liberako xerri ttiki bat erosiko duk, merkatuan. Barb Leg 144. Bidian amar gizonek urtengo baleutsie be eleukiela atzerarik egingo. Kk Ab II 165. Andik amar minutura [...]. Or SCruz 42. Bederatzi amar urte zitularik asi zen eskolan. Or Mi II. Amar kilo pixuan galdu ditut. Lab EEgun 111. Amar aurren aita naiz ni ta / semiak amar baditu. Tx B II 60. Hamar edo amabi gizon. Zub 97. Amar toneladako ontzi batean. JAIraz Bizia 74. Laster, zortzi, hamar egunen buruan! Larz Iru 24. Iaz amar uso hil nituen / tiroan Burdin Gurutzen. Xa EzinB 118. Basarriak ain indartsu egon / dirade orain artian, / asko gutxitzen ari dirala / juan dan amar urtian. Uzt Sas 253. Amar egunen buruan. MIH 130. Duela hamar urte. MEIG IV 51. Amar dirade mandamentuak, / bitan daukie sartzia. Ayesta 105. Amar senide izan giñan. Zendoia 13.
    Ogeta amar edo berrogei mila marabidi. fJZ 99. Ogeta amar urtean. Lazarraga A24, 1196v. Gizonak [...] behar luke hogoi urthetan izan laster eta arin, hogoi eta hamarretan indar eta sendo. Ax 191 (V 129). Hogei eta hamar urtheren üngürünia zütükiano. Bp II 35. Eskuarak hirur hogoi eta hamar urthez eztuela mudantzarik bathere errezibitu. ES 108. Ogei ta amar urtean konfesatu gabe bizi zan. Cb Eg II 196. Bada gure bizia geienaz ere irurogei ta amar edo larogei urtekoa da. Mb IArg I 320. Hil-arazi zituen bere hirur hogoi eta hamar anaiak, batez landan. Lg I 216. Zillarezko ogei ta amar dirutan. Ub 86. Judasek saldu zuan Jesus ogei ta amar dirutan. AA I 424. Balijo dau geijen geijen eun da berrogeta amar dukat. Astar II 168. Joko aldi bakotxian ogeta amar dukat baino geijago jokatu ezin legiz. fB Olg 29. Urtean eun ta berrogei ta amar dukateko errentarekin. Izt C 452. Il zanean eunda amar urte zituen. Lard 119. Paristik ogeita amar legoara. Aran SIgn 69. Ogei ta amar dirutan / egiñik tratua, / Judasek saldu zuan / Jaungoiko justua. Xe 354. Gizon bat zen lerdena, luze eta mear, ogeita amar urteren ingurua nonbait an zukena. FIr 131. Otsailaren lena zan. Larogeita amar lagun zitun Santa Cruzek oso biozgabetuak. Or SCruz 71. Ehuneko hirurogei eta hamarrek. MIH 184.
    Euneko seian, amarrean edo geiagoan. AA II 188.
    Ogei ta zortzi urte mutillak / eta laster amarrian, / laster andria artzeko ere / sasoi onen samarrian. Uzt Sas 188.
    (En expresiones del tipo hamarre(ta)tik bat, hamarretarik bederatzi... ). (Uno, dos, tres...)de cada diez. Cf. infra HAMARRETIK-BATEKO.
    Eta arla zerengatik etzuen nai eman amartarik bat kentzen dizkio Jainkoak bedratziak eta gelditzen da pobre. SermAN 7. Amarretatik bat apaizentzat. Ub 188. Jaunaren grazian jarri diranetatik amarretatik bik iraungo balue bizitza onean. AA III 425. Amarreti iru bidar ezdiriala etxian sartuten, pekatu mortala dan gauza ezainen bat irago bagarik. fB Olg 124. Amarrenen izenian aituten da amarrik bat. Astar II 244. Bada amarrenaren izenak berak diñoan legez, artuten daneti amarrerik bat zor jako Yaungoikoaren Elexari. Añ EL2 139 ( EL1 131 amarretarik bat ). Dauzkidan penen amarretik bat / ez dizkat manifestatzen. Xe 268. Ezen zer gerthatzen da hamarretarik bederatzietan? Arb Igand 20. Izaitez hamarretarik bederatziak, eta guziz langile gaizo edanak beretuak hilen dire adin hortara gabe. HU Zez 206. Hamarretarik bederatzitan. Ib. 176. Oraiko neska gaztiak / Amarretarik zortziak / Pretensionez betiak. LuzKant 19. Eman zitun makillakoak, baiño esaten duten amarretatik bat ere ez. Or SCruz 10. Jende publiko danak / ezin kabituan, / amarretatik zortzi / kontra banituan. EusJok 85. Pasadizuen amarretik bat / alare ez det kontatu. Ib. 42. Kolka txarraren azpian dauden / txito urrikalgarriyak, / amarretatik bost iltzen dira, / beste bostak elbarriyak. Tx B I 133. Lekerikak ziraustan: nik amarretik lau... / Onenbeste daukanik Muxikan ete dau? Enb 93. Amarretik bederatzi aldiz. Vill Jaink 120. Aire tristea dute hamarretik zortzik. Xa Odol 254. Abereei dagokienez [...], hamarretik bat Jaunari sagaratuko zaio. BiblE Lev 27, 32. Taloa eta ogia, etxean eginda, eta babarruna beltza amarretatik bederatzitan. JAzpiroz 201. Egunkariak egunero irakurri bai, baña gerra baten, bai batekuak nai bestekuak, amarretik bat egi. Gerrika 82.
    v. tbn. Hamarretik: Etxde JJ 185. Hamarretarik: Zerb Azk 32. Larz Iru 26.
    Amarretariko bat negarrez asi zan. EgutAr 16-8-1957. (ap. DRA )
    Hogoi libera hamarren! JE Bur 27. Eun amarri, ezetz ireganatu uso ori. NEtx LBB 148.
    (Con valor indeterminado de 'muchos'). " Hamar aldiz errana diat (BN-ciz-arb, S)" Gte Erd 221.
    Hobe da batekin zoazin parabisura, hamarrekin ifernura baino. Ax 248 (V 167). Ezkonduak [nai luke] ezkongai, / ezkongaiak senar, / ezagutzen ditut nik / onelako amar. It Fab 164. Hagitzez batik-batean, hobe dela ukhaitea, / Sos bakhar bat eskuetan, / Ezen ez hamar menturan. Gy 83. Gelditu da tranbia, baña lau atera badira, sartu nai dute amarrek. Iraola 21. Datorrela bere andria; mingañ kontu oietan, gizonak alako amar badaki. Ib. 96.
    (Seguido de errealeko, soseko, pezetako... ). " Amar-errialekua, moneda de plata, que valía un escudo o dos pesetas y cincuenta céntimos. Amar-errialekua emon zetsan eskupera " Etxba Eib. "Amar errialeko, [...] moneda de diez reales. Gure mutikota bazien oinddio amar errialekuak" Elexp Berg. v. HAMAR ERREALEKO (s.v. 1 erreal), HAMAR LIBERAKO (s.v. libera), HAMAR SOSEKO (s.v. sos).
    Amar amar-errealeko eta gerriko eder bat emango nizkizun. Lard 200. Eman omen zioten amar pezetako bat ta bazkari ona. Sor Bar 45. Eman zion etxeko andreari hamar-soseko xuri bat. Elzb PAd 34. Amar errialeko bat. Itz Azald 8. Bere xerriari beharrian egiten dio hamar liberakoaren heineko xilo bat [...]. Barb Leg 144. Huna hamar sosekoa, andre! Ib. 143.
    v. tbn. Hamar soseko: HU Zez 39.
    II . (Uso sust.).
    1. "Sus predecesores que tuvieron el dicho cargo [...] a los cuales llaman en dicho lugar la decena, dichos en vascuence amarrak" (Ituren, 1536) ReinEusk 29. v. HAMAR-GIZON.
    2. (Ref. a las horas). " Hamarrak, dix heures du matin ou du soir" Dv. " Hamarrak dira, il est dix heures (las diez esp.)" H. v. HAMAR OREN, HAMAR ORDU.
    Egunik falta bagarik / beti da orraztuten / etxeko jende guztiya / amarrak baño len. DurPl 48. Amarrak jo artian. Ib. 61. Xuxen-xuxena orenak yotzen zituen hamarrak. Hb Egia 3. Pattarra goizetikan / Zait neri gustatzen, / Ondorian badakit / Pipatxua artzen / Amarretan galanki / Ardua eraten. Moc Damu 32. Amarretako jeikitzen bada / armariyua iriki, / arropak artu, amaiketako / apainduko da ederki. Xe 262. Seiretan asi eta amarrak artean. AB AmaE 313. Jo zuten amarrak, jo zuten amabiak, jo zuten ordubiak, eta etzan mendikoen berririk. Ag G 203. Amarrak aurretxoan. Echta Jos 249. Amarrak elizan jotzen. A Ardi 25. Hamarrak ondoan ikusi nuen pertz handi batean zerbeit ekartzen zaukutela. StPierre 28. Gabeko amarrak jo eben. Altuna 78. Amarretan, jakiña, Meza-nagusia. Muj PAm 8. Amarrak gañean ditugu. Goazen. Lab EEguna 110. Gabeko amarretarako Lesakan nintzan. Or SCruz 98s. Ortzialian hamarretako huna. PierKat 51. Zure billa gabiltz amarrak ezkero. TAg Uzt 271. Egun batzuetan kanpoan izateko gauzak antolatu zitun eta amarretako egazkarin joan zan. JAIraz Bizia 92. Goizeko zazpitatik amarrak arte. Etxde JJ 249. Goizeko hamarrak edo ziran. Osk Kurl 111. Zer tenore da? Hamarrak abantxu. JEtchep 100. Gaueko hamarrak arte. Arti Ipuin 58. Amarrak: aldeko ataien abarrak. (G-nav). Inza NaEsZarr 147. Amarretan guatzian ago: obeki lenago, geroago baño. (B). Ib. 2114.
    v. tbn. PE 112. Zab Gabon 35. Iraola 118. Enb 194. Kk Ab II 37. Anab Aprika 101. Arti Tobera 280. Izeta DirG 32. Alzola Atalak 57. Uzt Sas 266.
    Amar-amarretan, kanpaiak dilin dolon atsegintsuan [...]. Ag Kr 46. Amar-amarretan izan zan elizkizuna Debako jauretxe nagusian. Etxde AlosT 77.
    (Expresiones que significan 'hacia las diez', 'alrededor de las diez').
    Bada etzun zinian bart amarretarunz. Mg PAb 115. Bada gabez ez ibilterren egin leike jatorduba amarretarunz. Astar II 238. Igande goiz batean Bergarako plazan eta amarrak inguruan [...]. Apaol 107. Goizeko amarrak aldean. Ag Kr 59. Hamarrak irian joiten da xilintxa bat. JE Bur 172. Pernandok berak eraman ziyon / gabeko amarrak aldian. Tx B I 156. Besuak agiriyan / kolkuan petxera; / amarrak alde arte / ez datoz etxera. Tx B II 108. Horra nun oihu bat aditzen dugun hamarrak alderat. Zerb Gerlan 97. Amarrak alde ortarako Mauleren ataurreko Sorhuetara eldu zan. Etxde JJ 121. Goizeko amarrak ingururako. Bilbao IpuiB 185. Gaubean amarrak alde ortan iritxi giñan. Salav 90. Goizeko amarrak inguru ortan. Uzt Noiz 17. Gaueko amarrak inguru ortan egin genduan azkeneko jatekoa. Alkain 134. Huna nun arratsean hamarrak airean heldu den azken hatsetara. Etchebarne 145.
    v. tbn. Hamarrak aldean: Sor Bar 20. A Ardi 134. Anab Poli 100. Hamarrak aldera: Izeta DirG 27. Hamarrak inguruan: AB AmaE 329. Barb Leg 131. SM Zirik 26. Hamarrak irian: Mde HaurB 56.
    Amar da erdietan. A BeinB 44. Gosaldu ta apaindurik / amar da erdietan / euren Iaun-ordeagaz / egozan berbetan. Azc PB 142s. Ta amar ta erdietan ere bideztiak ageri ez? A Ardi 49. Amar ta erdiyetan emongo dautsozue gexuari kollarakada bat botilla onetan dagoanetik. Kk Ab II 49. Amar t'erdiyak dira / bastante berandu, / Meza nausiya ere / onezkero eman du. Txintxua ( in Tx B 122 ). Amar t'erdiyetan zan bandua / aposturikan etzala. EusJok 92. Amar ta erdijetan Jaupa nagusija. Enb 86. --Zer ordu da? --Amardaerdiak. TAg Uzt 271. Amarterdiak inguruan. Ugalde Iltz 19. Zinemara amar t'erdietako iritxi gaitezen. Izeta DirG 25. Aizu, Manuel, amar t'erdietan / dago meza nagusia. Uzt Noiz 18. Jo Baigorriko meza nausirat, hamarrak eta erditako. Larre ArtzainE 83. Hamar t'erdiak dira. MIH 188.
    v. tbn. JanEd II 142. EusJok 92.
    3. (Ref. al día del mes).
    Aphirillaren hamarrean. INav 162. Hortarakotz hauta daitezke ilhabethearen hamarra edo hogoia, edo hetarik igande hurbilenak. MarIl 21. Garagarrillaren amarrean. Izt C 493. Aboztuaren amarrean. Lard 546. Bainan nork eginen du ene paga hilaren hamarrean? Hb Egia 21. Ekhañaren hamarrian. CatS II. Hilabete hunen hamarrean. HU Aurp 171. Eguna allegatu zan / illen amarrian. EusJok II 163. Urriaren hamarra arte nihork etzaukun deus galdetu. Zerb Gerlan 111. Azaroaren hamarrean. Ardoy SFran 39. Gero, joaiten ziren maiatzaren hamarra airean, ardiak ekartzen zituztelarik. Etchebarne 38.
    v. tbn. PE 40. Elsb Fram 97. AzpPr 37.
    1216gn urteko Maiatzaren ogei ta amarrerako bildu zitezela al zutenak Asisen. Hb Egia 159. Uztailaren hogoi ta hamarrean. Laph 249. Elizak urte artan maiatzaren ogei ta amarrian zelebratzen zuan Espiritu Santuaren etorrera. PE 159.
    v. tbn. Jaur 387. Arb Igand 127.
    4. (Ref. al año).
    Mende hau zitekela bere hamarrean. Hb Esk 146.
    Mila zortzi ehun eta hogoi eta hamarreko uztail egunetan. MarIl 91. Hiruetan hogoi-ta hamarreko gerlan. HU Aurp 174. Milla berreun ta amarrian. Bv AsL 175. Mila zortzi ehun eta hiruretan hogoita hamarrean. Zerb IxtS 111.
    5. (VocBN, Gèze, H). Decena. v. hamarreko.
    Lehenbiziko hamarra erraitean. Harb 47. Azkeneko hamarraren azkeneko bihi larrian. Ib. 44. Oilar bat aski da oilo hamar baten, hamar gizon ez emazte baten. O Pr 356. Azken hamarraren buruan den bihi larrian eskerrak emanen diotzatzu Iainkoari, zeren eman derautzun grazia Xapeletaren erraiteko. SP Phil 547 (He 555 hamarrenaren). Dá adbertitzéko, komunkiró errezatzen dugun errosarioa borz amarrekoa eztéla baizik partebát irugarrena, ezi sanduak paratuzue amaborz amarrekoa, berexis amar bakotxa gloria ta aitagurearéki. LE Bail 219s.
    6. " Hamarra, la dixième partie" SP.
    7. Número diez.
    Amar omen ziran zeruko izarrak (amarra zenbaki betea zalako) [...]. Gazt MusIx 69.
    HAMAR-HAMABI. Diez o doce.
    Lurdesko inguruak amar amabi urtean lengo antz guzia galdu zuten. Goñi 106s. Amar amabi auzo-errietan saldu ebazan nire nagosiak millaka. Or Tormes 115. Amar-amabi arraultze. Or Mi 22. Azkenerako amar-amabi baño geiago eztira izango. Eguzk GizAuz 64. Oiaren gañean zabaltzen zitun amar amabi ator. JAIraz Bizia 20. Aren barruko amar-amabi paperen artean. Lek SClar 109. Amar amabi lagun dagokioz begira. Erkiag BatB 175. Hamar hamabi orenez galde eta galdeka. Larz Senper 70. Amar amabi juntatzen dira. Uzt Sas 296. Amar-amabi kilometroko ibillaldia. AZink 127. Amar-amabi urte geienez eukiko nituan. Etxabu Kontu 90. Guztion artean amar-amabiko sendi adoretsua osotuko dau. Onaind STeresa 68. Lehenik bere hamar-hamabi elizetaz eta horien zerbitzuaz arta hartzen du. Larre ArtzainE 319.
    Kartera kendu zidan, amar amabi milla errealekin. Or SCruz 93. Euskel-Erri osoan amar-amabi milla ale ez ote ditezke saldu. Ldi IL 71.
    Berrogei ta amar-amabi urtedun gizon azkar, masal, beltzez jantzi bat. A Ardi 107. Ogei ta amar-amabi urte / izango ziñun orduan. Uzt Sas 128.
    HAMAR-HAMAIKA. Diez u once.
    Igez ta aurten alkartu gara / Diputaduak eiteko, / Amar-amaika probintziliak, [sic] / Bost gitxienez Korteko. Enb 62. Amar amaika urteko aur bat agertu zitzaidanan nere aurrean. Or QA 94. Amar-amaika urteko mutikoak. Erkiag BatB 19. Gaur arte bera dago, amar-amaika urte geruago. Gerrika 243. Hamar hameka urtetarik goiti zer ez da pasatzen haurraren gogo-muinetan. Larre ArtzainE 107. Jaunartze aundia egiten genduan / amar-amaika urtekin. Insausti 78.
    HAMAR BAT (V, BN, S; SP, VocBN, Dv, H). Ref.: A; Lrq. "Hamar bat eskutu, une dizaine d'écu" SP. "Hamar bat saski, une dizaine de corbeilles" H. "Hamar bat (BN), amar bat (V, S), unos diez poco más o menos" A. v. HAMARREN BAT.
    Zeren ezpaitira hamar bat hitz edo baizen. Ax 18 (V 9). Handik hamar bat egunen buruan. Lg I 287. Amar bat kana. Zav Fab, RIEV 1907, 535. Hamar bat hilabetez. Etch 142. Uda-azkenean amar bat ardi zar izango ditu saltzeko. Izt C 170. Pozik emango nituzke amar bat ontzako. Ag G 88. Hamar bat pilotari tugu ferietan, / Arrotz ezdeus batzuen diruaren puntan... Ox 180. Hamar bat zaku edo zorro betherik. Barb Leg 139. Heltzearekin, hamar bat haur itxura-gaiztoko lotzen zaizkigu oihuka. JE Ber 20. Liberalen eskuetan amar bat gizon uzten zitutela. Or SCruz 63. Galanki sufrituta / amar bat urtian. Tx B II 103. Garai hartan gure arrebak amar bat urte zituan. Salav 24. Ermitaren barruan bazeuden amar bat lagun. Alkain 38. Bainan nik joan behar nuen hamar bat kilometra urrunago. Etchebarne 77. Amar bat egun edo olan geroiazan San Luis orretan. Gerrika 81.
    v. tbn. Hb Egia 25. Elsb Fram 127. HU Aurp 183. A Ardi 134. FIr 155. Zub 54. Munita 41. Etxde JJ 254. Txill Let 145. Zerb Azk 84. Mde Pr 61. JEtchep 36. Ugalde Iltz 27. BEnb NereA 47. Alzola Atalak 118.
    Zortzi-amar bat zentimetroko zotz bat. Munita 150.
    Han aurkhitzen ziren hogoi eta hamar bat presuneen baltsan. Lg I 265. Pasa zan larogei ta amar bat oñian. Ud 153. Orai dela berrogoi-ta hamar bat urte. HU Aurp 162. Irurogei ta amar bat urte / badaduzkat bizkarrian. Tx B II 70. Piñudiak betetzen zuan lurra irurogeita amar bat area. Munita 66. Doidoia ehun-eta-berrogoita-hamar bat urtetaraino. Zerb Azk 17. Orai direla hogei ta hamar bat urthe. Osk Kurl 9. Berrogoi eta hamar bat urte badu ene emazteak, / berrogoi eta hamahiru nik iragan udan beteak. Xa Odol 303.
    v. tbn. Dv Lab 20. Hb Esk 164. Jnn SBi 42. Azc PB 65. Barb Leg 147. JE Ber 8. JEtchep 34. Salav 96. Ardoy SFran 242. Casve SGrazi 11. Xa Odol 303.
    ( Hamar bat mila, hamar bat milioi ).
    Hamar bat milla gizon. Echag 23. Amar bat milloiko piñu-salla ipiñi zuten. Munita 25. Urtean amar bat milla pezeta ematen dizkio gutxienez. Ib. 116. Amar bat milla duro. Uzt Sas 236.
    Hogoita hamarbat mila arima zitaken Lapurdin orduan. Zerb Azk 94.
    HAMAR DUROKO. Moneda de diez duros.
    Illeroko amar duroko bat emanaz. Ataño TxanKan 263. Amar duroko txar arengatik berdin izango nintzala. Ib. 264.
    HAMAR ETA ERDIKO. "Diez y ocheno, moneda, amar ta erdikoa" Lar.
    HAMAR EHUN (amarrein R-uzt ap. A; amarrehun L, S, arc. ap. A; h amehun SP (que cita a O) A). Mil. "Por mil dicen mila, derivado del latín, y otros amareun" TNum 298. Cf. Tx B II 225: "Amar eun justuak izate'itu millak".
    Jainkoak gu amarreun aneurkin gorago edo berago sortu baginduzen ezkiñan biziko; ondoen biziko giñan tokia ondotxo neurtua jarri zigun. TGarbiz EEs 1929, 103.
    HAMAR-GIZON. "(V-arr), aguacil que en otro tiempo recogía los diezmos" A. "Erderazko alguacil esateko berba asko daukaguz: amabia ta merinoa (Gipuzkoako Goierrin), amar-gizona (Aramaio-aldean), amarren-gizona (Oñatin bertan)" A Ezale 1897, 62n. v. amabi, HAMARREN-GIZON.
    HAMAR GUTXI (Ref. a la hora). Menos diez (minutos).
    Amarrak amar gutxi. GAlm 1956, 34 (ap. DRA ). Gero, seirak amar gutxi zirala, Mirenen etxera jo dut. Txill Let 52. Amarrak amar gutxi ziran. Uzt Sas 266.
    HAMAR MILA (V, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R-uzt ap. EAEL 183). Diez mil.
    Legionea zen jendarmesezko banda bat, ordinarioki hamar milla oinezkoren eta borz ehun zamarizkoren kontukorik. Lç Decl ã 4v. Ikhusten du eta ikhusiko du nola milla urthez, eta hamar millaz penatzen den. Ax 140 (V 92). Nola egin liteke hamar milia eskutu kobratzeko. Volt 195s. Munduko aize guziak eta amar mill idikik ere ez dute igituko dagon tokitik. Mb IArg I 198. Hamar milla gizonekin. Lg I 203. Saulek milla, Davidek amar milla ill ditu. Gco II 69. Amar milla ardi. Izt C 169. Amar milla gizon bizkorrenak artuko ditut. Lard 198. Ilhabete bakhar batez, hamar mila pagano bathaiatu zituen. Laph 202. Bildu zituzten amar milla erreal, erosi zuten etxea [...]. Urruz Urz 21. Hamar mila liondarrek nola galdu zuten bizia. Elsb Fram 118. Amar mila ogerleko. Azc PB 313. Belzebüten mithila eztüt ahatzeko / Amanda hamar mila beitü phakatüko. Xikito 10. Amarmilla ogerlekoan erabagi eben etxaguntzaren balioa. Echta Jos 363. Amar milla talentu. Ir YKBiz 258. Amar milla pezta. Tx B I 225. Amar milla laurleko biltzen ezpadira. Ldi IL 106. Amar milla, 10000, baserri ditu oraindik zabalik Gipuzkoak. Munita 10. Amarmilla euskal abizen. Alzola Atalak 130. Amar milla durori / zuk bai gogor eldu. Uzt Sas 236.
    v. tbn. EZ Eliç 286. EgiaK 88. SP Phil 19. He Io 19, 19. Gy 83. Goñi 63. Ag G 124. Barb Sup 131. Enb 32. Kk Ab II 125. ABar Goi 36. Akes Ipiñ 24. Bilbao IpuiB 100. Gand Elorri 221. Zerb Azk 58. Ardoy SFran 318.
    Euskel-Erri osoan amar-amabi milla ale ez ote-ditezke saldu? Ldi IL 71.
    (Con valor indeterminado de 'muchos').
    Baina adizazu ene hitza, eta eztuzu axolarik izanen munduko erranez hamar milla balira ere. SP Imit III 46, 2. Hura ioanez gero, hamar milla konsolazione izanen tutzu. SP Phil 431. Betoz nere gañera amar milla makill. It Fab 44. Mendekantzak ditu / hamar mila musu, / eun mila ta piku / begitarte mutu. Arti MaldanB 220. Aitorleari, estu ta larri, amar milla aldiz egindako galdera berrituko zion. NEtx LBB 47. Izpilua hamar mila zatitan erdibitu zaiku. Lasa Poem 108.
    Haién balioa estimaturik eriden zezaten berrogei eta hamar milla dinerorena. Lç Act 19, 19. Kutxan bazeuden ogei ta amar milla dukat bezala. Mb IArg II 270. Berrogei ta amar milla Betsamita. Cb Eg II 172. Kastigatu zuen irurogei eta amar milla personaren eriotzarekin. Gco II 18. Ill zituezan ogeta amar milla. Ur MarIl 51. Eskaintzen diotzate berrogoi eta hamar mila; bainan ezdu ardit batez ere yautsi nahi beherago. Hb Egia 18. Berrogei eta hamar mila khiristien aitzinian. Ip Hil 18. Larogei ta amar milla durotik gora. Alz Txib 86.
    v. tbn. Brtc 108. AA I 434. Lard 113. Dv Lab 295. Arr May 174. Elsb Fram 116.
    ( Hamar milatan hamar mila ).
    Eta zen haién kontua hamar millatan hamar milla eta millatan milla. Lç Apoc 5, 11 (He millaka eta millionka, Ip mila miliuka, BiblE milaka eta milioika ).
    "Cuento de cuentos, amarmillatan eun milla, milloi bat milloi " Lar.
    ( Hamar milatan mila ). v. HAMAR MILIOI.
    Urte orretan irabaziko lituke irur ogei ta amar milletan mill ta geiago otxin ta ezkutu. Mb IArg I 161.
    HAMAR MILIOI. Diez millones.
    Amar milloi edo amar milletan mill ta geiago hereje. Mb IArg I 198. Hamar miliun martirez goiti ikusi dute lehen hirur mendek. Zerb IxtS 98. Amar milloiko piñu-sail ederra zearo ondatu zuten. Munita 26.
    Egia da badituela ehun eta hiru hogoita hamar miliun adoratzaile. Hb Egia 65.
    HAMAR HOGEI. "Otros dicen por ciento bostogei [...] y después van multiplicando [...] amarogei, doscientos" TNum 298.
    HAMAR-HOGEIREN BAT. Unos diez o veinte.
    Kezkatan dauden hamar-hogeiren bat [linguista] . MIH 204.
    HAMAR-OIN. "Tornadura, medida de diez pies, amaroin" Lar.
    HAMAR ORDU (Pl.). Las diez. v. HAMAR OREN.
    Amar orduak emon dabela / ezin kenduta bururik. Azc PB 117. Amar orduak inguru ziran. (Amar orduak, arratsaldeko lauak gutxi gora-bera). Ir YKBiz 53.
    HAMAR OREN (Pl.). Las diez. v. HAMAR ORDU.
    Hamar orenen inguruan. Dh 56. Dathorla herriko-etxeko salara hamar orenak baino lehenago. Elzb PAd 76. Hamar orenak eta hogoi eta bi minuta ziren. Elsb Fram 111. Goizeko hamar orenetarik hasirik, arratsaldeko bost orenak artino. Ib. 78. Ezpaitziren oraino hamar orenak baizik. Jnn SBi 145. Hamar orenetako heinean. Barb Leg 142. Hamar orenak jo aintzin. Lf Murtuts 30. Hamar orenetako oro oherat igorri zituen. JEtchep 98. Jo eskolarat hamar orenak artio. Ardoy SFran 87. Hamar orenetan, apairua. Ib. 88.
    Hamar orenén ingurua zen. Lç Io 1, 39 (He egunaren hamargarren orena, BiblE arratsaldeko laurak aldea ).
    HAMARREN BAT. Unos diez. v. HAMAR BAT.
    Amarren bat urte Jerusalenen igaro zituen. Lard 535. Amarren bat bidar atara eban leiotik burua. Ag Kr 50. Hamarren bat urte iraun zuen zeingehiagokan. Mde Pr 235. Hamarren bat gaedhealtacht badira. Ib. 238. Linguistikak arras bide berriak hartu ditu duela hamarren bat urte. MEIG VII 106. Hamarren bat kilometro badituenez gero luzeran. Ib. 113. Hamarren bat urtez aurretik pentsatuak baldin badaude, orduan eta hobeto. Ib. 164. Nik amarren bat urte nituan. JAzpiroz 18. Beste amarren bat saloian atzerago jarrita. Gerrika 232.
    Urteak eun da berrogei ta amarren bat ote ditun. Munita 45. Luzean bai ogei ta amarren bat metro. Ib. 64. Orain berrogei ta amarren bat urte. Ib. 103. Hoge'ta hamarren bat erdeldun. Osk Kurl 115. Batasun hori zuen oihu larriz eskatzen duela berrogei ta hamarren bat urte. MEIG VIII 56.
    HAMARRETAN (SP, H). Diez veces. (Empleado tbn. con valor indeterminado 'muchas veces'). "Dix fois" SP.
    Aita batek bere semea behin, biatan, hiruretan edo hamarretan mehatxatu duenean. Ax 424 (V 274). Hura hamarretan irakurri eta ehunetan irakurtzen badut ere, bethi iduri dagot geiago erraiten derautala, lehen erran derautan baino. SP Phil ã 2v. Galde, ez behin, bietan edo hamarretan, bainan ardiets dezazuken artean. Brtc 186. Arrantza txarra dute; sarea hamarretan aurthikitzen dute urerat, eta hamarretan hutsa altxatzen. Laph 216. Dugun edan / hamarretan / Aberats gira gau huntan. Elzb Po 204. Ez bietan, ez hamarretan; ixil-arazi arte, tapatu arte. HU Aurp 113. [Metsikon] behin irauli duten lurra hemen hamarretan arhatu dena baino hebeki da. Zerb Metsiko 342. Galde hori alferretan / Egun oroz hamarretan! Etcham 108.
    HAMARRETAN HAMAR. Cien.
    Ehun urthe... hil dela aphez saindu bat, hamarretan hamar urtheren buruan, haren izenak bethetzen baitu oraino mundua bere omen ederraz. SoEg Herr 30-4-1959 (ap. DRA ).
    HAMARRETAN EHUN. "Mille, hamarretan ehun" SP (s.v. hamehun).
    "Cuento, millón, amarretan eun milla " Lar.
    HAMARRETAN HOBEKI. Diez veces mejor.
    Ixtorio pollita, gure adixkide gazteak orai hamarretan hobeki erraiten duena, segur! Zerb Azk 41.
    HAMARRETIK-BATEKO. "Diezmo. Eta siñaletzat zutik jarri doten arri au izango da Jaungoikuan Etxia, eta eman deirazuzen gauza guztietatik, amarretik-batakua opa deutsut zuri (Gen 28, 22)" Etxba Eib. v. hamarren.
    HAMAR-URTE. "Decenio, amar-urtea" Lar.

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    pin up casino- Online casino in India

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper