Harremana

    OEH - Bilaketa

    5777 emaitza gizon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (103)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    lur.
    tradizioa
    Tr. Hay luur en Olaechea, Zuzaeta (157, junto a lur (157)), fray Bartolomé, Astarloa, J.J. Moguel, BBatzarN y en el baztanés FamInst.. En DFrec hay 805 ejs. de lur.
    Onom.: En Lurgorrieta. (1283) Arzam 332.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, IC 442r, Volt 120, Mic 9v, SP, Deen I 218, Urt I 6, Ht VocGr, VP 57r, Lar, Añ, Arch VocGr , Gèze, Dv, H); luur ( VocCB , Dv (V), H (V)); luhur (BN-baig) Ref.: Bon-Ond 138; VocPir 100; A; Lrq; Iz Als; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 106; Gte Erd 214; ZestErret .
     Tierra. "Hundirse la tierra, lurra unditu" Lcc. "Terre dégagée, lur eroxia" Ht VocGr 348. "Tierra, elemento" Lar, Añ. "Hocicar, hozar la tierra, lurra muturkatu" Lar. "Lurrean (G-bet), bajo tierra" Zt (comunicación personal). "Palatara bat lur (BN-arb)" Gte Erd 214. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
    Lur[r]ak dak[a]r og[...]. PaterN 2. Azpian lur otza, gañean arria. MLastur 4. Gorputzori usteltzera lur hotzian egoizten. E 27. Berze parte bat eror zedin lekhu harrizuetara, non ezpaitzuen lur anhitzik. Lç Mc 4, 5. Lurra bigunago, haarra barrunago. RS 400. Ez lur [Sodoma] estaltzeko, eta ez ur garbitzeko. Ax 380 (V 250). Zure haragiaz egiten du lur. Tt Onsa 63. Emen, lur guti onetan, / dago Erregea sarturik. Aleson 1s. Laur elementiak: süia, airia, hura eta lürra. Bp I 84. Goaja handiak lurra arrobatuz. ES 93. Bertze parte bat erori zen toki legartsuetarat, zeiñetan ez baitzuen bihiak lur hainitzik. He Mt 13, 5 ((Lç lur-barne;) (en las demás versiones lur)). Lurrez zikindu. Mb IArg I 293. Zeruko ihintza eta lurarren gozoa. Mih 71. Nola erorten diran euri lurraren ongarriak. VMg 11. Sepultura baten lurrez estaldurik. Astar II 76. Eman bear zaio lurrari lur berria edo gorotza. It Dial 49 (tbn. lur berri (barri) Dv, Ur, Ip; cf. luberri). Gurasoen gorputzak lurrak jan ditzan artean. Lard 92. Zoletako lurra berenez aberatsena da, zeren urek gain-beheiti ekhartzen baitiote lur ona eta belhar ondakinak. Dv Lab 101 (v. tbn. lur aberats Lard 90, Munita 16, MEIG III 50). Nitre-gatza lürrareki nahasirik gerthatzen da. Ip Dial 115. Lurrak iateko dagozan begiokaz ikusi nebazan. A BeinB 58. Errabiarekin lurrez ahal bezain tinki bethetzen nintuela [ziloak] . JE Bur 16. Lurra saskitraka bizkarrian garraiatzeko ofizian. Zub 51. Uste baño be lur obiauan / [azi] geienak zirala jausi. Enb 43. Lurra zaila zegoen. Or Mi 114. Malkarretako lurrari arbolak eusten dio. Munita 138. Lurrak iruntsi bai lituan. Erkiag Arran 10. Lurrak gizona hazten duela. JEtchep 72. Lurrak berak gatz-kutsua izaten du an. Anab Aprika 94. Haziak ernatzeko lur heze-emankorra behar duen bezalaxe. MEIG IV 116.
    azpiadiera-1.1
    Lurra baño falsu(a)goa aiz. 'Alfer utsa aiz'. (G-nav) Inza NaEsZarr 130. Aitzeki-maitzeki, lurre baño ustelagoa aiz i. 'Alferrari ta ordaintzale gezurtiari esana'. (AN-ulz) Ib. 1869.
    azpiadiera-1.2
    Arcilla. (Usado gralmte. en instr.). "Lurrez egina, lurrezkoa, fait de terre" SP.
    Baigorrin baxera lurrez, nik hara gei nuenean urrez. O Pr 66. Lurrez egin zuan gorputza. Ub 7. Urruneko eltzea urrez, etxerat orduko lurrez. Ag G 121 (tbn., con alguna variación, en Or SCruz 51 y Larz Iru 132). Lur bategaz beragaz ainbat ontzi bardiñezak egitten dira. Otx 55.
    v. tbn. Lard 3.
    azpiadiera-1.3
    (Como primer miembro de comp.). De barro, de cerámica; de tierra. "Lur tupina, pot de terre" SP ( H, A). "Lurtupingillea, potier" SP.
    Ala eztu lur-tupinagileak orhe ber batetarik egiteko bothere, unzi bataren ohoretako, eta berzearen desohoretako? Lç Rom 9, 21 ((He lurrezko baxera egille)). Lur tupina. SP Imit III 14, 4 (Ch, Mst lurrezko). Lur baxera egiliaren hori ezta malur bat. FrantzesB I 26. Lur konketa batean. It Dial 105 (Ur, Ip lurrezko). Lur murkuetan. Ur Dial 106. Xoriñoaren lur ohantzea. Ox 109. Zelaietan baitzun [kilker olerkariak] lur-yauregia. Ldi BB 132.
    azpiadiera-1.4
    (V-ger, AN-5vill-ulz; Lcc, SP, Lar, Añ, Dv, H) Ref.: EAEL 67; Gte Erd 285.
     Terreno, parcela, campo. "Labrar la tierra, lurra labradu" Lcc. "Lur golde bat, un journal de terre" SP. "Heredad" Lar, Añ. "Baldío, tierra baldía, lur etze dagoana" Lar. "Bancal, pedazo de tierra sobre peñas, aitzgañeko lurra" Ib. "Sembrados, lur landuak" Añ. "Zure lurreko ogia da orotarik ederrena" Dv. "Lurra iraultzea, labourer la terre" H. "Lur aunitz ba du [baserriak] (AN-5vill)" Gte Erd 285.
    Lur lantzen eta aphaintzen. Ax 468 (V 303). Lur bat zuzenez dadukanak. SP Phil 266. Bere urhiak, zilharrak, lurrak, haziendak. Tt Onsa 144s. Jaun biren lurrak Isidrok bere kontura artu. Cb Eg III 334. Ene lurrak bertzeek labora detzakete. Brtc 136. Ezpadezu lurra maneatzen, zimaurtzen eta itxitzen. AA III 512. Tristia ezari niz ihon lürrik gabe. Etch 78. Nekazaririk onena da uzta eta bazka lur beretik ateratzen dituena. It Dial 46 (Ur,Ip lur, Dv bazter). Lurraren jabea ur eske dago. Dv Lab 21. Ez dot beste etxerik, ez ta lurrik bere. AB AmaE 261. Etxea eta lurrak. Apaol 83. Ebatsi ba etxeak, lurrak, kaperak, zituzten guziak. HU Zez 152. Amar golde lur bazeuzkaten lantzeko. Ag G 21. Xoko hunek badituela lur batzu hautak. JE Ber 11. Bertan erosi dituz etxe ta lur asko. Enb 133. Jasotzen ditu ainbeste errenta ta amarren lur oiegatik. NEtx Antz 45. Lur au aita zureak atxurtue da. Akes Ipiñ 22. Mendi mazelak eta alhorretako on etziren lurrak. JEtchep 15. Ainbeste urtean berak laiatu ta landu zitun lurrak. Ataño TxanKan 41. Lurra garestitxo baldin bada. MIH 401.
    v. tbn. Mong 588. Mb IArg I 201. Lg II 193. Izt C 27. Bordel 127. Hb Esk 192. Bv AsL 116. Arb Igand 24. Azc PB 332. Itz Azald 106. Kk Ab I 84. Otx 129. Ldi IL 165. Eguzk GizAuz 10. Or Eus 399. Iratz 178. Munita 82. Etxde AlosT 38. Vill Jaink 142. Ibiñ Virgil 59. Ardoy SFran 39. Casve SGrazi 36. Etxabu Kontu 186.
    sense-2
    2. (V-arr-gip, G-azp-nav, AN-gip-5vill, B, BN-arb; Lcc, Mic 9r, VP 58r, Lar, Añ, Dv, H); luur Ref.: Iz ArOñ; Iz Als; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 214, 225.
     Suelo. "Asoladura, lurrera egoztea" Lcc. "Suelo, superficie de la tierra" Lar. "Tumbar, derribar [...] lurrera itzuli, bota, ezarri" Lar (in Aq 1463). "Berri horrek lurra baino beherago ezarri zituen" Dv. "Bil zatzu lurreko sagarrak" Ib. "Lurrerat erortzea, tomber par terre" H . "Lurrean lo egin (etxe barruan) (V-arr-gip, G-azp, AN-gip-5vill)" Gte Erd 214. "Lurraren gainean lo egin (= etxetik kanpo) (G-azp)" Ib. 214. "Lurreko apalean, en el suelo" (G-azp, comunicación personal). v. zoru. Tr. De uso gral.
    Oñetako lurrau jabil[t] ikara. Abendaño 3s. Hitz huts batez iziturik egotzitu lurrian. E 63. Orduan mana zezan populua iar ledin lurrean. Lç Mc 8, 6 ((TB, HeH, Dv, Leon, IBk, IBe lurrean,) (He lurraren gaiñean,) (Ol, Ker lur-ga(i)ñean)). Zidin desmaiadurik lurrera jausi. Lazarraga 1152v. Txapez lurrean efini neben / belaunok umilladurik. Ib. (B), 1198rb. Bere burua lurrera egotzirik. Mat 229. Gorputza manaiu gabe erortzen da lurrera. EZ Man I 45. Hautsi nauzu lurraren kontra. Gç 48. Begiak lurrera beiratzen dutela. El 94. Belaunekin anbat horduz lurrean egoteak. Mb IArg II 354. Jainko gezurti au noiz lurrera ta oñpera botako det? Cb Eg II 85. Luurra ikaratuten zala. Oe 157 (único ej.; cf. lur 'Tierra, mundo' 8, 41, etc.). Populu guzia eman zen lurrean ahuspez. Lg I 354. Lurrari muñegin oi zion apaizen bat ekustean. AA I 556. Luur gogorra da nire oia. Astar II 139. Lurrerat aurdikitzeko gure etsai guziak. MarIl 95. Lurrean arrastaka dabillen arra. It Dial 8. Lurrean etzan zan. Lard 143. Lurrera jausi. AB AmaE 175. Iduri kasik lurra eztutela hunkitzen, oldarraren hartzeko baizik. HU Zez 118. Lurrean oñak ipiñita. Ag Kr 17. Zume-sorta lurrean utzita. Or Mi 5. Belhaun bat lurrari, apezpiku bati agurka. JE Ber 60. Imini bi eskuak lurarren gainean. Arti Tobera 281. Murrua bezain xuri lurrerat utzi zuen bere burua. JEtchep 58. Badagoz banakak lurrean luze, zaurituak nunbait. Erkiag BatB 185. Gaztelua lurrera etorri zan. NEtx LBB 24. Lurretik sei-zortzi maílla edo eskillara igoaz. Etxabu Kontu 92. Gizona lurrean zen eta izitu nintzan, hil ote nuen... Etchebarne 72. Koltxoi bat lurrean bota ta aren gaiñean lo. BBarand 96. Lurra ostikoz astinduz. MEIG I 60.
    sense-3
    3. (V-gip, G-azp; SP, VP , Lar, Dv, H); luur Ref.: Etxba Eib; ZestErret .
     Tierra, mundo. "Al cielo, zerúa. Tierra, lurra" (Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. "Lurrekoa, qui est sur la terre, terrestre" SP. "Lurrekoa, terreno" VP 58r. "Terrícola, lutarra, lurrean bizi dana" Lar. "Lurraren bihotzean bada berotasun bat behinere iraungitzen ez dena" Dv. Tr. De uso gral.
    Ieinkoak ondatu zukeien lur guzia engoitik. E 111. Eta adoratzen zutén hura lurreko habitant guziék. Lç Apoc 13, 8 ((TB, Dv, Echn, Ol, Ker, IBk, IBe lurreko,) (Ip lürrian zauden,) (Ur lurrean zeuden,) (Ur (V) lurrian bizi diran)). Kreatu zituena zeruak eta lurra. OracAr 206. Egin bidi zure borondatea nolan Zeruan alan lurrean. Bet 4. Zeru eta lur betatzen du / aren gorputz sanduak. Ezcurra 9s. Zeren ohek gozatuko dute lurra. Ber Doc 93v. Ni lurrean ondra nazak. EZ Man I 14. Bethe da lurra gaixtakeriaz. Ax 119 (V 78). Alan lurrean nolan zeruan. Cap (ed. 1893) 36s (hallamos tbn. lurrean o var. en las demás versiones del Padrenuestro). Lürraren zolan sühalamaz bethe den presu bat. Bp I 58. Sortu zituan zeruak eta lurra. OA 23. Amorioak iritzi zaituz zerureanik lurrera. Acto 392. Errege Jangoikoaren begietan ez ezik, lurreko prinzipe batenetan ere. Mb IArg I 383. Hedatu zen lurraren bertze bazterretik Salomonen gana. Lg I 335. Zu libratzeagatik erortze untarik yautzi nintzen zerutik luurrera. FamInst 741. Emoten deutsubet eskubidia lurrian gizonak juzgetako. Mg CO 8. Lurrean bizi diran anima on guziak. AA I 465. Jesu-Kristok lurraren gainean eraman duen bizitzea. Dh 70. Bost milla praile lurraz azturik. Bv AsL 191. Ez banatzeko / lurrak dirauen artean. AB AmaE 37. Lür huntako gaiza igarankorretarik. Ip Hil 185s. Erraten zuten Angleterra zela lurraren azken hegia. HU Aurp 50. Lur huntako itzulikez. JE Bur 166. Animako aberastasuna obea dek lurrekoa baño. Ag G 21. Lurraren sartaldeko beste elizak. Inza Azalp 27. Lurraz zerua egin nairik ba-dabiltz. Eguzk GizAuz 191. Orain arte uste genuen lurra pelota bezalako opil bat zala biribil-biribila. Zait Plat 58. Gure yoranek, lurreko zerekin asetu ezinda, zerurontz aurtikitzen duten hasbeherapena. Vill Jaink 148. Naibalimadun konsatu bear izanen dun itzuli lurreala. ZMoso 47. Gazterik egin zituen lur huntako aldiak. Goian bego! Xa Odol 51. Maupassant-ena, zerurik gabeko lurra da. MEIG IX 107.
    azpiadiera-3.1
    (Como primer miembro de compuestos). v. LUR-PARADISU, LUR-MIN (c).
    Lur-atsegiñak, ai, diraden lokatza! Jaukol Biozk 66. Bere maitasun garbia lur-irrits guztitik askatu. Onaind STeresa 126.
    sense-4
    4. (V-gip ap. Etxba Eib ; Dv, H).
    (Sing. o pl.). Tierra, país, comarca. "Aiten, arbasoen lurra, patrie" Dv. Tr. De uso gral.
    "Ejipteko lurretik idoki nitzanzát" Lç He 8, 9 (( TB , Dv lur)). Ez konsentidu / zeure lurrean gaxtorik. Lazarraga 1203r. Gipuskoako lurrean. Ib. (B), 1205rb. Ejiptuko lurretik. EZ Eliç 260. Emazte ederra duena etxean, etxea etsai-lurrean eta mahastia karrikaldean. O Pr 579. Bañan ago, Fransez Xabier, / lurrik asko duk kurritu. Gç 195. Errege saindu hek bihur zitezen bere lurretara. Lg II 114. Kannango lurrera. Ub 27. Frantziako lurretan. Monho 64. Egiten zütit prinze / orai ene lürretako. Xarlem 34s. Israeltarren lurrera. AA I 429. Jaungoikuak iskinirik deuskun luurrera. Astar II 285. Saulen mendeko lurrean. Lard 178. Ara España, lur oberikan / ez da Europa guztian. Iparg 374. Leijaltasun andiko luur au. "País". (1858) BBatzarN 181. Gure lurrera etortzeko. Bv AsL 79. Heien aitei lehenago hitzemana zuen lurrera heltzeko. CatJauf 27. Norbere lurretik kanpoan billatu ezkero. Ag Kr 117. Euskalerriko lur maite onetara. Alz Ram 51. Hainitz erresumetan Jesuistak herriko lurretarik kanpo igorriko dituzte. Zerb IxtS 110s. Kristau herri gehienetan, Islam lurretan ez bezala. Mde Pr 187. Amerikako lurretan. BEnb NereA 66. Lur berriak ikusteko azkureak. NEtx LBB 33. Geren lurrian euskerarikan / nola etzuten utzitzen. Uzt Sas 292. Üskal Herriko lür maitia. Casve SGrazi 166. Mejicoko lur beroetan. MEIG I 191.
    sense-5
    5. (H).
    Tierra firme. "Lurreko eta itsaspeko landareak" H. "Lurretikako haizea" Ib. "Lurrean, airean, par terre, en l'air" Ib. Cf. LUR-HAIZE, LUR HARTU, LUR-HEGI, LUR JO (d). v. lehor (II, 1).
    Zeruia, lurra, itxasoa. E 91. Ezen etziraden lurretik urrun, baina ber-ehun besoren ingurua. Lç Io 21, 8 ((LE lur)). Lurrean bezala itsasoan ere esku duzuna. Mat 332. Begirautzue, lurra eta itsasoa, gaizki doha zuetzaz. Ax 175 (V 118). Lurrean da itxasoan / zure izenak / bildurtu emen ditu / errien bazterrak. FProsp 9ss. Haren obrak dirade onak / itsasoan ta lurrean. Aleson 7s. Ezen kurritzen ditutzue itsasoa eta lurra. TB Mt 23, 15 ((Echn, Samper lur) (He, Dv leihor,) (Ip lühidor,) (Ur, IBk, IBe lehor,) (Ol, Ker legor)). Itsasoko arraiak, / lurreko piztiak. It Fab 168. Erdaldun izan baño lenago / lur itsasuok biurtu. AB AmaE 68. Horra non mariñel batek masta-haga baten puntatik egiten duen oihu: "Lurra, hara lurra!". HU Aurp 51. Lurra ta itxasoa dardaratuko dira. Inza Azalp 111. Ol zabal bat ontzitik lurrera jarri. JAIraz Bizia 44. Itxas amak lurra / oeratu nai du. NEtx LBB 351.
    v. tbn. EZ Noel 141. Gç 151. Mb IArg I 357. GavS 18. AA I 553. Lard 2. Hb Egia 2. Aran SIgn 214. Arb Igand 69. Itz Azald 92. CatJauf 21. Iratz 112. Or Poem 531. Vill Jaink 36. Luur: fB Ic I 11.
    azpiadiera-5.1
    (Como primer miembro de compuestos).
    Lur-Eramanekarriak. "Transportes terrestres". EAEg 18-10-1936, 79.
    sense-6
    6. "Peonada, medida agraria [...] (Darric)" DRA .
    azpisarrera-1
    LUR-ABAR.
    "Lurrabarrak, residuos de leña, támaras" A (s.v. abar).
    azpisarrera-2
    LUR-ABERE.
    Animal terrestre.
    Ba-dakusagu lurraren azala, lur-aberez edertua. "Terrenis animalibus". Or Aitork 419.
    azpisarrera-3
    LUR-ADAR.
    "Cabo" EEs 1931, 145.
    Ekaitzak astindu oi duten lur-adar maldatsuaren erpiñetik. Zait Gold 178.
    azpisarrera-4
    LUR AGINDU.
    Tierra prometida.
    Eta emana hekien aitei lur agindua. EZ Eliç 79s. Nahiz sar-arazi Jainkoaren populua lur aginduan. Lg I 200. Lur-aginduari buruz zoazila Israelitak. Zerb IxtS 40.
    azpisarrera-5
    LUR-HAIZE.
    Viento terral.
    Lur-aize batek eraman zuen ontzi guziekin itsasoak barrena. Mb IArg II 291.
    azpisarrera-6
    LUR-ALDATU.
    "Luraldatu, transplantar. Luraldatutako landarak, obeto etorzen dira" Etxba Eib.
    Bi urtedun landararik ezin dezakegu eman aurten, ez azitik etorritakorik, ez lurraldaturik. (1919). ForuAG 307. Sakonki aitzurtu zuloetara lurraldatuko balitu [zuaitzak] . Ibiñ Virgil 83.
    azpisarrera-7
    LUR-ALDATZE.
    "Trasplantación. Luraldatzia eiñ biar da, iratargixa kontuan eukitta" Etxba Eib.
    azpisarrera-8
    LUR ALFER.
    azpisarrerakoSense-8.1
    a) (Ht VocGr 365, H).
    "Friche" Ht VocGr. "Lur alferra, terre qui ne rapporte rien, inculte" H (s.v. alferra.).
    Laborariak, ahal badu, ez du lur alferrik iduki behar. Dv Dial 62 (Ip lür auher). Urtetik urtera lur alferrak ari dituzte haatik ttipitzen. JE Bur 198. Zuaitzez bete zitun lur alper guztiak. Munita 116.
    azpisarrerakoSense-8.2
    b) Tierra pobre en humus. "Erraiten zaiote [buztin lurrei] lur alferrak" Gatxitegi Laborantza 56.
    azpisarrera-9
    LUR ALTXATU.
    Azotea.
    Davitek bere palazioko lur altxatu batean zabillala, ikhusi zuen emazteki eder bat. (2 Sam 11, 2) "Solario". Lg I 304 (Dv zabaltzan, Ur sabaiean, Ol sapai-gañean, Ker goiburuan, BiblE etxegainean).
    azpisarrera-10
    LUR-AMIL.
    "Lurrámill bat, un corrimiento de tierra" Iz ArOñ.
    azpisarrera-11
    LUR HANDI.
    Continente.
    Europako lur-handian mintzatzen den keltar mintzaira bakarra. Mde Pr 281. Aitzinateko garaian lurrandiko eremu zabaletan ere mintzatua izan dela. Ib. 239.
    azpisarrera-12
    LUR APATZ.
    Tierra blanda.
    Lur mami, apatz eta gantzatsuan. Eguzk GizAuz 52. Arrittartetan, lur apatzik asko eleguanetan. Arriand Mc 4, 5 ((Lç lur)). Asmo berri aren erroek garai artako giza-gogoetan lur apatz eta gizena arkitu zutelako. Zait Plat 26.
    v. tbn. Ibiñ Virgil 87.
    azpisarrera-13
    LUR-ARBI.
    "Nabitos subterráneos, alimento apreciado por el jabalí" Mg (in VMg 102).
    Ez dezu arte ale, lur arbietan / Zerekin gosea ase ugari? Mg (in VMg 99). Ez dok arte-ezkur, ta lur-arbietan / zegaz ire gosea ase ugari? Zav Fab, RIEV 1909, 30.
    azpisarrera-14
    LUR ARGAL.
    Tierra delgada, poco profunda.
    Lur argaleko muntegijan azi dirian landara gaztiak. Mg PAb 126.
    azpisarrera-15
    LUR ARIN.
    Tierra ligera, arenosa.
    Ondar geijago badauka buztin baño deituten jako lur ariña. Ur Dial 44 (It ondar lur, Dv legar lur, Ip hariña lür). Lur arinegiak, hainitz ur edanagatik, ez du begiratzen. Dv Lab 21. Lur ariña dagon maldetan lurrari eusteko. Munita 50. Auek lur gizenetarako obeagoak, aiek berriz lur ariñetarako. "Terris [...] leuioribus". Ibiñ Virgil 84.
    azpisarrera-16
    LUR-ARLO.
    azpisarrerakoSense-16.1
    a) (-erlo Izt C 234, H (que cita a Lard)).
    Terreno.
    Emen artu zituen lur-erloetan azaroak erein eta abuztu onak izaten zituen. Lard 31. Lurrarlo bat emon eutsien. Akes Ipiñ 20. Etxeko ilobirako lur-erlo bat ematea. Zait Plat 76.
    azpisarrerakoSense-16.2
    b) Territorio.
    Gaurko euskaldunok daukagun lur-zati au aldi aietako pranko-kantauritar erriaren erdi-aldeko lur-erlo bat zan. JMB ELG 24.
    azpisarrera-17
    LUR-ARRAS.
    azpisarrerakoSense-17.1
    a) (Sal, ap. ; luherras Sc ap. A ).
    (Adv.). Por el suelo, en el suelo. "Lur-arras lo egin du (Sal, R), ha dormido en tierra" A.
    azpiadiera-1.1
    A ras de tierra.
    Zakurra ene sahetsean saingaka eta jauzteka, burua lur arras. JE Bur 16. Zirristan lerratzen lur arras [pilota] . Ib. 30. Xoria lur-arras, uria laster has. EZBB II 134.
    azpisarrerakoSense-17.2
    b) (Sust.). "Pavimiento de tierrra en una habitación" A.
    azpiadiera-2.1
    En gral., suelo.
    Hiru [dupa] kentzen ahal ditugu lur-arrasetik, gain-gainean ezartzeko. Lf Murtuts 16.
    azpisarrera-18
    LUR-ARRASTE.
    "Luarraste (SP), prosternación" A (en realidad, en Pouvreau sólo aparece como vb.).
    azpisarrera-19
    LUR-ARRASTU (luarrastu H, A; luarraztu SP ( vEys, H); luharrastu S; Dv, H; luherrastu S; Dv, Gèze, Dv (S)) Ref.: A (luarrastu, luherrastu); Gte Erd 9.
     "Luarraztea, se prosterner en terre (O)" SP. ""Prosterner" Gèze.
    Bere begithartetan gaña lüharrastü izan zirela, axuriaren aitzinian. Mst III 58, 8 (SP, Ip ahozpez iarri, Ch ahuspez iarri, Ol auzpez erori). Lüharrastürik ixiltarzün barna batetan egon. UskLi (ed. 1804) 107 (ap. DRA ). Zerbütxari harek, lüherrastürik, othoitzen zian. Ip Mt 18, 26 ((Lç bere burua lurrera egotzi,) (TB ahozpekatu,) (Dv ahuspeka erori,) (Ur, Ker auspaztu,) ( ahuspeztu)). Lüherrastü ziren hogei eta laur zaharrak. Ip Apoc 19, 4 ((Ur (V) auzpaztu,) (Echn auspeskatu,) (IBe ahozpeztu)).
    azpisarrera-20
    LUR-ARRO.
    "Lurrárro, lurrárruan sartu, agujero abierto en tierra" Iz ArOñ.
    azpisarrera-21
    LUR HARRO (V-gip, S; Foix (ap. Lh), Casve) Ref.: Lh; Iz ArOñ.
     "Terre meuble" Lh, Casve. "Lurr-arruan sartu (astua), en el barrizal" barrizal ArOñ .
    Lur arro guztiak sagastiz beteak. Izt C 142. Gaztainak lur harroa galdegiten du. Dv Lab 318. Lubeltz gizenak, lur arroak alegia. Ibiñ Virgil 86.
    v. tbn. Munita 46.
    azpisarrera-22
    LUR HARTU; LURRA HARTU.
    azpisarrerakoSense-22.1
    a) Desembarcar.
    Itsasotik irtenda, [San Pablo eta besteak] lurra artu zuten bazterrak [Publiok bereak zituen] . Lard 529. Gaetako kaiyean lur-artu zuen. Aran SIgn 34. Bost egunen buruan lur artu zuten Gaeta deritzaion Italiako erri batean. Goenaga S. Inazio 19 (ap. ). Genesar-errira ziran ta lur artu zuten. Ir YKBiz 215. Engelandatik etorri Normanek Irlandan lur-hartu zuten. Mde Pr 208. Buenos Airesko kaietan lur artu zutenean. NEtx LBB 33.
    azpisarrerakoSense-22.2
    b) Estar enterrado.
    Lezoko kanposantuan lur artuak dira. Salav 23.
    azpisarrerakoSense-22.3
    c) Aterrizar.
    Lurra artzeko laiñu baltz artera sartu zan [egazkiña] . Gerrika 242.
    azpisarrera-23
    LUR-ASKA.
    Surco. "Lurraska (Gc), surco o sulco que se abre en la tierra para la siembra con arado de cuatro púas" A.
    Idi zarrak bere soloan, lurraskak ederto gertau beingoan. EgutKarm 1952, 103 (ap. DRA ). Iakintzaren alorra zabalagotu ta ildo (lurraska) berriak urratu. Zait Plat 26.
    azpisarrera-24
    LUR-HATS.
    "(L-ain), vaho, vapor" A.
    Lurrats-gandu arin bat. Gand Elorri 50. Eguzki eta lur-atsa. Ib. 61.
    azpisarrera-25
    LUR-ATZEN.
    Confín de la Tierra (ref. al Finisterre peninsular).
    Lur-atzenetik asi ta Orreaga arte zeuden bizidun guztiyak. Iñarra EE 1892b, 560.
    azpisarrera-26
    LUR-AZAL; LUR-AXAL.
    azpisarrerakoSense-26.1
    a) (Lh).
    Superficie terrestre. "Lurraxal, écorce terrestre" Lh.
    Gatza aurkhitzen da harri gisa lür axalian eta lürpian. Ip Dial 112 (Dv lur axal; It lurraren gañean). Lurpean baño obe dek lur azalean arlotu. Ag G 115. Lurriña bakarrik igotzen zan lurretik, lur-azal guzia garastatuaz. Ol Gen 2, 6 ((Ker, BibleE lur-azal;) (Bible lur gain)). Bet-betan kraska laiteke lur-axal guzia eta buruz beheiti eror gintazke denak. Lf Murtuts 13. Italiko lur azal guzia. Etxde JJ 239. Lur-azalean edo barnean gertatzen diranak oro. Zait Plat 43. Lur-azala, hogoi bat kilometra baititu lodienean, dena zimur da. Herr 7-7-1960, 4. Giza-kondaira lurarren kondairari, eta batez ere lur-azalarenari, itsatsirik ageri baitzaigu. MEIG VIII 63.
    v. tbn. JE Bur 97. Vill Jaink 167. Lur-axal: Ir YKBiz 141.
    azpisarrerakoSense-26.2
    (V-gip ap. Elexp Berg ).
    Parte superficial de un terreno.
    Zeinetan lur axalean erretzen baita zizkirra, hiratze poxi batekin. Dv Lab 35. Aztalak lur-azalaren gaiñetik jauzika. Lh Yol 30. Lur-azal mehe berde batek estaltzen du [mendi-pareta] . JE Ber 40. Lur-axalez gora / yauzten da mintzo. Ldi UO 29. Lur-azalean [...] zulogunetxua egin. Erkiag BatB 39. Lur-azalean baizik aztarrenik uzten ez duten gurdi utsaz. Ibiñ Virgil 97.
    v. tbn. Ox 75. Zait Plat 38.
    azpisarrerakoSense-26.3
    b) "Lurraxal, terre végétale" Lh.
    azpisarrera-27
    LUR-AZALPE.
    (En casos locales de decl. sing.). Interior de la tierra.
    Bildürik [dago] , biribilkatürik, lürraxalpian, lürbihotzian, iferniaren erdian, Lehen-Sügia. Chaho AztiB 7.
    azpisarrera-28
    LUR-AZPI.
    (En casos locales de decl. sing.). "Subterráneo, soterraño, lurpekoa, lur azpikoa" Añ.
    Ta lur azpian / sartu eban opila / ortu erdian. Zav Fab, RIEV 1907, 531. Lur-azpira kukuldutzen dan arteraño [erreka] . Izt C 78. Zu zeralako meriyo baldin / juaten banaiz lur azpira. Bil 107. Lur azpiko bide luzeak. Ag G 114. Lur-azpittik ibilten zaran sator orrek. Altuna 100. Lur-azpiko urarekin putzu asko daude egiñak. Anab Aprika 43. Jesukristo emen ibili zan baño leenagoko Jerusalen egoan lur azpian. Gerrika 251.
    v. tbn. Otx 124. Zait Sof 33. Basarri 68. Vill Jaink 110. MAtx Gazt 17. Salav 83. NEtx LBB 230. Etxabu Kontu 204. BBarand 159.
    azpisarrerakoSense-28.1
    (Como sust. pleno).
    Billatzen zituzten leiza, kobao edo lur azpiak meza esateko. Mg CC 206.
    azpisarrera-29
    LUR-BANASTA.
    "Espuerta pequeña" Añ.
    azpisarrera-30
    LUR-BARNA.
    Interior, tierra adentro.
    Kosta aize bateki / lur barna tenpesta. Bordel 41.
    azpisarrera-31
    LUR-BARNE.
    azpisarrerakoSense-31.1
    a) (SP; lubarne Lar).
    "Profundidad, de tierra" Lar.
    Eta bertan ilkhi zitezen, zeren ezpaitzuten [haziek lekhu harrizuetan] lur barnerik. "Fond de terre". Lç Mt 13, 5 (en las demás versiones lur).
    azpisarrerakoSense-31.2
    b) Interior de la tierra.
    Haurtto bat bere khüñan bezala, lübarnian etzanik. Chaho AztiB 10. Lur barnean duela / laster gorputza. Bordel 107. Ehortzia lurbarnean. Gy 286. Lur barnetako mietan. Zby RIEV 1909, 398. Arraildura batzuetarik ezagun da gei beretik egina dela lur-barnea. JE Ber 17. Yesus ere il ta iru egunez lur barnean egongo da. Ir YKBiz 167n. Zeru gaiñetik lur barneraiñokoak. Or Aitork 190.
    v. tbn. LE Doc 124. Ox 123. Ibiñ Virgil 83.
    azpisarrerakoSense-31.3
    c) Interior de un territorio.
    Gure lür barnetan / jarririk hor etsaiak. Casve SGrazi 84.
    azpisarrera-32
    LUR-BARNETASUN.
    Profundidad de tierra. v. LUR-BARNE.
    Zeren ezpaitzuen [hazien parte batek] lur barnetasunik. Lç Mc 4, 5.
    azpisarrera-33
    LUR-BARREN.
    Tierra interir, no costera.
    Ugarteak edo lur-barrengo erresumak. Berron Kijote 228. Donibane eta Ziburuko kostaldean, bai ere halaber hinterland modura zuen Sara aldeko lur barrenetan. MEIG IV 85. Gure lurbarren eta itsasaldearen irudia. MIH 273.
    azpisarrera-34
    LUR-BARRU.
    azpisarrerakoSense-34.1
    a) Interior de la tierra.
    Sustraijak lur barruban geratu zirialako. Mg CO 80s.
    azpisarrerakoSense-34.2
    b) Interior, tierra adentro, territorio no costero.
    Txorierrian edo lurbarruan jaio ta bizi zareana. Ag Kr 5. Lur barruan bizi geranok. NEtx Nola 25. Bisutsak txorabiatzen ez duan lur-barruko hil-erriaren ixiltasun pixua. Lasa Poem 96. Itxas erri bi: Lekeitio ta Mutriku; ta bat lur barru aldekoa: Berriatua. Etxabu Kontu 219. Lur-barrukoen sar-irtenbide izan zedin. MEIG IX 40.
    azpisarrera-35
    LUR-BAZTER.
    azpisarrerakoSense-35.1
    a) (Urt III 368).
    Confín de la Tierra.
    Lur bazterretik zeru bazterrerano. "Depuis le bout de la terre". Lç Mc 13, 27 ((He, Dv lurraren bazter,) (TB lurreko buru,) (Ker lurreko ertz,) (IBe lurraren barren)). Lur-baztar guziek ikusi dute Jainkoaren Osasuna. Or MB 76 (Or Ps 97, 3 lur-muga).
    azpisarrerakoSense-35.2
    b) Terreno, pieza de terreno; finca, posesión.
    Etziotela egundaino egin bidegaberik den gutiena, haren lur bazterretan egon zirenean. Lg I 186. Lur-bazter andiak landu eta erabilliaz. Lard 30. Lur-bazterretan errege / laborariak girade. Etcham 73. Gurasoek lur-baxtar bat ematen zioten lioa ereiteko. Or Eus 101s.
    azpiadiera-2.1
    Territorio; país.
    Zeruko lur baztar gozatsuetara. Inza Azalp 15. Eskiti zan iparraldera zegoen lur-bazter otza. Ibiñ Virgil 33n. Asiako lur bazterrak menperatu. Ib. 86.
    azpisarrera-36
    LUR BEDEINKATU.
    Tierra sagrada (de un cementerio). Cf. SP Phil 61: Prometatu zaikun lur benedikatu hartara.
    Ezin ehortz ziaitekek lur benedikatuan. EZ Man I 33. Berak gañean daukan lur bedeinkatuak. AB AmaE 283.
    azpisarrera-37
    LUR BEDEINKATUGABE.
    Tierra no sagrada.
    Lur bedinkatu gabean ehorztean. EZ Man II 157.
    azpisarrera-38
    LUR-BEHERA (-bera V-gip).
    Trineo para transportar tierra. "Lurra narrazka aldatu edo jasotzeko txirrinka gabeko gurditxoa" Urkia EEs 1930, 45.
    azpisarrera-39
    LUR BEHERE.
    Tierra, superficie de la Tierra.
    Zaradela laudatua beraz lur beherean, / aire herrietan eta Zeruen garaitean. EZ Man I 34.
    azpisarrerakoSense-39.1
    Tierra, mundo (opuesto a 'cielo').
    Zeñak konplitzen baitire lur behere hunetan. EZ Man II 70. Jauna aurkhitzen dela zeru-gainean eta lur-beherean. Arb Igand 153.
    azpisarrera-40
    LUR BELTZ.
    azpisarrerakoSense-40.1
    a) (AN-5vill; Hb, T-L; l. baltz V-gip; lubeltz G; Hb, Casve) Ref.: A (lubeltz); Caro CEEN 1969, 218; Etxba Eib (lur-baltza); Elexp Berg (lur baltz).
     No incluimos aquí los ejs. en los que beltz aparece como epíteto Tierra rica en humus. "Tierra negra" A. "Terreau" T-L. "Tierra vegetal [...]. Lorendako, kiñarra azpiko lur-baltza onena" Etxba Eib. "Se consideran [...] fuertes las 'tierras negras', lurbeltzak" Caro CEEN 1969, 218. "La tierra negra, con mucho humus, la mejor para la agricultura" Elexp Berg.
    Lur belzak ekharzen du bihi eta berze onik asko, eta xuria ezta on. Volt 136. Lur beltzak gari obea. Or Mi 6. Golde-muturra errex sartzen den lubeltz gizenak, lur arroak alegia. "Nigra [...] terra". Ibiñ Virgil 86. Begi ukaldi batez ikusi diteke lur beltza zein den. Ib. 87.
    azpisarrerakoSense-40.2
    "Donde menos se espera salta la liebre, lur beltxak ogi txuria (AN)" Aq pág., 63 (v. tbn. lur beltz en el mismo refrán en Inza NaEsZarr 65 (G-nav) y 1419 (AN-ulz)).).
    azpisarrerakoSense-40.3
    "Aizkoriala, aizkoria lurra o lurbeltxa es una tierra negra áspera al tacto y dura, pero que se desmenuza por sí a la inclemencia" Ensayo 26. "Lurbeltz, marga de arcilla (Peñaflorida)" Garate Cont, RIEV 1934, 5.
    azpisarrerakoSense-40.4
    "Aceche <az->, especie de tierra negra, lubeltza, lubaltza" Lar.
    azpisarrerakoSense-40.5
    b) "(Sal, S), paraje del cual ha desaparecido la nieve" A. v. lurbel.
    azpisarrera-41
    LUR-BELZTU (Foix (ap. Lh)).
    Desaparecer, fundirse la nieve.
    Lurbeltztu. Izt C 235 (en una lista de fenómenos naturales). Ekhiak berotzen dialarik [...]. Oihal beltzenaren eretza da lehenik lürbelztüren. Eskual 18-12-1908, 4.
    azpisarrera-42
    LUR BERATU ( VocBN ( Dv, A)).
    "Terre labourable" Dv. Cf. Ht VocGr 434: "La terre trempée, lurra beratua".
    azpisarrera-43
    LUR BERRI v. luberri.
    azpisarrera-44
    LUR-BESO v. lubeso.
    azpisarrera-45
    LUR-BILATZAILE.
    Descubridor, explorador.
    Lur-billatzaille, gudari, lapur. Or Eus 205. Lei orrek berak bultza oi zitun / lur-billatzalleak ere: / lur berriakin animak billa, / Zugana ekarri arte! SMitx Aranz 177s.
    azpisarrera-46
    LUR-BIHOTZ.
    Interior de la tierra.
    Nola manera berean lur bihotzeko mea. EZ Man II 130. Bildürik [dago] , biribilkatürik, lürraxalpian, lürbihotzian, iferniaren erdian, Lehen-Sügia. Chaho AztiB 7.
    azpisarrera-47
    LUR-BOLA.
    Tierra, globo terráqueo.
    Lürbolak ere bai beria [ützülia] urthe batez ekhi üngürian. Chaho AztiB 13. Dizdiatu dute, eguzkiaren antzera, lur-bola guzia. Bv AsL 190.
    azpisarrera-48
    LUR-DARDARA v. ludardara.
    azpisarrera-49
    LUR EBAKI.
    azpisarrerakoSense-49.1
    a) (H; lur epaki Lar).
    "Abarrancarse el ganado, meterse en parajes difíciles y barrancos, abereak lur epaki zulodunetan sartzea" Lar (Cf. lubaki, lurrepaira.)
    azpisarrerakoSense-49.2
    b) "Lurrebaki (L; TB), terre travaillée" Lh.
    azpisarrera-50
    LUR-HEGAL.
    azpisarrerakoSense-50.1
    a) Tierra, país.
    Ez dira noski on-xamarrak izango emengo bertsolariak, beste lur-egaletan izan oi diranak beste. Inzag RIEV 1933, 413.
    azpisarrerakoSense-50.2
    b) Costa.
    Auek [izurdeak] eraman zuten beren bizkar gaiñean Greziko lur-egaletaraiño. Ibiñ Virgil 58.
    azpisarrera-51
    LUR-HEGI.
    Costa.
    Hor dugu auzo, Espainia lur-hegi hortan, Donostiako hirian kokatua. HU Aurp 92. Itsasotik beiratzen duen lur-hegiak badu arteka bat, legartzaraino heltzen dena. JE Ber 76.
    azpisarrera-52
    LUR EGIN.
    azpisarrerakoSense-52.1
    a) (A Apend).
    Fallar un intento en un juego (por ej. los bolos).
    azpisarrerakoSense-52.2
    b) "Arruinarse" Asp Leiz2.
    azpisarrerakoSense-52.3
    c) v. LURRA EGIN.
    azpisarrera-53
    LUR-ELESTI v. lutelesti.
    azpisarrera-54
    LUR-ELIZA.
    Iglesia militante, Iglesia de este mundo.
    Garaitu dutenen zeru-Eliza orrek non ote yun, neska, burrukan ari geran lur-Eliza onekin aiña yoan-etorri? Or QA 60.
    azpisarrera-55
    LUR EMAN v. LURRA EMAN.
    azpisarrera-56
    LUR-EMATE.
    Entierro.
    Bealdi edo lur-emote edo entierru . A Txirrist 71. Gorpulorra edo lurremotea egin ezin danean. Erkiag Arran 167.
    azpisarrera-57
    LUR-EHORTZI.
    (Part. en función de adj.). Enterrado.
    Naiz il, naiz arrillobi zuloan lur-eortzia bizi dedin. Zait Sof 186.
    azpisarrera-58
    LUR-ERBESTE.
    Extranjero, países extranjeros.
    Lur-erbesteko masoiak. Azc PB 363.
    azpisarrera-59
    LUR-EREMU.
    Terreno.
    Lur eremuak aintzineko berak dira, bainan goriagoak. Dv Lab 92. Hari esker ziren bada lantegiak usutu, [...] lur-eremu berri gaitzak laakitu, gehienak indar handiko ongailuez hanpatuz. JE GH 1932, 498. Bazituen Iruritan jauregi bat eta lur-eremu pollit bat. Lf Murtuts 50.
    azpisarrerakoSense-59.1
    Territorio.
    Lur eremu heietarat joaiteko [Colomb] . HU Aurp 51. [Eskualdunek] bere zituzten lur-eremuak / izan gatik ere hertsi. Ox 161. Aita Sainduari lur eremu ederrenak eman. Zerb IxtS 102. Lur-eremu hedatuak beren eskuperatzen zituztelarik herri hartan. Mde Pr 222. Gaztelako lur eremu lauetan dagoan kartzela-eritegirako. Erkiag BatB 203.
    azpisarrera-60
    LUR-EROAN.
    "Luréruanak, surcos que abre el agua" Iz ArOñ.
    azpisarrera-61
    LUR-ERRAI.
    (Pl.). Entraña de la tierra.
    Purgatorioko bada sartzen dute lezera, / lur erraietan dagoen presondegi belzera. EZ Man I 119.
    azpisarrera-62
    LUR ERRE.
    azpisarrerakoSense-62.1
    a) Cerámica.
    Lur-errez eginikako zaldiei. Prop 1894, 40. Baita eutegiko aztakiñak ere, lur-errez egiñak. JMB ELG 741.
    azpisarrerakoSense-62.2
    b) Tierra seca.
    Lur erre ta legorrik ez du nai. Munita 45. Garietan / lur erre hau. Azurm HitzB 67.
    azpisarrerakoSense-62.3
    c) "Luérre, luérria, (la) tierra quemada" Iz ArOñ.
    Ospitaleko murruak gorri beltz dira, lur erre kolore. JEtchep 99.
    azpisarrera-63
    LUR-ERRETEN.
    "Zanjas que produce el agua en los labradíos" Elexp Berg.
    azpisarrera-64
    LUR-ERTZ.
    azpisarrerakoSense-64.1
    a) Orilla.
    Lurrertz gaizkallea aurre aurrean detalarik. Goen Y 1934, 95s. Lur ertzeraño joan eta bei bat jaso zuten. JAIraz Bizia 47. Alde batzutan itxasoak lur-ertza urratzen du. Etxde Itxas 114.
    azpisarrerakoSense-64.2
    b) Confín del mundo. v. LUR-BAZTER.
    Lur ertzetako etsaiei. 'Utroque ab litore gentis'. Ibiñ Virgil 95. Lur-ertzeko Garamantes. 'Extremi Garamantes'. Ib. 55.
    azpisarrera-65
    LUR-HESI v. lurresi.
    azpisarrera-66
    LUR ESKAINI; LUR ESKAINIKO.
    Tierra prometida.
    Kanaango lur eskeñian. Lard 73. Bene benetan da nire eretxia / lur eskiñikoan nazala sartu. AB AmaE 72.
    azpisarrera-67
    LUR-EZPATA.
    Iris (planta). "Lur espata edo luespata, gargaillou, iris" SP.
    azpisarrera-68
    LUR-GAIN (G-azp, AN-5vill ap. Gte Erd ; lurgaña Lar ( H); lurgan Añ, Izt).
    Superficie de la tierra; (fig.) este mundo. "Suelo, superficie de la tierra" Lar, Añ. "En el mundo, lurganean" Izt. "Ume ori beti lur gainean etzanda dago (= etxetik kanpo) " Gte Erd 214. cf. supra (2)
    Fundament gabe bere etxea lur gainean edifikatu duen gizona. "À terre". Lç Lc 6, 49 ((He, Ol, Ker, IBe lurgainean;) (Oteiza, Dv, Brunet lurraren gainean,) (Leon lur hutsean,) (IBk hondar gainean)). Eta ezar zezan bere oin eskuina itsas gainean, eta ezkerra lur gainean. Lç Apoc 10, 1. Zeren baita [Linboa] lur gañera hurbiltzen den zilhoa. EZ Man I 127. Ihinztatzeko lurgaña. Urt Gen 2, 6 ((Bibl lur gain;) (Ur lurraren gain)). Batere aien aztarnarik geratu gabe lur-gañean. Lar SAgust 9. Ixur itzazü debozioniaren hurak, lür gañaren trenpatzeko. Mst III 23, 5 (SP, Ch lur, Ol lur-azal). Lur-gañean beren garbitegi-purgatorioa dutenak. Mb IArg I 253. Lonjara eruan da / lur ganera bota. DurPl 76. Ez dala lur gañean / arkitzen mutillik, / lasterka i ainbat / joan ditekenik. It Fab 88. Abere eta lur-gañean dabiltzan beste bizikari guziak. Lard 1. Lur gainaren itxura aldakorrak. JE Bur 159. Lur gañean zuk lotuko dezun guzia, zeruan ere lotua izango da. Inza Azalp 107. Zelan iretargi-izpijai / barre-egijen lur-ganian! Laux AB 83. Lurgaina eta lurgainean zebiltzanak ilunpe osoan utziz. Mde Pr 163. Egaztia ere itsas-iende da; baiña lurgaiñean ugaritzen da. Or Aitork 402. Lur gaiñ onetan daukagun zorra / danok biegu ordaindu. Auspoa 39, 112. Gaur lur ganean dana da barri. Gand Elorri 63. Etxeek lur-gañeko bizitza zuten bakarrik. Anab Aprika 99. Eguzkiaren beroak lur-gaiñeko ura lurrun biurtzen du. Vill Jaink 31. Lur-gainak forni dezake langai oriek, ala nola: ile, larru, esne, arto, ogi eta beste. Herr 28-11-1963, 4. Kabia [...] lugaindik urrean egin oi dik. MItziar Txoriak 104. Lur gain guziak galdua zuen negu beltzeko histura. Xa Odol 197. Lur-gainean uranio gehiegirik ezin aurki daitekeenez gero. MEIG I 194.
    v. tbn. LE Doc voc. AA III 349. Ag G 225. ArgiDL 5. Barb Leg 69. Ir YKBiz 232. TAg Uzt 12. Munita 20. Etxde AlosT 68. Arti MaldanB 202. Basarri 124. Gand Elorri 133. And AUzta 155. Larz Iru 138. Salav 83. Ibiñ Virgil 43. Uzt LEG II 230. Berron Kijote 91. Gerrika 240. Lur-gan: Erkiag BatB 40.
    azpisarrerakoSense-68.1
    Pagopearen lur-gaiña. Or Eus 372. Gure lur gañaren buruz bilin-balaunka erori. baitzaitu Sof 1658.
    azpisarrerakoSense-68.2
    Suelo (artificial).
    Ingia (papera) lur-gañean zabal. Ldi IL 16s. Lurgaiñak mosaikoz egiñak zeuzkan. JMB ELG 99.
    azpisarrerakoSense-68.3
    Superficie de un territorio.
    Gipuzkoako orube edo lurgaña ain aldepetsu eta arkaitzez josiya izan. IPrad EEs 1915, 120. Eta ixil dago arratsa / Euzkadiko lur-ganian. Laux AB 51.
    azpisarrera-69
    LUR-GESAL.
    "Tierra buena de la corteza" Iz ArOñ. "Lurgésala, la corteza de la tierra, la tierra mejor" Ib. (s.v. gesal).
    azpisarrera-70
    LUR GIZEN.
    Tierra pingüe.
    Lur gizenek abrea laster gizenduko. Hb Esk 189. Lur gizena, sakona, bustintsua naien. Munita 44. Elorriak, lur gizena autatu bearrean, arkaitza autatu zuan bizitzeko. Vil (in Gand Elorri 15).
    v. tbn. Dv Lab 383. Jnn SBi 110. Barb Sup V. Zait Plat 26. Ibiñ Virgil 84.
    azpisarrera-71
    LUR-GIZON.
    Labrador.
    Haina da lur gizonik hoberena zeinak bihia eta bazka bazter berean altxatzen baititu. Dv Dial 46 (It, Ur nekazari, Ip lürlantzale). Lur-gizon bakar baten / zer dira aleginak, / ezpadaukaz idiak / eta lan-burdinak. Azc PB 333. Lur gizona, mendi gizona. Larre (in Xa Odol 13).
    azpisarrera-72
    LUR GORDIN.
    "Lugórdiña, la tierra inferior no removida. Lúr gordíña daó, difícil de desmenuzar" Iz ArOñ.
    azpisarrera-73
    LUR-GOROTZ.
    azpisarrerakoSense-73.1
    a) "Luotza, lugootza, lorgootza (G-to), el abono que se produce en el barrizal echando árgoma, etc." Iz To 175n.
    azpisarrerakoSense-73.2
    b) "Lugorotz, terreno de aluvión (B)" A.
    azpisarrera-74
    LUR GORRI.
    azpisarrerakoSense-74.1
    a) (lugorri Lar, Hb, H).
    "Almagre" Lar. "Ocre rouge, terre minérale qui sert à colorir" Hb.
    Margo-gai asko erabiltzen zan garai onetan, argorritik eta lurgorritik atereak batez ere. JMB ELG 35.
    azpisarrerakoSense-74.2
    (V-gip).
    "Lurgórri, tierra arenosa como la de los montes de Alava; es más fácil que la arcilla" Iz ArOñ. "Tierra de labradío de color rojizo" Elexp Berg (Cf. ejs. de lur gorri, sin referirse a una clase concreta de tierra roja, en Ag G 218, Anab Aprika 88, Ardoy SFran 74, Azurm HitzB 67 y Larre ArtzainE 42.)
    azpisarrerakoSense-74.3
    b) Tierra desnuda, sin vegetación.
    Egin zuen argia, / urrengoan zerua, / gero lur gorria. It Fab 215. Pelota-tokiko arrietatik kanpora lur gorrizko toki zabal bat zegoala. Anab Usauri 31. [Geltoki] au egingo balitz zenbait lur zati lur-gorri biurturik geldituko lirake. EAEg 24-11-1936, 374. Basamortu-zear lugorri-barrena. SMitx Aranz 54. Lur gorrien jantzi berdea. NEtx LBB 50. Erbiak ez du ezer jartzen bigungarririk. Dana garbitu ta lur gorrian egoten da. BBarand 47. Kanpoa berriz ez da / guren tankerako: / mendia gutxi eta / lur gorria pranko. Insausti 59.
    azpisarrerakoSense-74.4
    "Lugorri (V-gip, G-azp-to-bet-nav), barbecho, tierra baldía" A. "Lugorri, erein gabe uzten den lursaila; "barbetxon" uzten dena" ZestErret .
    Lurra lantzeko bideak; lugorriak; lur-banaketak. Ibiñ Virgil 69.
    azpisarrerakoSense-74.5
    Tierra no arbolada.
    Lur gorrian euria egin da ere, ez dago an bera gorde lezaken zuaitz-azpiko orbelik. Munita 20.
    azpisarrerakoSense-74.6
    c) Suelo desnudo (sin alfombra, colchón, etc. "Lur gorriaren gainean lo egin du (kanpoan) (G-azp)" Gte Erd 214.
    Geienean lur gorriaren gañean zetzan. Aran SIgn 78. Lur gorria gure oe solla. NEtx Antz 108. Lur gorrian belauniko. Gand Elorri 48. Txabola bat da, erdi utsik dagoana; alde batean lur gorria, bestean, ira pilloa dago. Erkiag BatB 118.
    azpisarrera-75
    LUR GOSE.
    azpisarrerakoSense-75.1
    a) (V-arr-gip, AN-larr-araq) Ref.: A (lur); Asp Leiz; Iz ArOñ (paga-lurra); Elexp Berg.
     "Tierra pobre, no abonada" Asp Leiz. "Paga-lurra, lur gosia edo abonu asko bear duana" Iz ArOñ.
    Lur gose ta legor-xamarra bada. Munita 59. Azpiko lur gosea gañera atera, ta gañeko ona azpira sartu. Ib. 49.
    azpisarrerakoSense-75.2
    b) Región pobre, mísera.
    Aldegin nuen, ene Iainko, Zuregandik, Zure geldi-egonetik ene gaztezaroan, eta lur gose gertatu nintzan. "Regio egestatis". Or Aitork 52.
    azpisarrerakoSense-75.3
    c) LUR-GOSE.
    Hambre, necesidad de tierra.
    Lur-gose bat bizi deutse / aukeratu eban arkaitzean. Gand Elorri 74.
    azpisarrerakoSense-75.4
    d) LUR-GOSE.
    Hambriento, necesitado de tierra.
    Enbor-gerri-mutur, buru-pillota, / lur gose ordez, egurats billa [gizona] . NEtx LBB 242.
    azpisarrera-76
    LUR GOZATSU.
    Tierra fértil.
    Lur gozatsuti badaruez lur agorrera. Mg PAb 126.
    azpisarrera-77
    LUR-GOZO.
    azpisarrerakoSense-77.1
    a) (Lar, H).
    "Blandeo de montes y dehesas" Lar. "(Mal) blandeo tiene este monte, lurgozo gaistoa du mendi onek" Ib.
    azpisarrerakoSense-77.2
    b) LUR GOZO; LUR GOXO (G-azp).
    Tierra fértil. "Lurgóso, lurgésal, tierra buena de la corteza" Iz ArOñ. "Lur harroa, biguna, labrantzarako oso egokia. Akuan gurian baño lur goxuo dao bestelare" ZestErret.
    Matsdiak ifinten beren lur gozoetan. Izt C 149. Kanaango lur gozoa. Lard 97. Azaleko lur goxoa azpiko lur gosearekin ez nastu. Munita 41.
    azpisarrerakoSense-77.3
    c) "Récolte de la terre" Hb.
    azpisarrera-78
    LUR-IHARROSDURA.
    "(BN-arb), terremoto" A.
    azpisarrera-79
    LUR IBILI.
    "Lurribili, terre labourée" Hb.
    azpisarrera-80
    LUR IDOR (H, TL; luhidor S ap. A, Lrq ; Saug Voc Gèze ( Dv)., H).
    Tierra firme. "Leihorrez, luhidorrez, por tierra firme" Saug Voc . "Terre sèche, terre ferme. Lühidorrez, adv., à pied sec" Gèze. "Lur-idorrez, itsasoz, par terre, par mer" H. "Terre ferme" T-L. Cf. lur idor 'tierra seca' en EZ Man I 89, SP Phil 487 y Ardoy SFran 62.
    Zenbat arimekin lagun gorputz, lur idorrean, / ehortzirik baita edo itsaso zabalean. EZ Man II 99. Bata lu idorrez, berzia itsasoz Bordelera. Tt Onsa 3. Lu idorrian edo itxasoan, gauaz edo egunaz. Tt Arima 35 (v. tbn. 3). Lühidorra huretarik berhezten, itxasua behar mügetan ükhüratzen. Chaho AztiB 6. Itxasua eta lühidorra. Ip Mt 23, 15 ((Lç, He, Dv leihor,) (Ur, IBk, IBe lehor,) (TB, Echn, Samper lur,) (Ol, Ker legor)). Xede hartu nuen tiroinekin harroketarat jo behar nuela, zerbeit moldez luhidorrerat heltzeko. Prop 1896, 189.
    azpisarrera-81
    LUR-IGALI.
    Fruto, producto de la tierra.
    Lur-igalien kuskuak ernemindu baikoz usteldu. Zait Sof 58. Lur-igalizko saskitto bete ordez. Or Aitork 127.
    azpisarrera-82
    LUR-IKARA v. lurrikara.
    azpisarrera-83
    LUR-IKARATZE (SP, H (s.v. lu-ikhara); lurrikaratze A; lu-ikharatze H).
    Terremoto, temblor de tierra. "Lur ikharatze handia, grand tremblement" SP (s.v. ikhara).
    Lur ikharatze handi bat egin zedin. Lç Act 16, 26 ((He lur-ikharatze;) (Dv lur-ikhara,) (Echn, Ol, Ker, IBk, IBe lurrikara)). Hainitz tokitan izanen da izurrite, gosete, lur ikharatze. Dv Mt 24, 7 ((Leon lur ikharatze)).
    azpisarrera-84
    LUR-IKARERIA.
    Terremoto.
    Eta agiten drela peste eta gose, eta lur ikareria difrente edo anitx lekutan. Hual Mt 24, 7 ((Ur lurrikara)).
    azpisarrera-85
    LUR-IKASLE.
    Geólogo.
    Altxatzen dira bigantzizko bi pikaitz lur-ikasleari zer pensa erazteko diña diradenak. Otag EE 1882c, 448n.
    azpisarrera-86
    LUR-IKATZ (-kh- Dv ( A); lur-inkhatz Foix (ap. Lh)).
    Carbón mineral. "Charbon de terre" Dv. "Houille" Foix.
    Lur-ikhatz mia bat. Prop 1904, 210. Meatzetan badakar burnea, gatza, ikatza, lurrikatza, eta abar. Bera EEs 1915, 227. Harateko xokoan, lur-ikatzaren meta, beltz dixtirant. JE Bur 59. Baionatik Beskoitzeko labetarat lur-ikatza. Ox 194.
    azpisarrera-87
    LUR-IKAZKETA.
    Cantidad de carbón mineral.
    Hogoi urtheren ingurua du norbeitek ezagutu zuela bazela toki hautan lur-ikhatz-keta handia. Prop 1902, 241.
    azpisarrera-88
    LUR-IKAZKIN.
    "Borin" T-L. "Houilleur" Ib.
    azpisarrera-89
    LUR-IKAZKINTZA.
    "Borinage" T-L.
    azpisarrera-90
    LUR-IKAZTEGI.
    Mina de carbón.
    Saran, Usoteitako ondoan bada lur-ikatztei bat. Herr 28-11-1966 (ap. DRA ; la ref. es incorrecta).
    azpisarrera-91
    LUR HIL.
    "Lur il (R-uzt), piso de tierra en la planta baja de una casa" A.
    azpisarrera-92
    LUR-INGURU.
    azpisarrerakoSense-92.1
    a) (Con suf. local de decl., en sing.). Alrededor de la Tierra.
    Oraiko Ipharra txaz Eguerdi, denbora batetik bestera lekhüz khanbiatü izan dütük lürrüngürian zelüko aiziak. Chaho AztiB 8. Hilabetez egiten düzü lürrüngürian zure üngüria. Ib. 12.
    azpisarrerakoSense-92.2
    b) Territorio.
    Frantziaren eremua bezalako hamar eta gehiago lur-inguru badauka [Rusiak] . EGAlm 1897, 17.
    azpisarrera-93
    LUR-IRAULKETA.
    Acción de arar.
    Gizon eta idien lur-iraulketa auek bukatu-ala. Ibiñ Virgil 72.
    azpisarrera-94
    LUR IRIO.
    Hacer caer, hacer golpear el suelo. v. LUR JOARAZI.
    Asko galduko, askori / buruz lur irijoko <iriio->. EZ Eliç 254. Anhitz naziori diot / buruz lur irioko. Hm 148.
    azpisarrera-95
    LUR-ITSASALDE.
    (Pl.). Tierra y mar.
    Lekeitioko lur-itsasaldeak, lekeitiarren ohiturak. MEIG II 99.
    azpisarrera-96
    LUR-ITSASO.
    (Pl.). Tierra y mar.
    Lur itxasoen lau alderdiyak. Aran SIgn 212. Ameriketako lür itsasuetarik. Casve SGrazi 34.
    azpisarrera-97
    LUR-ITZAL.
    Sombra proyectada por la Tierra.
    Lürbola ekhipian dabilala, argizagia bere bethian, argizagiari lürritzalak eclips edo itzalaldi. Chaho AztiB 148.
    azpisarrera-98
    LUR HITZEMAN.
    Tierra prometida.
    Zeruko ikuskarria zen; lur itzemanaren amets gozoa. Or Mi 119.
    azpisarrera-99
    LUR-ITZULTZAILE.
    Labrador.
    Egiazko lur'itzultzale eta azi on eraile. Ardoy SFran 13. Atzo galdegina dut baratzearen lur itzultzailea. Etchebarne 118.
    azpisarrera-100
    LUR-IZAR.
    "Nombre popular del hongo Astraeus hygrometricus" VocNav .
    azpisarrera-101
    LUR-IZARI.
    "(Mesure) agraire" T-L.
    azpisarrera-102
    LUR-IZARTU (Lander (ap. DRA )).
    Medir los campos. Cf. Hb Egia 134: Batek ikhasi du odol atheratzen, bertzeak lur izartzen.
    azpisarrera-103
    LUR-IZARTZAILE.
    Agrimensor.
    Lur-izartzale ziren. EskLAlm 1904, 4 (ap. DRA ). Plazerrekin ikusi ditugu iragan astian lur-izarzaliak, prezioen egiteko. Herr (ap. DRA).
    azpisarrera-104
    LUR-JABE.
    Propietario de tierras, terrateniente.
    Eguzkiaren bearrean arkitzen diran lur-jabeak. Ag G 178. Ala nai duten lur jabeak. ForuAG 313. Aundikiak, naiz lur-jabeak naiz urre-zillardunak dirala. JBDei 1919, 229. Lur-jabearen izen-abizenak. EAEg 25-4-1937, 1561. Lur-jabe txikiak ere ontzat eman zuten aundiak egiña. Munita 129. "Landlord" lurjabe higuingarrien etxetiarrak ziren guztiz gehienak. Mde Pr 236. Ugazaba da, etxe ta lur jabea. Erkiag BatB 124. Indarrez lurrak kendu dizkioten lurjabe apalaren etsipena. Ibiñ Virgil 59.
    v. tbn. AZink 141. Gerrika 136. Lur-jaube: Gerrika 24. En DFrec hay 5 ejs.
    azpisarrera-105
    LUR-JAKINTSU.
    Geógrafo.
    Erromatar lur-jakintsu batek esaten zuan [...] zuaitzen itzalik galdu gabe igaro zitekeala Españi guzia. Munita 146.
    azpisarrera-106
    LUR-JAKINTZA.
    "Agronomie" T-L.
    azpisarrera-107
    LUR-JAUSI (V-gip; A Apend; -jauzi G-bet, AN-ulz) Ref.: Zt; Iz Ulz; Elexp Berg (luryauzíe).
     "Desprendimiento de tierras (G-bet)" Zt (comunicación personal).
    Bitan ondoa jan lurjausiak, / bitan jausi ormagintza. SMitx Aranz 97.
    azpisarrerakoSense-107.1
    (G-bet ap. A ; lujauzi G-bet ap. A ).
    "Tierra corrida" A.
    azpisarrera-108
    LUR JO.
    azpisarrerakoSense-108.1
    a) (V-gip ap. Etxba Eib ); LURRA JO.
    Caer al suelo.
    Etorriko ere dira gizonak beren aizkorakin, jo dezulako lurra. VMg 80. Eldu zinian lurra jotegiño. Añ EL1 186. Lur yotera giño zure anditasun itzal andikoa? Añ EL2 198s. Aitaren oñetan lur-jo zuen. Lard 33. Askok io eban lurra. Azc PB 222. Gorputz illak oso-osorik lurra ioten dabenean. Ag AL 40. Indarrak uts eginda aieneka lurra jo eban. Kk Ab I 43. Jesusek bigarren aldiz lurra jotzen du. ArgiDL 92. Egun batian lur jo genduben, / ezin giñazke gora iyo. Tx B II 52. Kordegabe, aurpegiz lur yo ninan. Or Mi 14. Il egiñik lur jo ebela. Otx 156. Maider-en gorputzak aztunki lurra jo baiño len. Etxde JJ 243. Logan pilipinotarraren aurka jokatu eban baten, lur jo eban; eta gaixotegira eroan eben arren [...], il egin zan. Etxabu Kontu 175.
    v. tbn. Jaukol Biozk 53. Ataño TxanKan 195. Lurra jo: Zab Gabon 62. AB AmaE 336. Anab Usauri 73. NEtx LBB 321. Etxabu Kontu 173.
    azpisarrerakoSense-108.2
    Derrumbarse (un edificio, etc.).
    Baalen aldarea lur-joa ikusi zutenean. Lard 127. Neguko euri jasakin lurra jo ez zezan [elizatxoak] . Zab EE 1884b, 231. Etxiak lur jo zuan. Bv AsL 151. Etxeren batek lur-jotzean. EAEg 3-6-1937, 1757. Etxe lurra-joak. Anab Aprika 93. Etxea lur-iota, ta inguruak sasituta gelditu ziran. Zait Plat 53s. [Zubiak] bi bidar lur jo ta barriztau bearra izan dabela. Etxabu Kontu 186. Orko borda, etxola eta mendibideak ere lur joak daude. AZink 133.
    v. tbn. Munita 100. Lurra jo: JBDei 1919, 318. Etxde AlosT 106.
    azpisarrerakoSense-108.3
    (V, G, AN-gip-larr, S; lurra jo V-gip) Ref.: A; Etxba Eib; Asp Gehi; Etxabu Ond 107; Gte Erd 124, 143.
     Arruinarse (económicamente); destruirse, malograrse, fracasar. "Lurre jota gelditxu, quedarse arruinado" Etxabu Ond. "Pobretu in dire [...], lur jo dute (AN-gip)" Gte Erd 143.
    Bat edo bi iltzearekin lur jotzen du askotan nekazariak. It Dial 66 ( (Ur ondatu, Dv erreka jo, Ip lürrialatü)) San Juan de Luzko erri eder aberatsa ikusi zutenean Franzesak arras lurrajoa. Izt C 323. Diana andiaren eliza iñork ezertan artu ez, eta laster lur-joko zuela. Lard 518. Gurasoak itxiriko ondasunak lur io bear eutsenean. A Ezale 1899, 13b. Gure osaba orrek lurra jo emen zuan. Ag G 237. Egia da, Irene, zure ta Batistaren maittetasunak lur jo dabela? Echta EEs 1914, 254. Zuk irabazten dozuna gitxi da aren eskuetarako ta lur yo bear dozu gizagaixo orrek. (V-m)A EY II 94. Españan gai oiei buruz tajutu izan diran lege-gaiak, lur jo egin izan dute. EAEg 2-3-1937, 1187. Nere irudipen eta asmoek bat-batean lurra jo zuten. Anab Aprika 56. Zivilizazio asko bizi eta lur joak ziran orduko. Vill Jaink 173. Sinismena kolokan, garbitasuna lur jota. MAtx Gazt 82. Juanak eutsi bear izaten zion, etxeak lur jo etzezan. NEtx LBB 48. Langilleen aldeko bazkunak lur jo eban. Etxabu Kontu 109. Ogei ta lau urte bertan pasa ondoren, lur jota gelditu zan [fabrika] . MMant 16. Spencer eta horrelakoen progresismoa [...] zeharo lur jota dagoela diotenak. MIH 173.
    v. tbn. AB AmaE 77. JMB ELG 55. Txill Let 102. Ataño TxanKan 167. Onaind STeresa 28. Lurra jo: FrantzesB I 167. Ayesta 14.
    azpisarrerakoSense-108.4
    Fatigarse; debilitarse.
    Bide santubai jarraituteko luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan israeltarrak. fB Ic III 274. Ez dakite ni aspaldian lurra jota nagoala... alperkeri goxoan. Lab EEguna 65. Minak, oinazeak, lurra jota zeukan. Arti Ipuin 29. Lur jota zegon erria. Auspoa 111, 125.
    v. tbn. Lurra jo: Apaol 109
    azpisarrerakoSense-108.5
    (V) Ref.: A; Etxba Eib.
     "Abatirse, acobardarse, perder ánimo" A. "Andria il jakonetik ziero lur-jota dago" Elexp Berg.
    Lur jota gelditu zan gure Adrian Iriondo. A Ardi 83. Mutu, luryoa. Or Mi 69. Naigabiaz lur jota zakustaz. Otx 161. Nere gizonaren madarikapen-mendean lur jota. NEtx Antz 83. Alan da guzi bere ez gaituz / [albiste orrek] imini oraindik lur jorik. Ayesta 92.
    v. tbn. Zendoia 77
    azpiadiera-5.1
    "(V-arr), fallar, dar en tierra (se dice en el juego de bolos cuando al lanzar la bola no se da con ésta contra la tabla puesta en primer término)" A.
    azpisarrerakoSense-108.6
    b) (Aux. trans.). Derribar. v. LUR JOARAZI.
    Baalen aldarea lur-jotzeko izan zuen biotza eta atrebenzia. Lard 127.
    azpisarrerakoSense-108.7
    c) ( VP ).
    Tocar el suelo. "Petxuz lurra jotzeraño adoratu zuten, pecho or tierra le adoraron" VP 78v. Tr. Excepto en Astarloa, sólo se documenta lurra jo
    Noren izena enzunagaz luur joten dabeen [...] belaun gustijak. Astar II 269. Badijoa poliki / tripaz lurra joaz. It Fab 76. Elkarren gañean atzez lurra jo zuten. Lard 444. Ingiak buruba makur-makur egin eta lurra jo eban. Altuna 11. Zugatz ura ere makurtuta, buruak ia lurra jotzen zualarik. Anab Usauri 122. Bizkarrez lurra jo nai ez baduk. Or Eus 182. Besoz lurra jo dezaño [Bildotsak] . Ib. 256. Belaunak lurra jo dezatela. Basarri 12. Bere amar arruako soñan urdaixak lurra joten zetsela. Etxba Eib.
    azpisarrerakoSense-108.8
    Golpear el suelo. "Oñakin aserrez lurra joo, patear de ira y enojo" VP 73v.
    Nola [...] lurra ostiko ioiten duen. Ax 280 (V 187). Ostikoka lurra jotzen du. Gco II 52. Oñakin lurra joaz. Sor AuOst 91. Ostiko txikiz lurra joaz. Muj PAm 79. Orpuarekin lurra juaz. ABar Goi 17. Txispa-kertenez lurra jo zuan. NEtx Antz 148. Aurreko kadera bategaz lurra joten ebalarik. Bilbao IpuiB 129. Hartaz [makilaz] lurra joz. Lf (in Casve SGrazi 13).
    azpisarrerakoSense-108.9
    Batir la tierra.
    Etxetik hurran lurra joz eginikako ordoki ñimiño biribila. JE Ber 18.
    azpisarrerakoSense-108.10
    d) "Lurra jo, atracar" Asp Gehi.
    Asko izandu zan guzien gosia kentzeko, lurra jo arteraño. Bv AsL 106. Bilbon lurra jo zuteneko, Miranda aldera jo zuten. NEtx LBB 48.
    azpisarrera-109
    LUR JOARAZI; LURRA JOARAZI.
    azpisarrerakoSense-109.1
    a) (Dv; joerazo Lar (in Aq 1463)).
    Derribar; (fig.) arruinar. "Tumbar, derribar" Lar (in Aq 1463). "Lurra joaraztea, abattre, jeter à terre" Dv.
    Karlosek jo-arazo / digu guri lurra. It Fab 211. Zezen ari adarretatik itsatsirik buruaz lurra jo-erazoko ziona. Izt C 247. Lur jo erazo eutsan, eta tanketekuaz saiets bat apurtu yakon. Otx 178. Langintza edo industri guztiari lurra yo-arazi zioten. Ldi IL 167. Nitun ta ez nitun itxaropenak oro lur yo erazi dizkit. Zait Sof 19. Ementxe, nagon ontan, lur-joazi ninduten. Berron Kijote 170. Lurra jo-erazi zion [mandazaiari] . Ib. 54. Bai baitirudi Luis XIV.ak lur joerazi ziola [urrutiko arrantzari] . MEIG VI 53.
    azpisarrerakoSense-109.2
    b) Hacer tocar el suelo.
    Egin zuten orazio, belaunari lur joazirik. Bv AsL 131.
    azpisarrera-110
    LUR JO ERAGIN.
    Abatir, derribar; (fig.) arruinar.
    Inoren kleitubari luur jo eragiten jako. fB Ic II 192. Lurra yo-eragin deutsue zeuri [bekatuak] . Añ EL2 192. Franzesari irabazten zitzaiozkan gordelekuak desegindurik lur-joeragiteko. Izt C 384. Ikusi ditu sarri langillen etxeak, / lurra jo eragiñik alkate izateak. AB AmaE 240. Bera zuri lur io eragin dautsuna beren asarrearen astuntasunaz. A Ezale 1897, 124a. Ukabilkada errime batzukaz lurra jo eragin eutsan. Echta Jos 244. Ez erik, ez beste ezerk, ez nautela lur-yo eragingo. Zait Sof 97. Euriteak Artibai ibaiko urak bein be ez aiña loditu zituan, eta zubiari lur jo eragin eutsan. Etxabu Kontu 187. Estatutoari lurra jo eragiten alegindu. Ib. 68.
    azpisarrera-111
    LUR-JOTZE.
    Destrucción, ruina.
    Era ortara iñoizko desegiteari eta lur jotzeari iges egiten ikasi balu bezala. Vill Jaink 58.
    azpisarrerakoSense-111.1
    Famili baten goitikberatze-lurra jotzea. Alzola Atalak 96.
    azpisarrera-112
    LUR-KAKO.
    "(V-arrig), azada de púas algo redondeadas" A.
    azpisarrera-113
    LUR-KARTA.
    Mapa.
    Hor dabiltza, besteak beste, horrenbeste lurkarta, mapa edo lurtamu. MEIG VIII 115.
    azpisarrera-114
    LUR-KOLORE.
    "Terreux, couleur terreuse, lur-kolore" T-L.
    Hor dira berrogoi bat haintzurlari [...] gerriko gorri, galtza lur kolore batzuekin. Herr 25-12-1958 (ap. DRA , s.v. haintzurlari).
    azpisarrera-115
    LUR-KOSKOR.
    Promontorio de tierra.
    An, urruti, lur-kozkor baten ondotik, bi zera beltz ikusi genituan. Anab Aprika 82.
    azpisarrera-116
    LUR LAKATZ.
    "La tierra áspera y dura" Iz ArOñ (s.v. lakatz).
    azpisarrera-117
    LUR-LAN; LUR-LANTZA v. lurlan, lurlantza.
    azpisarrera-118
    LUR-LANTZE ( lurlantze Lar, Añ).
    Trabajo agrícola; agricultura. "Agricultura" Lar, Añ.
    Lur-lantzea, aphaintzea, laboratzea [...] bekhatutik sortzen eta heldu diren [...] ondoreak baitira. Ax 22 (V 12). Lur-landutia aldabijauteko. "Transformación del cultivo". ForuAB 139 (ib. 139 lur-lantze). Lur lantzean be Ipar-Amerika Errusi baño askoz aurreratuago dagoala. Eguzk GizAuz 137. Toki bakoitzeko arbasoen lur-lantzeko oiturak. Ibiñ Virgil 70. Demeter-ek irakatsi omen zion lur-lantzea. Ib. 80n.
    azpisarrerakoSense-118.1
    (Ref. a trabajos agrícolas concretos).
    Gure basetxe ori guziz luze-zabala zan soro-lurretan, eta lur lantze izugarriak egin bear izaten ziran. AZink 28.
    azpisarrera-119
    LUR-LARRAIN.
    Era con suelo de tierra.
    Lur-larraiñetan, urari nâsiz / bekorotz apur apurra. Or Eus 348.
    azpisarrera-120
    LUR-LARRE.
    Barbecho.
    Bi goldeek lur larrea batean urratzen. 'Guéret'. Or Mi 113.
    azpisarrera-121
    LUR LAU.
    "Terrace, lurplauna" Ht VocGr 431. "Lur lauak (V), tierras llanas" A (s.v. lur).
    azpisarrera-122
    LUR-LEPO.
    Prominencia de tierra (en una pieza de labor).
    Sokil gogor eta lur-lepo gizenak itxaron ditzakezu. Ibiñ Virgil 87.
    azpisarrera-123
    LUR-LODITASUN.
    Profundidad de tierra. v. LUR-BARNE.
    Bereala sortu zan [azia] , lur-loditasunik etzuelako. Ir YKBiz 171.
    azpisarrera-124
    LUR-LOHI.
    Barro.
    Egin zuan, ba, Jaungoiko jaunak gizona lur-loiaz. Inza Azalp 44.
    azpisarrera-125
    LUR-MAILA.
    Estrato.
    Burdin-aldikoak [...] dira Oroko eta Kuutzemendiko aztarna tokietan dauden lur-malla batzuek. JMB ELG 72. Tresna oek eta beren lur-mallan arkitu izan diran abelaztarnak. Ib. 15.
    azpisarrera-126
    LUR-MAMI (SP (s.v. mami); lumami G-to ap. A ).
    "Guéret" SP. "Tierra labrantía" A . "Tierra vegetal (L)" Lander (ap. DRA ).
    Etxe eder-galantak, lur-mami-gozoak. Lard 21. Lur-mamirik ez da ezagun, ez belhar-ondo bat, ez zuhatz bat. JE Ber 41. Lur mami, apatz eta gantzatsuan. Eguzk GizAuz 52. Ene alor ontako lumamia. Gazt Egan 1951 (4), 25. Lur mamiñari iges egiñik, arkaitza aukeratu eban. Gand Elorri 74.
    azpisarrera-127
    LUR MARDUL.
    Tierra pingüe.
    Lur mardul eta ezotasun goxoz bustitakoetan. Ibiñ Virgil 86. Euskalerriak lur mardula izan du giza-landare bikañak sortzeko. (In MAtx) Gazt 7.
    azpisarrera-128
    LUR MEHE.
    "Terre maigre, qui a peu de sol arable, qui produit peu" H (s.v. mehea). "Lur-méetan, en las tierras delgadas" Iz ArOñ.
    Ikusten da airean [Bardoitz] bere lur mehekin. Hb Esk 151. Golde bat eta erdi lur mehe. Dv Lab 90. Beste azi-alde bat toki arrizuan, lur mea zuen tokian erori zan. Ir YKBiz 171. Lur meagotan asi-garai da. Or Eus 295. Lur mehenak, malkhar gaixto, petar xut edo arroka hutsak direnak, diren bezala utzi beharko dire, horien lurtzeko gastu sobera delakotz. Dass GAlm 1937, 82 (ap. DRA , s.v. lurtu). Lur idor eta mehe horietarat. Ardoy SFran 175.
    azpisarrera-129
    LUR-MENDI.
    "Monte cubierto de tierra y vegetación, en oposición a Aizgorri, roca pelada. Azkonabitza, lur-mendi ederra, Elgetara bidian" Etxba Eib.
    azpisarrera-130
    LUR-MENDOI.
    Montón de tierra.
    Ez du bizkitartean lur-mendoi batzuez bertzerik. JE Ber 76.
    azpisarrera-131
    LUR-META.
    "Tas de terre" Hb.
    Tartean izugarrizko lur-metak; txingurrizko lur-metak, alegia. Albeniz 153.
    azpisarrera-132
    LUR-MIA.
    Mina.
    Ak-Bounarthik hurbil aurkhitzen dire lur-mia edo lur-ohatze hek [itsas-gahun ohatzeak] . Prop 1907, 141. Lurmia batzueri su lotu zaiote. Eskual 11-12-1908 (ap. DRA ).
    azpisarrera-133
    LUR-MIHI.
    Lengua de tierra.
    Ontxista deitu lur-mihia ere laburtua izan da. Herr (ap. DRA ).
    azpisarrera-134
    LUR-MIN.
    azpisarrerakoSense-134.1
    a) (SP ( A), H).
    Epilepsia. "Mal caduc" SP. v. erormin.
    Haiñbeste podagros, lür miñez, ügeriz, parelisiaz, zorminez, helgaitzez, harriz, garaillaz ta mila berze minetzaz lots' izaitia. Egiat 184.
    azpisarrerakoSense-134.2
    b) Nostalgia de la tierra.
    Gero Amerikara joan, ta lurmiñaren indarrak emen ezurrak uztera ekarria. Arzac EE 1890b, 262.
    azpisarrerakoSense-134.3
    c) Deseos terrenales.
    Lurmiñak ditu utziak, / Yainkoz da betea. Ldi UO 14.
    azpisarrerakoSense-134.4
    d) Necesidad de tierra.
    Sustraiak, lur-miñez beti. Gand Elorri 74.
    azpisarrera-135
    LUR-MOKIL.
    Terrón.
    Lur mokillak austen. DurPl 68.
    azpisarrera-136
    LUR-MOKOR.
    azpisarrerakoSense-136.1
    a) Elevación en el terreno, monte.
    Hainbertze eta halako lur-mokorrek lotsa bat sortzen dauzute barnean. JE Ber 52.
    azpisarrerakoSense-136.2
    b) Terrón.
    Goldeak iraulitako lur-mokor ezkoak. TAg Uzt 265. Ildoak berdintzen badira, lur mokorrak lehertuz. Larre ArtzainE 196.
    azpisarrera-137
    LUR-MUGA.
    azpisarrerakoSense-137.1
    a) "Acirates, lindes de las heredades" Lar DVC 261.
    Sortarazi zituen Jainkoak nazio guztiak, [...] bakoitzari bere garai eta lurmugak ezarriz. BiblE Act 17, 26 ((He, TB, Dv zedarri,) (Ol muga,) (Ker, IBk bizitoki-muga)).
    azpisarrerakoSense-137.2
    b) Istmo.
    Bi Ameriken arteko lur-muga hura hautsi eta handik aldean bertze urari bidea egin. HU Zez 44s.
    azpisarrerakoSense-137.3
    c) Confín de la Tierra.
    Ikusi dute lur-muga guziak / gure Iainkoagandiko sendagarria. Or Ps 97, 3 ((Ol urrutieneko lurralde,) (Ker lurreko muga) (BiblE mundu-bazter)).
    azpisarrerakoSense-137.4
    d)) Ras de suelo, lugar donde sale el árbol.
    [Artearen] gerriak lur mugan, 6 metro eta 80 zentimetro inguruz; lur-mugatik metro ta erdira, 4 metro ta 80 zentimetro. Munita 45.
    azpisarrera-138
    LUR-MUGARRI.
    "Bodo, [...] lur mugarriak, lur bazterrak" Urt III 368.
    azpisarrera-139
    LUR-MUILO (Hb; -mullo Dv (s.v. mullo)).
    Terrón. "Motte de terre" Dv (que cita a Goyhetche).
    Ilki deneko xilotik / lur-muillo baten gainetik. Gy 27. Nere ganaraino harriak eta lur-muiloak ezin helduz. Elzb PAd 41.
    azpisarrera-140
    LUR-MUTUR v. lurmutur.
    azpisarrera-141
    LUR-NAGUSI.
    Terrateniente.
    "Landlords" zeritzen lur-nagusi aundiek. Ldi IL 167.
    azpisarrera-142
    LUR-NARRATU (V-gip, G-nav).
    "Desprendimiento (de tierra)" Iz ArOñ. "Lurnarratuba, el corrimiento de tierras" Iz Als.
    azpisarrerakoSense-142.1
    "Lur narratua (Vc), la tierra corrida" A (s.v. narra). "Lurnárratu, tierras que han quedado despojadas por el arrastre de las aguas" Iz ArOñ.
    azpisarrera-143
    LUR-NEURRI.
    "Uvada, medida de tierra que contiene treinta y seis fanegas, lurneurri bat" Lar.
    azpisarrera-144
    LUR-NEURTU (Dv ( A)).
    Medir los campos.
    azpisarrera-145
    LUR-NEURTZAILE (Urt I 464, Dv ( A)).
    Agrimensor.
    azpisarrera-146
    LUR-NEURTZEKO.
    "Medidas agrarias, lur-neurtzekoak" EEs 1931, 111.
    azpisarrera-147
    LUR-OHATZE.
    Mina.
    Lur-mia edo lur-ohatze hek [itsas-gahun ohatzeak] . Prop 1907, 141.
    azpisarrera-148
    LUR-HOBI.
    Sepulcro.
    Erraiten ere dute anglesek, frantsesek beren lur-hobiko zilhoa berek egin dutela mahaineko sardexka, furtxetarekin. Etcheb MGaric 152.
    azpisarrera-149
    LUR ON.
    "Lur-Ona, la buena tierra. Antxiñakuak esaten zetsan gurasuetako lurrari, Lur-Ona" Etxba Eib.
    azpisarrera-150
    LUR-HONDAR.
    Arena.
    Zamarrez eta lur-ondarrez bete eban leku a. Itz Azald 12. Ijitoko lur-ondarra odolez asetzen ikusirik negok. 'Sables'. Or Mi 94.
    azpisarrera-151
    LUR-ONDASUN.
    Bien raíz.
    Lur-ondasunak naiz esku-ondasunak. Berron Kijote 137.
    azpisarrera-152
    LUR ONDU.
    "Lurróndua, la tierra abonada con 'erraturas'" Iz ArOñ.
    azpisarrera-153
    LUR-ONTZI v. lurrontzi.
    azpisarrera-154
    LUR ORDOKI.
    "Lur ordokiak (S), tierras llanas" A (s.v. lur).
    azpisarrera-155
    LUR-OSIN.
    "Lur-osin, profundidad de tierra" A Apend (s.v. osin).
    azpisarrera-156
    LUR-OTARRE.
    Cesta para llevar tierra.
    Lur-otarra baño gibel aundiago du orrek. (G-azp). Inza EsZarr 174.
    azpisarrera-157
    LUR-PALDO.
    Talud de tierra.
    Mahasti aitzurrean, metra erditsuko lur paldoa itzultzen baitzuten aldian. Larre ArtzainE 59.
    azpisarrera-158
    LUR-PARADISU.
    Paraíso terrenal. v. LURREKO PARADISU.
    Etzen oraiño orduan lur-parabisu hartan egitekorik. Ax 23 (V 13). Lur parabisuan. SP Imit III 57, 3 (Ch parabisu lurreko, Mst lürreko pharadüsü, Ol atsedegi). Ezkontza saindua lehenik ordenatu izan zen lur parabisuan. SP Phil 406 (He 410 lurreko Parabisu). Lur-paradisua utzi genduenez gero. MIH 78.
    azpisarrera-159
    LUR-PARETA.
    Pared, talud de tierra.
    Eskuinetarik, lur-pareta xutsko bat. JE Ber 39.
    azpisarrera-160
    LUR-PEZA (Urt).
    Terreno, tierra de labor. "Agellus [...] lur pheza ttipia, lur pheza xumea" Urt I 424.
    Laborari batek ere lur-pheza bat asko urthez eta gastu handiak eginik lantu. Dh 217.
    azpisarrera-161
    LUR-PILA (-lla Lar, H; lupilla Lar, H); LUR-PILO (-llo V-ger ap. A ).
    "Terrero, montón de tierra, lupilla" Lar. "Morón, montoncillo de tierra" Ib. "Topera u hormiguero en una pradera" A.
    Urak sartu zituan arri ta lur-pillak ateratzen. AZink 50.
    azpisarrera-162
    LUR-PILOTA.
    "Bodoque, lurpillota (AN)" Aq 1041 ( A).
    azpisarrera-163
    LUR PLANOAREN GAIN.
    Superficie de la tierra.
    Habitatuko dutela lur planoaren gaña. EZ Man I 90. Lur planoaren gañean bizi. Ib. 97.
    azpisarrera-164
    LUR PROMESTU.
    Tierra prometida.
    Zu eta zure jendea lur promestura joateko. Lard 108.
    azpisarrera-165
    LUR PROMETATU.
    Tierra prometida. Cf. Lç Adv ** 1v: Lur prometatu zeraueneko posesor. v. LUR AGINDU.
    Lur prometatua ona zela eta ederra. SP Phil 7 (He 7 leihor agiñdu). Lur prometatiala hobeki helzeko. Tt Arima 83. Ez da sarthu Jainkoak agindu zioen lur prometatuan. Brtc 108.
    azpisarrera-166
    LUR-PUNTA (Lar, Hb).
    "Punta de tierra que entra en el mar" Lar.
    azpisarrera-167
    LUR-PUSKA.
    "Lur-puskak, terrones" VP 58r.
    azpisarrera-168
    LURRA HARTU.
    azpisarrerakoSense-168.1
    a) (V-gip) Ref.: Iz ArOñ (sustarra); Etxba Eib; Elexp Berg.
     "Arraigar las plantas. Juan zan astian sartu genduzen landarak lurra artu dabe" Etxba Eib. "Sustarra artu, lurra artu landariak, arraigar" Iz ArOñ. "Zuk sartutako lorak eztabe lurrik artu" Elexp Berg. Cf. LURRAK HARTU.
    Arbol-gai berriak ez du lurrik artuko. Mb IArg II 329. Zur ona du lurra ondo artzen duen tokian. Munita 70. Errez lurra artzen du. Ib. 91. Erro izoztuak ezin du lurrik artu. Ibiñ Virgil 88.
    azpisarrerakoSense-168.2
    b) v. LUR HARTU.
    azpisarrera-169
    LURRA ATERA.
    "Lur-atheratzen hari gare, nous travaillons à défricher des terres" Dv (s.v. atheratu).
    azpisarrera-170
    LURRA BETEAN.
    Cubriendo la tierra, ocupando toda la tierra.
    Infanteria lurra betean, / ainbeste milla zaldizko. Afrika 142.
    azpisarrera-171
    LURRA EGIN (G ap. A ); LUR EGIN.
    Desembarcar. Cf. LUR EGIN.
    Españan lur-egin zuenean [Tubalek] . Lard 11n. Gerasako ondoan lurra egin zuten. Ib. 388.
    azpisarrera-172
    LURRA EMAN (G, Sal; Dv; emon V, R; Añ (V)); LUR EMAN (G-azp, AN-larr; emon Izt, A Apend (que cita el msOch)) Ref.: A; Iz Als (lurra); Asp Leiz (lur eman); Etxba Eib (lurra emon); Elexp Berg (lurra emon); ZestErret (lur eman).
     Enterrar, sepultar.
    Oraindik etzaio lurra eman zure gorputzari. Mb IArg I 257. Eraman zuten korputz illa lurra ematera. Mg CC 120. Ilai lurra emoitia. CatLlo 52. Berak prestatutako obian lur-eman zitzaion. Lard 119. Ama Birjiñaren aldarearen oñean lurra eman zegiotela. Arr May 196. Zeñi lur eman diote? Ag G 234. Lurra emon daioela ta kitu. Kk Ab I 18. Nonda gorputzari, osasunbidelari oiek aurrean ez dirala lur ematen zaion. EAEg 29-12-1936, 677. Donostiako kanposantuan lurra emon deutse gorpuari. Alzola Atalak 103. Jauna, emaidazu baimena nere Aitari lur emateko. Or Mt 8, 21 ((Ker lurra emon) (Ker lurra eman;) (Lç ohortzi,) (He, TB, Dv, Ip, Leon ehortzi,) (Ur lurpetu,) (Ur (V) obitu,) (Echn enterratu)). Lur-emaiozu bai zure lagunaren gorputzari. Berron Kijote 150. Bertan zuloa egin, lurra eman, zurezko gurutzetxo bat aienez lotua gañean jarri. Etxabu Kontu 35.
    v. tbn. Lard 61. Legaz 34. KIkG 65. Salav 84. Lurra emon: Itz Azald 120. KIkV 81. Onaind STeresa 111. Lur eman: Mok 5. Ir YKBiz 373. Or Eus 110n. Etxde AlosT 92. Salav 84. NEtx LBB 96. Lur emon: Añ EL2 39. Onaind STeresa 111.
    azpisarrerakoSense-172.1
    (Fig.).
    Marmarioa asi baiño len auzi mingots oni lur ematea. Etxde JJ 134. Ene erakutsi txarrei lur emateko. Ib. 278.
    azpisarrera-173
    LURRA GALARAZI.
    Exiliar.
    Enperadore zena nausitu zenean, Frantziako lurra gal-arazi zioten gizon zenbeiti. HU Aurp 174.
    azpisarrera-174
    LURRA GALDU.
    azpisarrerakoSense-174.1
    a) Elevarse del suelo.
    Ikhusi zuten lurra galdurik airean zagola, zerafin bat iduriago gizon bat baino. Laph 173.
    azpisarrerakoSense-174.2
    b) (G-to, L, Sc, Sal, R ap. A ; Foix); LURRAK GALDU (Dv, H).
    "Frantziako lurrak galduak ditu, il a perdu les terres de France, c.-à-d., il a commis un délit qui lui interdit la terre de France" Dv. "Lurrak galtzea, perdre les terres; locution usitée pour dire: être exilé de sa patrie" H. "Emigrar, desertar" A. "Exiler, lürra galdü" Foix.
    azpisarrerakoSense-174.3
    c) Perder terreno, retroceder.
    Zer dakusgu, ordea, gure aberrian? Euskera lurgaltzen, enda lurgaltzen, oiturak lurgaltzen. EG 1955 (1-2), 1. Oen (irlandarren) izkuntza zarra ere, gurea bezelaxe, lurgaltzera bezela etorri da. EgutAr 3-12-1957 (ap. DRA ). Erromantzearen aurrean [euskarak] lurra galdu duelako. (In ) MEIG VI 3.
    azpisarrera-175
    LURRA GORRITU.
    azpisarrerakoSense-175.1
    a) "(G-to), labrar la tierra" A.
    azpisarrerakoSense-175.2
    b) Cavar una tumba. "Aspaldion eztogu lurra gorritu, desde hace tiempo no ha muerto ninguno de los nuestros, no hemos tenido entierro (V)" DRA (s.v. gorritu).
    azpisarrera-176
    LURRA IRAGO.
    "Lurra irago, hacer pegar la tierra (AN-ulz)" A Apend.
    azpisarrera-177
    LURRA JAN.
    Morder el polvo (en un combate).
    Lurra ian bakarrik [prankotarrak]? Ag AL 36.
    azpisarrera-178
    LURRA JAN ERAGIN.
    Hacer morder el polvo.
    Prankotarrai, ta batez bere neugaz burrukan egiñ ebanari, lurra ian eraginda. Ag AL 36.
    azpisarrera-179
    LURRA JO v. LUR JO.
    azpisarrera-180
    LURRAK HARTU.
    "(Gc, AN, Sc, R), aclimatarse. Lurrak ondo artu nau (G; Arr), me he aclimatado" A.
    Gaur-gaurko euskal-idazketa lurrak artzeko, artan errotzeko. (In Or) BM 24.
    azpisarrera-181
    LURRA KENDU.
    "Frantziako lurra khendu dio, il l'a exilé, il lui a interdit le séjour à la terre de France" Dv.
    azpisarrera-182
    LURRAK ERE EZ ENTZUTEKOAK ESAN.
    "Lurrak be ez entzutekuk esan, decir barbaridades, perrerías" Etxabu Ond 106.
    azpisarrera-183
    LURRAK JO.
    Morir. Cf. LUR JO.
    Jesus jaio zan ezkerozkuak / asko dira lurrak jota, / bizi geranak sentitzen degu / persekuziyo galanta. Auspoa 78-79-80, 111.
    azpisarrera-184
    LURRARI JOSI.
    Tirar al suelo, dejar tumbado; tumbarse.
    Lenengo kolpearekin bigarrenaren bear gabe, lurrari josiko diot. Lard 177. Lurrari josten naiz. Dv LEd 207. Argidura eder batek harritu zituen eta lurrari josiak ezarri zortzi burregoak. Jnn SBi 175. Lurrari josi zen lapa bezala. FIr 146.
    v. tbn. Or Eus 223. Iratz 53.
    azpisarrera-185
    LURRARI KENDU.
    Levantar del suelo.
    Kantatutako bertsoak liburu batean baleude [...], ez ioke lurrari kenduko. Ataño TxanKan 14.
    azpisarrera-186
    LURREAN IGERI IBILI.
    Ir borracho.
    Baña eratekoan / kontu neurriyari, / ez gabiltzala gero / lurrean igeri. Echag 95.
    azpisarrera-187
    LURREAN JAUSTE.
    Desmayo.
    Desmaio, lurrean jauste ta beste andrakeria dedarrezkoa baga. Añ NekeA 257.
    azpisarrera-188
    LURREAN SARTU (V-gip ap. Etxba Eib ; Añ).
    "Sepultar" Añ . "Enterrar. Jo ta lurrian sartuta laga eban gizajua" Etxba Eib. (Sólo incluimos los ejs. de 'enterrar un cadáver').
    Ez dituztela begiratzen handiak ez lurrean sartzetik, ez usteltzetik. Jaur 411. Oi eta ni, zeinen bakharrik, lurrean sarthua, laster eta bethikotz ahantzia! Dv LEd 185.
    azpisarrera-189
    LURREKO GATZ.
    Sal de la tierra (fig.). Cf. Zuek zarete lurreko gatza (Lç Mt 5, 13, y la mayoría de las demás versiones).
    Hauek dira niretzat lurreko gatza, itsasoko usaia eta aireko soinua. Arti OC I 562 (ap. ELok 10).
    azpisarrera-190
    LURREKO PARADISU.
    Paraíso terrenal. v. LUR-PARADISU
    Iongoikoak Parabisu lurrekoan dadutza. EZ Man I 70. Lurreko parabisuan, lekhu plazerez bethean. Ax 21s. Eden deitzen zen baratzian edo lürreko Paradüsian. Bp I 52. Zer den lurreko Parabisua. Mih 115. Eman zien lurreko Paradisua. AA III 268. Ez dakit nun, ez dut erraiten zeruan edo lurreko parabisuan, ikusten zuela bere burua. JEtchep 27.
    v. tbn. Lard 2. Auspoa 97, 67. L. Parabisu: Hm 206. ES 185. He Phil 410. Brtc 98. Monho 130. Jnn SBi 34. CatJauf 22. Zerb IxtS 16. L. Parabizu: Arb Igand 114. L. Paradüsü: Mst III 57, 3. Egiat 195. Ip Hil 7. L. Parauzu: CatLan 116. Parabisu lurreko: Ch III 57, 3.
    azpisarrera-191
    LURREKO SU (AN-gip-5vill, B ap. EAEL 123 ).
    Hogar. Cf. Dh 164 e Itz Azald 109, con el significado de 'fuego de este mundo'.
    Aurreko baztarrean lurreko sua, kanpana aundi batekin. JAzpiroz 165.
    azpisarrerakoSense-191.1
    Hoguera.
    Lurreko suan, kafea berotzen ari. Larz Iru 78.
    azpisarrera-192
    LURRERA EGIN.
    "Demoler" Añ.
    azpisarrera-193
    LURRERA ERORI.
    "(R-uzt), arruinarse" A . (No incluimos aquí los ejs. de lurrera erori en el sdo. prop. de 'caer al suelo').
    azpisarrera-194
    LURREZ.
    azpisarrerakoSense-194.1
    a) "(V, G, L), civilmente. Gu lurrez Elgoibartarrak gera, elizaz aldiz Azkoitiarrak" A.
    azpisarrerakoSense-194.2
    Por territorio. Lenagokoa [eleix-barrutie] etzez zan [...]. Oingoa lurrez da; lurbarru bat dauko ixentaurik. Akes Ipiñ 17.
    azpisarrerakoSense-194.3
    b) Por tierra.
    Defendatus peligro guzietan ures eta lurres. SermAN 4r. Urez ala lurrez alde batetik bestera gauza eramateari. ForuAG 237s. Zijoan urez ta lurrez. SMitx Aranz 105.
    azpisarrera-195
    LURREZ GAINEKO; LURREZ GORAKO.
    Sobrenatural, supraterrenal.
    Lurreko gauza edo konparazioak esan ta aditu ezin banazute [...], nola adituko nazute lurrez gorakoak esaten badizkitzuet? Mg CC 197. Jentillak berak ere arritu, eta lurrez gañeko gauza zala aitortzeraño. Lard 545.
    azpisarrera-196
    LURREZKO.
    azpisarrerakoSense-196.1
    a) (V-gip ap. Elexp Berg ; SP, Urt Gram 51, Lar, Añ, Dv, H).
    De barro, de cerámica; de tierra. "Adam, gizona, edo lurrezkoa, edo kanaberá" Lç Decl Mm, 3v. "Lurrezko sarjiña, tiesto" VP 58r. "Térreo" Lar, Añ. "Terrino", "terroso" Lar. "Terrado, [...] sapai lurrezkoa" Ib. "Lurrezko untzia, vase de terre" Dv. "Lurrezko orma, mur de terre" H. "Dícese, sobre todo, de la alfarería, de los cacharros de arcilla" Elexp Berg.
    Lurrezko unziak. Lç Apoc 2, 27 ((He, Dv, Ur (G), Ip lurrezko;) (Ol, IBe buztinezko)). Ordea hautskorra, lurrezkoa eta beirakizkoa [baxera] . Ax 288 (V192). Lürrezko phitxerrak. Mst III 14, 4 (Ch lurrezko; SP lur tupin, Ol loia). Giz-ainzurak zuen urrezko burua [...], burdinezko gidall-aztala ta lurrezko oña. Mb IArg I 97. Lurrezko eltze hek. Lg I 215. Ez gera bizi lurrezko ontzi batzuetan? AA III 567. Euren jainko lurrezko ta zulezkoakaz. Añ MisE 46. Luurrezko gorputza. fB Ic I 14. Zeinak formatu baitzaitu lurrezko baltsatik. JesBih 459. Lürrezko butilletan. Ip Dial 106. Lurrezko eta lastozko etxeak. Hb Egia 64. Lurrezko pipa motza. Ag Kr 126. Lurrezko yauregi-atean [Kilker olerkaria] . "Térreo". Ldi BB 112 (cf. MIH 175: Lurrezko jauregian bizi den Kilker olerkari arlotea). Lurrezko giza-irudia. Or BM 46. Gizonaren gorputza lurrezko elementuekin osatua dela. Vill Jaink 60. Lurrezko lapikotxuan. Erkiag BatB 161. Lurrezko eltzea. BBarand 169. Gure plaza xaharra [...] bere lurrezko zolarekin. Larre ArtzainE 73.
    v. tbn. EZ Man I 48. SenperEus 64. Egiat 233. Mg PAb 54. VMg 62. Jaur 409. It Dial 83. Gy 92. Ur Dial 83. Arr GB 18. Sor AuOst 75. Bv AsL 169. Zby RIEV 1908, 766. ForuAB 107. Alz Ram 110. Anab Usauri 37. Otx 105. JMB ELG 76. TAg Uzt 81. Zerb IxtS 47. A EY IV 260. Munita 112. JAIraz Bizia 101. Gand Elorri 85. Zait Plat 86. ZMoso 37. Onaind in Gazt MusIx 150. NEtx LBB 221. Luurrezko: JJMg BasEsc 282.
    azpisarrerakoSense-196.2
    (Fig.). Humano, carnal.
    Ez zeren Jaunak guk bezala lurrezko begiak dituan. AA III 325. Baina gorputzak berez, beti gura ditu luurrezko gauzak, ustelkorrak. fB Ic II 253. Geure bizitza ain lurrezko ta ain arimazkoaren irudi bat. Gand Elorri 120.
    v. tbn. Azurm in Gand Elorri 145. Vill ib. 14.
    azpisarrerakoSense-196.3
    b) Terrestre, (viaje) por tierra.
    Eta lurrezko bidaia guziz plazerezkoa. Gy 65.
    azpisarrera-197
    LURREZ LUR (, Hb).
    azpisarrerakoSense-197.1
    a) (Lar, Hb).
    (Navegar) costeando. "Tierra a tierra" Lar.
    azpisarrerakoSense-197.2
    b) De terreno en terreno.
    Urak handitzen dire, gero atheratzen, / bazter guzietarat lurrez lur hedatzen. EskLAlm 1909, 17.
    azpisarrerakoSense-197.3
    c) Por superficie, en relación a la superficie.
    Nola ugari bait-dagon lurrez-lur, egur asko ematen du. Munita 83. Lurrez-lur etekin geien berak [Alegik] . Ib. 116.
    azpisarrerakoSense-197.4
    d)) En lo que respecta al terreno.
    Lurrez lur ere, ortarako egokitua zegoen Elade. Zait Plat 37.
    azpisarrerakoSense-197.5
    e)) Por tierra.
    Euskaldun lurrez-lur, jaun-seme itsasoz-itsaso. "Vizcaíno por tierra". Berron Kijote 105. Oiek baiño indar-zaleago ta ausartagorik ez dala aurkituko lurrez-lur urrutira ere. "En gran parte de la tierra". Ib. 73.
    azpisarrera-198
    LUR-SAGU (Sal, R-vid ap. A ); LUR-XAGU (V-gip ap. Elexp Berg ).
    "Musgaño, litm.: ratón de campo" A.
    azpisarrera-199
    LUR-SAIL (V-gip, G-azp ap. Gte Erd 285 ).
    Lur-sail guztien jabe estadua zan. Eguzk GizAuz 10. Osasunarentzat oso nolabaitekoak ziren lur-sail aundiak orain aberats eta osasungarri biurtu dira. Munita 20. Lur-sailla erosi dau. Erkiag BatB 137. Beste leku bat edo lur-sail bat badu Segurak [...]. Bi kilometro eta geiago luze, eta zabalean ere bosteun metro toki askotan dituan ordeka edo zelai bikaiña. Insausti 41.
    azpisarrera-200
    LUR SANTU; LUR SAINDU.
    azpisarrerakoSense-200.1
    a) (Hb).
    Tierra sagrada, cementerio.
    Lur saindian har dezantzat hobia. EZ Man II 159. Ez batere ehortzi lur saindian. Tt Onsa 92. Lür saintian ehorztia. Bp I 115. Elizak, lur sainduak. Brtc 55. Pixkorrik etorria 91 urtetan, bere adixkidearen lur saindurat segitzera. HU Aurp 169. Lür saintia, erdir'adi / ni barnen sar ahal nadin. Balad 95. Hil eta lur saindurat nute botatuko. Ox 170. Etzuen lur santurik hartu, mendiko ezkutuan ehortzi zuten. Arti Tobera.
    v. tbn. Lur saindu: Etcham 58. Barb Leg 26.
    azpisarrerakoSense-200.2
    b) (lürsaintü Casve (s.v. terre)).
    (En ocasines pl.). Tierra Santa.
    Galduko da Lurre santuau. CartLib 129. Lur Sainduei beharrez laguntza ekharri. Hb Esk 71. Lur Saindua biharamunean utzi zuen. Laph 63. Lur-Santuetarako erromeiari. Aran SIgn 31. Jerüsalemera eta üngürünetako lür saintietara. Ip Hil 186. Palestina edo Lur Saindua deitzen duguna. CatJauf 24. Nahiko zuten untzi bat berehala hartu Lur Sainduari buruz. Ardoy SFran 128. Lur Sainduetarako beila. Larre ArtzainE 292.
    v. tbn. Zerb IxtS 40 (lur saindu).
    azpisarrera-201
    LUR-SAPAI.
    Terrado.
    Bere tellatuan zedukan lur-sapai edo terradura. Arr ASIgn 13.
    azpisarrera-202
    LUR SARE (Izt C 234 ( A)).
    "Tierra ligera" A.
    azpisarrera-203
    LUR-SARI (lusari Lar).
    "Terrazgo, lo que se paga al dueño de la tierra" Lar.
    azpisarrera-204
    LUR-SASKI (G-to ap. A ); LUSASKI.
    "Cierto cesto pequeño, que se emplea en el acarreo de tierras" A.
    Lusaski gorriak. Or Mi 6. Lur-saskia bezain aundi. TAg Uzt 35. Goierrian lur-saskia esaten genion, baiñan emen, Altzan, kopa deitzen diote. BBarand 37.
    azpisarrera-205
    LUR-SEME.
    Hijo de la tierra.
    Ama lurra hilik dago, / ta lur-seme beltzeranak / bijilian beti. Azurm HitzB 66. Lur-Semea beso-artean ito zuan artakoa [Erkulesek] . "Anteo, el hijo de la Tierra". Berron Kijote 35.
    azpisarrera-206
    LUR TAKAR.
    "La tierra dura" Iz ArOñ (s.v. takarra).
    azpisarrera-207
    LUR-TXAKUR.
    azpisarrerakoSense-207.1
    a) "Langosta" Añ.
    azpisarrerakoSense-207.2
    b) (V-arr-arrig-gip ap. A ).
    "Alacrán" A (ref. sin duda al alacrán cebollero o grillo topo). v. luhartz.
    Piper eta tomate azi onak erein eta ondo jabon, gabeko leiak edo lurtxakurrak ta bareak alperrik galtzea gura ez badozu. EgutAr 1-3-1959 (ap. DRA ).
    azpisarrera-208
    LUR-TXITXARE.
    "Lur-txitxara, lombriz de tierra" Elexp Berg.
    azpisarrera-209
    LUR-TXORI.
    "(AN-gulina), abubilla" A.
    Atsegin zitzaizkion gure Aita Prantzisko deunari lur-txoriak. Inza Azalp 119.
    azpisarrera-210
    LUR-HUDO.
    "Sillon de terre" Hb.
    azpisarrera-211
    LUR UMATU.
    "Humus" (G-bet, comunicación personal)
    azpisarrera-212
    LUR-UNE v. lurrune.
    azpisarrera-213
    LUR-HUR.
    "Chamaebalanus, ilhárra, lurhurra" Urt I 455.
    azpisarrera-214
    LUR-UR-SUGE.
    "Chersydros, urlursugéa, lurursugéa" Urt IV 470.
    azpisarrera-215
    LUR-USAIN.
    Olor terrenal.
    Zugan uts utsik santidadeko likurt gozoa / lurrusaiñaren naste bagarik gorde daiten. AB Olerk 651.
    azpisarrera-216
    LUR USTEL (Dv, T-L; lurrustel V-gip, AN-larr; H, VocB (<-lo>), A; luhustel Ht VocGr 431) Ref.: Asp Leiz2 (lurrustel); Elexp Berg (lurrustel).
     "Terreau" adv, H, T-L. "Toda tierra no cultivada nunca, formada en su mayor parte por la descomposición de materias orgánicas" Asp Leiz2. "Tierra que contiene mucho humus, estiércol, etc. Ekarrizu florerotarako lurrustel puxkat" Elexp Berg. La trad. "terrace" que da Harriet (VocGr 431), probablemente sea error por "terreau" o similar.
    Zure gañean lenagokoen ezurrak eta lur ustelak botako dituzte. Cb Eg II 102. Zeren lur ustelak, izena duen bezala, baitagoka ustelki hainitz. Dv Lab 19s. Lur ustel aberats batzu dire. Zerb Metsiko 211. Lur ustel ta zoko urak azpijanak. Or Poem 527. Lurrak bear-bearrezko du "humus" deritzaion lurrustela izatea. ZArg 1958, 101. Lur-ustelak du egiten lurraren aberastasuna. Gatxitegi Laborantza 21. Horra zerbait gisa nun eskuratzen duten tabako hazia, eta maiatzean, sekulako prekozionekilan ungarriz eta lur ustelez hundurik ereiten duten. Etchebarne 40.
    azpisarrerakoSense-216.1
    "Lurrústela, el abono que se producía ante la puerta de la casa o se formaba en otra parte" Iz ArOñ.
    azpisarrera-217
    LUR HUTS.
    azpisarrerakoSense-217.1
    a) "Lur-hütx (S; Foix), terre inculte" Lh. Cf. EZ Man II 97: Lur hutsak [gorputzak] 'simple tierra'.
    Zeren ni naiz lur hutsa eta alferra, argi nazazun artean. SP Imit III 23, 5 (Mst lür hüts; Ol lur soil utsa). Zuk eta nik lur hutsa edo lapar sasipe bat baizik ikusiko ez ginuen tokian. HU Aurp 98.
    azpisarrerakoSense-217.2
    b) Suelo desnudo (sin colchón, etc.). "Lur hutsan gainean (AN-5vill), lur hutsaren gainean ez dute lo egiten (AN-gip)" Gte Erd 214.
    Lur hutsaren gainean edo belhar idor batzu bildu eta heien gainean [egiten zuten lo] . Jnn SBi 122. Gauez lo eginez, belhar arte batzuetan, lur hutsaren gainean. Prop 1896, 87 (ap. DRA ).
    azpisarrerakoSense-217.3
    Lur hutsean egina baitakote lekua [ithurriari] . JE Bur 35. Barneko zoladura / lur hutsez baitzuten. / Hantxet sator ausart bat / ari-izana zen. Etcham 61.
    azpisarrerakoSense-217.4
    c) LUR-HUTS.
    (Uso adj.). Pelado, desprovisto de vegetación.
    Agertu zan mendi koxkor bat lur-utsa, ez arri aundirik, ez belarrik. Anab Aprika 76.
    azpisarrera-218
    LUR XAMUR.
    "Lur xamur, lur hauskorra, lur gozoa. Etxeazpikua askoze xamurragua zan ta goiko souan barrenaldiare bai" ZestErret.
    azpisarrera-219
    LUR XURI (T-L); LURTXURI.
    Arcilla blanca, caolín. "Terre à porcelaine" T-L.
    Baxera egileek ere erabiltzen dute nahasteka [...] Ezpeletako thoska edo lur xuriarekin, porzelena egitekotzat. Dv Lab 18. Hemen dute [...] garbitzen bere zikinetarik lur xuria, igortzeko gero Limoges hirirat. JE Ber 8. Toska edo lurtxuri miez. Herr 6-8-1959, 1. Baxera egiteko toska eta lur-xuria. Herr 28-11-1963, 4.
    azpisarrera-220
    LUR ZABAL.
    azpisarrerakoSense-220.1
    a) Ancho mundo, toda la tierra.
    Arkaitz gogorak zeren indarrez zatitzen dira? / Zer dala dar-dar lur zabalaren eustazpiak? GMant Goi 57. Lurzabaleko osti done guztietan. KIkV 90. Lur zabal guztia baño beste aberririk ez eukan gizona. Eguzk GizAuz 67. Egaztiak ere ugari bitez lur zabalean. MAtx Gazt 15. Olako gutxi da gaur / lur zabalian. Uzt Sas 50.
    v. tbn. NEtx Antz 119. Basarri 10. Vill Jaink 16.
    azpisarrerakoSense-220.2
    b) Territorio, país.
    Lurzabal onen asiyerako / emakume ta gizonak / Euskeran eta nekazaritzan / ill arte jardun ziranak. Zapiain Bertsol 1931, 13.
    azpisarrera-221
    LUR-ZATI.
    azpisarrerakoSense-221.1
    a) Pedazo de barro.
    Pormau eban luur zati bategaz gorputz bat. fB Ic I 13. Lur zati bat artu, eta gorputza moldatu zuen. Lard 1.
    v. tbn. Astar II 76 (luur-).
    azpisarrerakoSense-221.2
    b) Terreno.
    Lur zathi ederrak alfer dagozke. Dv Lab 370. Aundikiak lur-zati aundien yabe ziran. Ldi IL 165. 635 eta 636gn. etxadiak eta Begoñako zabalgunean dagon lur-zati orlegia. "Zona verde". EAEg 5-2-1937, 987. Ormaz inguratua egoan lur zati apainkiro landua. Erkiag BatB 43. Zortzireun ektareako lur zati aundi bat erosita euken. Gerrika 288.
    v. tbn. JE Bur 116. TAg Uzt 266. Etxde AlosT 106. Vill Jaink 142.
    azpisarrerakoSense-221.3
    c) Región, país.
    Kanaantarrai itsas-ondoan lur-zati bat kendurik. Lard 138. Gaurko euskaldunok daukagun lur-zati au. JMB ELG 24. Galizi ikusi ez duanak, eztaki lur zatirik ederrenetakoa danik. NEtx LBB 31. [Nafarrua] Euskadiren lur zatirik zabalen bat dala. Gerrika 274.
    azpisarrera-222
    LUR-ZATITXO.
    (Dim. de lur-zati). Comarca.
    Lur-zatitxo bat emen daukazu / jantzia zeruko antzez; / zure biotza illun badago / atsekabien arantzez, / etorri onuntz, sendatuko da / atsegiñ ta pake utsez. Olea 139.
    azpisarrera-223
    LUR ZELAI.
    "Lur zelaiak (V, G, L), tierras llanas" A (s.v. lur).
    azpisarrera-224
    LUR ZEPA.
    "Lur trinkoa, gogorra, goxotasunik agbekoa; aitzurrean itsatsita geratzen dena" ZestErret .
    azpisarrera-225
    LUR-ZERGA.
    Impuesto sobre el suelo.
    Zabalgunde ixena dauken zertanetako bazterrak lur-zerga zurrijan ordaindu biar daben sari betia. "Contribución territorial". (1918) ForuAB 109. Lur-zergea lakatuteko Arautegijaren 34 ta 35karren atalgijen aginduz. Ib. 149.
    azpisarrera-226
    LUR-ZERRENDA.
    Franja de tierra.
    Izen hori [Panama] ematen diote bi Ameriken erdian den lur zerrenga hertsi eta luze bati. HU Zez 44. Hiri hoi jarria da lur zerrenda luze haretsu baten gainean. Prop 1906, 121s. Lur-xerranga mehar batzu baizik ez ditu uzten alhortzat. JE Ber 10.
    azpisarrera-227
    LUR-ZERU.
    (Pl.). Cielo y tierra.
    Lur-zeruen artean gorpuzki billa. Or Aitork 250.
    azpisarrera-228
    LUR ZIKOITZ.
    "Buztin-lurrean behar dira nasaiki hedatu ongarri onkalluak, emeki emaiten baitute indarra. Lotzen zaizkote zailki buztina, eta ez du, bera ase delarik baizik, landareari uzten hazkurria. Lur zikoitza erraiten zaio" Gatxitegi Laborantza 56.
    Lur zikoitza naigabetu da. "Terra sterilis". Or Aitork 398.
    azpisarrera-229
    LUR-ZINTA (T-L).
    Línea del Ecuador. "Équateur terrestre" T-L.
    Sekulakoak ikusi zituzten, bereziki heldu zirelarik lur-zinta ikaragarrirat. Ardoy SFran 155.
    azpisarrera-230
    LUR-ZOHI.
    Pedazo de tierra.
    Lur zohitik illkhi dena gero ere lurrera / epheak iragan eta bihurtzen da berera. EZ Man II 97.
    azpisarrera-231
    LUR-ZOLA.
    "Sol" Ht VocGr. "Sol, fond de terre, fond de la terre" Hb.
    [Plazako] lur zola legundu zuten. Larre ArtzainE 73.
    azpisarrera-232
    LUR-ZORU.
    Suelo.
    Ez nekusan lur sorua, / begiak gora jaso nituzan. AB AmaE 19.
    azpisarrera-233
    LUR-ZOTAL (G-azp ap. ZestErret ).
    Tepe de tierra.
    (Triposkeriak) itzultzen du gizona animale bruto, lur-zotal ta tronku puska ustel bat bekala. (164). LE-Ir. Sukaldeko sua egiteko lur-zotalak eguzkitan igartzen dituzten tokiak badirala. Munita 22.
    azpisarrera-234
    LUR-ZULO (l.-zilho H; luzulo Lar, H; lusilo Lar; luzilo Lar, H).
    Agujero, fosa en la tierra; trinchera; cueva. "Mazmorra, [...] luzuloa, lusiloa", "Sima, [...] luzuloa, luziloa" Lar.
    Desertuetan errebelatuak zabiltzala eta mendietan eta lezetan eta lur zulhoetan. "Trous de la terre". Lç He 11, 38 ((IBk lur-zulo;) (TB lurreko zilo,) (Dv lurreko zilhoketa,) (Ol aitzarte,) (Ker atxarte,) (IBe leize-zulo)). Lurzillo edo leiza baten [aizeriak] zeuzkan umeak. VMg 14. Joan zan obira, zeña zan lur-zulo arri andi batekin estalitako bat. Lard 426. Da >Heren sugea-ren aoak bezelako luzulo gartua. EE 1884a, 134. Lurzulo biribil arriz jantzia izaten da karobia. Ag G 21s. Laster degu itzal pixka bat billatu-eziña, lur zulo edo arkaitz-zuloren batean ez bada. Munita 13. Lur-zulo edo koba. ZArg 1955, 313. Lur-zulo bat aski izango diat nere gorputz gozakaitz au sartzeko. NEtx Antz 102. Gordetzen dituzte-eta lurrean... Ba, lur-ziloan sartuz [oiloak] . Larz Senper 26. Urik eta arratoiz beteak zeuden gure lur zulo aiek. AZink 113.
    azpisarrerakoSense-234.1
    LUTXULO (LarH (<-ch->)).
    "Vivar, de conejos" Lar.
    azpisarrerakoSense-234.2
    "Luzillo, cercueil de pierre, tombe" Chaho.

    lur

    lur
    << LUMA-GIZON 0 / 0 MARI-GIZON >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper