Azpisarrerak (sarrerak) (103)
auzo.
Tr. En la tradición suletina hay aizo (auzo en O Pr; aizo en O PrASJU), que emplea tbn. el mixano Etchart. En DFrec hay 320 ejs. de auzo y uno de aizo . Hay h- en toda la tradición bajo-navarra y labortana (pero no en Leiçarraga o TB) hasta fines del s. XIX.
1. (V, G, AN-larr-erro, BN, S; SP (h-), Mic, Urt, Ht VocGr 438, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN (+ h-), Dv, H), aizo (S, R; Gèze (h-)) Ref.: A (auzo, aizo); Lh (aizo); Lrq (aizo); Elexp Berg .
Vecino, persona que vive en las cercanías. "Voisin, barridea, vecino, cercano, comarcano" SP. "Accola, hauzóa, hurbillékoa" Urt I 82 (tbn. Gram 28). "Beira-tellatua badezu, auzoari arrika eztegiozu" Lar s.v. tejado. "Voisin, voisine" Arch VocGr. "Auzo ona, adiskide ona (S)" A. "Auzuak [...] Vecinos. Beratziurrenera juten zien auzuak, senidiak, andrakumiak bakarrik. Ia galdua esanahi honetan. Orain auzoko" Elexp Berg. Cf. BEcheg Ritos funerarios (ap. DRA): "En Asteasu, Larraul, Cizurquil y algunos otros pueblos ribereños del Oria [...] es auzo (vecino) quien reside en un inmueble distinto; etxekonekoa se llama al que habita un piso de la misma casa". v. auzoko, auzotar, auzokide, barride, auzotegitar . Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos; aunque sigue atestiguándose con frecuencia en textos del s. XX, se aprecia un leve retroceso en favor de auzoko y otros derivados.
Egiten duanean barazkari bat [...] eztitzala dei eure adiskideak, ez eure anaieak, ez eure ahaideak, ez auzo abratsak. Lc 14, 12 (He hauzoak aberats direnak, Dv hauzo aberats; TB, Brunet, Oteiza, Ker, IBk, IBe auzoko aberats). Adiskide bako bizitzea, auzo bako heriotzea. RS 137. Ire auzoak eztekian gatxa ona da. "Daño que no te sabe tu vecino" . Ib. 431. Auzook bere igui daude beti dabilena eske. Ib. 3. Zure zerbütxari eta aizo fidela. Etchart 3.2r. Berzeren ona hain guti beharko duk iduki, / guztiz ere hauzoaren ontasuna ez uki. EZ Man I 12 (v. tbn. Ub 171). Batak [erraiten du] hauzoa, bertzeak barridea. Ax 17 (V 8). Gure auzo <auso> ederrenean. "De nuestra vecina la hermosa" . Mic 13v. Hire gaitza eztuk net gaitza, hire auzoaren beharrira ezpadaitsa. O Pr 239. Aizo hon dienak goiz hon. 'Quien tiene buen vecino, (tiene) buena mañana' . O PrASJU 228 (se repite, con pequeñas variantes, en los ns. 354 y 367). Zure etxekoekin, adiskidekin eta hauzoekin eginen ditutzun solhas familieretan. SP Phil 335 (He 337 hauzoekiñ). Anae ta auzoari <-so-> / galdutea lustrea / ezta gure honrea. BBizk 34. Zuberoarrek bere hauzo Biarnesetarik, edo Gaskoinetarik [hartu baitituzte hainitz hitz] . ES 137. Nondik heldu dire familietako hotztasunak? Hauzoen arteko eskatimak? Lg II 234. Hil den giristinoa ahaideez, adiskideez, hauzoez inguratua da. Brtc 123. Ametsak gezürraren aizo hüillenenak ziradiala. Egiat 271. Nola, arren, gizon banützak hor errabiatuaren pare esküin ta esker ausikiz ari dena, elüke haiñbeste etsai nola baitüke aizo. Ib. 226. Aizoak bizi zirade etsai bezala. Ib. 212. Aizoak ta hiriko jende güziak laister ikusgarri harrigarri hori beren begietzaz ikhusi nahiz daude harritürik. Ib. 173.
(s. XIX) Alkar bisitetan ez dabeela auzo onak legez gaiso dirianetan. Mg CO 222. Deabruen auzo, ta arerio gogor onen serbitzari ta menpekoa izatea. LoraS 117. Etxekoai, auzoai ta errikoai ejenplo gaistoa ematea. AA III 379. Ezagutu dituzue errikotik eta auzoetatik litxarrerian gau ta egun ari diranak. Ib. 425. Auzuak edo proximuak galdu deutsula ondria bere miinagaz. fB Ic I 103. Senarra izango da auzo baten adiskidiago, emaztearen baino. fB Ic II 208. Gogotik maite izan / lagun ta auzoak. Zav Fab, RIEV 1909, 38. Egünak justizian, eta gaiak bidin / eta ene aizuak emaztiren ohin. Etch 180. Katixa ta Katalin / auzo biak elgarrekin / arno edaten ari ziren / koraje handi batekin. Bordel 78. Esango diote bere aideak, eta aiderik ezpadu, auzo edo adiskideak. Izt C 240. Lasterrez doa / bere aizoaren etxera / erraitera: / Ene maitia, / eztakizu berria? Arch Fab 133. Baldin ur ixurtzea egin behar balitz hauzo baten lurretik, hauzoak ezin debeka dezake. Dv Lab 116. Hauzoak hauzoari esku ematea zor dio. Ib. 10. Konfardiak ere egin ditazke hauzoen artean lur aralde baten drainatzeko. Ib. 116. Hauzoek, eta lehenago eske ikhusi zutenek, erraten zuten: [...]. Dv Io 9, 8 (Leon auzoek, EvS aizuak; LE aldekoék, Ker, IBk e IBe auzokoek). Auzo onak dauzkagu, / Jaunari graziyak, / naiz ingelesa eta / frantzesa're biyak. Afrika 134. Erroma khendu nahiz Aita Sainduari, / hauzo gaitzak zitzaizkon usu gerlan ari. Zby RIEV 1908, 606. Auzoak aditu zuten lapurrak egin zuan tiroan otsa. Apaol 72. Zerbeit gora-behera gertatzen balin bazen etxean, berehala bazoan emaztea lasterka auzoz auzo, orori erratera. HU Zez 53s. Eztaukagu eta guk [departamendu] baten erdia ere, non etzauzkun auzo kaskoinak eta biarnesak alde jartzen, tiranoen kontra. Ib. 124. Bazakiten auzo guziek berria. Ib. 72.

(s. XX) Mundua orrela dek, mutill: auzoa illetan ta gu opilletan. Ag G 304. Zeintzuri esango diegu? Urlia auzori eztakit, onelako aideri bai, alako adiskideri ez. Ib. 315s. Hortan, bertze askotan bezala, gure auzo Alemanek aspaldian aitzinduak gituzte. JE Bur 49. Guhauk baino gehiago orobat auzoek miresten duten eskuara ederraz. Ib. 174. Auzo guztien ao-mingainean irrigarri nindukan. A Ardi 20. Gabiroiak oillarrak jan da / auzoak paga dezagun. Noe 121. Hik hil-arazi burhaso onak / auzo batek ehortziko. Ox 142. Hasiak zaizkit auzoak oro: "Zertako ez haiz ezkontzen?". Ib. 177. Inhurriko jende guziak, eta heiekin auzoak oro eman ziren, oihuka, haur gaixoaren segi. Barb Leg 127. Auzuekaz bakerik izango bazan, nai-ta-naiezkua izan zan [...]. Kk Ab II 122. Ze engañiyo egin dirazun / jakintsun daude auzuak. Tx B I 184. Nere pozaren berri / auzo goi ta bêkoak / ikasi bezate! Ldi BB 6. Inguruetako auzoak egiten zizkidatek artzai-lanak geroztik. Lek EunD 21. Auzo orrek zer dion eztaki. Or Eus 285. Etxeko keretari hurbiltzearekin, auzoak jin zitzaizkon biderat begitarte triste batzuekin. Lf Murtuts 34. Nere auzo oieri bertakoak ez die neri beziñ gogoz laguntzen. JAIraz Bizia 76. Bein "lurreko erririk argituenak" [...] yakin nai izan zuten zertan zeuden beren auzo Euskaldunak. Mde Pr 33. Euskaldun zaharrek hitz andana bat hartu ahal izan dute beren hauzoen ganik. Ib. 217. Bi auzo hurbilenek ez dute bortz urte hootan hitz bat elgarri erraiten. JEtchep 46. Nola oitura zan auzo ta senidieri txerrikia erregalatzia. SM Zirik 59. Auzo gisa, horrekin, gurutzatzerat bortxatuak baiginen. Larz Senper 86. Hilaren auzo hurbilena, Ganix eta hunen familia, biziki zintzoak dire. Ib. 60. Palemon auzoa artzen dute auzi-epailetzat. Ibiñ Virgil 37. Balio zuen, ori, hoinbeste grazia onen egitea, gisa hortan auzoa laguntzen zuen Misionest bati! Ardoy SFran 220. Auzoak edo pamelikoak / dana jende ezaguna. Uzt Sas 107. Etxekoak gutiegi badira abere ttipi batentzat, etxetik hurbileneko auzoarekin hartuko da. Bibl Ex 12, 4. Norberekeri utsez aparte / maitatu barik auzorik, / ez dot nik uste bestek lumatuz / jango dozula usorik. Ayesta 129. Opera bat egiten zuen etxe bakotxak auzoekin ordainkatuz orobat. Larre ArtzainE 61.

v. tbn. JJMg BasEsc 199. Astar II XIV. Lard 213. Azc PB 236. StPierre 24. Etcham 124. Altuna 83. Ir YKBiz 11. Zerb Azk 19. BEnb NereA 198. Berron Kijote 71. Ataño TxanKan 45. Hauzo: Volt 191. CartUrruñ 136. Prot 69. Hb Egia 19. Mattin 62. Arti MaldanB 208. Balad 63. Aizo: Lrq Larraja RIEV 1935, 140.
Hartarakotz itsasotik illkhi eta salboa, / Esker milla itzul etzak gizon itsas hauzoa. / Orhoit adi zenbat aldiz Iaunak auen guardatu. EZ Man II 160.
(Ref. a lugares o cosas).
Damnatuen putzuaren hau [Purgatorioa] da hauzo hurbilla, / nontxe doloratzen baita asko arimen pilla. EZ Man I 119. Eskual-herriko mendi nasaiak! [...] / Egunaz gure gerizak eta gauaz izarren auzoak. Ox 29. Auzoak hortzak xorroxturik kanpotik beha, eta barnean Nafartar guziak ondikotz ez ados. Ardoy SFran 46.
(Tema nudo, en exprs. del tipo auzo bizi, egon, izan...'ser vecino, tener como vecino, de vecino'; referido tanto a personas como a lugares o cosas).
Basoa ta ibaia auzo, au ez daben etsea gaso. RS 6v. (Munita 10 Baso ta ibaia, auzo; au ez duan etxea, gaizto) Hamar etxekalhaba badirade aizo: / Nurk zer estakürü din dirade bethi so. 'Il est comme voisines' . Etch 372. Herbia eta epherra lur berean lehen / harturik egoitza, hauzo bizi ziren. Gy 221. Zizerio arakiña / bazenduke auzo, / odolkia emango / lizuke akaso. Tx B 189. Nola izandu geran / lagun eta auzo, / barkatzen dizut baño / gaizki dago oso. Tx II 164. Hor bizi izan dira sartalderantz abiatu baino lehen, Italiarrak zituztelarik hauzo. Mde Pr 216. Euren bizitzan alboko ta auzo, lagun ta adiskide ta bizi-inguragi izan daben itsasoagandik aldegiñik. Erkiag Arran 85. Azpeiti ta Zestua / bi erriak auzo, / gaztetatikan lagun / egin giñan oso. Uzt Sas 262. Bere lagun eta auzo izandako gallegoa. TxGarm BordaB 159. Fededuna izan dela diot eta are fededuna dela orain ere euskalduna gehienbat [...]. Ia auzo dudan Unamuno izan ezik. MEIG VIII 53s.
(Tras gen. o ablativo). Vecino (a), cerca (de), al lado (de).
Uraren bruma eta izotzaren auzo da. "La neblina de la agua o hielo es vecina" . Volt 140. Egin lezaketela Espainiaren hauzo diren herri haukien zorigaitz osoa. Revol 99. A[r]thaldearen gozotik itsasoaren hauzo, / artzain bat bizi izan zen soseguan luzaro. Gy 82. [Haizeak] haritz urguillusa haiñ du tormentatzen / non hedoien hauzo burua zuena, / eta erroak hillen herrian zauzkana, / erroz-gora baitu fiñean ezartzen. Ib. 173. Irakurtzailliak barka dezadala baldiñ hemen egin baditut zenbeit solas alegera orhoitzapen mingarrien auzo. Atheka 170. Alkarren auzo dira, atseginzulo artan, iru-lau bat urixka maitagarri. Ldi IL 47. Batzuek diote lehenik Iparralderantz igan zirela [Goidelak], Alemaniako ipar-sartalderat, eta hango itsas-bazterretik Hiberniarat joan, [...] Germanen hauzo egon ondoren. Mde Pr 212. Griña itxua etxeko dabil; / adimena, andik auzo. NEtx LBB 261.
Huna non giren helduak. Angeluko elizatik auzo hurbil da, herriko-etxetik oraino hurbilago, parean, bide handia arte, Chalet Rouge erraiten dioten etxe ttipitto bat. Atheka 182.
(h- L-ain ap. A), auxo (L-côte ap. A). "Voz con que se llaman unos a otros los hombres" A. "Terme familier d'interpellation entre hommes. Errak, hauzo, dis, voisin" Lh.
Bere otelera hark deitzen du maistro kantaria. / Hauzo, errazu zer duzun, urtheko irabazia? Gy 80. Badago zigoiña lehen bezain gose [...] Hauzo, diotzo, nik bihar nere aldia? / Bai, andre, gogo onez, ezen ez daukat nik / Adiskideekin zeremoniarik. Ib. 51 (v. tbn. 187). Ondikoz, auxo, badiñat beldurra bide txar batean sarthuak garela! Prop. (ap. DRA) Errak, auxo, debruen deneko aldaira ukan die ahatik deputatuek! SoEg Herr 18-12-1958 (ap. DRA ).
(Uso adj.). "Ce mot est employé comme en français, substantivement et adjectivement" Dv. v. AUZO-, AUZOKO.
Hurak biak perfeit dirade, bai, herri aizuentako. ' Pour les communes voisines'. Etch 498. Emazte auzo berak erran dauku [...]. HU Aurp 186. Neure herrian eta herri auzoetan / etzen gusto haundirik ene bertsoetan. Xa Odol 317. Izan zituzten herri batean gataska saminak bi familia auzok. Larre ArtzainE 210.
Etxahunia ta Hegaphalia auzo-auzoak dira. Etxde JJ 226.
2. (V, G, B; Lcc, UrduñBerb, Urt Gram 28, Lar, Añ, Dv (V, G VocCB), H, VocB, T-L; h- L, BN, S; SP), aizo (BN-bard-mix, S, R; Dv) Ref.: A (aizo, auzo); Iz UrrAnz (auzúa); Etxba Eib (auzua); AtSac 17; Gte Erd 157; Elexp Berg; ZestErret .
Vecindad, cercanía, alrededores (se opone según los contextos a etxe 'casa', a herri 'pueblo' etc.; cf. AUZOAN con el sentido de 'fuera'); barrio, conjunto de casas y tierras que constituyen una unidad, gralmte. dependiente de un municipio (tbn. la gente que lo habita tomada como conjunto (en sing.)). "Concejo" Lcc. "Vecindad" UrduñBerb 397. "Voisinage. Hauzoan ibiltea, voisiner, avecindar, visitar al vecino" SP. "Vecindad de una casa a otra, de un barrio a otro" Lar. "Vecindad, barriada de casas" Lar in Aq 1488. "Auzo guzia asaldatu zuen. Alborotó a toda la vecindad" Id. ib. 1312. "Gure auzoan beiak, erroak andiak, orroak galantak, en nuestra vecindad" A. "(AN-araq), terreno comunal" Ib. "Voisinage, auzo, auzotegi" T-L. "Vecindario. Agiña balleko auzua, oñezko Alkate jaunagaz, San Migel egunian batzen dira eliza aurrian. El vecindario de Aguinaga". Etxba Eib. "Aizulat jun da (S)" Gte Erd 157 (junto a aldameneko etxe batera, auzoko etxe batetarat, etc. de otras zonas). "Barrio. [...] Vecindario. Auzuak asko lagundu dotsa orri" Elexp Berg. v. auzoera, auzotegi, auzune, auzoalde, auzogo, auzopilo . Tr. General en autores de todas las épocas y dialectos.
Zure aizo eta ballea ororeki. Etchart 5.1v. Suak ere Zeruaren hurbilleko hauzoak / argituren du Iguzki nola uztaillekoak. EZ Man I 88. Hartan, bada, pasaiadi mundu enganosoan, / errepausu aurkhitzeko aingeruen hauzoan. Ib. 16. Elisabeten hauzoa / ethorri zen lasterrez, / Ama Birjina saindua / salutatu beharrez. / Boztu ziren ikhusteaz / haren begitartea / eta guztiek aithortu / zorionez bethea. EZ Noel 45. Zuk engañatu bear duzu auzoa. "Concejo" . AltsAuz 313. Lurraren gainera uhin handiz barraiatzen diren uholdeek bere hauzoak galtzentuzte eta hondatzen. SP Phil 242 (He hondatzen dute batzen zaien guzia). Bear ditu konfesatu bere pekatuak, berak egin dituanak, ez senarrarenak [...] auzoan bizi diranak egin zituenak. OA 135. Galde zure auzoetako ta munduaren bazter oietako nekazaritxo [...] askori. Cb Eg III 217. Bere hauzotako populuen eskutarat erortzerat zohazen, Josuek ez balitu begiratu hartarik. Lg I 197. Etzen herririk ez eta hauzotako erresumarik, zeinetan ez baitzuten galdetzen profeta haren berri. Ib. 351. Oilar kruel, oilar bortitz [...]. Ez baituk hauzotako / oilarrak menaiatzen, / Angleterran hautaturik / erakarriko diat, / gostatzen dena gostarik / oilar mendekari bat. 'Les coqs du voisinage' . Monho 44.
(s. XIX) Adiskidetasun kaltegarriren bat euki dabenak auzuan, ta urrin bada bere, ez dau euretan oñik imini biar. Mg CO 279. Urlia [oitu da] auzoari, erriari edo komunari al duana arrapatzera eta ez biurtzera. AA I 402. Batzuek [...] esan digue ez dala Jainkorik: onelako zenbait izan dira gure auzoan, baita Cadizen eta Madriden ere. AA II 20. Etxeetan kontatzen diran gauzak mirabeak kontatzen baditue auzoetan. AA II 215. Begira etxeko eta auzoetako pakea galerazo dezun zere erausiakin. Ib. 228s. Parkatuten deutseezu txiki txikitati auzo inguruban dirian nausikontu guztiak [...] sekula umiak entzun biar ez ditubeen saltsa guztiak, zeuben aurrian konteetan. fB Ic I app., 20. Zer irabazi ateraten dabee amar edo amabi lagun batubagaz [...] baldin etxeko batek beste ainbeste bidar juan biarko badau auzuetara ordiak pageetara? JJMg BasEsc 113. Estimauko dabee auzuetako ta erriko jentiak. JJMg BasEsc 1. Orditutia bardin dala, zein da zeure etxe eta auzuak eskandalizetia? Astar II 132. [Basaurdea] ilten dabe beingoan: / ta artu pozik lepoan / mutilak etxera eroateko / ta auzoetan barriak emoteko. Zav Fab, RIEV 1909, 30. Zarrak eta gazteak, / etxian, auzoan, / gaur zoratu dirade / entero beingoan. Echag 94. Hedatzen hari da auzotik auzora bezala. MarIl 2. Barkoxe Bürgübüria, / aizuan Larragorria, / amoros batek salhatü dizü kurrunkaz bere büria. 'A comme voisine Larragorria' . Etch 416. Txitxarra gelditu zan / argala, umila, / este zimurtuakin / eta erdi illa. / Oroitzen da auzoan / badala zer jana. It Fab 55. Modu onetan ibai andi bakotxak bere auzo inguruetatik jatxitzen zaiozkan ur zerrenda guztiak maitaro arturik. Izt C 110. Eta Probinziako Alkateak, Batzartarrak eta Auzoak onela bete-erazorik gorde-eragin dezatela zuzenki. "Concejos" . Ib. 140. Ikatzgiña sartzen dan basoan, / eta beraren inguruko auzoan, / akullu gairik ezta ikusiko gizaldi osoan. Ib. 190. Ekin zitzaion bere etxe eta auzoetan arrapa al zitzan ollo ta arkumeak izotzeari. Ib. 194. Itzkuntz jakinti aberats onek ez dabela auzora joan bearrik soñeko zirzillen eske. Ib. 204. Errana da suge batez [...] / lehenago harotx baten hauzoan bizi zela. Gy 135. Bere diadar ta uluetara iratzartu ziran etxeko ta auzuetakuak bere. Ur MarIl 32. Ezpeletan aspaldi merkatua bada; / herri hori hauzoan aski prezatzen da. Hb Esk 115. Gazako atea mendira eramanda, gero auzoan zegoan Sarek-ko ibarrera joan zan. Lard 144. Auzoetako lau Erregeri mandatariak bialdu ziezten. Ib. 116. Erreinuko eta auzoetakoak aotan zerabilzkiten. Ib. 192. Gosete izugarri au Ejipton ez ezik, auzoetan ere sortu zan. Ib. 54. Ikhusiko dituzunean zure aziendak arin eta biphil, [...] zure hauzoetakoak baino ederrago, ez dukezu orduan hartu dituzun arthez damurik. Dv Lab 230s. Atzo probetxu gabe / etxeko auzuan, / egondu nitzan zure / zai egun osuan. Bil 73. Herri huntan edo auzoan bilhatuko darotzugu mediku bat. Laph 164. Maiz, itsas hegietan sortzen dire mariñel suharrak, oihanetan ihiztari zalhuak, mendi-mortukaretan eta herri-mugen auzuan kontrabandixt atrebituak. Atheka 5. Emazte edalea alferketari, / hauzorat joan eta, berri-kondari. LELsb ( in Elzb Po 218 ). Gure erresumaren auzoetako monarkek, bederen zenbaitek, nahi zuten salbatu Luis XVIna. Elsb Fram 102. Auzo batetik bestera ere / sonbrillarekin dijua, / interesetan ez dakit zer dan, / lujua badu naikua. PE 58. Badakit barritsuak, ez gitxik auzoan, / derautsela nigaitik gaur modu gaiztoan. AB AmaE 335. Etzan sekula bere fiestan ikusten, / etzalako auzotik iñora urteten. Ib. 418. Bakotxak berak daki norberaren barri, / iragarri ez arren batek auzoari. Ib. 335. Goizean goiz yeikia [...], yo harat, yo hunat, hauzoz-hauzo zabilaian, bethi bezala berriketan. Elzb PAd 59s. Osteka Judearen / barne ta hauzotik / eriak bai sendoak / zarraizkon ondotik. Zby RIEV 1908, 208. Emagun auzotik auzora doala, batek bertzea kotsatuz. HU Aurp 216. Frantses eskualdunak osoki kaskointzen ari garela; aldiz gure auzoan Espainiako Eskualdunak, ari direla Españoltzen . HU Zez 75. Nere auzoko jaun mediku gazte baten ateraldia. Ib. 103. Gure auzoan bizi da Ameriketatik oraintsu erriraturiko mutil zaar bat. A BeinB 64. An zirean aguren / ule-tirakadaak / ta auzo guztietako / barre-karkaisadak! Azc PB 144. Auzoan inoiz artuten badau / edo erbestean otsorik. Ib. 78. Etxean edo auzoan. Ib. 51. Aranburun auzoan / iakin eban zelan / agurak euken Kontze / erdi-ilean gelan. Ib. 140. Piztiak dabilz auzoan, / da kanpokoak gitxi dirala / piztiak zeure kolkoan! Ag AL 102. Euskaldunakgandik eta gure auzoko kantauritarrakgandik artu eben erromatarrak Lauburua. Ib. 66.

(s. XX) Auzoan bizi izan da beti ta, beti ikusi dot gurasoentzako añ ona ta zintzoa dala ta [...]. Ag Kr 24. Auzo ta urrutietako maisterrak. Ag EEs 1917, 170. Zetan oa i auzora / etxean oilarra donala? Balad 148. Oro utzi behar ukan dituzte, plazan etxe huts baten hartzeko, hemendik auzoetarat lanbide errexagoa ukanen dutelako ustearekin. JE Bur 105. Errez ikasi oi dute zeintzuk neskatxa diran aberatsak errian edo auzoan. Ag G 165. Artzai zarra, auzora balijoa bezela, atera zan mendiruntz iñori ezer esan gabe. Ib. 203. Arrek lapurtu inguruetan lenbizi asten ziran [...] matsak; onek lagunari orman gora bultza, ta baratz barruan edo zugaitz gañean zebillen bitartean auzoetako bideak zaintu. Ib. 61. Auzoan bizi ziran Baxiliren bi adiskide, Kaxill ta Zizili, aizpak. Urruz Zer 78. Idiek beti eroten dodaz / etsetik edo auzotik. EusJok II 111. Gauz asko izaten dira / gizonen kolkoan, / jakin bear ez diranak / beñere auzoan. JanEd II 113. Buru beltzaren etxian / eztaiak ziran astian, / auzuetako egazti asko / zeuden tupiya beltzian. Noe 127. Etxean lehena ez othe da hobe, ezen ez eta auzoan azkena? Barb Sup VIII. Malba hostorik ez hatxemanik [...] eskuratzen ditu bezperako tabako hostoak. Duda pitta bat izanagatik, hauzorat ez nahiz joan, hosto hek ere segur sendagailu zirelakoan, egiten du heiekin tizana bat. Ib. 65. Londres ta bere auzotan badira 100 eta bereiztasun geiago. Inza Azalp 95. Ibarreko auzo txikiak --amaika-- elkarren gainka. "Las once aldeas" . Mok 13. Judatarren auzotik igaro zanian, ikusi ebazan [...] urrezko ta zidarrezko txinddijak zenbatuten (kontetan). Altuna 16. Ezkontzen dala ibilliya da / auzo denetan kontari. Tx B I 79. Pernando nola bizitzen baizan / bikariyuen auzuan, / egun batian abisatu ta / etxeâ ekarri zuan. Ib. 155. Amak auzora bialdu ditu / gaberako esne billa. Tx B II 90. Bentako tabernatik / lenengo auzua, / an eztu mutill batek / jeniyo gozua. Ib. 162. Barakaldon eztago ba desiertue? --Alan esateutsoe etxez ta jentez bete-beterik dauen auzo bati. Kk Ab II 152. Multxoan, [bospasei laborari-etxe pollitek] Bidarraiko auzo bat egiten dute . JE Ber 9. Doixtarrak (alemanak) [...] beren lurrak Danubio ibaiean barrena zabalduz txeketarren auzora iritxi ziran. Ldi IL 162. Beste arakiñik ez da auzo guzirako. "En toda la vecindad" . Or Eus 135. Mutill batek oilloa... / makilla-puntan daroa. / Beste mutillek makilla banaz / darabillate auzoa. "Recorren el vecindario" . Ib. 176. Auzoa an dute larrain betean, / eskuare ta maindire. "Allí se congrega la vecindad" . Ib. 343. Lurrak zein uri barruti, auzo edo lekuetan dauden. "Barrio" . EAEg 13-2-1937, 1054. Mena Auzoko Uri-Epailletza. "Juzgado municipal del Valle de Mena" . Ib. 20-4-1937, 1535. Sartalderuntz yoko zuten agian, Oiako larre-auzo barna iges egiñaz. Zait Sof 136. Indoeuropar jende batzuen hauzoan bizi zirela Vascones izenez Aitzinateko autoreek ezagutu dituzten euskaldun zaharrak. Mde Pr 216. Kornubiako huri-buruaren hauzoan dagoen Saint Paul izeneko herri txikian. Ib. 256n. Orain artean etxea ta auzoa zitun etsai; orain legea ere bai. Etxde JJ 157. Mendi babesean gordetako auzo paketsu ura. Ib. 237. Biaramonean, Athoroko auzorik geiena Durundako etxe atarian bildu zen. Ib. 49. Daukaken emazte paregabearekin ez ukek auzoan emakume billa asi bear. Ib. 125. Nerbidi ere, Kartagoko auzoa eta Kartago bera ere utzirik --an baitzan maiz-- [...] ez zan bestegatik Milana etorri. "Relicta patria vicina Carthagini atque ipsa Carthagine" . Or Aitork 143. Ez ditut zure auzo ta inguruak ezagutzen; baña zein politak izan bear... Txill Let 42. Ango mutillak, Juana, auzorako ditun onak; baña etxerako ura baño gezagoak. NEtx Antz 43. Gizon zintzoa, auzorako baketsue, guraso ona, eten bako langillea. Akes Ipiñ 31. Auzorik andiena Ipiña baiño goragotxoan dagoalako, auzo oni Ipiñeburu be baderitxo, eta auzo osoak be auzorik andien onen ixena daroa. Ib. 7. Sekuleko bakea ta poza ixen ei-eudien, auzo ta inguruek be guztiz garbiturik gelditu zirealako. Ib. 30. Auzoan bizi jat zapatari txiro bat. Bilbao IpuiB 29. Eibarko ezkertarrak eztira izango auzuetan pentsatzen eben añako gorriak. SM Zirik 124. Juduen auzoa ere ikusi nuan. Anab Aprika 53. Iru atejokada. Ezkatzekoak ziran. Etxian ez ba zan, aldamenian, bañan auzoan. Ugalde Iltz 19. Uribarri-goia esaten zitzaion auzo oni, eta Uribarri-beia besteari. And AUzta 96. Madiña, Araozko auzoa. Zortzi bat etxe dauzka. Ib. 74. Ez egizu aaztu, orraitiño, Olarratzek, bai errian bai auzoan daukan almen aundia. Erkiag BatB 71. Ba doa txiñu-auzora, ta urrengo kai-aldera. Ib. 174. Ez egoan etxean, ez errian. Auzoetara, erbestera joana zan. Ib. 92. Bidarte auzoa, geriza osoa! / Oi zer leku goxoa! Mattin 45 (v. tbn. en contexto similar AB AmaE 420 Arakako auzoa, Zub 89 Nabarr-iria auzotik, FLab in Munita 8s Andoaingo Sorabilla auzoan, Akes Ipiñ 18 Urretxi auzoa, Vill Jaink 22 Arantzazuko auzo onetan, Anab Aprika 19 Medina auzoa, And AUzta 64 Araozko auzoa, Ugalde Iltz 51 San Blas auzora). Zagozte auzoetan, / ez egin otsik gure atean! "En los arrabales" . Gazt MusIx 187. Ez zaizkiat laket, eta nahiago ditiat etxean baino auzoan, eta ahal bada auzo urrun. Larz Senper 22. Gure apaizak etxerako barik auzorako gertutzen. Ibiñ Virgil 22. Ez da auzuetako Prinzipe jasuenak be, ezingo leukiala kerizatu. Etxba Ibilt 477. Ez da harritzeko bat batean deliberatu bazuen Hirado hirirat joaitea. Etzen ba auzoan! "Ce n'était pourtant pas dans le voisinage!" . Ardoy SFran 218. Ongi etorri ona ukan du etxean eta auzoan. Ib. 214. Beti da munduan / norbait triste; / auzoan besteren bat / tristeago daite. NEtx LBB 255. Etxekoak negarrez urtu ziran, eta auzoak lagundu zion alargun naigabetuari bere doluan. Ib. 185. Buenos Aires ertzeko auzo artan zeramaten bizia. Ib. 69. Penetan da etxea, penetan auzoa, / horiekin batean herri bat osoa. Xa Odol 189. Bere aita Santxo Lopez Otalora, Aozaraza (Aretxabaleta) auzokoa genduan. Onaind STeresa 102. Urrengo egunean / ura goldatzeko, / auzoko Josen beiak / emon uztartzeko. Ayesta 18. Itsasondoko Urki auzo ortara. AZink 159. 1888an jaio Gipuzkoako Orexan, Nafarroako mugan, eta aurten hil Añorgan, Donostiako hauzoan. MIH 259. Oihenarten egiazko umeei lotu behar, berak sortuei alegia, ez hauzoan bilduei. Ib. 238. Gure hiri, auzo eta eskualdeen izenak bitara esan eta idatzi ohi dira. MEIG VIII 112.

v. tbn. LasBer 6 y 15. Itz Azald 175. Elsb Fram 129. Belaus Andoni 4. SMitx Aranz 205. Alzola Atalak 53. Berron Kijote 161. Etxabu Kontu 146. Ataño TxanKan 67. Larre ArtzainE 220. Hauzo: Zub 118.
Cf. 2 ondo.
Jausi zan lurrera Mañasi, albiste ori irakurri ebanean. Jaso eben auzoan egozan emakume ta gizon batzuk, zeñ zan galdezka. Ag Kr 203. Bide-auzoko lora ta bedar ta lilietan auts-kiman ari ziran [erleak] . Erkiag Arran 10. Alduderaino izatua naiz / igandean Ahetzetik / eta, Xalbador lagun maitea, / hauzoan zure etxetik. Mattin 79. Errieta eta sesio hauek gerra bizi bihurtuko dira 1800en auzoan. MEIG VI 64.
(Con reduplicación intens.).
Eta horra Jatsukoa [beila], San Frantses haundiarena, auzo auzoan. Larre ArtzainE 220.
3. (V-arr-oroz ap. A; Lar in Aq 1478, H). Vecino, habitante de una población. "Vecino" Lar in Aq 1478. "Habitant" H. "Habitantes de una población" A.
Auzo bako aria sagu askoen abia. " Sala sin vecinos" . RS 117. Infernuko zori gaiztoko auzo izango ziñala. Cb Eg I 96. Gure errege onak / Ta emazte zintzuak / laztanduko ditube / Bizkaiko auzuak. / Eurak izango dira / geure Gurasuak. (1794). (In MEIG VI 68 ). Prediketara elduten garean Errietan egiten deuskuez ain esker-mesede asko ta andiak bertako auzo, nagusi ta txikiak. LoraS 3. Gitxi dira erriko auzo guztiak bera ilteko. Ib. 106. Uri bateko edo Erri bateko auzo edo bezino guztiak. fB Olg 153. Debozione hori ezagutua izan zen bezen laster, [Lorreneko] auzo guziak hartara, ihes lekhura bezala, lehiatu ziren. MarIl 89. Bortz ehun urte konpli / Fronteran kimera, / Bi nazionetako / Auzuak minbera. Bordel 148. Hor dugu auzo [Déroulède desterratua], Espainia lur-hegi hortan, Donostiako hirian kokatua. HU Aurp 92. Olabidetar Joan, Astigarrako seme ta Lekeitioko auzo zanak. Eguzk RIEV 1927, 423. Bai etzagunek eta bai errentadoreak, bakearen alderako ta auzo guztien onerako gogoti opetsi ta parkatu eudiezan eskolagiñen eurek egiñiko bearrak. Akes Ipiñ 10. Mendi aietan zan errikoxkor bateko auzoa zala, urte askoan Salamankan ikasle egona. Berron Kijote 134. Bentaetxeko jende-artean ba zeuden: Segobiako euleak lau, Kordoba-Potroko orratz-saltzailleak iru, Sebilla-Feriako auzoak bi. Ib. 191. Aurrez abisatuta, auzo guziak zintzo etorriko dituk. TxGarm BordaB 21.
4. Junta, reunión de vecinos. " Auzua eiñ, hacer la junta" , "gaur ausua dao, hoy hay junta (del barrio)", "auzuan daoz Luistarrak; ausua euki dou", "ausua jo, convocar al barrio a reunirse (con la campana de la torre)" Iz ArOñ. v. AUZA-BATZE, AUZO-BATZAR, AUZO-JUNTA.
AUZO- .
(Como primer miembro de compuestos).
a) (Con el sdo. de 'vecino, próximo'). Cf. AUZO-HERRI.
Ihesari milek ziteian eman, / utziz oro, salbu xoil bizia, / nahiagoz hauzo erresuman / karreatu azken miseria. Iraultza 18. Kale batera juatia, auzo etxian sartutia berez gauza txaarra ez da; baña kale edo etxe aetan badagoz tentatzalle gaistuak. Mg CO 121. Dabidek, gizon oiek bere mendean ikusi zituenean, auzo-erreinu Moabko Erregeagana joan zan. Lard 170s. Hauzo hirietarik berriz, osteak Jerusalemera laster egiten zuen. Dv Act 5, 16 (Lç hiri hurbiletako, He hurbilleko hirietarik, IBk e IBe inguruko herrietatik ). Lore bat hauzo baratzean / ikhusi dut, eta han utzi. Zby RIEV 1909, 109. Frantzia guziaren eta bazterretarik hunat so dauden auzo erresumen irriegingarri. HU Zez 208. Joan zen handik auzo hiri batetara. Ib. 55. Auzo jaun handiek beren ontasunak haizeari burrustan besainka; egun ba eta bihar ez. Eskuara bakarrik bere hatsean tente, deusek ezin kordokatua. HU Aurp 211. Badira bertzela ja hura iduriko hanitz, bai Frantzian bai auzo erresumetan. JE Bur 200 (172 auzo hiri ). Bere umeer berer indarrekin diharduka, hok, auzo mintzaiek llilluraturik, hizkuntza joritu nahi dakotenean. Ib. 176. Ai, eguzkitara, mutillak al balu / auzo-soingaiñean burua atsedendu!. / Baiñan, Lotsa dauke tartean yarria. Ldi UO 22. Pazko-eguzki ederrarekin auzo leio denak argi. " Hasta las ventanas de esos vecinos se alegran" . Or Eus 185. Erkalaren legezko Jaurlaritz Ordezkaritzak sartzen ez diran auzo-erkietan. " Provincias limítrofes" . EAEg 6-11-1936, 227s. Beharbada auzo-erresumek menduko dute bortxaz gure Eskual-herri xume maitea. Lf Murtuts 51. Etienne Lapeyre eta Chouriotarren bi auzo-etxeen artean [...] sortua. Zerb Azk 70. Nazione ttipiak, Euskalerria eta Bretaina bezala, beren hauzo etsaien mintzaeraren onartzekotz baizik Latinaren usantza utzi ez dutenak. Mde Pr 226. Ara non, auz-etxetik lelo bat dut entzuten bein eta berriz. Or Aitork 207. Joan ziran auzo-baserrira, baiñan zoritxarrez Maiana egun guztiko errira jatxia zen. Etxde JJ 251.
b) (Con el sdo. de 'vecinal'). "Auzo-bazkaleku. Pastizal, terreno sin yerba ni cultivo (T-L)" DRA. Cf. auzolan.
Manterolako errota / Elorditik bera, / Auzo legean edozein / allegatzen gera. Auspoa 106, 44. Urumea, zeña jaiotzen dan Nafarroako Erresuman Iruñaren menpean dagoen Basaburu txikiko ibarrean Goizuetaren auzo-mendietan. Izt C 117. Or dago gure Diputaziñoa sarturik, ainbat buruko min ekarriko deutsoen Auzo-ikastoletan. Belaus LEItz 114. Umeak euretara yarraitu euden Ipiñako auzo-eskolak idegi zirean arte. Akes Ipiñ 9. Auzo-jaietan polita / bait zan ala ibiltzea. Zendoia 131.
Karthaginesek aizo botzaz kondenaerazi zien gizon bat mantsotü zialakoz lehon bat. Egiat 266 (cf. nota del editor: 'publikoaren bozaz').
c) (Con el sdo. de 'del barrio, de la vecindad').
Bihar ezkontzen da Etxeoreneko Joana. [...] badute dantzatuko auzo jende gazteek. Mde Pr 143. Atari-txakurrak bere zaunka zakarra jo zuan auzo-jendea ikusi zuanen. NEtx LBB 59. Euskalkia eta are bailara eta auzo hizkera. MEIG VI 132.
AUZO-ALKATE (V-gip; auzalkate V-ger). Ref.: A; A Apend (auzalkate); Iz ArOñ; Elexp Berg. Alcalde pedáneo. "Alcalde de barrio" A. "Lorentzo urte askuan izan zan Uberako auzo alkate" Elexp Berg.
Lenago, emen etzan izaten auzo-alkaterik. Uribarrikoak agintzen zuan emen. And AUzta 96.
AUZOAN (IZAN, EDUKI, etc.) (Empleado con el sentido de 'fuera, aparte' (cf. supra (2), auzo opuesto a etxe, etc.): se dice que algo está (o se tiene) 'fuera', queriendo indicar que no lo hay (o no se tiene)). "Abillidadia auzuan euki. Abilidade gutxi izan etxean" Elexp Berg. "Gehienetan "indarra" eta "gogoa" bezalakoekin osatzen da esapidea, baina baita bestelakoekin ere. Eskribitzene jardute gendun, ortografia auzuan!" ZestErret. "Dirua auzuan!" Ib.
Koltzan artorik ez, ta / gelia auzoan, / koipe asko ez dago / geure lapikoan. VMg ( in Zav Fab, RIEV 1909, 36 ). Halakoa [laborari txarra] ikhusten da galdeka; bethi zerbaiten eskasean da; hauzoan ditu tresna beharrenak. Dv Lab 140. Ni engañatzen txit errana naiz, / memoria det auzoan. Auspoa 128, 55. Itxura bazuan / alako moduan / zer pozez nenguan / erositakuan; / gero auntza etxean ta / esnea auzuan. Noe 54. Arrokeriaz beterik daude, / auzuan umildadia. Auspoa 82, 82. Neure andrea andre ona da, gobernu ona du... hauzuan. ChantP 104. Bañan auzuan daukak / abillidadia; / iri ere sartu zaik / enfermedadia, / semea're bazeukeat / ik baño obia. PE ( in Tx B III 25 ). Itzak ederrak, biotza falso / kariño fiña auzuan, / publikatutzen astera nua / merezi dezun kasuan. PE 55. Bibotedun ori da / polita pausuan, / gorbatak etxian da / diruba auzuan. Auspoa 59, 98. Griñak ugari, diruak urri ta irabazteko gaitasunak auzoan. Ag G 367s. Arronka franko badezu baño / abildadia auzuan. Auspoa 39, 11. Alper zorri oiek lana auzoan, eta miztorra aoan izango zuten. NEtx LBB 177. Gazte denbora osuan / ibilli giñan basuan [...] ezin ibili pausuan, / deskantsua bai auzuan, / ondo pentsatzen jarri ezkero / era penosuan. Uzt Sas 69. Galtza grisak petatxo / urdiñez beteta / ta botoiak auzoan / zituen brageta. Zendoia 17.
AUZO-ANDRE. Vecina.
Alboan egozan auzo-andreak esan eben: "Yaunak, mutiko gizagaxu bat da au". Or Tormes 99. Etxean bakarrik geratzeko bildurrez, auzo-andreetara yoan nintzan eta kontatu neutsen. Ib. 97. Auzo-andreak aren inguruan zeuden irri-gogoz. Or Mi 30.
AUZO-APEZ. v. auzapez.
AUZO-ARTE. "(V-oroz), vecindario" A.
AUZO-BATZAR. Junta, reunión de vecinos. v. AUZO-BATZE, AUZO-JUNTA.
[Galestarrak] ingelesera jotzen dute berehala hauzo-batzarretan batzarkide bat bakarra erdalduna bada. MIH 184s.
AUZO-BATZE, AUZA-BATZE. "Auza-batzeia, reunión" Iz ArOñ. v. supra (5) , AUZO-BATZAR.
AUZO BERRI. Ensanche (de una ciudad), barrio nuevo.
Orai auzo xahar horiek erdeinatuz, ihes doa yendea auzo berri edo Ensanche hortarat. Zub 89. Iruñeko auzo berri, Ensantxe, ari da egin ahala edatzen. Ib. 91. Aldi artako Buenos Aires etzan gaurkoa. Artean auzo berriak sortzen ari zitzaizkion. NEtx LBB 39.
AUZO-BIDE (V-gip). "Camino vecinal" Etxba Eib y Elexp Berg. "Auzo-bidietako bere taria eitera juan da gaur gure gizona" Etxba Eib. "Auzobidiak konpondu premiñan dare" Elexp Berg.
Egin dira lan eta biarrak euren klaseetan iminteko auzo-bidiak. " Caminos vecinales" . (1864) BBatzarN 199. Gure jaun merak bere kontseilukoekin lan onik egin du auzobidetan. Herr 8-11-1956 (ap. DRA ). Baso-arteko auzo-bideari lau metroko zabalerea itxiko eutsiela. Akes Ipiñ 27.
AUZO-BILERA. Junta de vecinos.
Auzo-billeretan iñor aberats-ipuirik aitatzen asi ezkero, Mari Batistak azkar aterako zuan maira bere aidea. Ag G 258.
AUZO-HERRI (V-gip ap. Etxba Eib; Dv). Localidad vecina, próxima, aledaña. "Auzo-errixa, pueblo vecino. Zuena guk auzo-errixa. Vuestro pueblo es vecino al nuestro" Etxba Eib. v. alberri.
Erriko ta auz errietako festetan. AA III 631. Nere jaiotokian eta auzo-errietan. Izt C 239. Hektaraz aiphatzen dut zeren herri bateko goldea ez den hauzo herriko goldearekin bardina. Dv Lab 57. Auzo herriak berak heldu dire haren entzuterat. Laph 48. Urtean asko erromerigille etortzen direla auzo-errietatik, baña batez ere Azenzio egunean. Zab Gabon 109. Olhetako eta hauzo-herrietako kukuso eta zimitz guziak nere ohera deithuak eta bilduak zituztela. Elzb PAd 68. Mundua han zen, ahokian. Herri guzia, eta zenbat gizon auzo herrietarik! HU Aurp 88. Bat, giristino ona, ostatu hartan gelditzen da [...]; eta bertzeak, diru gose tzar bati zarraizkola, auzo herrirat dohazi. Arb Igand 75.
(s. XX) Bizpahiru auzo herrietako apezak han ziren, herrikoekin batean. JE Bur 130. Auzo errietako gizonik ia iñor ezta: [...] lau edo bost ermutar, beste ainbat plazenzitar, amabi edo amalau Elgoibarko. Ag G 351. Auzo-herrietarat bazoan, emen gaitzuru bat ogi bil eta hantxet bi gaitzuru artho. Barb Sup 168. Noiztik Erratzu eta Bidarrai diren eskual auzo herri. Ox 22. Amar amabi auzo-errietan. "Lugares de aquellos alrededores" . Or Tormes 115. Ikustekoa da badoazilaik yantzan [...] Arnegirat, auzo herriari agur egiterat. Zub 116. Mundua hor zen bezperetako: auzo herri guzietarik jinak ziren multzoka. Lf Murtuts 26. Zer pentsatuko dute auzo-herrietakoek, Luhuso, Kanbo, Bidarrai, Ezpeletarrek? Ib. 19. Auzo-herri hoitarat doatzila jateko zerbeiten erosterat. Leon Mt 14, 15 (Lç burgetarat, Dv herrietara). Egun artan, Santi Iago biaramona, auzoerri bateko erromeria izaten da. Erkiag Arran 119. Egun hartan auzo-herrira, andrearen etxera, joan ginen bazkaltzera. Mattin 48. Auzo-herritik igarotzean, lagunekiko batzarleku zuen ostatuan sartu zen. Mde Pr 141. Hiru ezkila eder [...]. Hauzo herri handietakoeri batere ez dute zorrik. Zerb Azk 16. Erria gobernatuko balu / kristau jatorren antzera, / auzo-errira ez litzake ori / juango konfesatzera. Basarri ( in Uzt Noiz 43 ). Ondarroaren auzo erriak iru dira: bi Bizkai aldean eta bat Gipuzkoan. Etxabu Kontu 219. Donibane Garazi hor naukan beste alderat, Baigorriren auzo herrietan gotorrena. Larre ArtzainE 88. Auzo-erriak ere / serbitzeko leial: / Zegama, Mutiloa, / Zerain, Idiazabal. Insausti 44.

v. tbn. Arr GB 126. Prop 1880b, 90. Etxde JJ 22. Gerrika 152.
País vecino.
Dantzak, komedia, maska eta auzo herrietako libertimendu profanoak. JesBih 429. Israelen sortu zan gosete latz bat, jendea auzo-errietara zabaldu zuena. Lard 158. Zer dira Eskuarari begiratu eta, hor harat gure auzo-herrietako mintzaia eta erdara guziak? Arb Igand 32. Auzo-erriak ere elkarrekiko legeak apurtuz armetan dabiltza. Ibiñ Virgil 80. Ala istoria eukiteko auzo-erriren batzuk zapaldu egin biar ete dira derrigor? Gerrika 262.
AUZO-GIZON. "(V-gip), cabo de barrio" A.
AUZO-JIRA.
"Auzo-ingurua, auzo-buelta. Orduantxe abixau auzokuai, ta etortzen zian auzo-jira dana " ZestErret.
AUZO-JUNTA (V-gip ap. Iz ArOñ). Junta, reunión de vecinos. v. supra (5), AUZO-BATZAR.
AUZOKO (V-ger, AN-5vill, BN-arb ap. Gte Erd 157; VP, Dv (h-), VocB). Ref: Holmer ApuntV; Gte Erd 157. Vecino, de al lado; de la vecindad, del barrio; ajeno (opuesto frecuentemente a etxeko). "Vecino, cercano" VP 31r. "Del barrio" VocB. "Auzoko etxe batetarat (AN-5vill, BN-baig)" Gte Erd 157 (junto a urrian dagon etxe batera, aldameneko etxe batera, etc. de otras zonas). Cf. auzoko.
Sua datxekonean auzoko etxeari, gogoa emak eureari. O Pr 672. Sodoma eta Gomorra eta hekien hauzoko hiriak. " Finitimae civitates" . He Iudae 1, 7. Egor ezatzu yende hauk hemendik, eros dezatentzat zerbeit yanari hauzoko herri hautan. Lg II 162 (v. tbn. Mg PAb 64, Bordel 152, Elsb Fram 116, Ag Serm 427, Erkiag BatB 150, SM Zirik 36 auzoko erri; v. AUZO-HERRI). Auzoko beijak, errua luze. Mg PAb 122 (en una muestra de refranes). Ekartzu auzoko sorotik arbia. AA III 549. Etxeko ta auzoko sarau ta bigireetan. fB Olg 205. Ez da denbora asko guk gure etxean / erraten genduela elkarren artean: / Lastima izanen da auzoko belea, / orren gazte delarik, gaisoa iltzea. It Fab 258. Aneta zoan hatterik / hiri hauzokora goizik; / pegar bat esne buruan, / burute eder bat estrainan. Gy 15. Aditzen du kantaz oillar hauzoko bat. Ib. 269. Herriko bidea, / Hazi nauen etxea, / Hauzoko axkidea. Hb Esk 22. Juan Lucena zeritzan auzoko lagun on bat. Aran SIgn 57. Bernadetak hartu zituen bi lagun: bat bere aizpa hameka urthetakoa, eta bertzea hamahiru urtheko nexka hauzoko bat. Zby Pel 71. Joan ziran kantariak irrintzi egiñaz auzoko etxera. Zab Gabon 44. Iru eman da zazpi kontatu / auzoko andre Mariyak, / tratuan asko ez dute galdu / orrekiñ tabernariyak. Xe 266. Ikaraz erri auzoko eta urriñekoak. AB AmaE 446. Auzoko barriketa gaitik. Ib. 336. Hauzoko mihi tzarrek erraten ziteian. Elzb PAd 58. Zaitu bezate euren etxea eta ez auzokoa. Apaol 84. Mutilletan etxeko / ta auzoko piztiak / ilteko egiten dituz / alegin guztiak. Azc PB 344s. Ez dut bada nik, etxeko gauzetaz aztuta, auzokoetara joatea nai. Goñi 19. Joaten zan auzoko neska lagunakaz, da etzan eurakandik aldenduten. Echta Jos 42. Etxeko arazoak baño auzokoak ardura geiago emoten deutsen asko. Ib. 62. Beti izan oi da gozoagoa auzoko janaria. Ag G 32. Auzoko ariarekin edo etxeko ollarrarekin, [...] Iñazio Mari azalduko zan azoka zelaiean. Ib. 127. Ibiltzeko mingañez auzoko berriak. Urruz Zer 106. Baserri-etxe bateko atarte-aurrian auzoko emakumiak batuta dagoz. Kk Ab I 68. Auzoko etxera lasterka joanta / ekarri zuen argia. JanEd II 63. Neure astoa bizkar hertsi, / hauzoko sorhorat jausi. Ox 134. Basatxonoko (ermitako) txilin-otsa entzuten da. Auzoko basetxietakoak euren oietan itxartuten dira arrituta. Kk Ab II 42. Emetik alde egin orduko, auzoko andreari esan biar yeutsaat gure etxeari ardurea artzeko. Otx 115. Aburu onik besterentzat ez, / auzoko baratzan usai / txarra, gurean susne gozoa. EA OlBe 98. Ikusaria: ama aur-egin berriari auzoko andreak eman oi dioten erregaloa. SMitx Aranz 61n. Auzoko sukaldean sartzen asi zen, Xalbat barruan topatu uste garaitan. Etxde JJ 200s. Auzoko mutiko bategaz bialdu eutsan errekadua. Bilbao IpuiB 189. Malladian, auzoko emakume bik autu jardunean ziarduen. Erkiag Arran 151. Adiskideak eginda daude, / kanpoko edo auzoko, / uztartu gabe denbora asko / ez dute oiek pasako. Basarri 119. Etxean oker geienak eta / auzokoak zuzendu nai. Ib. 190. Ardorik ere etzan edaten. Auzoko jaietan, eguerritan-eta: orduan pixka bat. And AUzta 46. Pasa ditake berdin / zure senarrari / pasatu izan dana / lehengo haurreri: / gostu hobea hartzen / auzoko saldari. Mattin 86. Erle gazteok orrazeetan iostatuko direnean auzoko ibietan berotik gerizatu ditezen. Ibiñ Virgil 108. Auzoko abereen izurriak ere ez ditu ukituko. Ib. 32. Konturatu zan, auzoko andra barriketalari bat zala leiotik eureri begira. Etxba Ibilt 471. Emeki emeki [...] joan zitzazkon bere ontasun horiek [Nafarroari] . Zertako? Gose handia zutelakotz auzoko erregeek, bereziki Aragoieko eta Kastillakoek. Ardoy SFran 36. Auzoko andra bateri entzunikoa neure gazte denboran. Alzola Atalak 148. Auzoko alkate be izan zan. Ib. 115 (v. AUZO-ALKATE). Pedro, auzoko basarri bateko semea. NEtx LBB 17. Bestela azkar auzoko atsuak asiko'ira marmarrian. Uzt Sas 188. Haurrentzat berdin dela dut iduripena, / auzoko arta izan, nola amarena; / tripa betetzea da gauza beharrena. Xa Odol 149. Baratzako etsairik aundienak, etxeko oilloa ta auzoko mutilla. (AN-gip). EZBB I 59. Baita ere joaten nintzan auzoko beste pamili bati laguntzera. BAyerbe 73. Ezin dozu maitatu / auzoko pobrea. Ayesta 118. Euskara ez zen behinere izan Ormaetxea zenarentzat, euskaldun askorentzat bezala, bere txokoko eta hauzoko hizkera. MIH 260.
v. tbn. Laph 203. Sor Bar 36. Barb Sup 67. Noe 85. Mok 16. Enb 48. Etcham 104. Zub 87. Tx B II 215. Anab Usauri 31. Lf Murtuts 32. Akes Ipiñ 29. Osk Kurl 105. JEtchep 23. Larz Semper 42. Salav 18. Larre in Xa Odol 11. Etxabu Kontu 66. Ataño TxanKan 72. Etchebarne 25.
Cf. 2 ondo.
Zer dala-ta? abots leunaz ittandu eutson lora batek auzoko lagunari. Altuna 32.
(Acompañado de nombre propio). Tr. El nombre propio va tras auzoko en todos los ejs. documentados salvo en Balad, dónde lo precede.
Txanton koplari latza, / Pello kantaria, / eta auzoko Txomin / arrabetaria. Echag 243. Hauzoko Mattinek hitz-emanik nere behiak zainduko zituela bere behiekin batean, banohak beraz. Elzb PAd 38. Itzain-lagunak giñan ni ta auzoko Jonpe, / iñoz ezkendun ixan asarretxu bat be. Enb 177. Ala mintza da, beintzat, auzoko Mañazi. "Mañazi la vecina" . Or Eus 285. Ana Juanixe / zein da dauana etxian? / Katalinatxu auzokua da / beroi laban dan artian. Balad 57. Auzoko Joxepak esanda jakin neban. Bilbao IpuiB 249. Zoiakidaz auzoko Maripagana! Datorkidala, arren. Erkiag Arran 73. Beti dago negarrez / gure auzoko Patxi, / esaten baserrian / ezin dala bizi. BEnb NereA 109. Auzoko Anton preso altxatua dute hobendun gisa. Larz Senper 14.
v. tbn. AB AmaE 305. Barb Sup 37. SM Zirik 68.
AUZO-LAGUN. Convecino.
Mundutik urrunduak, gordeak bezala bizi ziren [...], nahiz hargatik, bere hauzo lagunen alderat, arthoski ekharriak ziren karitatezko obra guzietan. Lap 198 (V 88). Erenegun, eskuerakutsiz etorri ziran auzolagun asko aragiz ta gibeliz ta piper andiz este-betetzen. A Ardi 43. Alkarren auzo lagunak gaituk umetxo giñan ezkero. Basarri 58.
AUZO-LAGUNTZA. Trabajo vecinal. v. auzolan.
Oa Larraintzarko nagusiarengana ere ta esaiok biarkoz auzo-laguntzan zaitu ditzala gure etxeondoa ta gure abereak. TAg Uzt 72. Lan oek [artoarenak] zerbait arintzeko, auzo-laguntzan jarduten dira gure baserritarrak. Ib. 292.
AUZO-LUR. "Terreno vecinal" Elexp Berg.
AUZORIK HURREN, AUZO HURREN. "Auzoik urrena. Hurbilen bizi den familia; baserrietan batik bat. Vecino más próximo. Auzoik urrenai tokatze jakon familixan baten bat iltzen zanian parte emotia" Elexp Berg. "Auzo-hurrena, auzokorik gertukoena, bizilaguna. Gure hauzo-hurrenare haietxek zian" ZestErret. v. LEHEN AUZO.
AUZO-SALA. "Auso-salia, sala de juntas" Iz ArOñ.
AUZOZ EGIN. "(V-arr), hacer un trabajo en común, vecinalmente" A EY III 346 y Apend.
AUZOZKO. Vecinal, de vecindad.
Geure esku genduan auzozko arreman bakarra kendu ligorrez. Gerrika 59.
LEHEN AUZO, AUZO LEHEN (aizo-lehen S ap. Lh). Vecino más próximo. "Premier voisin" Lh. v. AUZORIK HURREN.
Ene lehen aizua, hi, eskandal gaxtua. Etch 148. Hirur müthil gaztek, / haren aizo lehenek. "Enfants du voisinage" . Arch Fab 231. Ermitaua nola lehen hauzo zuen, / erratera ethorri hula zitzaioen: [...]. Gy 317. Nere herriarentzat egia dena, zenbat gehiago ahal ditakeen lehen hauzo Arrangoiztar eta Milafrangarrentzat. Zerb Ipuinak 89. Ui! Nola handitu zirezten? Ene bi lehen auzoak ez ditut gehiago ezagutzen. Larz Iru 124. Alta Olhagako lehen auzoak ere ari ziren hantxetan xeheiletarik ateratzen. Larre ArtzainE 11.
(No referido a personas).
Itsasu Elizaldea dela herri hortako etxe eder bat. Izenak ematen dion bezala, elizaren aldean da; lehen auzo. HU Zez 116. Ohoreak ditu egun hautan Hiriburuko elizak, ba eta Baionatik lehen auzo den herri eskualdun ttipiaren izenak. Ib. 133. Kornubiaren lehen hauzo ziren Somerset eta Devon-go eskualdeak berendu zituzten. Mde Pr 249.
Gisa hortan Diana-ren kideko atxeman zitzaken Gar eta Horolat; Merkurio, Herkules eta Mars-en lehen auzo, Sirona; Apolon-en lagun Adarduna . Lf CEEN 1973, 124.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper