Harremana

    OEH - Bilaketa

    5777 emaitza gizon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (103)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    eguraldi.
    tradizioa
    Tr. La forma eguraldi es la más antigua; egualdi (egubaldi en fray Bartolomé) se encuentra desde principios del s. XIX, con una frecuencia cercana aunque algo inferior a la de egur-; hay testimonios de egoaldi desde finales del s. XIX, y de egueldi en el XX. La forma egunaldi la emplean (gralmente. en acepciones distintas de la principal) Xarlem, Chaho, Joannateguy, Prop, Sabiaga, Mirande y Oskillaso. En DFrec hay 33 ejs. de eguraldi y uno de egualdi, todos ellos meridionales.
    sense-1
    1. (V, G, AN, BN-arb; VP 25v, Lar, Añ, Dv, H); egunaldi (Hb, H); egualdi (V-gip, G, AN, B; H); egubaldi; egueldi (G-nav, AN-larr); egoaldi (Hb); ebeldi Ref.: A; Echaide Nav 42s.; Iz Als (egueldiya), Ulz (egualdi); Asp Leiz 325; Etxba Eib (egualdi); Holmer ApuntV ; Gte Erd 38, 44, 85s, 138, 271 y 284; ZestErret (egualdi).
     Tiempo (atmosférico); (fig.) ambiente. "Temporal, bueno o mal tiempo, eguraldi ona, edo gaiztoa" Lar. "--Beste zelan dau izena eguraldiak? --Egunaldia, egualdia ta ebeldia" A Ezale 1897, 272b. "Euzkija ta eurija, Martiko egualdija, sol y lluvia, temporal de Marzo (V-m)" AEF 1921, 52. v. 1 aro (2), giro, egunaro, denbora. Tr. De uso frecuente al Sur (ya desde los Refranes de Garibay), al Norte sólo lo encontramos en Dechepare, Etcheberri de Ziburu y Oihenart.
    Lekhu honerat [ardiak] eramaiten eguraldi gaitzian. E 39. Eguzkia eta euria, Urri eguraldia. RG B, 46 (v. tbn. A 14). Gehiago klaraturen du ezen Iguzkiak, / Zeña erakusten baitu eder eguraldiak. EZ Man I 78. Otz-beroak, aldarte txarrak, eguraldi aserreak. Mb IArg I 154. Baña ellegatudá / ón eguraldía. LE Kop 48. Eguraldi trumoezkoa. Mg CC 131. Ze eraldi ta eguraldi txarrak. Añ LoraS 124. Beroak, elurrak edo egualdi gogorrak nekatzen banau. Gco I 421. Eguraldi gaiztoakin ezin etorri zaitezkeanean. AA I 476. Aitatu noberak edo egubaldija, edo laboria. fB Ic II 203. Zelakua dan bidia eta eguraldija. Astar II 241. Eguraldiaren gora beera andiak. Izt C 235. Egualdi gaiztoetan busti gabe gordetzeko. Lard 82. Eguraldi ona izango da, gorria da ezen zerua. Ur Mt 16, 2 (Lç, He, TB, SalabBN, Echn, denbora, Samper tenbra, Hual tenpra, Dv egun, Ol, IBk oskarbi, Leon aro, Arriand ostargi, IBe eguzki). Elurra egindako eguraldi ustel batean. Arr GB 101. Egoaldi sargoia zeguan. Sor Bar 62. Domekea zan, eguraldiak / Eukan arpegi ederra. AB AmaE 462. Eguraldi otza. Azc PB 290.
    ( s. XX) Egualdi ederra egoan. Ag Kr 205. Eguraldi euritsuetan. Echta Jos 62. Zugatzak eguraldija aldatu ta onduten dabe eurija erakarten dabela. ForuAB 69. Eguraldi bero sapatan. A Ardi 94. Alolako egueldie daukugu-ta. (AN-larr). Inza Eusk 1926 (II) 15. Egoaldi txarrak eman da bere etxean gelditu emen zan. JMB LEItz 97. Au egueldiaren ederra! Or Mi 40. Leioak lauso dira, / eguraldiaren / antzo. Ldi BB 70. Zer eguraldi, zer aro egingo duen. Ir YKBiz 234n. Egualdiak lagun balu. Or Eus 343. Atzokoaren damurik eztakar eguraldi onek. (V-m). A EY III 341 (se dice cuando a un día de mal tiempo sigue otro peor). Egualdi sargoritan. Etxde JJ 181. Eguraldi xarretan. Mde HaurB 43. Eguraldi ozkirri ta kaxkarra zegoela-ta. Txill Let 51. Eguraldiak, ito jarraitzen eban. Erkiag Arran 161. Egualdi onak eiten dituan batian. SM Zirik 36. Egualdi illuna. Anab Aprika 22. Alako eguraldi gertatu baitzen. Izeta DirG 50. Berakatz eta kipulak egoaldi onagaz atara. EgutAr 1-6-1962 (ap. DRA ). Udan egunaldi onaz. Osk Kurl 92. Ibaira, dagoen egualdi onekin? NEtx LBB 162. Seiñale dira, laster eguraldia jasoko duana. Berron Kijote 202s. Igande ta jairik utsegin gabe, eguraldi txar ta on, udara ta negu. Ataño TxanKan 86. Bi aldiz sendagilleagana juan biar izan eban [...]. Eguraldi txarrari arpegi ona ipiñi biar, gogoaz bestera geienetan... Gerrika 292. Bat batean aldatu zen giroa eta bestelako eguraldia sortu. MEIG V 100. (hablando de las opiniones sobre Larramendi)
    v. tbn. VMg 34. Zab Gabon 27. Kk Ab I 54. Alz Ram 37. Altuna 64. Enb 167. Or Mi 142. Lab EEguna 98. JMB ELG 78. TAg Uzt 262. Etxde AlosT 56. Vill Jaink 150. MAtx Gazt 81. Ibiñ Virgil 69. Uzt Sas 71. Etxabu Kontu 23. Onaind STeresa 79. JAzpiroz 43. BBarand 74. Egualdi: Sor Bar 100. Arrantz 99. Apaol 118. Goñi 15. Iraola 119. Ill Testim 3. Alz Ram 123. EusJok 47. Tx B I 52. And AUzta 85. Salav 80. Uzt Sas 347. Ataño TxanKan 138. TxGarm BordaB 27. Egoaldi: EA OlBe 24. Munita 94. MAtx Gazt 37. Insausti 52.
    azpiadiera-1.1
    "Eguraldi ederra zegok (G-to)" A EY III 255 (expresión que indica incredulidad).
    azpiadiera-1.2
    (SP, Dv, H, A Apend), egunaldi (L, BN, S, R-vid ap. A), egueldi. Buen tiempo. "Eguraldi da (O), il fait beau temps" SP.
    Goiz gorri, euri daidi; arrats gorri, eguraldi. RIs 41. (v. tbn., con algunas variaciones, en O Pr 199, Lar Cor 41, Aq pág. 62, Mg PAb 172 e Ir YKBiz 233) Ezen hark oñhazturen du gehiago zazpitan / Urre izpi iguzkiak baño eguralditan. EZ Man I 135. Elur larriak, elur andi, elur xẽak, egunaldi. Mdg 132. Biaramonez egueldi dala / aitonak leiotik igar. Or Eus 326. Arras gorri, biar eguraldi. Or Mt 16, 2.
    azpiadiera-1.3
    egunaldi (SP, Dv).
    "Egunaldi ederra, belle journée" SP. "Journée, considérée sous le rapport du temps qu'il fait" Dv. Cf. infra (2).
    sense-2
    2. + egunaldi, egualdi, egutaldi (Lar, H). "Jornada" Lar.
    Badakit, Iauna, eguraldi guzion hainitz gisaz ofensatu zaitudala. Harb 18. Etxekiren düie egüaldia gaizki enplegatürik, bisita hori mankatü balie. Mercy 28s. Ala egün aldi ederra / eta egün aldi desiratia. 'Journée'. Xarlem 219. Orai lo hago egünaldi bat eginik, Leheren. Chaho AztiB 9. Ezinduak holako egun-aldi baten ondotik, nola berriz loth bideari? Prop 1881, 38. Nolako atsegabeak eta tristeziak izatu zituen egun-aldi beltz hetan. Jnn SBi 164. Har zatzue Jainkoaren eskutik zuen hotz-busti eta egun-aldi on eta gaixto guziak. Ib. 489 (podría quizá interpretarse como 'tiempo'). [Eguzkiak yauregia] egualdi guzian bere argi ta berotasunaz biribilkatu duanean. Lh Yol 16. Atzo bezalako frantzitar egunaldi batean. Mde Pr 288.
    sense-3
    3. egunaldi (S ap. A). Jornal.
    sense-4
    4. egunaldi. Hora del día.
    Laugarren egunaldia dala uste det. Sabiag Y 1934, 30.
    azpisarrera-1
    EGURALDIA MIKAZTU. "Recrudecer, hacerse picante el frío. Mikaztu bat emango digu oraindik eguraldi onek" Gketx Loiola (s.v. mikaztu).
    azpisarrera-2
    EGURALDIA MINDU. "Eguraldia mindu du (hoztu) (G-goi)" Gte Erd 86.
    azpisarrera-3
    EGURALDI BERDOTS (egualdi b. AN-gip ap. Gte Erd 85). Mal tiempo.
    azpisarrera-4
    EGURALDI ERORI. "Tiempo tristón (AN-5vill)" A EY III 342.
    azpisarrera-5
    EGURALDI-GIRO.
    a) Tiempo (atmosférico).
    Osasun andi ta egualdi girorik onenagaz urtebien. Ag Kr 196. Nola baizegon egualdi-giro / alai ta zoragarria. AZink 152.
    b) Clima.
    Ango [Manilako] egualdi-giroak etzion onik egin. In Goñi 15.
    azpisarrera-6
    EGURALDI-GIZON. Hombre del tiempo, que informa del tiempo.
    Eguraldi-gizona dan Pello Zabalak. Zendoia 107.
    azpisarrera-7
    EGURALDI GOIARRE. "Egualdi goiarrea dago (goialdea zikina dagoenean) (AN-gip)" Gte Erd 85.
    azpisarrera-8
    EGURALDI GORRI (egualdi g. G-goi ap. Gte Erd). Problemas, dificultades, penalidades. "Izangozu orrekin egualdi gorria (G-goi)" Gte Erd 18.
    Gaiztoarentzat dago / egualdi gorria. Izt Po 52. Sokrate etzegoenean, bat-edo-batek zeukan egualdi gorria! Zait Plat 104. Pobriak badaukagu egoaldi gorri. Auspoa 135, 108. (ap. ELok 121) Egualdi gorriyen jabe zera zu / orrekiñ ezkontzen baza. Auspoa 116, 67. (ap. ELok 281) Egueldi gorri-gorriak ikusi zitun. (AN-larr). Inza NaEsZarr 380.
    azpisarrera-9
    EGURALDI JUSTARRA. "Mal tiempo" A Apend.
    azpisarrera-10
    EGURALDI LARDATS (egualdi l. G-goi-azp, AN; egualdi latrats G-azp). Ref.: Gte Erd 86. Tiempo revuelto.
    azpisarrera-11
    EGURALDI LASAI (egualdi l. AN-gip; eguraldi lasa AN-5vill). Ref.: A EY III 342; Gte Erd 86. Tiempo espléndido.
    azpisarrera-12
    EGURALDI MUXIN; EGURALDI MUXINKI ( egualdi m. G-azp). "Hotza, euririk gabea" Gte Erd 86.
    azpisarrera-13
    EGURALDI NARRATS (egualdi n. V-gip, G-goi-azp), E. NARRAXKA (egualdi G-goi). Ref.: Gte Erd 86. Tiempo revuelto.
    azpisarrera-14
    EGURALDI OSTRAKA (egualdi o. G-azp ap. Gte Erd 86). Tiempo despejado.
    azpisarrera-15
    EGURALDI TXAKUR. "Tiempo pésimo. Egualdi txakur onegaz ezingo gara jatxi kalera" Etxba Eib. "Eguraldiari buruz ari garenean [...] oso txarra [....]. Egualdi txakurra ein juan Erramu-sapatu egunian" Elexp Berg.
    azpisarrera-16
    EGURALDI XIMU ; EGURALDI XIMUKI ( egualdi x. G-azp). "Lainopekoa, hotza" Gte Erd 86.
    azpisarrera-17
    EGURALDI ZERGEL (egualdi z. G-azp). "Beroa, garbi dagoela, hego haize antxakin" Gte Erd 86.

    eguraldi

    eguraldi
    << BUZTAN-GIZON 0 / 0 ELIZA-GIZON >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper