OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
otso.
tradizioa
Tr. La forma otzo se encuentra en algún texto oral vizcaíno.
Onom.: Osxoa de Artesana. (1027) Arzam 381. Dominus Lupus Ochoa de Oillo. (1236) Ib. 381. Relacionado probablemente con aquit. Oxson (Osson).
sense-1
1. (gral.; Madar 108r, Volt 91, Mic 7v, SP, Urt I 173, Ht VocGr, VP 70r, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), otzo (V), otxo (G-nav), oxo (BN-mix). Ref.: VocPir 384; Bon-Ond 143; A; Lrq; Iz ArOñ (ótzo), Als, R 293; Etxba Eib ; CEEN 1971, 326; EAEL 91; Elexp Berg.
Lobo. "En vascuence llaman al lobo otsoa <ocshoa>" IC I 699. "Otxoa, lobo" Ib. III 186.
Tr. De uso general.
Ehon ere eztakusat hain laxo den artzainik, / otsoa khenzen eztuienik bere ardietarik. E 29. Begirauzue bada profeta falsuetarik, zein ethorten baitirade zeuetara ardi abiturekin: baina barnean otso harrapari dirade. Lç Mt 7, 15 (tbn. otso en todas las demás versiones). Oraziota[n] beti nago, / otsoak aita jan balegi. Lazarraga A19 1190r. Aldaratu naiz zure arthaldetik, eta erori otsoaren ahoan. Mat 225. Otsoak [desiratzen baitu] denbora gaitza [...] artaldeari oldartzeko. Ax 283 (V 189). Otsoak eta artzak duda gabe perillosago dira uliak baino. SP Phil 452. Otsoa baita animale goluta eta gormanta. Tt Arima 106. Otsoak eramaten ditu ardiak eta barraiatzen. He Io 10, 12. Uzten du nagusiaren artanza otsoaren ortz-atzapar gogorretan. Mb IArg I 309. Ardia ta otsoa len mai batean ta plater batetik jaten ikustea zer zan. Cb Eg III 373. Hartz ta otso arrapüzaliak. Egiat 272. Leo, tigre, otso eta beste onelakoak. Zuzaeta 155. Eztigu emán nola zezenéi adárrak, [...] nola otsoéi ortz séndoak [...]. LE Urt ms. 27r. Kontu in zagun dabilala otso bat ardietan (355). LE-Ir. Otso gose danak urten darua basoti ardi billa. Mg CO 50. Enaizu emon infernuko otso amurratuen atzamar artera. Añ EL1 147. Badijoa ardi txoroa otsoagana. AA III 491. Defendatzen gaitu otsoen kontra. Jaur 169. Halere hañ haie maite nula artzañak otsua. Etch 302. Haur bat bada oihuz hasten / amak otsoaz du fite mehatxatzen. Gy 239. Gizonak otsoa bezañ gaiztoak. Arr GB 72. Zuetarik bakhotxak [...] atzarria behar du egon ardi larrua dakharren otso baten kontra [= Iñazio]. Laph 176. Otso bat topau neban. AB AmaE 363. Erkin zitzabein otso bat. Mdg 169. Alkarren onduan, urrumaka ta uliak aztinduta otso bi lez egon biar beti. Kk Ab I 30. Nahiz otsoek toki hauk hustuak dituzten aspaldi huntan. Barb Sup 52. "Otso-lezea" itzetik norbaitek otso aberearen izena ikusi zuen. FIr 167. Nekazari gazte ederra, mendiko otsoa uztartu ziñuna. Or Mi 102. Otsoaren ahorat zohazin gizagaizoak. GH 1932, 485. Otso guztien aitita dirudi. Urtetan izan bear ditu urtetan! Bilbao IpuiB 51. Topau eban otzo bat bidien (V-ger). JMB Mund II 141. Otsua, ardi-zai (G-nav). 'Zaintzale lapurraz esana'. Inza EsZarr 160. Batetik arthaldea akulatzea, bertzetik haren zaintzea otsotarik. Larz Senper 22. Neronek bialdu niñan otsoaren atzaparretara ta otsoak bere lana egin ziñan Egigurenen. NEtx LBB 58 (refiriéndose a un adulterio). Oihuek otsoa den baino handiago egiten. EZBB II 77. Elur ondoko hegoak otsoa ere bildurtu egin zoon. (G-goi). EZBB I 92. Gaur otso zabizen legez, biartik aurrera, arkume bigurtuko zarie. Gerrika 46. Elkarrekin daude hor, pilaturik, otsoak ardiekin iduri, erabiltzen diren adizkiak, erabili izanak eta sekula erabili ez direnak. MIH 349.
"(En nombrando al) ruin de Roma, luego asoma, otsoa atarian" Lar. "(El) lobo y la vulpeja, ambos son de una conseja, axeria eta otsoa dira ballera batekoak" Ib. "Otsoa beharrietarik har, tenir le loup par les oreilles: embarrasé dans une affaire" Hb GH 1929, 92. "Zernai bada hemen, otsoaren burua salbu, hay mucho desorden (Herr)" DRA. "Kanpuan uso, etxian otso" Elexp Berg. "Otsoa ao(a)an ta otsoa ate(a)n (AN-gip), [...] otsoaz ai eta otsoa atarin (G-goi), otsoa aipamenin aldamenin (AN-5vill)" Gte Erd 220.
Otsoa senar dagianak beti oianera begira. RS 338. Otsoak bere aragirean jan ez eban. Ib. 345. Otsoak bere burua mandataririk onena. RG B 13. Atean uso, itxean otso; ala bizikaria gaisto. RIs 10. Otsoa non aipa, han gerta. O Pr 385. Otsoaren ahotik ixtar bat ere on. Ib. 391 (v. tbn. 382, 383, 384, 386, 387, 545, etc.). Kanpoan uso, etxean otso. A BGuzur 153. Otsoak ez du bere haragitik jaten. 'On ne médit pas de son propre frère, à plus forte raison, qu'on ne le calomnie pas'. Lander Eusk 1926 (II), 60. Otsoari ihesi ta hartzak atzeman. "Huyendo del lobo, le cogió el oso (S)". A EY III 70. Otsoa aiphatu ta otsoa athean. Osk Kurl 101.
(Uso adj.). Cruel; fiero.
Ezta bizkaitar noblea, / ezpada sasi-karramarroa / kantabro otsoen lobea. Azc PB 363. Prakerre otso gogorrak bertan erail eban. Kk Ab I 43. Segur bazen erraiteko Batistaren gobernuaz, bainan orai ohartzen dira [Cubatarrak] mandotik astora erori direla, erran nahi baita gizon otsotik komunixtera. Herr 20-4-1961, 1.
sense-2
2. "(S, R) [...], borrachera" A.
Etzera oroitzen zer esan, zer egin ta nola etxera ziñan? Arrasto oetatik atera ditekeala, dioe doktoreak, otso zarra edo otsakumea zan. AA III 371. Astegunetan nekazalea / eztabil otsoan bila. Azc PB 78. Auzoan inoiz artuten badau / edo erbestean otsorik. Ib. 78.
azpiadiera-2.1
"(S, R), borracho [...]. Barda otso nintzan, goxan egarri, non izan banintzen guzion barregarri (R, pop.)" A. " Ótso daun, está con borrachera muy fuerte (R-is)" Iz R 400.
Ardoak aldatzen du gizona arras, ta arrazioreki erraten da ordias. Ah zer otsoa! (164). LE-Ir. Artez etxera ioaten bada / otsoa asten da biurka. Azc PB 77.
sense-3
3. (B, BN-ciz-mix ap. A; VocBN, Dv, H).
"Loupe (tumeur)" Dv. "Lobanillo, quiste" A. v. min-otso.
Zorigaizki Frera hark bazuen orduan ezkerreko belhaunean otsoa izena duen hantura bat. Elsb JBBizia 133.
sense-4
4. "(R), fantasma" A.
sense-5
5. "(V-ger), un pececillo" A.
sense-6
6. (V-ger ap. Holmer ApuntV ).
"Actualmente en muchos pueblos de V dicen otso por el 'oso' del español" Otx voc. .
azpisarrera-1
ITSAS OTSO. v. itsas otso.
azpisarrera-2
OTSO-AIURI. "Otsoaiurie, el aullido de lobo" Iz Ulz (s.v. ayuri).
azpisarrera-3
OTSO-ALDRA. Manada de lobos.
Otso aldraren bat? Ag G 156.
azpisarrera-4
OTSO-HARAGI. Carne de lobo. v. otsoki.
Otsoa ezta otso aragiti alha, ordea bai berze orotarik. O Pr 383.
azpisarrera-5
OTSOARI ERE OPA EZ ZAION. "Otsuari be opa ez jakon, figura para elevar el superlativo, lo terrible de una cosa. Otsuari be opa ez jakon gaua izan dot ba r t" Etxba Eib.
azpisarrera-6
OTSO-ARTE. Trampa para lobos.
Lurpe batera badoa, / hara sartzeko zilhoa / otso-artez du ereiten. Gy 321.
azpisarrera-7
OTSO-BELAR (-belhar S ap. Alth Bot 7 A; H; otsa-belhar L, BN, S ap. Lh). a) Eléboro. b) "(Anemone nemorosa), anémone des bois, otso-belharra" Zerb GH 1931, 225.
azpisarrera-8
OTSO-BIHOTZ.
a) Corazón cruel.
Otso-bijotzaz barre eginda. Mg PAb 63. b) Cruel.
O ze gogor ta ze otso biotz, Eriotzea, / azan, jarteko orrelan nire emaztea! AB AmaE 174.
azpisarrera-9
OTSO-BURU. Cabeza de lobo (con la que postulaban antiguamente los alimañeros).
Bera goizero yoaten zan esaniko ganoreaz aizea iruntsiten, Lazaro gizagaxua otso-burutzat ebala. Or Tormes 81. Otso-buru bat bonetetako [jauntzirik] . Herr 24-12-1964, 4.
azpisarrera-10
OTSO-ERAILE. Matador de lobos.
Yainko otso-eraillearen Likei zeia. Zait Sof 13.
azpisarrera-11
OTSO-GIZON. Licántropo, hombre lobo. "Loup garou" SP. v. gizotso.
Kain, bere bizitze güzia otso gizonaren pare oihanetan igaraiten dialarik. Egiat 200. Otso gizonaren ere pare edaten diano zereio egarria handitzen. Ib. 245.
azpisarrera-12
OTSO-JENDE. Gente cruel.
Zertarako deitu zuten Butrongo otso-jendea gure artera? NEtx Antz 45.
azpisarrera-13
OTSO-JULUFRAI. "Lychnide" T-L.
azpisarrera-14
OTSO-KOLPE.
Otsokolpean egiten den lanak, ez du balio. 'Laxterregi egiña, maiz gaizki egiña (AN-larr)' . Inza NaEsZarr 265.
azpisarrera-15
OTSO-LARRU. Piel de lobo.
Nahi eztuenak dei dezaten otso, eztezala iauntz otso-larrurik. Ax 403 (V 262). Otso-larrurik iaunz eztezala, enzun nahi ezpaduk otsoa izala. O Pr 394. Artzaiek bazakharten maiz otso larrua estalki. Gy 39. Otso-larru tzar batez jauntzirik. Herr 24-12-1964, 4. Ni ez nauzue, ordea, otso larruz jantzirikako ardia baizik. MIH 367.
v. tbn. Arch Fab 139.
azpisarrera-16
OTSO-SALDO. Manada de lobos.
Hori dün otso saldua! Errekastoaren marmar bizia. Mde Pr 124.
azpisarrera-17
OTSOTAN.
a) Emborrachándose.
Andiak orain otsotan dabilz / gaurko gizonak badira. Azc PB 78. b) Cazando lobos.
Eiz-bide au Euskalerriko basauritarrak oraindik otsotan eta basurdetan, aztu gabe, darabilkite. JMB ELG 41s.
azpisarrera-18
OTSO-TXAKUR. "Perro lobo. Ruff zan etxera agertu jakun otso-txakur bat, oso leixala eta etxe-gordetzallia" Etxba Eib.
azpisarrera-19
OTSO-ZANGO. "Lycope" T-L.
azpisarrera-20
OTSO-ZAUNKA. Aullido de lobo.
Otso-zaunka izua ate-zirrituan. Lek EunD 31.
otso
<< ONTZI-GIZON 0 / 0 POLIZIA-GIZON >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper