Harremana

    OEH - Bilaketa

    5777 emaitza gizon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (103)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    antzo.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde Leiçarraga, que lo usa con mucha frecuencia. Empleado sólo en la tradición septentrional y alto-navarra hasta el s. XX, en que se generaliza en la literatura meridional. En DFrec hay 11 ejs., ninguno de ellos septentrional. Además de la más extendida an(t)zo, hay an(t)zu en Materre, Axular, Haraneder y Etxaide, aintzu en Lizarraga de Elcano, Iraizoz y Orixe, además de un texto alto-navarro de finales del s. XVI, donde tbn. aparece aintxu
    sense-1
    I. (Tema nudo usado como posposición o conj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (L, BN, S ap. A ; Gèze, Dv, H; -nz- Sal ap. A ; SP); antzu (AN ap. A ; H); aintzu (AN ap. A ; Dv (que cita a LE)); aintxu.
    (Precedido de tema nominal nudo). Al modo, a la manera (de). "À la façon de" Gèze. "À la manière, à la façon, comme" H. "Adiskide-antzo, en qualité d'ami" Dv.
    Nork-ere ezpaitu rezebituren Iainkoaren resumá haurtxo anzo, ezta hartan sarthuren. "Comme petit enfant". Lç Mc 10, 15 (He haurtxo baten antzura; Dv haurtto batek bezala, Ol aurtxoaren eduz, Ker umetxo batek lez). Aplika ietzozue zuen buruak Iainkoari, hiletarik biztu anzo. Lç Rom 6, 13 (Bibl hilen artetik (atera) biziak bezala). Haurra ninzenean, haur anzo minzo ninzén, haur anzo iuieatzen nuen, haur anzo pensatzen nuen. Lç 1 Cor 13, 11. Hura prest denzát liberalitate anzo, eta ez zekhentasun anzo. Lç 2 Cor 9, 5 (TB ongite bat bezala). Haren eskuinean da iarria Rege anzo. Lç Adv ** 4r. Hura enzun eta rezebi dezanzát Iainkoaren egiazko hitz zerutik igorri anzo. Lç Ins B, 2v. Giristino anzo gizonaz minzatzera. Lç ABC I 7v. Ezpaitugu pendenziarik elizako gauzaetan baizika zarrenak zarraintxu. (AN, 1597). ConTAV 5.2.6 (en otro pasaje del mismo doc., publicado en ReinEusk2 141, zarra zar aintzu). Gazteak gazte antzu, gazte bezala behar du bizi eta gobernatu. Ax 173 (V 117; Añ GGero ms. 130 gazte antzu, gaztea legez). Gazte denboran ibili zinen gazte antzu, arintki, debozino gutirekin. Ib. 186 (V 126). Jinen nuzu zure edireitera ohoiñ anzo, ohoiñ bat bezala. Tt Onsa 61. Iaten edo edaten ahal baitugu per modum medicinae, medezina anzo . Tt Arima 49s. Emaiten baitee [gizon eta emaztiari] haurren giristino antzo altxatzeko grazia. CatLan 17. Birjina Seindiarendako egiazko debot denak behar dü bizi giristino anzo. Ib. 78. Bere bihotzian prometatü biziko dela eta hilen giristino hun anzo. Ib. 129. Ero aintzu. (249). LE-Ir. Jarri ze juez-aintzu, Litostroto deitzen den lekuan. LE Io 19, 13.
    ( s. XX) Eguzkiak eta intzak pikuak eldu ditunean, an da gizona otso-antzo, ta erauzten ditio igaliak oro. Or Mi 3. Naia mee daruat: / ardatz-antzo yabilt, lasai, arat-onat. Laux BBa 4. Beste bat an zegoan / sukalde ondoan, / il antzo ipiñirik / sureko zuloan. JanEd II 144. Gazte-samarrak geralarik ere --ta, gazte-antzo, sutsu ameskorrak-- ari gatzaizu [...] munduko berri ikasten. Ldi IL 102. Emakume asko, Galileatik ari mirabe-antzo yarraiki zitzaizkionak, begira zegozkion. Ir YKBiz 507. Yesusek [...] bere Aitari Apaiz-nausi-aintzu egiten dion otoitza. Ib. 462. Nigan ari da (soin ustelkor au / obi-aintzu ustu artean). Or BM 78. Domu ta lana aiskide anzo alkartzeko. Eguzk GizAuz 86. Gudari anzo bizi zan Esparta. Ib. 11. Laño-mordoak zurikatzen zuten, artille antzo, zokondoaldeko zelaia. TAg Uzt 77. Ona nortzuk osatuko duten Batzorde Iraukorra: [...] idazkariak, eta Iraskuneko osalari batek, batzarkide onuemalle antzo. EAEg 1-6-1937, 1737. Arpegi zital antzo, / igar, me, zurbilla, / ezur eta azal utsez / dirudi egiña. EA OlBe 95. Oidipuk, arrizko-irudi antzo, geldi, ixillik dirauke. Zait Sof 141. Maita oñazea! Orra San Prantzisko / zauri gordiñetan. Gurutzetu-antzo, / saiets-esku-oñak iltzeztuak dauzko. SMitx Aranz 144. Margo zuri antzo, fedea zazpitan zaigu barreiatzen. Or Poem 537. Ari dira, bele antzo, koa, koa, koa, koa. Mde Po 41. Ekin zion Xalbatek oles antzo. Etxde JJ 110. Gar barri batek arnastuta, zuzi dirdai antzo, distira zorabiakor, begininien zulagarri biurtu zan [itxaropen-izpia] . Erkiag Arran 196. Bertsolariak, zartuagaitik, / jakitun antzo eztena. BEnb NereA 153. Sugarra lerioken / anpor-muskil antzo, / egun eskasetako aize-geiago apur / batek biztu garoaz. Gand Elorri 173. Or duzu, ispillu-antzo, Txillardegiren Peru Leartzako. Vill Jaink 134. Uin antzo, bata bestearen ondoren datoz intziri, negar ta garrasiak. Onaind (in Gazt MusIx 153). Igarle antzo, aur iaio-berriaren arrigarrizko bizitzaren izangoa ematen digu. Ibiñ Virgil 42. Hotzak ebakirik hiltzen den eskale antzo. Azurm HitzB 56. Izen perpausez ari naiz, harako gure artean gehienean lokarri antzo izan (da) kopula daramatenak. MEIG VI 153.
    azpiadiera-1.1.1
    (Precedido de gen.).
    Besta hartan iaitsi baitzen Apostolietara süzko mihi eli baten anzo. Bp I 145. Zeren nola espiritiaren anzo han baitago, eztaite ikhus gure arimaren begiaz baizik. Ib. 72s. Salütatzen ziela errigarri bezala, Komediako Errege baten anzo. Bp II 48. Bat bederak bere anzo minzatzen enzüten baitzütian Apostoliak. Ib. 72. Artzañekin / Jiten niz lehiaz zügana / Artzañekin. / Haien antzo nahiz egin, / Adoratzen zütüt Mesia. UNLilia 12. Leioak lauso dira, / eguraldiaren / antzo. Ldi BB 70. Abestu daigun zelaian / soin orren lili-usaña, / millazkaen antzo dantzan. Laux AB 18. Illargipetik noizbeinka igarotzen diran laño zurien antzo, dijoazkio Malentxori irudimenean oldozkunak. TAg Uzt 69. Soin-enborra eta soin adarrak zurzuri baten antzo argal eta medar. Etxde AlosT 54. Gordeta zeramazkin lerak, egoaize zakarraren antzu, anpatuta jalki zitzaizkion abotik. Etxde JJ 188. Lore zuriak. Elurraren antzo... Lab SuEm 204.
    azpiadiera-1.1.2
    (Precedido de posesivo). A su (mi, etc.) propio modo, manera.
    Elizaren buruzagi bat baizen eztelarik [...], hek hura ukhaturik, fedea eta legea bere anzu, bere borondatera eta libertatera behar ezten bezala deklaratzen baitituzte. Mat 108s.
    azpiadiera-1.1.3
    Como. v. bezala.
    Ezin minzatu natzaizue zuei spiritualei anzo, baina karnalei anzo. Lç 1 Cor 3, 1 (He, TB, Dv, IBk, IBe, Bibl bezala, Ol bezela, Ker lez). Egunáz anzo honestki ebil gaitezen. Lç Rom 13, 13. Yario ditezela aien ezpañetatik ahapaldi legunak, erlauntzeetatik ezti ona antzo. Or Mi 34. Aizea odeian atzetik antzo, laisterka esesten ditu. Ib. 48. Gorrixka nabari duk sarri, / odol-tantoak antzo... Ldi BB 114. Izneurgintza eginkizun gaitza dala, argiarria arkitzea errez ez izaki antzo. Ldi IL 36. Oraindikan ez etsitzen, / zirauna antzo (bezala) biurritzen. Or Eus 173. Irabazi bai, orde, moskor arek antzo. Ib. 31. Yainkoaren atsak bultzaturik antzo, tinko ta ospetsu bide dagi ezkerreruntz. Zait Sof 149. Bildurrak leen antzo arnas ateri nauko. Or Poem 543. Itz kaxkar auen barnean, umontzian antzo, eramana baita aien aultasuna. Or Aitork 370. Goragoko B jasotzaleak antzo, metagnomilariak jakiten dituen gauzen berri beste norbaiten gogoan [...] hartzen du. Mde Pr 325. Gurari sendo ta sustraitsuak, bakea ostuten dautsa gizonari, emeki emeki gau-lapurrak antzo. Erkiag Arran 65. Zure garbitasuna, goiza lez jagita, / geugaiñoko zoramen urten, ugari da / eberdi bat antzo. Gand Elorri 131. Munduak birtutea begirapenik gabe zapaltzen baldin badu, idiak landako loreak antzo. Vill Jaink 102.
    azpiadiera-1.1.3.1
    (Precedido de rel.).
    Oraiko elizako Artzain Perestü eta iakinsienek egiten eta erakasten derikien anzo. Bp II 6. Suge pozoidunak aginkada sartu oi-dun antzo. Etxde AlosT 64. Gau ta egun gogoakizun berberarekin ausnarka zebillen, ur-zurrunbilloa erdoki baten iguruan etengabeko jira-biran dabillen antzo. Etxde JJ 209.
    azpiadiera-1.1.3.2
    (Tras ez).
    Olerkari guren oiek eztira bakar soillean azten, gure Aizkorri zelai lau-utsetik bulartu ez-antzo. Ldi IL 37. Enda Ederrekoak ez antzo, beansidheak oro emakumezkoak [...] ziren. Mde Pr 268. Egia zerbait irakats bailiezagukete, azkenekoz, jakintzak egiztatu egiek, metafisikari hutsen ametsek ez antzo. Ib. 318.
    azpiadiera-1.2
    2. (S ap. A ; Gèze, Dv (S)).
    "À mesure" Gèze. "Jaten dienaren antzo , à mesure qu'ils mangent" Dv.
    Jaten dienaren antzo handitzez duatza. Ip Dial 5 (It jaten dijoazen bezela, Ur jaten daben neurrijan, Dv jaten dutenaren arabera).
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (Dv, H, A).
    Modo, manera. En EZ Eliç 9 se lee: "Gehiago dudan antzo / hoberenaz laudatzen", seguramente errata por antze (cf. EZ Man II 203: Gehiago dudan antze / hoberenaz laudatzen).
    Inhardets zezan hitz hôtan, / Zer anzotan / Gerta laite diozuna? / Haurlanik gab' ama deia / Ene deia? 'Comment ce que vous dites arriverait-il?'. O Po 57. Jinkoaren eskutik antzo-orotara errezebitu ditugun hungiez erremetztiatzeko. AR 236. Jinkoak ützi ahal zükian familia saintia deskansü Nazarethen eta Herodesen bekhaizteria gaistotik begiratü, gaistoaren hil eraziztez eta beste hanitz anzora. Ip Hil 126.
    azpiadiera-2.2
    2. (Lar; -nz- Lar).
    "Semejanza, antza, antzoa, irudia" Lar. "Aire, forma" Ib. "Acaponado, [...] irinduaren anza, anzoa duena" Ib. "Assemejarse, [...] anzoa izan" Ib. v. antz.
    azpiadiera-2.3
    3. Copia, retrato; (fig.) imitación.
    Hori liteke errementa eskuan hartzea bezala Jesu-Kristoren antzoa edo kopia zikhintzeko ta nothatzeko. "Copie". Birjin 578. Ai, zenbatak eztire hiltzeko orenean ere oraino bere antzoa eskasez bethea ukhanen dutenak! [...] Jainkoak digula grazia Jesu-Kristori bere antzoa ongi egina ta osatua eskainiko dioten arima leial hetarik izateko! Ib. 578.
    azpisarrera-1
    ANTZOKO (Lar, Dv (S); -nz- Hb).
    Parecido a. "Semejante" Lar.
    Subitoki zerutiko xistmist anzoko argi handi batek ingura bainenzan. Lç Act 22, 6. Eta ager zekizkien suaren anzoko mihi partituak. Ib. 2,3 (TB sua bezalako, Dv suak iduri, Ol su lako, Ker su-antzeko). Eta guzietako azkenenik, aburtoin anzokoaz ikhusi izan da nizaz ere. Lç 1 Cor 15, 8. Bertzeek: Ez, haren antzoko bat da. Berak ordean: Hura, ni neroni naiz. HeH Io 9, 9 (He haren iduritako bat).
    azpisarrera-2
    ANTZORA (HeH Voc, Foix (ap. Lh), Dv; -nz- SP, Lar; antzura H).
    (Precedido de gen.). Al modo (de). "Assemejar, irudierazo, zerbaiten irudira, anzora egin" Lar. "Antzora, antzura; haur baten antzora, antzo, antzura, haur bat bezala" HeH Voc. "Ene antzora, comme moi" Dv.
    Gizonen anzora minzo naiz zuen haragiaren infirmitatearen kausaz. Lç Rom 6, 19 (TB gizonen arabera, Dv gizon arara, Ol, Ker gizabidez, Bibl gizonkara). Zeinén artean argi egizue torxoék bezala munduan, bizitzetako hitza aitzinera ekharten dutenén anzora. Lç Phil 2, 15. Hunez zerbitzaturen zinadela tronpeta baten anzora. Lç Dedic * 7r. Heuskarazko hitzak, nola skribatzen, hala letra guziekin Latinén anzora pronunziatzen ere dirade. Lç Adv * 7v. Bethiere deabrua kheixu dabila gure inguruan, lehoin marrumaz dagoen baten anzora, nor nondik irets dezakeen bilha. Lç Ins E 7v. Nork ere ez baidu errezibituko Jainkoaren erresuma haurtxo baten antzura, ez dela han sarthuko. He Mc 10, 15 (HeH antzura; Lç anzo). Maria Birjina haiekin bizi izan dela lanian, jente aphalen antzora. Ip Hil 142. Bai ahal dakizue hastapeneko kariotak, edo karosak, oraiko lardai edo sarga aphaindu batzuen antzorat eginak zirela. Darric RIEV 1913, 225. Itsas zabal gorri batean murgildu zen, itsasontzi zoritxartu baten antzora. Mde Pr 166. Eta herriminaren antzora, ziztatzen zion bihotza gabetasun horrek. Mde HaurB 49. Muthiko batek, behin, bele baten antzora oihu egin zuen iragaiten nintzalarik. Mde EG 1957 (1-2), 50.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (Precedido de tema nominal nudo).
    Xistmist anzora argitzen zuten abillamendutan. Lç Lc 24, 4. Ezti bakhanez bethea / zure matxantto maitea / urtzen zan ene ahora, / zabalik lore antzora. Mde Po 95.
    azpisarrerakoSense-2.2
    (Precedido de rel.).
    Moldegaizki saiatzen zen aita besoetakoak irakatsi zion antzora soin-adarrak higitzen. Mde HaurB 101. Noiz irarriko zuen haragi eta arima horietan bere jabetasunaren azkenengo ikurra, burdin goriak bere marka ezko malguan erretzen duen antzora? Ib. 73.
    azpisarrerakoSense-2.3
    (Precedido de bere.). A su manera, a su modo.
    Batak erraiten du behatzea eta bertzeak so egitea. Batak aitonen semea, bertzeak zalduna. Finean bat bederak bere gisara, anzura eta moldera. Ax 17 (V 8). Eragiña zirudian, eta bakarrik izan arren, bere antzora ta eskura ibilteko modukoa. Erkiag BatB 74. Ba ote dago nork bere gogara, antzora, eta moldera egitea baino bide errazagorik? MEIG II 129. Baina, eta testuak dira lekuko, nor bere gisara, antzora eta moldera aritu da. MEIG VII 170.
    azpisarrera-3
    ANTZORAN.
    Al modo (de). Ikusi izan zituen zeruak zabalduak eta Izpiritua uso baten anzuran jausten zela. He Mc 1, 10.

    antzo

    antzo
    << antzirudi 0 / 0 anziano >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper