OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
antze.
sense-1
1. (G, AN, L, B, BN; SP, Urt I 162, Lar, , Gèze, Dv, H; -nz- Ht VocGr 269, Arch VocGr), antz (AN-5vill), antza (V-arr-oroz), antzi (V-ger-och-gip; Lar (-nz-), H), antzo (AN-gip) Ref.: A (antze , antz, antzi, antzo, anze); A EY III 277; A Apend (antze, antza).
Habilidad, destreza, talento, capacidad. "Industrie, adresse" SP. " Antze hoberik ahal banu " Ib. "Adhibere artem, antzea izátea " Urt I 162. " Adreza, anzea, adresse" Ht VocGr 269. "Maña" Lar, . "Talento, talentos, habilidad, prendas, anzia " Lar. "Adresse" Gèze. "Art, habileté, industrie, adresse, talent" Dv. "Capacité, talent, aptitude" H. "1.º arte, destreza, [...]; 2.º (L-sar-ain), inteligencia, talento, [...]. Antze oneko gizona, hombre de buena inteligencia" A. " Antze, destreza" A Apend. . " Antzarik ezpaileuken, como si no tuvieran destreza [...] (V-arr)" A EY III 277. v. besantze. Tr. Originariamente septentrional; desde principios del s. XX (si exceptuamos un ej. no seguro de Iztueta) se documenta tbn. en la tradición meridional, mientras que su uso parece descender algo al Norte. Hay anzi en Leiçarraga, y antzi en Orixe (sólo en el sentido de 'poder, facultad').
Eta batari eman zietzón borz talent, eta berzeari biga, eta berzeari bat: batbederari bere anziaren araura. "À chacun selon sa portée" . Mt 25, 15 (HeH, Ol antze; He gaidasun, TB, Ur indar, Dv eginahal, Ip, SalabBN ahal, Echn, Hual, Samper kapazidade, IBk, IBe, Ker trebetasun, Leon jeinu, Or abildade). Iainkoa ganako debozinoa eta haren borondate sainduaren egiteko anzea eta indarra. Mat 290. Ezen erran nahi nuke Purgatzeko nekea / Aski dudana indazu arren beraz antzea. EZ Man I 116. Laudorioak emanik neure antze aphurraz. EZ Man II 17. Alegera adi, beraz, / berri hauk entzuteaz, / eta kantatzen has adi / eman zaiken antzeaz. EZ Noel 30. Nik neure hegatsaren anzeaz baino hobeki laudoriatuko baititu zure merituak eta berthuteak. Harb ã 8v. Irabaz diazaguzu [...] bidezki minzatzeko anzea. Ib. 61. Orai baituzu osasuna, indar, antze, adimendu eta zeure burua zeure eskuko. Ax 218 (V 145). Behar dugu gure indar guztiaz eta antzeaz enseiatu, permatu, deliberatu. Ib. 45 (V 28). Hura izanen zen atsegin hartze bat, eta [...], bere indarraren eta anzearen frogatze bat. Ib. 22 (V 12). Miratzen badugu zer egin dugun, Iainkoa gurekin etzenean, ongi ezagutuko dugu egiten dugun guzia, hura gurekin denean, eztela heldu gure antzetik edo burutik. SP Phil 205. Halatan beraz dut obligazino, ene antze aphurraren eredura ene eginbidearen parte baten bedere satifatzeko. ES 123. Gaztek han bere indarrak eta antzea frogatzen, zorrozten eta alferkeriaren herdoilletik begiratzen baitzuten bere burua. Ib. 186. Hura gabe gizonaren iakintasuna eta antzea, aberastasuna eta edertasuna [...] eztire deus zure begietan. Ch III 55, 4. Etzaitezela segura zure jakiñean, ez eta zeiñ nahi den gizonen prudenzian, antzean edo fexotasunean. Ch I 7, 1. Nola duen Satanek, bertuteari lothu nahi zaizten presunak [...] tentatzeko eta enganatzeko antzea eta usantza. He Gudu 161. Ederretsia izan zen Salomonen antze zuhurra. Lg I 327. Emazte hau abiatu zen hunenbat antzerekin lausengatzen bere senharra, non azkenean ardietsi baitzuen nahi zuen guzia. Ib. 226. Antzeak konplitu zuen gorphutzeko handitasunaren eskasa. Lg II 216. Gogara doazkit gauzak, eta ene anzeari, ene fetxotasunari iratxakitzen diot zure lagunza xoillaren efetua dena. Mih 59s.
( s. XIX) Anziñako denporan Gipuzkoan matsak / Badakigu zirala guztiz aberatsak; / Bide bagez galtzera onelako gauzak, / Mingarri da uztea gizonaren antzak. (Interpr?) 'El ingenio del hombre' . Izt C 149. Banderiza edo halako / Nork bere burua baliarazteko / Dukeien antze artetsua. Gy 293. Ez bortxa zuk zure antzea, / Bakotxak badu berea. Ib. 22. Zure antzetik kanpo egiten tutzunak, / Oker daude nola, ezkerraz egiñak. Ib. 22. Harriet theilaina egin zen notari, / Antzea ezagutuz bere buruari. Hb Esk 142. Lehen, lehen antzea du mirikuntzako, / Bihotza ere halto herri kantatzeko. Ib. 118. Tratuaren antzeak nihor gutik ditu; / Gehienek hobeko haintzurren segitu. Ib. 120. Ehun aldiz mintza da gauza berez; gauzen hiruetarik biak alegia hirrigarri batzuez ditu, antze gutirekin moldatuak. Hb Egia 84. Bizkitartean lurreko antze guziak ez dire askiko hari biziaren harrarazteko. Ib. 13. Nahiz antzea ez den buru batetik bertzera iragaiten, makhila bat esku batetik bertzera bezala. Dv Lab 244. Gizonari emana izan zaio antzea baliaraztekotan. Hari dihoakio makhurren xuxentzea. Ib. 102. Espantitua nago nolako onak dakharreten arthek eta antzeak! Ib. 369. Maiz adreziak eta anzeak indarrak baino gehiaho [sic] badezake. EskLAlm 1886. (ap. DRA) Zer gogo hunarekin eta zer antzerekin josten eta brodatzen zütian tenploaren eta aphezen althatzeko oihalak! Ip Hil 52. Guk nahi dügü mündiak ezagüt ditzan dütügün, edo ustez dütügün dohainak, antziak eta kalitatiak oro. Ib. 113. Zu gure artean ezagutua zare nausi antzez eta jakitatez, eta ere eskuararen ongi ezagutzeaz. Ip ( in Dih MarH VII (ap. DRA ) ). Pleka artze horrek gure gazteriari galarazi dio erreboteko jokoaren gostu eta antze guzia. Zby RIEV 1908, 86. Gutaz gorago ezarriak direneri sortzez, ontasunez, botherez, antzez, jakitatez [...] ohore eta begirune ekharri behar zaiela. Arb Igand 57. Gai horiek elkharretara bil bitez, ez nola-nahi, bainan behar den antzearekin eta jakitatearekin. Ib. 15.

( s. XX) Alha emaitearekin eman bailezoke bere antzearen (intelligence, talent) neurtzeko bidea. JE Bur 45. Bakearen alde ari zelarik koblan, etzuen iduri bazukela antze ala gemen handirik. Ib. 147. Antze itzak, batzuentzat guzirako gaitasuna dikur; gauza baterako gertasun bikañak dituanak gauza guzietarako ere alaxe dituala oker uste izanik. " Talento" . Zink Crit 10. Bere jarraitzalle diran idazleak nabariari ezartzen ziozkaten jakitea, antzeak, zindotasuna. "Los talentos" . Ib. 57. Batzuk, Jaunak emonda, orretarako berebiziko antze, berarizko jas eta trebetasuna dauke. Eguzk LEItz 14. Jakitate, aberastasun, edertasun, indar, antze, aho eder, hoik oro, Jauna, graziarik gabe deus ez dira zure begietako. Leon Imit III 55, 4. Belleaire-errian aren antzea ta gisa ain atsegin zitzaielako, neskametako artu ziñatenan. Or Mi 18. Ile zuri beltz adaska lodi batzu buru-gibelean antze handirekin kurubilkatuak. JE Ber 70. Orra, uste gabe, yaunak, / ipui bat asia: / antzea bezain, naski, / gaia dut urria. Ldi UO 47. Gizon batzuk besteak baño zoli ta bizkorragoak dira, buruan argi geiago, eskuetan antze ta indar geiago daukez. Eguzk GizAuz 39. Gizon bakotxak bere antze ta indarrez egin dagikeana. Ib. 167. Denbora aietan ez olakorik; / antzea (artezi, abilidade) uan nagusi; / zein langillego, zein txukunago, / jendêk nai ziten ikusi. Or Eus 305. Gorrik: "Antzea (tankera, arte, molde) ba duk izketa leguntzen. Ib. 39. Abotsaren bidez itzak erne-erazten, aizea bezin oldozpen ariñak izaten eta erriak yaurtzeko antzea ere ikasi ditu. Zait Sof 171. Katixaren antzeari eskerrak mingain guziak gal-gal etengabean jarri ziran. Etxde JJ 87. Arri gogorrean eta buztin biguinean antze oneko gizon esku-egokiek burutu zutena dute gogoan iakintzaleek. Zait Plat 43. Ba al dira beren antze edo trebetasunagatik zuk miresten dituzun gizonak? Vill Jaink 41. Suangillok, eskuaz artzen zituan, antze ta arreta aundiz. Erkiag BatB 37. Olerkari mistikuaren neurtizketarako antze oi ez bezelakoa. Gazt MusIx 164. Ez dakigu zerk iñarrosi zituen entzule aien gogoak Kiterisen antzeak ala olerkiaren bikaintasunak. Ibiñ Virgil 48. Beregana dezake [film honek] ikuslearen gogoa [...] Charles Laughton eta beste lagun azkarren antzeari eskerrak. MEIG I 189.
azpiadiera-1.1
Poder, facultad. "Posibilidad, medios, caudal, izanalak, anzia " Lar. " Anzi, facultad, virtud (LE)" A.
Zer eztu beraz hekientzat egiten parabisuan Jainko, nahi duen guziaren egiteko antzea ta ahala eskuetan duen hark? Dh 170. Eskualduna da bakharrik sortzeak emanik hortako aski antze duena, bai besoz, bai zalhutasunez, bai begiz, bai indarrez. Zby RIEV 1908, 89. Ez omen da munduan jokorik, hala agertzen dituenik gizonaren gaztetasuneko antze noble guziak. Ib. 84. Ukituz sendatu duzu Malkoren belarria / Itsu aiek etzekusten Zuk zeneukan antzia. "La virtud" . Or Poem 544. Eman diguzun almen eta antzi ontan ulertzen dut eman diguzula [...] askotara mintzatzea. "Facultatem ac potestatem" . Or Aitork 409. Sendatzeko antzia. Ib. 396. Ez du [gizonak] antzirik artu ortziko argizagien gain. Ib. 406.
azpiadiera-1.2
(Aplicado a cosas).
Konfortuaren itxurak dio eman entrada, / uraren xuri ardurak tronpatzeko antzea [corregido sobre parada] . BertsZB 120. Eskuarak hitz berrien egiteko antzea badu. Arb Igand 14. Ez dakit nehork behinere argitarat aski eman dituenez gure mintzaiak, edozeren erraiteko dauzkan bide, itzuli, antze (art, adresse), inguruak. JE Bur 175.
sense-2
2. (Lar, H).
Modo, método, manera. "Modo" Lar. "Manière, méthode, ordre. Othoitz egiteko antzea, la manière, méthode de prier" H.
Arrosarioaz eta haren errateko antzeaz. EZ Man II 162. Othoitzaren egiteko hau duk antze iustua. Ib. 27. Hartarakotz hemen diat antzea deklaratu, / eta haren eredura exenpluak moldatu. Ib. 4. Hau da kofesatzeko antze komunena. EZ Eliç 163. Gonbidatzen gaitu bere biziaren eta bizitzeko antzearen iarraikitzera nahi badugu egiazko argiaz gozatu. "Vitam eius & mores imitemur" . SP Imit I 1, 1. Sakramendu guziz adoratzekoaz, eta hartara behar bezala preparatzeko antzeaz. SP Imit IV tí. Zuk irakats diazadazu bide zuzena, emadazu zenbait antze labur, behar bezala errezibitzeko. 'Aliquod exercitium' . Ib. 6, 2. Antze laburra Meditazionearen egiteko. SP Phil 95 (He 97 metoda edo molde laburra). Bere egitekoen errekaitatzeko antze eta bide emeenari, bakezkoenari eta geldienari iarraikiteaz. Ib. 419. Aldareko Othoitzten tut saindu gustiak [...] irakats diezadaten zure ohoratzeko antzea. 118. Ikhas azu zure pasioneen hezteko antzea, hura gehiago baliatuko zaitzu gauzarik gaitzenen ezagutza baiño. Ch III 43, 1.
sense-3
3. (-nz- Ht VocGr 367, Lar, Arch VocGr (s.v. maina)), antzia (V-gip ap. Iz ArOñ; Lar (-nz-), H). "Génie" Ht VocGr 367 y Arch VocGr . "Genio, manua, anzia, anzea, etorkia" Lar. "Natural (substantivo), genio, índole" Ib. "(Tiénelo de) genio, anziaz du" Ib. "Naturel, caractère. Bere antziaz, ethorkiz du hori, il tient cela de naissance, de nature" H. "Ántzixa, aren ántzixia, herencia psico-fisiológica. Aántzixa txarra, mal genio" Iz ArOñ.
sense-4
4. antzia (Lar (-nz-), H). "Vigor" Lar. "Vigorosamente, anziaz" Ib. "Antzia, force, vigueur, puissance" H (que da como var. aintzea y aintea, que en realidad lo son de agin-).
sense-5
5. Treta, estratagema. "Astuce" Foix.
Eman zitzaizkon, itxuraz, ihesari, bere artean konpartitu zutenaren arabera, eta antze haren bidez, sar-arazi zituzten saretan bezala. Lg I 241. Ikusaraziko ziotzoten urguilleriaren antze eta artifizio guziak. Mih 37.
sense-6
6. Cuidado.
Jinko hunak nahi ükhen dü begiratü antze berhezi batekin Nazaretheko familia saintiaren etxia. Ip Hil 136. Zure gomendian, zure antziaren pian ezarten dizügü giren güzia. Ib. 220s.
sense-7
7. Arte, bella arte; arte, expresión artística en gral. Cf. ELE-ANTZE (s.v. 1 ele), MARGO-ANTZE (s.v. 1 margo). Tr. Documentado en textos de autores meridionales desde aprox. 1920, y en Mirande.
Biolinaren tokian, nai pianua dala, nai pintzelak nai beste antze (arte) ta jakintzaren bat ikasi daike. A LEItz 134. Bakarra dugu Orixe ikasizko ta erritikako antzea [...] elkartze ontan. Or BM 24. Aitzinako Historiak eta Antzeak. Mde Pr 133. India, Japonia edo Sinako antzeaz. Ib. 191. Ele-eder, antze, giza-gogo ta erri-arazoak lorrindurik zeuden. Zait Plat 36. Eta antze horren eredua, oker ez banago, neolitikoan erakusten digu, euskal antzeak garaitu duen gailurrik soil eta gorenean. MEIG III 118. Ez da ordea orduan ere izango [Txomin Agirre] Cervantesen neurrikoa. Are gehiago antze-sailetik jakintza-sailera gatozenean. MIH 86.
azpiadiera-7.1
(Como primer miembro de compuestos). v. ANTZE-GAI, ANTZE-GAUZA, ANTZE-LAN, antzezale.
Erromako erriik e-tzuun ulertzen aundizuen izketa biribilla, [...] argatik Erromatarren antze-izkera urrigoa izandu zen. Or LEItz 35. Gure izketa antze-izketa dittekela. Ib. 36. Ondarruar Agirre dugu oraindaino literato edo antze-idazlerik garaiena. Or EEs 1927, 247. Orrek ematen die bertsu oeri, gaurko antze-idaztietan nekez ageri dan bezelako sendotasun bereizia. Or BM 22. Poesi iatorra, gain gainekoa, oro dendu, gartxu, osasun, naiz kristau-arauz, naiz antze-arauz. Ib. 24. Artatik artzen dute antze-gizon oriek ere lan orien neurria. "Pulchritudinum exteriorum operatores et sectatores" . Or Aitork 287. Horiek horrela direlarik, teoria estetiko bat azaltzen digu Oteizak bere liburuan, eta hizkuntza ugari eta sutsuan azaldu ere. Antze-bide berria zabaldu nahi digu, euskal arimaren mintzabide gerta dadin. MEIG III 118.
azpiadiera-7.2
Técnica, arte.
Norengandik ikasia? zure azti-antze bidez ez, noski. Zait Sof 67. Garai artan, oraingo antze-yardunean ari ote zan azti ori? Ib. 72. Ortarakoxe asmatua da sendakintza-antzea. Zait Plat 133. Ezta zaldi-antzeak ere [eztu begiratzen] zaldi-antzeari dagokiona, zaldiei dagokiena baizik. Ib. 134. Antze bakoitzak beste antze baten bearra ote. Ib. 134. Sukaldegintza deritzan antzeari. Ib. 93. Zuzenbidea deritzan antzeak. Ib. 93.
sense-8
8. " Antzi, señas personales (V-ger). Antzia emon, dar a conocer" A Apend. ¿Relacionado con antz?.
azpisarrera-1
ANTZEAN. "Antzea, zure antzean, zure ustean, zure oldez" HeH Voc . "Bere antzean ongi kantatzen du, il chante bien à son avis, sa manière de voir, selon sa capacité" H (in m.). "Bere antzean ongi egin du , il l'a bien fait, suivant qu'il l'entend, la portée, selon qu'il est en capable" Ib. (id.).
azpisarrera-2
ANTZE EDER. Arte, bella arte.
Antze ederraren muina, adieraztean datza, ta adierazterik elegoke, zer adierazizik ezpalego. Orobat lerroa, kolorea ta itza gogoaren agindu esaneko mutil oi dira. Zait Plat 153.
azpisarrera-3
ANTZE-GAI. Tema artístico.
Egia Sorta. Zabalkunde'aren erantskia. Jakingaiak. Antzegaiak. (In JMB ELG 1 ).
azpisarrera-4
ANTZE-GAUZA. Obra de arte.
Jakin gaietan nai ta nai ez aldegin bear da zerbait errittik [...] baño edergaietan, antze-gauzetan, al den guttiina. Or LEItz 34. Gizonak ez dezake antze-gauzarik sortu, bere buruaz-beste ditun gauzetaz balia bage. Or Y 1934, 83.
azpisarrera-5
ANTZEKO.
azpisarrerakoSense-5.1
a) Hábil, de talento. "Gizon guti da horren antzekorik, il y a peu d'hommes industrieux à sa mesure" Dv.
Gizon antzekuak bermatu dira kausitzera tresnak eskuak baino zalhuago ibiliko direnak. Dv Lab 67.
azpisarrerakoSense-5.2
b) (anziako Lar). "Genial" Lar.
azpisarrera-6
ANTZE-LAN.
azpisarrerakoSense-6.1
a) Obra de arte.
Bizi dedila liburuetan bederen, antzelan bikaiñetan. Or EG 1954 (5-8), 102. Museoetan edo harri zaharren artean Theresa seriosa, oroitzapen eta antze-lanei begira. Mde HaurB 74. Gorturik ez gaudenok badugu [Oteiza] honen entzutea, bere antze-lanak gehiegi ezagutzen ez baditugu ere. MEIG I 107. Artea, antze-lana, Wildek behin eta berriro dioenez, ez omen da inoren mirabe, bere eskuko da, bera da bere helburu. MEIG IX 101.
azpiadiera-1.1
Producción artística.
Oteitzaren antze lana halako aztikeri beltz baten lainoaz inguraturik agertzen baitzaigu ezjakinei. MEIG I 107.
azpisarrerakoSense-6.2
b) Trabajo artístico (de interpretación).
Kontabide errazagoa, naturalagoa aukeratu du eta, Betsy Blair-en antze-lan harrigarria lagun, argi eta garbi adierazi digu [Bardem-ek] gertakarien derrigorrekoa. MEIG I 170.
azpisarrera-7
ANTZERA. Al modo (de).
Haren orde gelditu zen Erdara Erromarren hitzkuntzatik hartua, ezen hala erran nahi du (Romance) istoriolarien eredura, zeren erran nahi baitu, Erromako antzera edo Erromako antzez. ES 401.
azpisarrera-8
ANTZEZ.
azpisarrerakoSense-8.1
a) Al modo (de), al estilo (de).
Haren orde gelditu zen Erdara Erromarren hitzkuntzatik hartua, ezen hala erran nahi du (Romance) istoriolarien eredura, zeren erran nahi baitu, Erromako antzera edo Erromako antzez. ES 401.
azpisarrerakoSense-8.2
b) Hábilmente, diestramente, con arte.
Antzez eta zurtasunez erabilli ezkero [itanozko aditz-era], berarizko gatz, edertasun eta atsegiña emoten dautse. Eguzk LEItz 27. Ongi zekin zumeak gaitzen, eta antzez lantzen zituen. Or Mi 6. Antzez erabili zuela ofizialeak bere eskua, desinu pollit zerbaiten atheratzeko lehiarekin. JE Ber 63. Teillatu ganeko egaletan zear, antzez ta egokitasunez ibilli oi diran katu azkarren taiura. Erkiag BatB 126. Ba dakus Nausi gorena / zitara ain aundi ontan emanik, / nola ain antzez diardun / doñuz, jauretxe onen / sendasun duena betidanik. " Con movimiento diestro" . Gazt MusIx 85. Hitz harroak antzez josteko. MIH 273s. Egungo egunean, tirtez, antzez eta jakitez gailurrera heldu denean, bera dugu, batere zalantzarik gabe, idazlerik gailenetariko bat. MEIG III 145.
azpisarrera-9
ANTZEZKO. Ingenioso, que es fruto del ingenio.
Lurraren dolharek egin othe dituzte bada hoin gauza zuhur eta antzezkoak? Hb Egia 12.
antze
<< antzara 0 / 0 antzetsu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper