(
V-gip ap. Elexp Berg
; Lcc,
SP,
Lar,
VP
41v,
H),
animu (
Añ,
H),
alimo (
V-gip ap. Elexp Berg
),
alimu (
Ht VocGr 343, Hb; alimua det., H),
arimo.
Ánimo, valor, energía.
"Animosidad, animoa, esforzua
"
Lcc.
"Courage"
SP y Ht VocGr 343.
"Ánimo, esfuerzo, valor"
Lar, Añ.
"Courage, énergie"
H.
"
Animo geixegi barik najabik aspaldixan. [...] Ointxe eztaukau ba alimo aundi-aundirik. / Tira, gizon, alimua beintzat ez galdu. Oso jende edadetuak bakarrik"
Elexp Berg.
.
Lhande recoge además, citando a Harriet, amino, aminotsu y aminotu, sin duda errata por animo, -tsu, -tu. Con todo, no hay ningún testimonio de animotu. v. adore, esportzu.
Tr. Documentado desde principios del s. XVII en textos de todas las épocas y dialectos. En el s. XX sólo se encuentra en Mendigacha, Bilbao, Oskillaso y Labayen. Además del más gral.
animo, hay
animu, no ambiguo, en Goyhetche y
CatAe. Las formas con
-l- se encuentran en Jauretche,
MarIl, Arrese Beitia y D. Agirre. Lizarraga de Elcano emplea
arimo. Como interjección se usa sólo en la tradición meridional. En
DFrec hay 4 ejs. de
animo.
Kuraiatzeko halaber indazu animoa.
EZ Man II 132.
Tormentetan etzitzaien animorik faltatu / Espiritu Sainduak hala zituen animatu.
EZ Noel 119.
Duzun animo et (sic) kuraia Jainkoak eman darotzun izpirituaren progotxoski enplegatzeko.
ES 196.
Penitenzia kunplitzeko animo osoarekin.
OA 69.
Animoaren generosidadea eta anditasuna.
Ib. 102.
Duzun animo eta ez zaitezela guduan unha.
Ch I 21, 2 (Mst korajuski gerla egin ezazü).
Bide haiñitz egin nahi duenak animo handia behar du.
Ib. 19,2.
Elias, profeten artean animo andieneko ark.
Lar SermAzc 49.
Obra onak egiteko animoaren falta.
Iraz 42.
Bizio hau [lohikeriazkoa] bere gisa behar duzu gudukatu, eta bertzeak baiño animo eta indar gehiagorekin.
He Gudu 108.
Espiritu Santuen Frutuak dira amabi: [...]. Irugarrena, Longanimidade edo animoen firmezea.
Cb CatV 61.
Ikarak konfesatzeko animoa kentzen zion.
Cb Eg II 197.
Ori utzitzeko ere animorik ez det.
Ib. 141.
Agertu zuen bakean zuhurtzia bezanbat gerlatean animo.
Lg I 203.
Nola animo handitakoa baitzen [...] hartu izan zuten bere aitzindaritzat.
Ib. 219.
Ezin amora zezakeiela gizon animoz bethe hura.
Ib. 305 (186, 337 animoz bethea).
Izan zazu animo, pazienziarekin idurik zazu bihur dakizun.
Mih 124.
(s. XIX)
Ezpadezu gogo ta animorik largatzeko animako galbideak.
Mg CC 170.
Ez dau animo edo bijotzik kate orreek urratuteko.
Mg CO 87.
Ezpadozu gogo ta animorik largateko arimako galbidiak.
Ib. 249.
Nagitasunetik jaio oi diran pekatuak [...]. 3. Animoaren edo gogoaren falta.
Gco II 75.
Bildur geiegi edukitzea edo animoaren argaltasuna obra onak egiteko.
Ib. 86.
Ea, manténi konstánte azkeneráño, jaiotzéko bizi oberá. Orái gutibát arimo óna ta pazienzia.
LE Ong 134r.
Hanbat gogo on ta animo erakhusten bada munduko egitekoentzat [...], zer eztugu egin behar Jainkoarentzat eta salbamendukotzat?
Dh 276.
Zer animorekin ez haiz hari behar, hartarat heltzeko behar den guziaren egiten?
Ib. 174.
Gogo barrijagaz ta animo geijagogaz bere egikizunari jarraituteko.
fB Olg 20.
Egunian baino egunian gogo geijagogaz, ta animo senduaguagaz.
fB Ic II 295.
--Zer da Nagitasuna edo Pereza? --Obra onak egiteko animo falta.
CatB 77.
Alimu berri batez bethea, memento beretik hartu zuen Fraide bilhakatzeko xedea.
MarIl 99.
Badoako ordutik animu guzia; / Plaiñuz eta orhoaz, badago eroria.
Gy 8.
Belatxa airean duk hate, / Arranoa animuz bethe.
Ib. 227.
Aguro ezkontzeko / dakat animua, / bakarrik aspertu naiz, / biat arrimua.
Bil 101.
Orazioak gauz onerako indarra eta neke-trabajuak eramateko animoa ematen ditu.
Arr GB 136s.
Obra onen egiteko animo falta bat.
CatSal 63.
(CatR 63 animo falta, CatAe 62 animu falta)
Inazio... izango uke animorikan liña potzu aundi aretan sartzeko?
Apaol 49.
Orduan are gehiago doblatu behar tugu gure humiltasuna, gure fidanzia eta gure animoa.
Lap 325 (V 160).
(s. XX)
Gore Jeinaren graziareki batian (animoek ez banei engañatan) trebe naz faitra deitanion lekiuara.
Mdg 142.
Trabes egiñek ziran / ogei ta zortzian, / animoaren faltan / seguru etziran.
EusJok 75.
(v. tbn. II 128)
Animua bazan, / aizkoraren otsan, / gogotikan jo zan.
Ib. 128.
Ta Don Bixentek zeatz-zeatz ardien dantzak, txorien jolasak, txakurraren animoak, eta, txarrena zana, bere arantz-arteko komediak kontau edestu eutsazan alkateari.
Bilbao IpuiB 157.
Onek animue eta arpegie ez zituen falta.
Gerrika 88.
Askotan korrikarako animorik gabe.
Albeniz 126.
(Interj.).¡Ánimo! "Age, ea bada, ánimo,
[...]
animo bada" Urt I 424.
Animo bada, ta fuerza, zeruko erreinoak fuerza nai du, ta fuerza egiten dutenak daramate.
Cb Eg II 86.
Animo bada, ta gorputz au bertatik ezi.
Ib. 149.
Ama-ama, animo, eskatu egijozu pazienzija Jainkuari.
Mg PAb 78.
Animo, ezin osatuko deutsut buru zaurituba miñ andi baga.
Ib. 77.
Animo bada, N. K.: eternidade bat, betikotasun bat edo penazkoa edo gloriazkoa, zuen oraingo bizimoduak erabakiko du.
Gco II 81.
Goazan egonagaitik, / Aldapa gogorra, / Alimo, ene aita, / Igo arte gora.
AB AmaE 360.
Alimo, Ixio, alimo, bestea nekatu dek eta, geiago aiz ta, alimo!
Ag G 104.
Animo Martin, eta datorrena datorrela; lotsagabeantzat mundua.
Ill Testim 9.
"Ala Botetxia! Animo!" zioten beko ikusleek.
Osk Kurl 146.
Animo beraz, konpañeo!
Lab SuEm 197.
ANIMOA EMAN
(Urt V 306). Dar ánimo, animar. "Cohortari ad pacem, bakera etsortatzea, [...] animatzea, bakerako kuraiea,
animoa,
bihotza ematea" Urt V 306.
Animua emaiten deusala, eta konsejua.
Cap 101.
Jesu Kristoren fedean indar eta animo gehiago guri emanez.
CatLav 227.
(V 115)
Jainkoak ematen diotela emaztekiei, gizonei bezala, indarra eta animoa egiteko handiei buru emateko.
Lg I 204.
Egin zuen lehenbiziko mirakuilluak eta eman zioen animo handia ez ziren aski haren izpiritua deskantsuan ezartzekotzat.
Ib. 208.
Erregeren aintzinean / Gerlan ari den soldadua / Kausitzen da bihotzean / Handizki kuraiestatua: / Animo handiagoak / Emaiten ditu Jainkoak.
Monho 148.
Onetarako da bada Extrema-unzinoeko Sakramentuba; erijotzako ordu estuban arimiari indarra ta animua emoteko.
fB Ic III 277.
Emanen ziotela indarra, alimua, kharra bere Jainkoaren loriakotz gauza guziei lotzeko.
Jaur 197s.
Orazioak gauz onerako indarra eta neke-trabajuak eramateko animoa ematen ditu.
Arr GB 136.
Eztuela utziko zuri laguntzea, biotz on eta animoa zuri ematea, eta zu maitatzea.
Arr May 88.
Gaixoai osasuna animoa zarrai, / Eman zien eskatzen zutena dan danai.
AB AmaE 334.
Jeupaka animoa / emanda alkarri.
Insausti 186.
ANIMO EMAN.
Birjina Saindua, zure ontasunak alimu emaiten daut, eta heldu naiz zure oinetara, nigarrez nagolarik ene bekhatuen azpian lehertua.
MarIl 177.
Saindu haren loriak zeruan eta lurrean alimu emaiten derauku.
Jaur 406 (v. tbn. 408).
ANIMOA GALDU.
Perder el ánimo.
Ez dezazula bada gal, ene anaia, bizitze spiritualean progotxatzeko fidanzia eta animoa.
Ch I 22, 4.
Ez dezazula horrengatik animoa gal.
He Gudu 117.
Animoa galtzetik urrun, bethi esparantza izan zazu laster ikusiren duzula zure maite-maitea.
Mih 125s.
Indarretan auldu, / animuak galdu.
Yanzi 192.
ANIMO HANDIKO.
"Esforzado"
VP
41v.
ANIMO HARTU.
Animar(se), cobrar ánimo.
Ar dezagun konfianza eta animo otoiz egiteko.
Ber Doc 128v.
Arnasa eta animo arrezazu alboko zauriori ikusiagaz.
Cap 153.
Har zazu alimo Jaunaren baithako esperantzan.
Ch (ed. 1788) 16 (ap. ELok
230
).
Gaitztasunak gibelatzen edo geldi arazten bazaituzte zuen bidean, har zazue animo.
CatLav A, 3v (V 4).
Animo har zazu, ene haurra; zure fedeak sendatu zaitu.
He Mt 9, 22.
Peregrinoaren soñeko bat prestatu, ta isiltxorik bere biajea egiteko animoa artu zuen.
Cb Just 104.
Aitak Estanislao bere anaiarekin ara ondo azitzera, bialteko animoa artu zuen.
Ib. 88.
Ikaratu etzidin, edan zuan aguardiente animoa artzeko eraman zuana.
Mg CC 182.
Ikaratuko naiz ta ez det animorik artuko burua uretara botatzeko.
Ib. 182.
Monika, artu indar ta animua, ez da galduko ainbeste negar ta orazinoeren semia.
JJMg BasEsc 9.
Dugun har alimu esperantza fermu baten bidez.
Jaur 206 (v. tbn. 205).
Eta soldadu kristauai au ikuste utsez biotza zabaldu, eta guziak guzizko erru eta animoa artzen zuten.
Arr May 174.
ANIMO-EMAILE
(El, lo) que da ánimo, animador. v. animagarri.
Arren, bada, Espiritu / animo emaillea, / berthutera Zuk anima / zazu bihotz enea.
EZ Noel 119.
ANIMOREKIN.
Con ánimo, enérgicamente.
Prepara zaite animorekiñ egiterat, eta pairatzerat naturaleza gehienik kontrestatzen duten gauza guziak.
Ch III 49, 4.
Karitateak bere eginbideak bethetzen ditu animorekin eta yeneroski.
Mih 51.
Piarres iautsi zen berehala barkutik, eta abiatu zen animorekin uraren gainean bere nausia ganat.
Lg II 164.
Eta gudu egin behar dio animo handirekin.CatLav 352 (V 170).
ANIMO TXARREAN
(Estar) desganado, falto de ánimo.
Atsaldia ala pasata / urrengo egunian / ia zein egongo zan / animo txarrian.
JanEd II 131.