OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
animalia.
sense-1
(V-gip; SP, Urt I 218, Lar, Añ; (det.) G-nav), aniamalia, animali (G-azp), alimali(a), aliamalia (H (L)), alemania (V-gip), alimania (V-gip; Lar) Ref.: Iz ArOñ (alemania), Als 72s; Etxba Eib (animalixak, animalixia, alimanxia); Elexp Berg .
Animal. " Animalia laur oindunak, bêtes a quatre pieds" SP (s.v. oina). "Alimaña, todo bruto o animal, aberea, alimania, alimaña " Lar. " Gizonan nausitasunan beian jarri zittuan animalixak, Jaungoikuak mundua eiñ ebanian " Etxba Eib. . " Animalixak gorrotatzen dituan gizonak, bere kidekuak be ez dittu maitte izango " Ib. " Gero eta animalixa gutxiao dago basuan " Elexp Berg. . Cf. Ag Kr 101: "Itxasgizonaren zirikadea ezeban Indianoak ulertu. Aberea zer zan ezekian. Animalia esango eukean berak eta". Cf. alimaña. v. animale, abere, piztia. Tr. Documentado en textos de autores vizcaínos, guipuzcoanos, alto-navarros, labortanos de los ss. XVII-XVIII y en Goyhetche (218, que emplea sobre todo animale (q.v.)) y en el bajo-navarro CatLan (que junto a animalia emplea tbn. animal (q.v.)). Su uso se hace menos frec. en el s. XX, en beneficio sobre todo de abere (q.v.). La forma mayoritaria entre autores vizcaínos, ya desde Capanaga, es animalia (junto a alemania en Kirikiño); hay además sólo alemania en f. Bartolomé y alemanina en DurPl. En la tradición guipuzcoana se documenta sobre todo animali y con menor frec. tbn. alimali (-lia det. en Urruzuno (Urz 11)) desde mediados del s. XIX; esta última tbn. aparece en unos versos de Etxalar (Auspoa 97, 36). En la labortana, además del más gral. animalia , hay aniamalia en Axular (junto a animalia ) y aliamalia en Haraneder (junto a animalia ) y Larreguy. En DFrec hay 65 ejs. de animalia.
Halakoak, aniamalia adimendurik eztuenak baiño adimendu gutiago du. Ax 468s (V 304 animalia ). [Elefanta] aniamalia handi bat baita. Ib. 180 (V 122; 469 (V 304) animalia ). Lurreko aniamaliak, aireko hegaztinak, itsasoko arraiñak [...]. Animaliak larruz eta illez, hegaztinak lumaz, arraiñak ezkataz. Ib. 24 (V 14 animaliak / animaliak). Aniamalia-suerte guztietarik [salbatzeko] . Ib. 122 (V 80 animalia). Gizonetan edo animalietan. Cap 105s (cf. 104 animalakaz ). Zeren debozionegaberiko gizona da animalia gaitza. SP Phil 404 (He 408 animalia gaitza). [Eguzkiak] alegeratzen tu bere argiez jendeak eta animaliak. 29. Lurreko animaliez, itsas-arrainez eta hegastinez. ES 110. Abretarik edo animalietarik batek-ere eztu mintzorik baizik gizonak. Ib. 381. Konsidera badetzagu urpean [...] igerika dabiltzan arrainak, bai halaber lurraren gainean bizi diren animalia bestiak. Ib. 142. Ordu arteinokoan ofritzen zitzaizkon azienden edo animalien lekhuan bere Aita Eternalari ofritu zioen bere burua. CatLav 375. (V 181) Ikusi nituen hartan lurreko aliamalia laur zangotakoetarik. He Act 11, 6 (Apoc 19, 4 animaliak ). [Ejiptoko] hirurgarren zauria zen ulitxeen edo aliamalia xehe batzuena. Lg I 123. Zergatik Jinkuak kreatü ditü izarrak, animaliak eta berze kreatüra güziak? CatLan 27. (cf. 133 animalak) Lurrean lau-oinka dabiltzan abere edo animalietatik. Ub 16. Ezpata eulijak dira / beste jenerua / alemaninentzako [sic] / tormentu geistua. DurPl 80. (79 tbn. alemaninentzako)
( s. XIX) Ganadu edo beste animaliaren batekin egin dituzten bekatu itsusiak. Mg CC 116. Damu andi batekin ekusi zuen, nola animalia edo piztia zatarra sartu zitzaion sabelera irten gabe. Ib. 128. Jangoikuaren borondatia da, enterretia ni leza baten animalija zantar bat legez. Mg CO 168. Abere-animaliakaz, ume txikiakaz edo beste edozein modutan gustu loi txarra artzen dala. EL1 135. Zer aterako dogu, egiteaz gauzak animalia edo abereak legez? LoraS 178. Ainbeste animali, egazti, arrai eta arbola. Gco I 399. Animali, abere eta pistia mota guzien artean. Ib. 438. Esan diteke, abere eta zentzugabeko animalia guziak baño zentzugabeago egiñ zala gizona gai onetan. AA II 130. Au da ganaduak edo zentzugabeko animaliak berak egiten ez duena. AA III 345. Leoe, katamotz, artz, otso eta abere edo animalijarik uzu edo ferozenak. Astar II 98. Dabil gatx edo enfermedade andi bat abere edo animalijetan. Ib. 213s. Jangoikuak emon deuskun errazoia galdu ta animalijaak baño bajubago legez jartia. JJMg BasEsc 206. Alemanijai, arrainai ta txorijai. fB Ic I 15. [Jesus] alemanijeen erdijan jaijota, aska baten daguanian. Ib. 73. Bost milla alimali / edo zagi erari / Donostiya kostatu / zaio ingelesari. Echag 24. Au berau gertatzen da sugeakin, musarrakin eta beste asko animalirekin. It Dial 29s (Ur, Ip abere, Dv animale ). Zaldi eta beste animaliai. Ib. 33 (Ur, Dv, Ip abere). Animali ori / urriki zait neri. Bil 40 (ref. a un caballo). Gustuak kunplitutzen / animali-gisa, / despreziaturikan / Jainkuaren itza. Ud 109. Guk aziendak len bezelaxe / bialdu' itugu larrera, / ataka zabal ikusi eta / alimaliak aurrera. PE 44. Zerriya zikiña dala esaten da, baño alimalirik garbiena da. Sor Bar 102. Nere animalia [auntza] / da berez naparra. Noe 55 (62 alimaliya ). Gizona animalia Jainkotiar bat dela. Lap 13 (V 8). Abere edo animali bat, izan dedilla urtarra edo lurtarra. Ag Serm 334.

( s. XX) Aberiak (animaliak) osasun onaz eukittia. ForuAB 123. Manduei eragiteko, yibita-kirtenaz joten dauz gogor [...]. --Ori da animalia koitauek erabilteko modua! Kk Ab II 128 (149 alemaniyek). Alorrean, girotan lan egiten denean, ikusirik dauzkat askotan sei alimali gizen uztarrian. Or Mi 90 (QA 209 animali). Lur ezean usai egiten dudanean, animalia izateaz eta sentitzeaz poztutzen naiz. Txill Let 66. Animaliek ba al dute adimendurik? Vill Jaink 56 (171 animali). Eskatutzen det juan dedilla [elurra] / etorri zaigun bezela, / animaliak eta gu danok / galduko gera bestela. Uzt Sas 90. Alaba saldu nai al zenduke / animaliyak bezela? Lazkano ( in Xa EzinB 135 ). Jainkoak, alegia, lurreko animaliak eta zeruko hegaztiak sortu ondoren [...]. MIH 192. Galesak dira, aitzitik, bertako animalien izenak. Ib. 188.

v. tbn. Tx B I 202 (det.). Arti MaldanB 194 (196 animali). SM Zirik 50. Animali: EusJok II 87. Iraola 130. MendaroTx 149. Yanzi 58. Ir YKBiz 351n. And AUzta 107. MAtx Gazt 15. FEtxeb 179. BBarand 54.
azpiadiera-1.1
" Kankaixu aura, animalixia zan, [...] aquel bárbaro era un animal" Etxba Eib. .
Au gizon animaliya! Kotxia jarri ta guazen. Sor AuOst 80. Bai, animali utsa aiz i, besterik ez! Ataño TxanKan 190.
azpiadiera-1.1.1
(Ref. a cosas).
Suak dauzka kontatu / ezin ala bali, / naiz askotan portatu / oso animali. / Batzutan pizten zail da, / besten nork itzali? Insausti 298.
azpisarrera-1
ANIMALIA-MOTA. Clase, tipo de animal.
Ganadu edo animalia motaren batekin eginikako bekatu itsusia. Mg CC 124. Ugoldea asi zan aurreko zazpi egunetan kutxan sartu zituen abere edo animali-mota guziak. Lard 9.
animalia
<< animale 0 / 0 animo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper