1.
(
L, BN ap. A
; Lcc,
SP,
Ht VocGr 380,
Lar,
Añ,
Hb,
Dv,
H) .
(Pl.).
Andas, parihuelas; andas mortuorias; litera.
"Andas de muerto"
Lcc.
"Litière"
SP y Ht VocGr 380.
"En el dialecto labortano significa un género de literilla"
Lar (s.v. andas).
"Brancard"
Dv.
"Civière pour transporter les morts à l'église"
H.
"
Hartzen dute andetan, ils le mettent (prennent) sur un brancard"
Ib.
v. angarila. Según el editor hay andaetan eraman con el significado de 'ensalzar, glorificar' en la Doctrina de Lizarraga de Elcano.
Anda eder batzuetan ohorezki Zerura / Gero altxaturen ditu dohatsuen lekhura.
EZ Man I 73.
Ateronz begiratu, ta orra non anda guztizko eder batzuetan Ama Birjiña, Serafinen gañean bere debotoa konsolatzera zetorrela ikusi zuten.
Cb Eg II 179.
Jainkotzat onratzeko bear zuen anz, iduri, edo idoloren bat: artzen due andetan, nor uste dezue? Emakume limuri zikin bat.
AA II 5.
Andetan erabilli zuen kalez kale onen idoloa.
Ib. 20.
Andetan badaramate, / Zathitan gazitzen dute: / Eta hauzoak billdurik / Egiten dute ase onik.
Gy 91.
Lau gizonek elbarri bat andaetan zeramaten, Jesusi erakusteko asmoan.
Lard 389.
Eldu zan iloe edo andaak eruazanakgana.
Itz Berb II 127.
Artu andetan, eta baeroien, baeroien andrea kanposanturantz.
Bilbao IpuiB 172.
San Adrianen irudie ipinten eudien andetan.
Akes
Ipiñ
21.
Oin irurogei urte [...] ilek etzituezan atauteetan obiratuten; parroki bakotxak bere andak eukiten zituen eta eurotan eroaten eudiezan ilek guztiek obitegire.
Ib. 29.
Jauna andetan, jaunaren lagunak zaldiz, sehiak aldiz oinez.
"En litière"
.
Ardoy SFran 233.
(Sing.).
"
Andia personia eruateko izete zuan, da ganajatekua eruateko ta angaillia
"
Elexp Berg.
Ikusi ebanean andako-izarea alan egoala, josi eutsen untziekaz andeari berari.
AIr EuskIp 105.
"Féretro"
A.
Naiago zendukedaz ementxe anda baten illik ikusi.
CrIc 68.
Gaur sendua dana, bigar gaixorik, edo andaan egon leitekiala.
fB Ic I 261.
Agur, aita prailea, / egin dau neureak, / izio kandelea, / prestau bei andea.
(V-m).
Balad
184.
Otsailleko goiz izoztu batean egin zuan aren biziak. Zentzua galduta gero egin zizkioten eliza-aldetik egin zezazkiotenak eta an gelditu zan Jaunaren erruki-eske anda luzean.
NEtx LBB 73.
(
Hil-anda
).
Zuretzat ez zen erdi-erdian hil-andarik / --nahikoa zen txiroena-- / ez eta lekaimerik otoitz egile / gurea hil duen hizkeran.
Mde Pr 288.
2.
(Dv y H, que citan EZ Eliç
).
Carro.
Cf. MANDO-ANDA.
Etsaiak fidatzen ziren / Anda eta zaldietan.
"
In curribus et [...] in equis"
.
EZ
Eliç
278.
3.
"Levier"
H.
v. 1 palanka.
4.
"Balancoire, escarpolette"
Hb.
"Balançoire"
H.
v. andaleku.
5.
"(S), dais, pavillon"
H.
ANDA-IZARA (V-arr).
Ref.: AEF 1923, 14; A EY I 230. Tela que cubre las andas. "[En Bedia] los casados eran conducidos cubiertos con anda-ixara (sábana de angarillas), y los solteros descubiertos" AEF 1923, 14. "Lenago, Bizkaitar, Napar ta Giputz batzuk beintzat, ilotzak etzituzten ilarrietara zerraldoetan eramaten, eun andietan baizik. Ezkiogan Katon zuen eun onek izena, Larraunen eskuetako euna, Arratian anda-izara" A EY I 230.
Ilen etzekoak isera eder bat zabaltzen eutsien ganean anda orrei, ta bere ganean iminten eudien ile; ta gorpue bein lurperatu orduen, auzoko andra batek batu ta biribiltzen oan isera ori ta ilen etzera biurtuten oan. Isera onexeri esaten yakon anda-iserea. Ta orti dator laminek, baten bat ilten zaneko garrasike esaten eudien ori: "Lanbreabeko etzanderea, gertau anda-iserea".
Akes
Ipiñ
29.
ANDA-JASOTZAILE.
Andero.
en, il obiratzeetan, andajasotzailleak esaten jakenak egozan: lau gizon, gain jantzi antzeko baltzez jantzita.
Etxabu Kontu 76.
ANDAKO IZARA.
v. ANDA-IZARA.
Lamiñak etartera etorri zirean, ta andako-izara ederragaz ipiñi eban andea.
AIr EuskIp 105.
ANDAN ERAMAN (H),
ANDAN EROAN (V-ger-gip).
Ref.: BAP 1968, 113; Elexp Berg. "Andan daramate, ils l'emportent à bras" H. "Andan eruen dabe Amabirjiñie (V-ger)" BAP 1968, 113. "Lepoko azurrek apurtu ei-jakoz, eta andan eruen ei-dabe kamiñoraiño, automobillien sartzeko an" Ib. 113. "Eskillariakin igual eitten zan, inprobisau, da 'andan eruan dabe'" Elexp Berg.