OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
amodio.
tradizioa
Tr. De uso gral. La forma amorio es la mejor documentada en la tradición guipuzcoana, alto-navarra y mixana. Se encuentra además en el alavés Lazarraga, y al Norte en Dechepare, Leiçarraga, Oihenart y en la mayoría de los autores labortanos clásicos: Materre, Haramburu, Axular, Pouvreau y Gasteluçar, en éstos dos últimos junto a amudio, que es la forma que utilizan Etcheberri de Ziburu y Argaignarats (DevB 203). En la tradición suletina hay principalmente amorio y amurio (junto a amodio en Etchahun y sólo amodio en Archu y en varios versos de ChantP ). Desde principios del s. XVIII, aunque se sigue usando amudio (Chourio, Larreguy), se va imponiendo amodio en la literatura septentrional no suletina, siendo la única forma que se emplea hoy entre los labortanos y bajo-navarros. La forma vizcaína clásica (salvo amudio en autores vizcaínos antiguos: Capanaga, CatAnz, Arzadun (56), Urquizu (78) (tbn. en Gamiz 204) y algunos ejs. de amorio en msOñ, Barrutia (Acto 160), Añibarro (en éste junto a algún ej. de amudio ) y Kirikiño) es también amodio, que igualmente se documenta en una carta guipuzcoana del s. XVII, en Larramendi, Mendiburu (que emplea casi siempre maitanza ), Iztueta, Lardizabal y Arrue y Otaegui (éstos tres últimos junto a amorio ). Al Sur, en el siglo XX, el uso queda casi reducido a bersolaris y diálogos, siendo en lo demás desplazado por maitasun (q.v.); desde el último cuarto de dicho siglo vuelve a usarse, sobre todo en la forma amodio. Se documentan además, salvo errata, amodia (det.) en algunos ejs. de Haraneder, Mihura (122), Baratciart (96; 194 amodio ) y Duvoisin (que por lo demás emplean amodio ), y amoria en un ej. de Beriayn. En la ed. que manejamos del Nuevo testamento de Haraneder hay dos ejs. de amodia (Rom 15, 25 y 15, 28), pero en el ms. se lee amoiña. En DFrec hay 21 ejs. de amodio (9 septentrionales) y 30 de amorio (29 de Villasante).
etimologikoa
Etim. La alternancia -r -/-d -, siempre débiles entre vocales, que nunca ha llevado sin embargo a la confusión total de ambos fonemas (FHV 12.4), quizá por interferencia de los romances vecinos --donde también se manifestó en algún grado esta tendencia, cf. Y. Malkiel To honor R. Jakobson, La Haya 1967--, se estabiliza de la manera más firme en el doblete amodio /amorio , cuya distinción de área no está nada clara: no se puede hablar tampoco de una diferencia de valor (sentido, nivel, etc.). Según Covarrubias (ed. 1611), amorio , por amor, término aldeano. V. Gili Gaya, que cita a Stevens que en 1706 lo define como "a clownish or jocose word for love". Ya en una séptima de J. del Encina (Cancionero Salamanca, 1496), citado por F. Asenjo Barbieri 372, p. 187: si te tuviera amorío . v. Sch ZRPh 31, 1907, 32. De castellano local, hay un acuerdo de hermandad entre S.S., Guetaria y Motrico (Colección Documentos inéditos para la H .a de Guipúzcoa 1, 1958, 11 ss.) fechado en 1339, pero conocido sólo por copia tardía [s. XVIII?]. Se habla en él de: "buenos deudos de amoríos de linaje de sangre naturaleza e parentesco"; "los dichos deudos e amoríos". Como se ve, va emparejado con deudo.
sense-1
1. (V, G, AN, L, BN, S; Ht VocGr 271, Lar, (G), Arch VocGr, VocBN , Hb, Dv, H), amorio (V-gip, G, S; SP, VP 12v, Lar, , VocBN , H), amudio (L; SP, Urt I 423, Dgs-Lar 9, Hb), amurio (Gèze) Ref.: A (amodio , amorio); Lh (amudio); Lrq; Etxba Eib (amorixua) .
Amor. "Bata bestearen amorioa, recíproco amor" VP. "(Si eres) niño y has amor, ¿que serás cuando mayor? Aurra daneko amodio, gizontzen daneko su [sic] deritzo?" Lar. "Desamoradamente, [...] amodiobage" Ib. (cf. amodiogabe). "Afición" Lar y Añ. "Amorixuegaz gaixorik dago, eta, zeiñ da gaitz ori ezagutu ez dabena? Está enfermo de amores" Etxba Eib. v. amore, onirizte, onginahi, maitasun.
Beldurra dut nekes edekiko zaidala areki dudan amorioa. (Pamplona, 1565). ReinEusk2 103. Karitatearen izen haur da grek, eta erran nahi da onheriztea edo amorioa. ABC I 5v. Jaio zitezen maiatz ilean, / amorioa oekin. Lazarraga A11, 1179r. Zaurt diazadazu, othoi, neure arima zeure amorioaren dardoaz. Mat 208. Erdesteko Iaungoikoaren ganik eskatzen duena [...] egon bear dutela aren Majestadearen amorioan. Ber Trat 44r. Amodioa itxua dala. CartAzp 126. Espiritu amudioz khartsua. EZ Man I 40. Amorioak trabaillu guztiak arintzen [...] baiterautza. Ax 488s (V 316). Bere amorio itsuan itsutua [gelditu zela] . Ib. 354 (V 235; v Arr May 201 amodio itsu, Gco I 417 amorio itxu). Mun egiozu amudioagaz eta fedeagaz albo odolez beteorreri. Cap (ed. 1893) 154. Bihotzeko amorio sentikor batez. SP Imit IV 14, 1. Adonisen eta amorio lizunaren etxeko bandera. SP Phil 417 (He 420 amodio profanoaren). [Ienkoari] aski amorio eta adorazione eman faltaz, miserableki galdu eta peritu izan baita. Tt Onsa 17 (cf. infra AMODIO EMAN NAHI). Zure amorio handiaz othoi parka ene ogenak. Bp I 74. Amodio phuru eta osoki desintresatu batez. He Gudu 74 (v. tbn. amudio phuru en Ch III 58, 6, amodio phuru en Brtc 194; amodio garbi en Mg CO 46, JJMg BasEsc 3, fB Ic II 288, JesBih 398 y Larz Senper 134, amorio garbi en Harb 56, Ax 489 (V 316), Cb Eg III 312, Mg CC 135, AA I 577 y Mde Pr 176, amudio garbi en SP Phil 442 y Ch III 21, 3). Zuñen ezti den maithatzia eta amuriuan hurtzia eta igerikatzia. Mst III 5, 6. Bihotzaren erreustarzünak, eta zentzien barreiarzünak oro jiten dira amurio gaixtorik, eta lotsa banotik. Ib. 28,2. [Biotza] amorioz irazaki, urtu ta egaka irten bear ziola zirudien. Cb Eg III 234. Irakurle bizkaitarrari. [...] Amudio esanAmodio gustia bat da. Nik amodera [sic], amorioa, amorea, esaten dot. Cb OC I 38. Agindu zioten elkharri amodio bethiko bat. Lg I 282s. Munduko amodio zoroak lekhu egin baitzion zeruko amudio zuhurrari. Lg II 157s. Hura da bere emaztiaren maitatzia amorio erreglatü eta onest batez. CatLan 159. Nontik jin hiz? Amoriotik. Nor hiz? Amorio. Norena hiz? Amoriorena. Norat hoa? Amorioala. Egiat 219. Eta zer dator gero Senar-emazteak alkarri zor dioen amorio maitanzatik? Ub 223. Amodio khartsu batez [maitatu] . Brtc 208 (v. tbn. amodio kar(t)su en Mih 113, y Laph 88, amorio garsu en AA I 613, amudio khartsu en Ch I 14, 3 y Lg II 97, amodio erre en Astar II XIII, amodio sutsu en fB Ic II 292, amorio sutu en Bv AsL 122, amorio sutatü en Ip Hil 40).
( s. XIX) Ekarri zion ostia konsagratua ta artu zuen gaztetxo ark andi ta kristau on baten amorio ta atseginez. Mg CC 215. Nola piztuko ez da anziñako amorio edo oniritzi aragizkoa? Ib. 186. Artu zuan aitak onginai ta amorio andi batekin; barkatu ziozkan bere bekatu guziak. AA III 450 (v. tbn. amodio (h)a(u)ndi en He Gudu 73, DurPl 124, JJMg BasEsc 64, Ur MarIl 68, Arr May 20, Elzb PAd 17, Jnn SBi 152, Itz Azald 10 y JEtchep 58, amorio h. en Mat 208, Harb 66, Ax 355 (V 235), Cb Eg II 45, GavS 26, Mg CC 223, Gco I 394, Añ LoraS 93, Bil 99 y Bv AsL 101, amurio h. en Mst III 58, 8 y CatS 117, amudio h. en Gç 73, SP Imit IV 1, 9 y Ch I 23, 4). Amodiyoz beteta / etorri gera gu. FrantzesB II 70. Biurtu zan Gobernadoriaren amodijua gorrotuan. JJMg BasEsc 232. Bizi zan Agustin munduko olgantza ta amodijo argaletara txito lotuta. Ib. 164. Ze amodio ona zor deutsegun sazerdote guztiai! fB Ic III 299 (I 101 amodio on). Amodioak ez eban guztiz itsutu / zekento tzar ori. Zav Fab, RIEV 1907, 539. O amodio bethi khartsu zarena eta behinere epheltzen etzarena! JesBih 439. Etxekoak, adiyo, / Pazkua jai ona, / bake, amoriyua / eta osasuna. Echag 128. Betha ezazü ene bihotza zure amuriuaren süiaz. UskLiB 21. (19 amorio) Mündian ez ahal da ni bezañ trixterik, / Ni bezala maitiak traditü dianik, / Habil Amodiua, hürrün ene ganik. Etch 70. Jinkuak maradika beza Gaztelondo Topetia / Eta neskatila praubetan amorio ezartia! Ib. 236. Zazpi urthe badizü ene khariua / Zütan ezarri nila ene amoriua. Ib. 686 (ChantP 364 ene amodiua). Eta donzella gaztea galdu zuen; eta arterañoko amorio loia gorroto biurturik, lotsa gorrian begietatik kendu zuen. Lard 194 (v. tbn. amodijo loi en fB Ic II 251). Anitz ezkondu dira / Adineraz geroz / Bihotza bete gabe / Amodio beroz. Bordel 143 (v. tbn. amorio bero en Ax 344 (V 229) y SP Phil 397, amodio bero en Añ EL2176 e Izt Po 84). Gomuzki florian da / Amodiua dina [= duena], / Orok obe ginuke / Halaxet bagina . Ib. 174. Urzo-aphalak hegaletan / Elgar ganik hurrun zoatzan. / Adio amodioak / Eta boztarioak. Arch Fab 203. Bertso nabarmen amodijo nasaikuak. Ur MarIl 62. Eta nola gaindi eginen baitu gaixtakeriak, hainitzen amodioa hoztuko da. "Charitas" . HeH Mt 24, 12 (Dv, Leon amodio; Lç, He, TB, SalabBN, Ip, Samper, Hual karitate, Echn karidade, Ol maitakuntza, Ker, IBk maitasun). Eta ni, zure haurra bezala, zure amodian naiz gozaturen. Dv LEd 242. Zure amodio ondogabea. Ib. 91 (v. tbn. amodio ondogabe en Arr May 202). Gizonaren bihotza, amodioz agor, / Egon othe diteke zeruari gogor? Hb Esk 238. Geroago amodiyo eta gogo geiyagogaz yarraitu bekiyoe onretiari, beneretiari [...]. Ur BulaAl 56s ( BulaG 558 amorio ). Amodioaren phena, oi! phena handia! / Orai ezagutzen dut zer den haren phena. ChantP 222. Amoriyorik gabe / pasatu eziñez, / nik damak maite ditut, / aitortzen det ziñez. Bil 75. Egiyazko amoriyoz / nai dizutalako, / zugatik pasatzen det / naigabia franko. Ib. 98. Amodio fidelak / Parerik ezpaitu. (1879). LuzKant 63. Amorio añ irazeki baten indarra eziñ geiago sufritu al izan zuen. Arr May 116 (v. tbn. amudio irazeki en SP Imit I 14, 3 amorio irazaki en Cb Just 140 y amorio irazeki en Gco I 471). Baina don Iuanek atrapau eban / laster amodio andia / eta lengoa baino andiago / zan biotzeko zauria. Azc PB 168 (cf infra AMODIO HARTU). Preso para ninduten / kupela batian, / geroztik emen nago / sei illabetian; / nik lagunduko zaitut / amorio on batian, / begira izan ez dedin / zuretzat kaltian. JanEd I 37 (v. tbn. II 14). Zerbütxariek zor dere bürüzagier amurio, [...] eta obedienzia. CatS 47. Gure aitañoari, laborariari, / Amodio dezogun eman haz-ordari. Elzb Po 219. Jainkoak igortzen ziozkan bere amodio bizienaren seinhaleak. Laph 73 (v. tbn. amodio bizi en Astar II 35, Dv LEd 241 y JEtchep 63, amorio bizi en SP Imit IV 14, 2, Gco I 394 y Lard 31). Amodioa baida / arantza zorrotza, / zeñak zulatzen duen / portizki biotza. APBB 28. Ondamu edo Inbidiaren kontra Amorioa edo Karidadea. Legaz 48. Orra emezortzi bertso / amodiyoz jarri, / graziyak Artasoro / eta Elgoibarri. Xe 292. Itzak ederrak eta / amoriyo illa, / zertarako zabiltza / aitzakiyen billa? Ib. 187. Arrosarik ez da arantzarikan gabe: / amorio batek daut aunitz pena dolore. (B). NafEKZ 255. Amodioa zoin den zoroa / mundu guziak badaki. / Nik maiteño bat izaki eta / beste batek eramaki. (B). Ib. 100. Jesukristok San Juaneri eutsan amodijua. Ag Serm 95. Bere bihotz eta amodio guzia lan hortan eman duela. Lap VII (V 1). Igain zen Olibetako mendi thiniala zointarik Jesus zelietarat alxatu beitzen. Han haren hoinen herexak potu zutian amorio handirekin. Ip Hil 188 (cf. infra AMODIOREKIN). Bere amodio edo maitetasun azkenbagakoareen ezaugarri betikoa. Itz Azald 156.

( s. XX) Agertu zen handik haratxago zakur gaizoa [...] beharri, buztanak higitzen zituela, bere begi ederrak dena amodio. JE Bur 18. Amodioa, haragiaren irrits bat da dena. Ib. 94. O! abek nere biotzan saltuak, eten zait bere lekutik; len amoriyoz betea zegoana, orain penetan urtutzen. Ill Pill 31. Ordu litake eskuarari gei den amodioa eman baginezo, jarraik baginitzozko mihiz, lumaz, bihotzez. JE Bur 178. "Ferminek eta Agustinak amoriorik baldin badui, diila mulloa gora". Gora iganezkero, maitetasuna dui; bestelan ez. (AN-larr). A EY I 154. "Jainkoaren amodio!" duzu ihardetsi, / Amodioz hatsantua behatuz Jesusi. Iratz 172. Amodiorik ez duenak / ez du miñik biotzean. (Canc. pop. in Or Eus 93 ). Bere apez lan guziak arta eta amodio handienarekin egiten zituena. Zerb Azk 77. Adiskidetu ziren amodio onarekin. Arti MaldanB 201 (cf. infra AMODIOREKIN). Obligatuak daudela gurasoen amodio eta ongi egiñei erantzutera. Vill Jaink 166. Eziñezko amodio bat. Txill Let 102. Bizi-modu horrek baztertuko zituela buruzagiak intres eta amodio berezietarik, ez baitzuten gehiago gogoan izanen herriaren ona baizik. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Maite haut, Mayalen, egiazko amodio batez maite. JEtchep 64 (v. tbn. amorio egiazko en Lç Adv ** 6r, Cb Eg II 70, Egiat 205, AA I 575, Gco I 419 y Bv AsL 178, amodio egiazko en fB Ic I 15 y JJMg BasEsc 10). Bertzez baliatzea, amodio faltsu. EZBB I 68. Zuretzat dena amodio naiz, / nol' eztuzu sinetsiko? / Atzotik zuri dena eman naiz / eta denbora guziko! Mattin 95. "Zaharrendako salda ona ta gaztentzat amodioa". / Gezurra dela jakin dezaten kantatzen hasterat noa. Xa Odol 303. Nolako azkena oi duten amodio burugabeak begi-aurrean ipiñitako bidexkaetan ero-ero doazenak. Berron Kijote 150. Bertso oneitan dirua eta amodioaren burrukak eta ezdabaidak kontatzen dira. Ayesta 40. Nolakoa dan amorioa. Ib. 80. Amorioaren indar purrukatzailea. MIH 248.

v. tbn. EiBer 532. Lar Gram 391. Cb CatV 86. Mih 97. Mg CO 53. DurPl 124. Astar II 31. Jaur 357. CatBus 43. Gy 131. Arr May 193. SMiguel 25. AB AmaE 167. Arb Igand 58. Ox 138. Zub 58. Mde Pr (173 amorio). Erkiag Arran 99. Larz Iru 46. Amorio: Harb 2. O Po 23. Hm 198. OA 146. Iraz 54. AR 162. CatB 90. Otag EE 1882c, 414. EE 1883a, 232. UNLilia 15. Tx B II 137. MendaroTx 245. Lab EEguna 97. Kk Ab II 157.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.).
Arduak jira dizkit / penak txit atsegiñ, / amorio-akuladak / nituanak ain miñ. JanEd II 13. Nik düt hura ikhusten miraillian ere / Amorio ontzi bat maitia zirade. Xikito 12. Ni etorri naiz uda pasatzera [...] ia logratzen detan nere alaba tristi oni aztu azitzia zorigaiztoko amoriyo etsimendu ori. Iraola 55. Bada ango musikero arrek itz egin ziyon amoriyo kontu eta neskak, [...], abisatu ziyon bayetz eta bayetz. Ib. 70. Hainbertze gizon mota, hainbertze amodio mota, horra egia. JE Bur 107. Airean eta zirurika / Bira-bira datzi amodio irriz. Iratz 131. Dena amodio-pindar, dena zeru-ihintza. Ib. 154. Xamur egingo diot / amorio-boza. Auspoa 39, 134. Gure bizi-nahia, jakinaia, ondasun-naia, amodio-naia. Vill Jaink 151. Amorio-jolasetan denbora ematen. MIH 249.
azpiadiera-1.2
(Con complemento con suf. -(en)ganako, -endako, -entzako, -en, -en alderako, y menos frecs. -etarako, -(re)kiko, -ekilako, baitarako, -t(z)eko ). Amor (a, hacia, por alguien o algo). v. infra AMODIOA EDUKI.
Iainkoa baitharako karitate perfektorekin eta hurkoa baitharako amorio egiazko batekin. Adv ** 6r. Zeren egiaren amorioa ezpaitute rezebitu ukhán salbatu izateko. 2 Thess 2, 10 (He zeren ez duten errezibitu eta maitatu izan egia ). Giristino lagunaren alderako amorioa eta karitatea. Mat 290. Gure Iainkoaganako amorioa. Ib. 166. Iainkoaganako amorioa. Harb 142. Bakarrik eta ixilik egoiteko amudioaz. SP Imit I 20, tí. Non hura utzi baitugu munduko gauzen amorioari iarraikiteagatik. SP Phil 485. Bersabea ederraren amorio desordenatuak itsuturik. Tt Onsa 43. Haren amorio handia guganat. Ib. 125. Zeren, ez phenen beldurra, ez rekonpensien amorioa ezin baitukegu herioaen, beldurra edo amorioa gabe. Ib. 158. Berthutearen bidean abantzatzeko eta Jainkoaren amorio sainduan entretenitzeko. 24 (77 amudio). Bere herriko hitzkuntzarentzateko amodioa dela kausa [...] bere hitzkuntzan iskiribatu tuzte bere liburuak. ES 398. Famaren amorioa da haiñ izigarri non [...]. Egiat 261. Baiñan egiaren amudio xoillez irakurrazu. Ch I 5, 1. Utz atzu zure buruaren amudio eta estimu guziak. Ch III 32, 2. Beldürrez mündü huntako gaizen amuriuak pe huntarat thira litzan. Mst I 22, 4. Nekazari onen artean bere parrokietarako amorio ta debozio andia jakiña da. Cb Eg III 353. Eta onela txikietatik guzian Jainkoaren bildurra, errespeto ta amorioa orien biotzetan sartzea. Ib. 360. Gizonen alderako Jesusen amudioa. Lg II 254. Indazu garbitasunarentzat amodio samur bat. Mih 222 (v. tbn. amudio samur en SP Phil 275, amodio samur en Astar II 34; amudio ezti en SP Phil 518 y Lg I 236; amorio gozo en Cb Eg II 211, Bil 161 y Bv AsL 81). Jinkuaren eta protsimuaren amuriua. Mercy 33s. Kristorenganako amórioan [emastekiek abantálla daramagútela] . LE Prog 116. Eta ala batak nola bestiak emuten ez deutsai beren biotzetan batere lekurik Persona atziakanako (pekaturako dan) amorio dongari. msOñ 227v. Hori da errenünziatzia mündüko banitaten amoriuari. CatLan 124.
( s. XIX) Emazten amuriu[a?] dela kausa / bentüraz beiniz tronpatüko. Xarlem 1106. Geituko zaio Jangoikoakiko amorioa. Mg CC 220. Indazu, Yauna, zuganako amodio su ta gar andiko bat. EL2 247 ( LoraS 95 amorio ). Nere alegiñik andiena beti da bere buruaren eragabeko amorioa ukatzea. Gco I 422. Jaungoikoaren zuen ganako amorio guztiz andia. Ib. 400. Ez da zugan lagun urkoetarako onginai eta amorio egiazkorik. AA I 110. Au da geren amorio [= 'amor propio'] ta borondatea, esan oi zaion gaixoaren ukatzea. AA III 618. Jainkoarendako maithaguneaz edo amodioaz. Dh 237. Noiz da erabagea edo ordenabagea diruaren edo ondasunaren amorio eta deseo edo apetitu ori? Gco II 31. Aiñ gogorturik dauzka diruaren amorio itxuak. Ib. 33. Munduko gauzeen amodijo itsuba. fB Ic I 1. Artu zeuben bijotzetan guzurraren gorrotua ta egiijaren amodijo bizija. fB Ic II 181. Ez da gatx ezaututen alako senar emaztiak, alkarren amodijo bagarik [...] zelan iragoko dituben urtiak. fB Ic III 351. Santubaganako amodijo, debozinoe eta erreberenzija. Astar II 47. Zer da Soberbioa? Bertzeak baino gehiago izaiteko amodio desordenatu bat. CatLuz 25. Penitentziarentzako amodioa. MarIl 31. Mariaren alderako amodioa eta debozionea. Ib. 11. Gure amoriyua / euskaldunentzako / izango da firmea / sekuletarako. Echag 44. Bere arreba-erdi Tamar zeritzanaganako amorio galduari biotzean leku eman. Lard 194 (v. tbn. amudio galkhor en Lg II 300). Orai beretik aita, ama, ahaide eta bertze ezagunekilako amodio lurtiarra hausten eta ebakitzen dut. Dv LEd 96s. Plazeren amuriua. CatS 56. Erriari Jaungoikuaren amoriua ta munduko gauzen menospreziua adiazi ondorian. Bv AsL 65. Beldur zen, beldur herriaren eta odolaren amodioak gaina har zezan oraino haren bihotzean. Laph 87. Zer amodio irazekiak / jaioterrirenganako! Otag ( in FrantzesB II 132 ). Ezartzen nuelarik zangoen azpian lurreko atseginen amodioa. Jnn SBi 140. Haur hura altxatu zuten Jainkoaren amodioan. Ib. 96. Ardiets izagüzie xahütarzünaren amorioa eta haren arrankürarekin begiratzeko grazia! Ip Hil 66.

( s. XX) Lagunaren alderako amodioa. JE Ber 65. Ederrerako jaidura, tokiaren amodioa, beren eta ondokoen ontsa-nahia. Ib. 78. Sor lekuaren amodioa badaukate bihotzetan. Etcham 238. [Ez dakit] egiaren amodioak mintzarazi zuenetz. Lf Murtuts 5. Lehen denbora hetako jendek erlisione frango arrunta zuten; beren jainkoen alderako amodiorik ez, edo biziki guti. Lf CEEN 1973, 128. Baiña beren biotzetan gizaseme ororen amodio berbera aurkituko genuke: bizitza iraunkor baten amodioa, alegia. Vill Jaink 112. Aitaren alderako zure amodioa. Ib. 166. Ez dugu ahantzi behar, oroz gainetik, Jainkoaren amodioak ziola bihotzean pizten hasarrea. Ardoy SFran 292. Ohantze berri baten egiten elgarren amodioan, / maitasun hortan sortu beharrak diren umeak gogoan. Xa Odol 197.
azpiadiera-1.2.1
Hobe baituk hi baino etxea galtzea, / nahiz tristea izan gure zahartzea. // Tristea litaikela ez diat dudatzen, / etxe-amodioa ez baita mugatzen. Xa Odol 202s.
azpiadiera-1.3
Persona amada, amor(es).
Amodio hanitx ükhen dit / Bena orai kitatzen zitit. 'J'ai eu beaucoup d'amourettes' . ChantP 302. Saiatu naiz nere biotzeko argitasunaren bitartez pausoak emanaz nere amoriyuaren billa, eta nork daki orain topatu detana izango dan? Ill Pill 6. Andre Madalenek bere prenda zedukan, bere amorio maitagarria. 30 urteko gizon edukatu bat. Harekin dago esposatua. Arti Ipuin 57.
azpiadiera-1.4
(Ref. a Cupido).
Zegaiti ez dau amorioak / bere fletxeaz iregi / aen biotz utra gogorrak. Lazarraga A1, 159v. Au esan eta Amorioak, / agana begiraturik, / bere arkua armatu eben. Ib. B21, 1200r.
sense-2
2. " Amorio, celo de la gata (Darric)" DRA. . v. amoros (3).
azpisarrera-1
AMODIOA EDUKI, AMODIO EDUKI, AMODIOA IZAN (trans.), AMODIO IZAN (trans.), AMODIOA UKAN, AMODIO UKAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (Con complemento con suf. -(ren)gana(ko), -(r)entzat, -(r)entzako, -(r)en aldera(t), y menos frec. -(r)en, -(r)ekin, -(r)ekiko ). Tener, sentir amor (por, hacia, a... alguien o algo). "Ez zion amodiorik / maitasunik (G-azp-goi, AN-5vill, BN-lab)" Gte Erd 14. Tr. Bien documentado en autores septentrionales ya desde Dechepare. Al Sur aparece en algún texto antiguo alto-navarro, Larramendi, Beovide y bersolaris guipuzcoanos. Son mayoría los ejs. de amodio det.; indet. sólo se encuentra en algunos ejs. de Haraneder, JesBih, ChantP, EvS y Arradoy.
Nik hargana hanbat dizit amorio handia, / harekila egoitiaz ezpaneinde enoia. E 153. Nik amorio daukat Migel de Anozibareki. (Pamplona, 1565). ReinEusk2 103. Fedea da Iainkoak guregana duen amorioaren ezagutze segur bat. Ins C, 8v. Da Iaunonek gure gana daukan amoria [sic, ¿por amorioa?] ain andia eze [...]. Ber Trat 12r. Zeren [gizon] harengana dadukazun amorioak eta egin derautzatzun zerbitzuek [...]. Ax 451 (V 294). Idukazue beraz, o senharrak, amorio samur, finko eta bihotzezko bat zuen emazteak ganat. SP Phil 395. Hark niganat dian amorioa. Tt Onsa 161. Hunenbat amudio duzunaz geroz gustientzat, othoitzten zaitut, arren [...]. 36. Jakiñ ezazu deusek ere eziñ hanbat kalte egiñ diezazukela nola zure buruarentzat duzun amudioak. Ch III 27, 1. Enseia gaiten ezagutza eta amodio handi baten izaitera Jesu-Kristo gure Jaunarenzat. CatLav 53 (V 34). Begi oiek beste gauza askoren artean adierazotzen digute Jaungoikoarekiko izan oi dan amodio bizia eta gartua. Lar SAgust 14. Hortan ezagutuko dute guziek ene dizipuluak zaretela, baldin amudio baduzue elkharren ganat. He Io 13, 35 (TB baldin baduzue amodiorik batak bertzearentzat, EvS balin badüzie amorio batak bestiaren; LE barinbadióze amóre elkarrí, IBe zuek elkar maite izatean ). Jainkoak zuretzat duen amodio ezti eta aitakarakoari. He Gudu 141. Harek libra nazan ber desirkünte gaixto orotarik, eta gaizkialat duen amuriotik. Mst III 4, 1 (XI ardietarat düzün amuriuaren señale bat ). Jinkoak galdetu darotzunean zenbait kreaturen alderat zinduen amodio eta lehia sobratu baten sakrifizioa [...]. Mih 121. Jinkoarentzat bazindu amodio karsu karsu bat [...]. Ib. 113. [Gormandiza] da edanaren eta janarendako neork dien amorio desordenatü bat. CatLan 16.
(s. XIX) Ezi Xarlemañak eztin / hireganat amuriorik. Xarlem 109. Behar bada hemen gure alderat amodio sobra zutelakotz. Monho 126. Atsegiñenzat degun amorio erabage edo modu bagetik. Gco II 20. Ez laiteke girixtinoetan, den gutiena Salbatzaile maitagarriarentzat amodio duenik, hau aproba ez lezakenik. JesBih 397. Etzüzün ez Kadet Heguilus, emaztiaren erhailia / Sobera zizien algarren hek amurio handia. Etch 626. O, guganako dezun amodio aundiaren bidez! Jauregui 235. Xarmegarria, zure berririk / nihundik ez dut jakiten, / zureganat dudan amodiuak / ardura nau oroitarazten. Bordel 64. Üdüritzen zait klarki / Amodiorik eztüzüla eneki. / Amodio ükheitia ezta aski; / Behar tüzü bestiak oro ützi. ' Que vous n'avez pas d'amour (pour moi)' . ChantP 118. Uste düzia nik eztüdala amodio zuretako? / Zük nahi balin banaizü enükezu bestentako. Ib. 358. Alare bada beste gauza bat / askoz gozuago dana, / zureganako amoriyua / nere biyotzak daukana. Bil 67. Yustu da erran dezadan Frantsesek izan zutela Pio VIen alderat amodio eta errespetu gehiago. Elsb Fram 129. Pablok badaka gizon orrentzat / len ainbeste amoriyo. EusJok II 90. Abisaturik azaldu ziran / zedukan opiniyua, / nereganako nola zedukan / guztizko amoriyua. PE 54. Ama ez neri esan orrelakorikan; / Ez det nik bestegana amoriorikan. Iturrino ( in Onaind MEOE 1168 ). Ikhusten duk, Pello, holako egitate itsusiak elkharri eginez, Sarak eta Zugarramurdik amodio guti behar zutela izan batek bertzearentzat. Elzb PAd 73. Nola San Franziskok etzuan bere Ordenan iñor artutzen, munduko gauzentzat zerbait amorio zuanik. Bv AsL 209. Handik goiti bertze fraidek ere bazuten ikustate eta amodio gehiago Maore gaztearentzat. Jnn SBi 105. Jakin ezak hik enetako düian amurioa, nik hiretako düdanari konparatürik, eztala hur txorta bat beno haboro itxasoaren althian. Ip Hil 175. Erlisione zinezkoarekin haurren amodioa duten burrasoek ez bide dute hori baino lan maiteagorik. HU Zez 147. Amoriyua daukatalako / maitetxo polit batentzat, / uste gabean pensamentua / berarengana joaten zat. APBB 64.

(s. XX) Zuketzaz, manifestatan digu, alkar digula amoriua, maitetarzuna eta adexkidetarzuna andiago ezik gainaratekueki. Mdg 147 (para alkar sin suf. de decl., cf. 128 alkar mintzaten gra ). Herriarentzat, eskualdunentzat dudan amodio guziaz bethe dut [liburua] bururen-buru. Barb Sup VIII. Garbiki erraiteko, ez dut maite Donostia. Aspaldiskoan, urthetik urthera ttipitu zait, ez bakarrik hiriarenzat naukan amodioa, bainan oraino tokiaren beraren alderakoa. JE Ber 84. Jesusentzako zuan Martiñek / aiñ amorio zorrotza, / jakiñik nola artu biagun / sententzia bat garratza. Tx B I 42. Geroztikan du nere biotzak / amoriyua zugana. MendaroTx 306. Denentzat amodio bera zuen, aita on batek bere haur guzientzat duen amodio hura. JEtchep 295. Galdu da diotenez / Antonio Maria / nik billatuko izut / beste bat obia. [...] Ama ez neri esan / orrelakorikan, / ez det nik bestegana / amoriorikan. Balad 230. Amodiorikan behiñ ere / eztut izan sosarentzat. Mattin 121. Zuretzat amodio beroa / daukat nik bihotz-xokuan. Xa ( in Mattin 96 ). Mujikak etzun alakuentzat askok ainbat amorio. Uzt Sas 344. Nekez ditaike adiarazi zoin dohatsu izan garen, / lehendik ere amodio baigineraukan elgarren. Xa Odol 295. Berexkuntzarik gabe neska ta mutiko, amodio dutenak herri hunendako. Ib. 232. Ez dautzut erraiten ahal [...] zuretzat dutan amodioa. " L'amour que j'ai pour vous" . Ardoy SFran 293s. Zure nahiak hain zitzaizkitan neri gozo / Heientzat baitut amodio. Ib. 347.

v. tbn. (con -(r)entzat): Lg I 243 (II 252 -ren alderat). Brtc 227. Jaur 371. Hb Egia 94. Jnn SBi 135. Amori: CatLan 114 (-endako). Amudio: Gç 119 (-rentzat). Amurio: CatS 107 (-retako).
azpiadiera-1.1
(Con inesivo).
Zorioneko ostikoketa / pelotaren kontrario, / ikusitzen da gaztiak ortan / daukatela amorio. Uzt Sas 325.
azpiadiera-1.2
(Con amodio como segundo miembro de comp.).
Eskual-amodiua ere badegu / mutil guzien antzera, / noiznai juaten asia nago / nere maitien etxera! Uzt Sas 188.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (Con marca de dativo). Amar, querer (a alguien o algo).
Zeren maite baitu, amorio baitiaduko. Eta amorioak trabaillu guztiak arintzen [...] baiterautza. Ax 488s (V 316). Barkhatu behar diogula geure etsaiari eta amorio eduki. Ib. 327 (V 217). Aita batek bere semeari diadukon amorioa. Ib. 354 (V 234). Baña bertze gizon bati bethiere amorio eduki diozunean eta okhasino guztietan haren alde eta fabore erakutsi zarenean [...]. Ib. 451 (V 294). Ükhen izozie bethi Jesüsi amodio. Etch 152. Ark amorio ziran / ta nik oponio, / bai, nere biotzeko / Jose Antonio. APBB 126. Amoriyua izanik / sagardo-kupelai. MendaroTx 308. Bakoitzak biar ditu / sei zazpi nobiyo, / esaten dute: "Zuri / dizut amoriyo". Auspoa 186, 61. Berezko zaio gurasoari bere barrenetik ilki den fruituari amodio edukitzea. Vill Jaink 166.
azpiadiera-2.1
(Con vb. no expreso).
Donostiyak Zubietari / beti amoriyo, / berak leialak izan / dirala meriyo, / beñere ezta izandu / oien kontrariyo. Ud 87.
azpiadiera-2.2
(Con determinantes). Tener, sentir amor (por, hacia, a... alguien o algo). Tr. Documentado en autores meridionales desde los primeros textos, y en los septentrionales Materre, Pouvreau y Duvoisin.
Ain da nik deutsadan amorioa andia. Lazarraga A, 1147v. Ezagutzen dut ezen zuk egundaiñoz geroztik eduki derautazun amorio hark iauts arazi zinituela zerutik lurrera ene erremediatzera. Mat 274. Eta daukan amudioa gizonari. " Y el amor que tiene a los hombres" . Cap 147. Zure adiskideari diadukozun amorioa ene baitan finkatu behar da. SP Imit III 42, 1 (Ch nik behar dut izan zure adiskideentzat duzun amudioaren zimendua ). Zerk Jaune ortara / Obligatu zaitu? / Ai nere semea, / Esaten didazu, / Dizuden Amorioa. UrrizK 50. Jenero humanoari zigon amorio infinito aren obra. OA 31. Ta Zuk niri didazun amorioa onenbesterañokoa izan dedilla! Cb Eg II 43. Ez iduki amorio edo eraspenik bekatu benialak diraden gauzai. Mg CC 233. Jangoikoari amorio guziz laburra die. Ib. 231. Gitxi izan dira san Agustinek baño amodijo geijago Jangoikuari izan deutsanik. Mg CO 46. Euki amodio andi ta bero bat Jesu Kristori. CrIc 42. Emakume zelotiak aditzera ematen du ez diola bizilagunari amorio andirik, [...] gañera bizilagunari dion amorioa ez dala txit garbia. AA II 94. Eztakit naiko zeunkian bestek onelako amodijo edo on gurarik euki deizun. Astar II 193. Nok ori erasoten deutsu? Baserrikuai deutsezun amodijuak ala irabazi guriak? Ib. 74. [Gogoratu daiguzan Jaungoikuak] geuri deutskun karinua, amodijua ta borondate ona. fB Ic I 75. Erri bereko seme argidotar D. Juan Bauptista de Erro izanik jaiotzako itzkuntz gozoari amodio andia diona, azaldu ditu bi liburu. Izt C 454. Bere jaiot-erriari zion amodio gartsuak [...]. Ib. 457. Neurribagako amodijua deutsun Jesusi ez deutsazu erantzungo maitetasunagaz? Ur MarIl 115. Lenago Jainkoari zion amodio guzia, emakumeetaronz irauli zuen [Salomonek] . Lard 214. Mendekoak len zioten amodioa, Salomonek bere gaiztakeriakin asko galdu zuela. Ib. 215. Jesus zure seme maiteari diozun amodioagatik. Dv LEd 143. Zuri dizutan amoriyuagatik / ixuri ditutan malkuak. Bil 158. Amorioa zuk neri baño / nik zuri dizut geiago, / emen nago ni zureganako / biar baño gaur naiago. APBB 47. Kurutze Santuari onerazpen, zaletasun eta amodio andi bat eukiten [ikasi bear dogu] . Itz Azald 12. Aita bat legez, berak deuskun amodioa, guri agertu eta erakustera. Ib. 159. Bera ildda-gero asto-narrubari ixango eutsan amodijuarren, bera be zaldi-arin areik baxen dotore jantzi biar ebala. Otx 120. Gero probaturen duzu / elkarri zien amodiua. PierKat 60. Abertzalea. Gizarteari edukitzen zaion amorioaren ipui garratza. Arti Ipuin 43.
v. tbn. JJMg BasEsc 164. Echag 156. Arr May 137. PE 119.
azpisarrerakoSense-1.3
c) (Sin complemento). Amar. Cf. SP Phil 282: Baina behar da elkhar maitedutenek iakin dezaten bere elkharganako afekzionearen berria, zeren hura ezagutzen ezpadute amorio izanen dute, ez ordea adiskidetasunik, y Cb Eg III 307: Begiratu Jauna, [...] nere pekatuen karga pisuak Gurutze pean artu, ta [...] nigatik zuri erregutzen iduki zuen amorioa.
Manamendu guztiak dira erraz, amorio duenarentzat. Ax 486 (V 314). Amorio dutenei manamendu guztiak iduritzen zaiztela manamendu bat. [...] Baiña amoriorik eztutenei, manamendu bat bera iduritzen zaiela anhitz manamendu. Ib. 486 (V 314). Amudioak egiten tu amudio dutenak berdin. SP Phil 271 (He 274 amodioak bardiñ eta kide egiten ditu elkhar maite dutenak ). Amudio duena bethi da boz, lausterka eta airetan dabilla. Ch III 5, 4 (SP amudioduna ). Hala amudioa duena gai da guzietako. Ib. 5, 4. Amodiorik badudala ez zerauzuia bada iduri? / Itsasoa phasa niro zuregatik igeri. ' Que j'ai de l'amour pour vous' . ChantP 70 (v. tbn. Monho 46). Nik erranagatik, maitia, adio, / Ez nezazula ukhan zuk, othoi, hastio, / Bainan bai bihotzetik izan amodio. Ib. 222.
azpisarrera-2
AMODIOA EGIN.
Hacer el amor, cortejar.
Geroztik --zidan-- emazte ordez / neskamia du ekarri [...]. / Berialaxen egin zioten / amoriua alkarri. MendaroTx 93.
azpisarrera-3
AMODIOA ERAKUTSI, AMODIO ERAKUTSI, AMODIOA AGERTU, AMODIO AGERTU. Manifestar, tener, profesar amor (a, hacia, por alguien o algo). v. AMODIO(A) EKARRI.
Iainkoak [...] bere gureganako amorio eta ontasun inestimablea erakutsi ukhan duela. Ins G, 4r. Errezibitzen nauzula zeure Pasione sainduan erakutsi derakuzun amorioagatik. Mat 255. Agertzen dukela harengana amudioa. EZ Man II 95. Bere bizitzea, bere Pasionea, eta sakrifizio saindu hartan erakusten deraukun amorioagatik. SP Phil 139 (He 142 erakuxten darokun amodioaz). Ala hunek begi argiak. [...]. Argi eta ithurri dituk, / nigar baitute egiten / eta nigarrekin batean / amudioa erakusten. 81. Hargatik hanbat Enperadorek eta Erregek bethiere erakutsi izatu dute amodio berezi bat jakintasunaren alderat. ES 177. Zuk ainbeste amorio erakutsi didazu! Cb Eg III 281. Eta amudio gehiago hei erakusteaz egiten duten obragatik. He 1 Thess 5, 13. Bethi amudio bera agertzen du eliza, bere espos sainduaren alderat. Lg I 246. Ahalke handia zela bizitziari haiñbeste amorio erakhustia. Egiat 166. --
( s. XIX) Zer aginduten jaku mandamendu onetan? --Bera bakarrik adorau daigula ta erakutsi daiogula beste gauza guztiei baño amodio edo maitetasun geiago. CrIc 50. Beraganako gure amorioa agertu bear degu. Gco I 412. [Ekusi ezazue] nolako onginai ta amorioa agertu digun Jaunak. AA III 271. Saulek bereala Davidi lanbide onegatik ondo-nai edo amorio andia agertu zion. Lard 165. Haurrek ere beren moldean erakusten diote beren amodio. Laph 212. Jakintasunai eta jakintsuai amodio andia agertzeaz gañera, jan-edanean txit begiratu eta kontuzkoa [...] izan zan. Arr May 187. Naikua amorio eri-gaxuai agertu zienian, erabaki zuan Asisa itzultzia. Bv AsL 50.

v. tbn. Amorio: Tt Onsa 116.
azpisarrera-4
AMODIOAGATIK (Precedido de gen.). Por el amor (de). v. AMOREAGATIK, JAUNGOIKOAREN AMODIOAGATIK.
Bertzeek egiten diotzaten gaitz guziak emero paira detzatentzat Iainkoaren amorioagatik. SP Imit IV 5, 3. Gorrotorik aldedan andiena pekatuari, zure amorioagatik, betiko artzen diot. Cb Eg II 40. Indazu, arren, Jaun guziz ona, Jesu Kristoren amorioagatik, zure argi bizi eragille bat. Ib. 81. Baña Jaungoikoaren amorioagatik biotzetik barkatzen badezue, zuen pekatuak ere barkatuak izango dira. Gco II 438. Egiazki erraiten dautzuet ez dela nihor utzi dituenik edo etxea, edo anaiak edo [...] ene edo ebanyelioaren amodi[oa]gatik. TB Mc 10, 29. Zure amorioagatik maitatzen ditut lagun proximo guziak nere burua bezala. CatB 86. Orain ezagutzen det Jainkoari bildur zatzaiola, eta zere seme bakarrari ere ez-diozula aren amorioagatik barkatu. Lard 25. Eskatu dezatan etxez-etxe bizitzeko biar detana Jaungoikuaren amoriuagatik. Bv AsL 51. Umiltasun ain andiak ata beeratuak artu zituzan Jaungoikoaren amodioagaitik. Itz Azald 31.
azpisarrera-5
AMODIOAN. Con amor, en armonía.
Bakean eta amorioan elkarrekin bizitzeko. Mat 137. Ibil zitezte karitatian eta amorioan, elgar maita ezazie. Tt Onsa 125. Baldin zure lagunekin onginai ta amorioan bizi nai badezu. AA I 582. S. Pedrok esaten digu, elkarrekin bizi gaitezela beti onginai eta amorioan. AA II 110. Xunto bizi izaiteko bakian eta amorioan. Mdg 139. Uros, Amaren altzoan daude / Frantziaren haur maite guziak / Denak besarka amodioan / Elgarri tinki lotiak. Etcham 120. Gero orena heldu denean zeruratzeko grazia, / bakean eta amodioan iraganikan bizia. Xa Odol 212.
azpisarrerakoSense-5.1
Anaietasunezko amorioan eta karitatean bere hurkoekin bizitzeko gogo eta borondate ona duenez. Ins B, 3v.
azpisarrerakoSense-5.2
AMODIO ONEAN, AMODIO ON BATEAN, AMODIO HANDIAN Con amor, en armonía; afectuosamente, cariñosamente.
Ta beren arteko amorio andian bizi izan ziran. Cb Eg III 334. Zeñarekin pake eta amorio onean bizi zan. Lard 176. Nik lagunduko zaitut amorio on batian, begira izan ez dedin zuretzat kaltian. JanEd I 37. Bizi gitian [...] bakian eta algarren amorio hunian. Ip Hil 87.
azpisarrera-6
AMODIO HANDITAN EDUKI. Amar mucho.
Eta amorio handitan eduki ditzazuen egiten dutén obragatik. 1 Thess 5, 13 (He amudio gehiago hei erakusteaz ).
azpisarrera-7
AMODIOA HARTU, AMODIO HARTU.
azpisarrerakoSense-7.1
a) Enamorarse.
Norbaitek erranen deraut, amorio hartu nahi dut, eztut ordea hagitz barrena sartu nahi. Helaz! enganatzen zare, amoriozko sua biziago da eta barrenago sartzen da iduri zaitzun baino. " J'en veux bien prendre, me dira quelqu'un, mais non pas fort avant" . SP Phil 290 (He 290 nahi dut nik ere amodio hartu ). [Amorioak] egiten gaitu berak maite duenaren bezalakoak. Begira zaite beraz, Philotea, amorio gaixtorik hartzetik, zeren berehala zu ere guziz gaixtoa zinateke. " Prenez donc bien garde, ma Philothée, de n'en point avoir de mauvais, car tout aussitôt vous seriez toute mauvaise" . Ib. 281. Maria Solt eta Kastero, / Bi amoros zahar bero; / Hirur hogei hamarna urthetan hartü die amorio! ' À soixante dix ans chachun ils se sont pris d'amour' . Etch 422. Bentara noa, bentatik nator, / bentan da nere gogoa: / ango arrosa klabeliñetan / artu dut amorioa. (AN-larr). NafEKZ 207.
azpisarrerakoSense-7.2
b) (Con -(r)entzat ). Sentir amor (hacia, por algo).
Gauzak izpiritura presentatzen zaizkigun bezaiñ sarri, berehala hekiñtzat hartzen dugu edo amodia edo higuiñtza. He Gudu 59.
azpisarrerakoSense-7.3
c) (Con compl. en dat.). Amar; enamorarse.
Magdalenak berak baño amorio geiago artu diola Jangoikoari, bekatuen damu andiagoa dadukala Pelagia, Maria Egipziaka, ta Cortona penitenteak baño. Mg CC 214. Artzen die penitenteai amorio garbi ta zeruko bat beren animako umeai bezela. Ib. 135. Bala bere aitaren emazteaz lilluratu zan edo amorioa artu zion eta Belenera joanik, biak nastu ziran. Lard 46. Bereala Isaak Rebekarekin ezkondu zan eta ain andia izan zan oni ark artu zon amorioa, non [...]. Ib. 28. Egun batian erri txiki oni / artu zion amoriyo, / obispo bear lukena dago / Arruako bikariyo. Uzt LEG II 106.
azpisarrera-8
AMODIO-BELAR. Hierba del amor. "Gaillet" GH 1930, 226. Parece que es una rubiácea, planta herbácea, Galium aparine L., cast. galio, Lar zia-belarra, lapa-txipia. v. Lcq 102.
Sandiak ezkondu nai luke: aditu du, amorio belarraren autsakin beretuko duala nai duana eta ematen diozka bati. AA II 22. Sasi guzietan ausarki bada amodio-belhar edo belharlatza. Zerb GH 1932, 522. Amodio-belarra sartzen da norbaiten sakelan, hari bere burua maitarazi nahi delarik. Emaztekiak senargaien amodioa galdu dutela uste dutenean, buhameenganat yoaiten dira amodio-belar-bila. (BN-ciz). A EY I 154.
azpisarrera-9
AMODIO-DAMU. Contrición. v. AMODIOZKO DAMU, AMORE-DAMU.
Anziñako legean bekatuen barkazioa iristeko bear zan Kontrizio oso edo amorio-damua. Mg CC 103.
azpisarrera-10
AMODIODUN. Enamorado; el que ama.
Amudioduna hegaldaka, lasterka eta alegeraki dabila: libro da, eta deusek ere eztu hura gelditzen. "Amans volat" . SP Imit III 5, 4 (Ch amudio duena, Mst maite diana). Zeruko amorioaren perfekzioneko lorerik finena eta punturik gorena da, amoriodunaren paira eta guduka arazitzea amorioagati. SP Phil 442 (He 447 amodioduna). Nere maitea nola deitzen dan / Ez du iñortxok jakingo; / Ez berak ere, ez luke naiko, / konfianza orretan nago, / Amoriodun biotz oberik / Euskal-errian ez dago. Iparg CancB I 1, 10. Andreak ere, 17 urte ditu, baina aldrebes, zazpia aurrean eta bata atzean. Amorioduna da eta diruduna. Arti Ipuin 56.
azpisarrera-11
AMODIOA EKARRI, AMODIO EKARRI. Profesar amor, manifestar amor (hacia alguien o algo). Tr. Documentado en autores septentrionales y en Guerrico.
Barkhamendu eskatuko zaizko Jainkoari, [...] zeren guziz ona den eta egiazko amudioa ekhartzen diozun. 57. Banaloria da lasterka iragaiten diren gauzei amudio ekhartzea. SP Imit I 1, 4 (Ch haiñ laster iragaten diren gauzei amudioz lotzea). Gure haragiari ekartzen diogun amudio desordenatuaz. Ib. 24,2. Guzien gainetik ohore eta amorio ekhar diezezu zu zauden Diozesako [angeruei] . SP Phil 144 (He maita zazu). Ordea noiz hasi zen zuri amorio ekhartzen? Ib. 533 (542 zure maitatzen). Eta ikhusiko dute hango jendek nolako amodioa ekhartzen dioten bere herriko hitzkuntzari. ES 169. Oh zoramendua! Non da gure buruei ekharri behar diotegun amodio zuhurra? Lg I 326. Imitazione hura gabe, hotza, flakoa izanen da hari [Mariari] ekharriko diozuen amodioa. Mih 2. Zure frogatzeko, dio, / Jaunak zaitu itsutu, / Zeren ainitz amodio / Ekartzen baidarotzu. Monho 100. Jauna. Euskaldun zure herritarrek aspaldidanik dakite berei ekhartzen diozuten amodioa. Dv Lab I. Eta aldiz bertze jende guziek hainbertze ezagutza eta halako amodioa ekhartzen zioten, non [...]. Jnn SBi 74.
v. tbn. JesBih 454. Amorio: Gco I 431.
azpisarrera-12
AMODIO EMAN NAHI. Querer enamorar, seducir (a alguien).
Konparazionera, baldin hari amorio eman nahi dioen mutil totillak ederki ukhitzen badu gitarra, eta plazerik hartzen badu, ez zeren haren amorioaren ihisian dabillan, bainan zeren eztiki eta ederki ukhitzen duen gitarra, ezta bekhaturik izanen. "Si le galant qui lui veut donner de l'amour" . SP Phil 447 (He 452 hari amodioa eman nahi dioenak). Baina kontrara [prinzesak] zenbait begitartez lekurik eman bazuen halako mandaturik hari egiteko, haren ondoan dabillanari berak lehenik amorio eman nahiz, dudarik gabe hobenduri lizate. Ib. 445 (He 450 amodio eman nahiz). Zeren nahi baderauezate gizonei amoriorik eman eztira egiazko alhargunak. Ib. 332.
azpisarrera-13
AMODIOKO (Adnom.). De amor. v. AMODIOZKO.
Ah ogi egiazkoa! / artzaiñ amudiokoa! / har gaitzatzu grazian. 112 (junto a frecs. ejs. de amudiozko; ¿errata?). Izan zen amorioko obra. Iraz 54.
azpisarrera-14
AMODIO-LORE. "Amaranthus purpureus, amudiolórea" Urt II 77.
azpisarrera-15
AMODIO PROPI (T-L), AMODIO PROPIAL, AMODIO PROPIO. Amor propio. Cf. Lar: "Amor proprio, geren amodioa, [...] nere, nerekiko amodioa, [...] hire, hirekiko amodioa, [...] zure, zurekiko amodioa, [...] bere, berekiko amodioa". Cf. tbn. con el mismo valor, las expresiones gure buruaganako amorioa (SP Imit III 27, tít), geren amorio ta borondatea (AA III 618), etc. Tr. Documentado hasta mediados del s. XIX. Aparece, sin embargo, en T-L. Por otra parte, Orixe trató de popularizar el uso de eder-itsusi con este valor; cf. EG 1950 (9-10), 11: "Naparroan badugu itz eder bat "amour propre" esateko, eder-itxusi . Gizon orrek ez du batere bere buruaren eder-itxusirik ".
Amudio propioa khen ezazu errotik. EZ Man II 79. Zeren intenzino hau sorzen da zure amorio proprialetik. Hm 201. Munduko amudioa eta amudio proprioa utzirik eta harturik Jainkoaren amudioa, errazu: [...]. 40. Nork-ere bere amudio propioa garaitu baitu, haiñak egiñ du hurren guzia. Ch III 53, 3. Ezen bere buruaz gorago altxaturik, bere amudio propiotik ilkhirik maitatzen naute ni soberanoki. Ib. 58,5. Khexagune suerte guziak [...] sortzen baitire bethi funts gaxto batetarik, zeiña baita amodio propiala. He Gudu 151s. Baldiñ ez badiote miñik egiten gure Amodio propialari baizen, zeiña baita gure etsai guzien buruzagia, ez dugu behar errenkuratu. Ib. 155. Gihauren amurio propi ütsiak egiaz jüjatzia ehiñera gal erazitzen deikü. Mst I 14, 1. Han eztateke ez inbidiarik, ez bihotz hersidürarik eta amurio propia ezta bürzagitüren. Mst III 9, 3. Duda gabe nekhez jasaten du amodio propioak apaldua izatea. Mih 94. Alferkeriak edo amodio propioak enganatu naute hobearen edo debozionearen itxura faltso batez! Brtc 190. Orra gure amorio propio eragabeak eta orri darraion bengatzeko pasio itxuak burura guzioi ekarten diguna. Gco I 437. Ara nola gure amorio propio erabageak biziro deseatu erazotzen dizkigun gure gogorako edo gustorako diraden gauzak. Gco II 49. Amodio propiak eta gure pasionek gibelatzen gaituztela ezagutzetik zer behar ginuken desiratu edo egin. Jaur 121. Zer izanen da gure zeloa, ez badugu kharrik gure amodio propioak hartan bere pobetxua [sic] aurkhitzen duenean baizen? Ib. 190. Eta egin ezeztatzerat / Bertze sentimendutto bat, / Orok dakiten bezala / Amodio propiala / Bethitik deithatzen dena. Gy 292. Amodio propialak / Badaitekeia itsu detzan / Manera haiñ terriblean / Guzien adimenduak? Ib. 286s.
azpisarrera-16
AMODIOREKIN (Lecl). Con amor, afectuosamente. "Avec amour" Lecl. v. AMODIOZ.
Eta guziek [...], bakerekin eta amoriorekin, etsaien peril eta beldur orotarik delibraturik, hi bethi zerbitza eta lauda ahal ezagun. Ins A, 2r. Errozu errespeturekin eta amodiorekin: Jaiñko handia! He Gudu 130. Hori da heen Jinkuari oferitzia, heen atenzionerekin, eta amoriorekin egitia. CatLan 108. Erreusitzekotzat lagun proximoaren korrekzionean, prudentzia handirekin jokhatu behar da, [...] amodiorekin eta amultsuki. Jaur 128. Eskualdun [...] gehien gehienak Elizaren eta Fedearen erakaspeneri, umilki, amodio[r]ekin jarraikitzen dire. Lap 28 (V 16). Besarkatu zuen amodiorekin. Jnn SBi 62. Salüta dezagün boztariorekin eta amodiorekin. Ip Hil 23 (214 amoriorekin).
v. tbn. Mih 45. Laph 13. Zerb Azk 22. Amoriorekin: Mat 251. SP Phil 396 (350 amudiorekin). Amudiorekin: Ch I 25, 6. Amurioreki: CatS 114.
azpisarrerakoSense-16.1
Ohartzen gira xoko hunek badituela lur batzu hautak, eskuaire bezenbat amodiorekin erabiliak oro. JE Ber 11.
azpisarrera-17
AMODIOTAKO. v. AMODIOZKO.
Gauza egiazko diraden guziak, gauza honest guziak, iustoak, purak, amoriotakoak. Phil 4, 8 (He zer ere maitagarri ).
azpisarrera-18
AMODIOTAN. EZARRI, ERREZIBITU...
Bere Aitaren eta gure artean bakearen egitera, eta harekin graziatan eta amoriotan gure ezartera. Adv *** 2v. Gure salbamenduaren fundamentaz eta kausáz menzione egin izan dela, Iainkoak Iesus Kristen moienez amoriotan rezebitu gaituen bezenbatean. Ins C, 7r.
azpisarrera-19
AMODIOTAN IZAN ( amudiotan Urt II 2), AMODIOTAN SARTU (BN-arb ap. Gte Erd 217). Estar enamorado. "Amantium irae, maitalarien, amurusen, maitatzailleen, [...] amudiotan direnen liskarrak" Urt II 2. "Neska horrekin amodiotan sartu da (BN-arb)" Gte Erd 217.
Xarmagarri bat badit maite bihotzeti, / Amodiotan gira biak alkharreki. "Nous sommes les deux ensemble (en pourparlers) d'amour" . ChantP 132. Amodiotan den presuna / Ez da beti alegera, / Plazer bezanbat penetan / Pasatzen dixi denbora. Bordel 69. Zu maite zaituna ez da ene baitan, / etzaitela, ez, egon naigabetan. / Iduri nitzaizu sobera amodiotan; / uste baduzu ere etzira feiletan. Ib. 73.
azpisarrerakoSense-19.1
Bainan gobernuaren baitan / Ez gira amodiotan : / Sartzen dira graduetan, / Huntsa gobernatzekotan, / Seinale guti obretan. Bordel 57.
azpisarrera-20
AMODIOZ.
azpisarrerakoSense-20.1
a) (Lar, VocBN, H, T-L; amudioz Urt I 205; amorioz Añ). A buenas, de buen grado, voluntariamente (opuesto sobre todo a bortxaz y doc. claramente con este sentido sólo en autores septentrionales); con amor, afectuosamente. "Afectuosamente" Lar y Añ. "Avec affection" VocBN. "De bon gré" H. "(De) gré ou de force, nahi eta ez, amodioz ez bada bortxaz" T-L. v. AMOREZ (b).
Eta [gizonak] bortxaz sendi lezan amorioz aditu nahi ukhan etzuena, nola bere-berez etzen ez egundano-ere izan banitate baizen. Adv * 8r. Zeren-eta ezpaita hekin gaztiguz usatu behar: baina bai amorioz. Harb 230. Amorioz eta onez onetara ongirik egin nahi eztuenari, bortxaz eta gaztiguaren beldurrez eragin behar zaika. Ax 570 (V 366). Penitentziak [...] egiazko eta balios izaitekotz, behar du gogotik, amorioz, borondate onez eta libreki egina izan, eta ez bortxaz, ez ezin bertzez edo beldurrez. Ib. 203 (V 136). Amorioz eta gogotik dabilzanen trabailluak eztira trabaillu, aitzitik, hetan atsegin hartzen da. Ib. 488 (V 315). Nahi duzu bada har zaitzadan eta zurekin bat egin nadin amorioz. SP Imit IV 4, 2 (Ch amudioz ). Ifernia proposatu du gure begien aitzinian, amorekatik edo beldurrez edo amorioz gure arima gaixoak salba litzan iagoitikoz. 214. Hainitz jendaki arrotz eta bereziki Erromarrak eta Erromako Enperadoreak gutiziatu izan ziren bortxaz edo amodioz jendaki hunen beretzera. ES 109. Zelütik jaitsi nüzü, zure miserietzaz kargatü izan nüzü, ez bortxaz bena amurioz, amurekatik pazentzia ükheiten ikhas zenezan. Mst III 18, 1. Ta ez aiek bezala bildurrez, baizik amorioz guzia zurea izan nai det. Cb Eg II 69. Ah, ene buruzagisa maitia, / amurioz etzakit zer egin, / behar dizugu jokatu / partida bat heben berin. AstLas 30.
(s. XIX) Iseia zite lehenik / Amurioz irabaztera, / Eta bortxa balin bada / Deklara gero gerla. Xarlem 78. Bear diotela [...] amorioz itz egin, arpegi ona erakutsi [...] guraso zaar bearrik ezin dutenai. VMg 30. Zerbitza dezagun gure Jainko maitea khar eta jarraitasun handi batekin, ordean bethiere maithagunez edo amodioz eta bihotz ideki batekin, aita guzietako hoberena bezala. Dh 47. Ebili nüzü kharriketan, ene bidaje handitan, / Amorioz nindaguelarik xarmangarriren huñetan, / Ixterbegiak zaudelarik eia nun sarthüren nintzan, / Bena haien ororen gatik, ni maitiaren lekhian. Etch 234. Maitiaren gana zuazanin amorioz. ' Plein d'amour' . Ib. 684. Zurreola esaten zaion atakan, [Urumea] lazta[n]tzen zaio itsasoari amodioz leialkiro pozkida betean. Izt C 117. Batak besteari amodioz esaten diotelarik Agur ta Agur. Ib. 227. Eta halarik-ere jasan nauzu eta berriz deithu. Batzuetan amodioz eta mainaka, bertzeetan larderia erakutsiz eta ikhara emanez, zuganatu nahi. Dv LEd 134. Oreiña laster dua horen aitzinian, / Hurian sartzen düzü ahal dianian; / Ez amorioz bena bai bere beharrez. " Non par plaisir" . ChantP 152. Zure sinhestea, amodioz ez balin bada, beharko duzu bortxaz agertu. Laph 95. Orra emezortzi bertso / amodiyoz jarri. Xe 292. Amodioz baino gehiago larderiaz nahi zinituzke arimak Jainkoari buruz ibilkatu. Arb Igand 107. Izan dezagun izen saindu horrentzat errespetu handi bat; eztezagun sekulan aipha, bertze edo-zein hitz bezala [...]; ordean bai, debozionerekin eta amodioz, ahalik maizena. Jnn SBi 14. [Langileak] ez du bildu ahalko ere, ez bortxaz ez amodioz, erretretarenik, nausi langileak gelditzen badira elgarri mutur. HU Zez 205.

(s. XX) Parisen ostalertsa batek / ederki salutatu / ederki salutatu / berriak ere galdatu. / Bortxaz ala amodioz / jina ziren errazu. Balad 107. Bainan axalez hala-hulakoak badire, barnez ez dira zilarrago. Uste duzu hor, landa hortan, amodioz direla elgarretaratuak? Esker gaixtoan ba, bihurrian. JE Bur 164. Onaren agintza da beti amodioz. / Gaixtoa mendekatzen Satanen medioz. / Zuzena lehertua anitz suplizioz. / Oro jakinen dira azken judizioz. Etcham 210. Esposarentzat aldiz andrea sokorri, / Oren guzietako lagun miresgarri! / Harek eztitzen ditu penak senarrari, / Amodioz daudela bat-miñot elgarri. Ib. 103. --Ez othe dautazu emanen lau liberako ogi handi bat? --Bai, segurki, emanen baitautzut, eta amodioz oraino. Barb Leg 143. Orroit Mendi horri ere itsas-ume bi gazte / Amodioz dauzila urrundik begira. Iratz 113. Erdi-eskola erdi-presondegi, han amodioz ezpada bortxaz, beharko zuten errexitu eta oneratu. Lf ( in Zait Plat XVII ). Diruaz gutienik axola huena, / amodioz eginik lanik gogorrena; / ama batek sor diron ume zintzoena. Xa Odol 201.

v. tbn. Monho 96. Jaur 153.
azpiadiera-1.1
Biyotzaren erditik / zeruzko dama bat, / amoriyoz maite det / ezin esan ainbat. Bil 3.
azpiadiera-1.2
( amodiononez ). De buen grado.
Pena xume hek guziak, hartzen eta besarkatzen dira amorio onez. SP Phil 378.
azpiadiera-1.3
( amodioaz ). Con amor.
Jesus maitia amoriuaz daukagu guri begira. PE 30.
azpisarrerakoSense-20.2
b) (Precedido de gen.) Por amor (a). "Avec un valeur pospositive: bertutez, en vertu de; amodioz, par amour de" Lf Gram 159. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
Jesus izanen da gurekin: Jesusen amorioz gurutze hau hartu dugu. SP Imit III 56, 5 (Ch Jesusen amoreagatik ). Maizago kexagunez ungiaren amodioz baño hobeki begiak etxatzen ditutzu zure estatutik diferenta den bertze estatu baten gañerat. Mih 110. O Jauna, orrena naiz ta nai dut izan; ez nazala utzi galzera, yake ta nere amorios dagon sakramentu gortan. LE Prog 98. Santa Teresa, S Luis Gonzaga, Santa Maria Magdalena Pazis ill ziran, ez ainbeste gaitzaren indarrez, nola Jaunaren amorioz. AA I 411. Hemen nago, bainan ez bortxaz, baizik-ere nere nahitara; zure amodioz nago ni hemen. Dv LEd 95. Eta Jesukristo gure amodioz ainbeste eraman eta hill zan Gurutzea ikusteak [...]. Arr May 197. An Jesus ill zan lekuan zure amorioz, zu ere bere amorioz iltzia! Bv AsL 222. Othoitü zien Parisen, Santa Valeraren elizan orgeñak etxeki litzan; eta müsikaren amorioz onhetsi zian. Ip Hil 49. Mundura etorri zen / gure amoriyoz. " 1895" . Auspoa 97, 58. Kristau Doktriñe [...] Ulzamako apezak balle ontan yardukitzen den uskerara biurtue, beren [sic] feligresan amorioz. CatUlz 1. Eta au guzia jendeak Ama Birjiñaren amorioz eman duen diruarekin egiñ da. Goñi 108. Oro ixilik jasaiten tuzte Jainkoaren amodioz. Etcham 238. Horra nun zaikun etorri / Euskadirat Galtxagorri / Jainkoaren amodioz / jazartzerat apezeri. Iratz 25.
v. tbn. Cb Just 127. CrIc 147. Gco I 450. CatB 90. Amorio: Hm 227. Tt Onsa 167.
azpiadiera-2.1
(Precedido de sintagma con suf. -tzat(eko), -ganako ).
Zinez erakusten deraukuzu gure ganako amorioz su eta khar ditxetzula. Harb 12. Iainkoa ganako amorioz urrikitura mugitzean. Hm 203. Gure saltzatzaillea sustatua da gureganako amodioz: ekharria da guri ungi egiterat. Lg I 369. Andia da Sakramentuak ipintzea, ta guganako amorioz Aldareko Sakramentu guztiz miragarrian geratu nai izatea. AA III 261. Guretzateko amodioz erretzen hari zaren bihotz sakratua. JesBih 439 (432 guretzat amodioz erretzen ).
v. tbn. MarIl 114.
azpisarrera-21
AMODIOZKO (Lar, Dv, H; -rio- SP). De amor, amoroso. "Amodiozko egintza" Lar (s.v. acto). v. AMOREZKO.
Amoriozko errege jauna. Lazarraga A1, 1159v (se refiere seguramente a Cupido). Aita ona eta amoriozkoa. Mat 226. Ira per zelum, zelo onezko ira, amoriozko haserrea, onginahizkoa. Ax 278 (V 186). Hitz eztiek eta amoriozkoek. SP Imit IV 1, 1. Behar duzue koroatu / Amudiozko hostia, / Zuen janhari egin baita / Ihortzirien Nausia. 110. Akto karidadekoa edo amoriozko aktoa. OA 53. O amudiozko ithurburu eternala, zer erranen dut zutaz? Ch III 10, 2. Egunean hainitzetan gure bihotzetan egin detzagun Jainkoaren amodiozko Aktak. CatLav 111. (V 61) Idigirik lanza bategaz arako bere bular amudiozkoa. Urqz 57. Amodiozko Legeak ordenatzen duena. He Gudu 36. Khanta dezadan amuriozko kantikua. Mst III 5, 6. Aldi orietako Jangoikoaren ukanz hau ez da ez-eman naia, ez da gaitzezko ukanza, amoriozko ta onginaiezko ematea da. Mb IArg I 333. O amodiozko ontasuna! O ondasunez beteriko amodioa! Cb CatV 93s. Zeren añ ona zeran, añ Aita ongille amoriozkoa ta Esposo guztiz gozoa. Cb Eg II 72. Adorazionezko, Eskerrezko, Amoriozko, Oferendazko eta Galdeitzako Aktuak. CatLan 141. O amodiozko gaindidura ezin konprenituzkoa! Brtc 247 (34 amudiozko). Gelditu ziran Jainkoaren amoriozko suz irazekiak. Ub 99.
( s. XIX) Egin baditube auaz akto amodiozkuak. Mg CO 26. Onginai eta amoriozko aktoak. AA II 110. Amodiozko eta debozionezko sentimenduak. Dh 44 (tbn. in Brtc 74). Jaungoikuari leku zabala, nasaija ta amodijozkua emoteko. fB Olg 25. Berba laban, bigun eta amodijozkuak esaten deutsazanak. Astar II 143. Kaletarrai eskaintzen gatoz / amoriyozko doaia, / soñu ederrak, dantza politak. Echag 78. Zerk eramanarazi ahal izan zaitu amodiozko gaindi hoin espantagarrira? JesBih 440. Amodiozko Egitada edo Obrea. CatBus 43. Bena aigu, anaiaren / Amodiozko potaren / Hartzera. Arch Fab 113. Alkarganako duten amodiozko naitasunaren bidez gaztelimuriturik. Izt C 237. Gelditu zan bere biotza neskatx onen amoriozko lokarriakin txit estuturik. Ur Gen 34, 3 (MarIl 10 amodiozko). Amodiozko itzak. Lard 457 (375 amoriozko). Idekazu zure bihotz hori; amodiozko garrak hortik ilkhi beitez. Dv LEd 241. Amodiozko phena zer zen / Oraino ez nakien. ChantP 38. Amoriyozko orditasun arrek ematen dit toteltasun ura zurekin izketan astian. Bil 161. Euskal-erri maite maitagarriari, bere seme baten amoriozko oroipena. Mant CancB I 1, v. Amodiozko Jainkoan ez dakusa juje garratz bat baizik. Laph 43. Amoriozko itz fiñ abekiñ / konforme gelditu gera. APBB 75. Antsiarekin Amoriozko kondaira bat. Orreaga 22 ( amoriozko es, mucho más que amorezko, la forma normal en las versiones navarras, incluyendo las de Aria, Ochagavía, Vidángoz y Arizcun; 78 (Urdax) amodiozko ). Amoriozkoa izanik gu egin gaituen Jainkoa, gure sustraia amorioa da. EE 1883a, 232. Jesusen amoriozko llagak. Arr May 128s (74 amodiozko ). Amodiozko kantu bat. AB AmaE 156. Ainbeste gogo amodiozko, / laztan bero ta zispuru. Otag ( in FrantzesB II 131 ). Etzan aspertu Santua itz amoriozko oek esatez. Bv AsL 59. Izpiritu Saindua, / zu ere Jainkoa, / Aita Semen batasun / amodiozkoa. Zby RIEV 1908, 205. Karidadezko eta amodiozko itzak. Ag Serm 113. Han berian hil izan zen amoriozko hasperen batetan. Ip Hil 188.

( s. XX) Eskualdunak, izan dadien gizon ala emazte, badu halako herabe bat amodiozko zerez mintzatzeko. JE Bur 100. Orren semiak ez balu egiñ / amoriyozko bixita, / gaur oraindikan egongo ziran / zeruko atiak itxita. Tx B II 121. Amoriyozko penak / ditu biotzian. MendaroTx 242. Arantzazura erromerian / eldu-den urtez etorri, / amoriozko begi ederrak / erakutsiaz elkarri. (Canc. pop. in SMitx Aranz 194 ). Sinestea tikitzen den tokietan, maiz, amodiozko sentimenduen ondotik, beldurrezko sentimenduak heldu dire. Zerb Azk 73. Amodiozko giro bigun samurra. Vill Jaink 161. Amodiozko gatinaz hetsiak zauzkit ateak. Xa Odol 295. Aako arekin amodiozko izketa goxo-berotan nengolarik. Berron Kijote 184. Amoriozko lore politak / zabaldu ziran zugandik. MMant 106. Dena dela, joan zitzaizkigun amoriozko jostaketa alai eta lasai haiek. MIH 246.

v. tbn. Arg DevB 30s. Lar SAgust 13. Monho 80. Añ EL2 172s (MisE 176 amudiozko). CatLuz 41. MarIl 60. Jaur 168. Hb Egia 43. Jnn SBi 96. Lap 21s (V 13). Arb Igand 116. Azc PB 37. CatJauf 75. KIkV 43. Iratz 180. Erkiag Arran 102. JEtchep 68. Larz Iru 110. Amoriozko: Gco II 80. Iturrino in Onaind MEOE 1167. CatUlz 55. EA OlBe 39. Etxba Ibilt 488. Amudiozko: CatAnz 4. Lg II 255. Amuriozko: UskLiB 97s. CatS 78.
azpisarrera-22
AMODIOZKO DAMU. Contrición. v. AMODIO-DAMU.
Nere ofensai dagokien egiazko ta amoriozko damu bat nork lukean! Cb Eg III 278. Kontrizioaren izenaz zer aditzen da? --Aditzen dut, amodioz ta onetsizko damua: ondamua: damu osoa. CatAN 49. Kontriziñozkoa edo amodiyozkoa [damua], eta Atriziñozkoa edo bildurrezkoa. CatLlo 62. Pekatuen amodijozko damua artu. Ur MarIl 5. --Zenbat gisetakoa da damua? --Bietakoa: atriziozkoa edo beldurrrezkoa, ta kontriziozkoa edo amoriozkoa. Legaz 40. Damu osoa edo amodiozkoa eroateko aleginak beti egitea. Itz Azald 141 (127 amodiozko damuagaz).
azpisarrera-23
AMODIO-ZUHAITZ. "Cercis siliquastrum, árbol del amor. Se dice que bajo un árbol de esta especie que había en el huerto de Getsemani dió Judas el abrazo de su falso amor a Jesús, cuando aquél le entregó a los judíos y de aquí su nombre" Lcq 74. "Angles-lorea, pazko-lorea, argi-belharra, allorbea, amodio-zuhaitza" Souberbielle GH 1931, 159.
Diote Jetzemani baratzean Jesu Kristo gure jaunari, Judasek ura baitzeko, musu eman ziolarik, alako amodio-zuaitz baten pean zagola Jesus eta argatik eldu omen zaio alako izena. FIr GH 1930, 435.
v. tbn. Zerb GH 1932, 89.
amodio
<< amilka 0 / 0 amoina >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper