OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
animale.
sense-1
1. (Ae, Sal, R, S; Lcc, H), animal, alimale (L; H), arimale (AN-ilzarb-egüés; H; -mele AN-olza, BN), arimal, aniamale (BN) Ref.: VocPir 355; Bon-Ond 142; Lh (alimale, aniamale, animale) .
Animal. v. animalia, abere. Tr. Documentado en textos septentrionales y navarros; en autores occidentales sólo lo hallamos en Lazarraga y (si no se trata de errata) en Capanaga. Los autores alto-navarros emplean animale (junto a animal en Mendiburu); hay animal en el roncalés Mendigacha y alimale en unos versos baztaneses (Auspoa 97, 125). En textos bajo-navarros se documenta sobre todo animale (junto a animalia (q.v.) en CatLan ), y desde finales del s. XIX, tbn. alimale. La forma propia de la tradición suletina (tbn. en Leiçarraga) es animal --junto a arimal y algún ej. aislado Eguiateguy (266 arimalien det.), junto al más frec. animale en Tartas y sólo animale en Archu (Fab 111)--. En textos labortanos hay animale en Etcheberri de Ziburu (junto al menos frec. animal ), Dassança, Goyhetche, Duvoisin, CatJauf (21) y Lafitte (Murtuts 15), arimale en Jauretche (170) y MarIl, y alimale en Zalduby (RIEV 1908, 764). Haraneder usa animal, sólo como adj. (como sust. emplea animalia y aliamalia). En DFrec hay un ej. de animale.
Gizona da Filosofoén araura, animal razoin duen bat. ABC I 7v. Eta ikhus nezan lurreko animal laur oindunetarik. Act 11, 6 (TB lurreko animale; He lurreko aliamalia, Dv aziendak). Animal brutal bere sensualitateari darreitzanak bezala. 2 Petr 2, 12 (TB animale; He abre, Dv abere ). Hogei eta laur Anziano. Laur animal. Apoc 4, tí. Unikornio, animal fortitz / animal oen artean. Lazarraga A16, 1184v. [Noek] han ofrezitu zuen sakrifizioa gelditu zen animale garbietatik. Ber Trat 17r. Animale etxatiar, bai larrean haziak. EZ Man I 80. Suge eta animale pozoñtsuen xixtuak. Ib. 104. Animal suerte guztietarik. EZ Man II 136. Beste gizonen bategaz edo animalakaz. Cap 104 (tal vez errata por animalia- ). Axeria, baita animale ororen fiñena, ioan da [...]. Tt Onsa 67 (v. tbn. en la misma pág. animal ). Idiak edo behiak zeinbait animale xume iretsi duenean zer egin behar den. Sendi duzuenian idiak iretsi ahal dukela animale zenbait, emozue lehen bait lehen esnia edatera. Mong 591. On zitakela zenbait berdura emaitia barrukietan barna sugerik edo berze alimale lizunik han egon ez dadin. Ib. 594 (587 alimale ). Ilzen bada animalea, mandoa edo idia. SermAN 7. Zeren otoitza uzten duen anima deabru egiten den edo animal. Mb IArg I 374 (375 lurreko animal ). Animale guzien errege leoia bezalakoa. Ib. 120. S. Gertrudisek ikusizué Maria Santisima edátzen bere mántoa, ta altxátzen péan animále itsúsiak, baitire bekatáriak. LE Ong 133r. Oferitzen zazkoten frutiak eta animalak. CatLan 133. Urde-kundia, animale satsu bat baita, hil nahi dutenian marriska izigarririk egiten dizi. AR 335. Hirur saldo animal, batian lehon ta Likorna, berzian hartz ta otso [...]. Egiat 272. Behemot deitzen diana; erran nahi beita arimala, basa arimal güzien izenak dütiana. Ib. 199. Ai badire anitz animále bi oñetákoak aldiritán estuténak ajolarik deustas. LE Prog 106.
( s. XIX) [Izurriteak] bardin baitzaramitzan gizonak eta arimaleak, oro baltsan. MarIl 88s. Halako animale batzu / Hegaldun, ta burrunbatsu, / [...] Erleak ziduritenak. Gy 188s. Ezta animale, ez yenderik / Nere boza entzuten laket ez duenik. Ib. 231. Gizona, animale haiñ perfet den hori. Ib. 294 (cf. 218 animalia ). Horra nola munduko gauzarik baliosenak animale xehetto batzuei zaizkoten zor. Dv Dial 22 (ref. a un molusco). Bizitze sinheste gabe eta barreiat bat eramanik animal bat bezala bizi zen. Ip Hil 150. Zer behar da bilakatu Frantzia, holako alimalen aztaparretan? HU Zez 182. Zenbat ohointza eta zoin handiak, zoin itsusiak dauzkuten eginak orotan animale tzar hoiek [jandarmeak] . Ib. 188. Elaz! gure Jinko Jaona, / establia batetan / Behar zinena jaiotü, / animalen artian? UNLilia 15 (cf. tbn. 15: Kargatürik gure zorrez, / sorthü aberen artian ).

( s. XX) Munduan bada animale bat, / kukusua du izena. Noe 125. Lapurdi guzian ikharatu ziren jendeak, alimaleak eta kasik ere gauzak. Barb Sup 141. Gogoaren gainbegia gatik, zentzu horien ukatzea ez lizateke engainu eta astakeria baizik, zeren aingerua egin nahi duenak animalea egin dezake. Mde Pr 352. Aiphatu zaukun bere sei kintaleko akhetza. Bainan urrun zen alimale feria. GH 1959, 309. Jendearen larrupean hainitz alimale. EZBB II 13. Hau [otsoa] iduriak ere baitira / arrano eta beleak, / beti ikaran bizi behar du / artaldearen jabeak; / [...] nai nuke jakin zertako diren / holako animaleak! Mattin ( in Xa EzinB 94 ). Eta xuxenez ez ziren alimale horiek libro oihan hortan. Etchebarne 49 (43 animale ). [Asto] biak ere alimale prestu eta segurak. Larre ArtzainE 84. [Film honetan] ikusten ditugun aziendek, abere larri eta txeek, animali-itxuratan, gizonaren izaera eta grinak gehiegi nabarmentzen baidituzte. MEIG I 175. Gizona ere, animalia historikoa denez gero. MEIG IV 92.

v. tbn. Bordel 94 (animalek). Alimale: Xa EzinB 117.
azpiadiera-1.1
(Aplicado a personas)
azpiadiera-1.1.1
(Uso adj.).
Hauk dirade bere buruak separatzen dituztenak, jende animalak, Spiritua eztutenak. Iudae 19 (Dv aberekarako gizonak ). Baldin bada gorphutz animal bat, bada halaber gorphutz izpiritual bat ere. He 1 Cor 15, 44.
azpiadiera-1.1.2
" Alimale, [...] au fig., animal (se dit pour un homme), dans le même sens qu'en français: 'quel animal!' (S)" Lrq.
Elhez bezala obraz / Behar tüzie konplitü / animal Salbajiak behar zaizie / huna jitia dolütü. Xarlem 274. Ale animala / zer pezia dia / uste diat merexi beno hobeki / Izan izan hasia. Ib. 704 (ref. a Aygalon). Alo, alo, animal saldua / orai parti zitaie / eta ifernialat / mementian zuazteie. Ib. 666. Aule Animale urdia / ehaita ez alxatüren? Ib. 555. Alimalea! Ez balu jaun apezpikuak depexa igorri, 48 orenik barnean etxea hustu behar zutela, hanxet zagozin, gizon tzar hari esker, deus garbitasunik jakin gabe. HU Zez 165. Alimalea, zakuan sartu nik. Brien fiura, pullitak gituk, Ala, etzautak leher egin bederen? Ox 198. Sekulako eztabaidak izan ditut bulegoan, buruzagi eta lankideekin, larunbatean izan dugun euskarazko telefon-elkarhizketa dela zio, hain baitira "fransquillon" animal urdeok. Mde Pr 57.
azpiadiera-1.1.3
Eskualdun gaztea, ixilik ba zagon ere, etzen enoatzen. Ohartua ere zen, animalea, Ping-Li nola trufatzen zen aho bildu hartaz. JEtchep 91. --Aha! Le Basque, neska horren izena badakik? Erran zuen PTTek. --Zer animalea, zion beste batek, iduri gabean. --Badakika othe nungoa den? Galdatu zuen beste batek. --Ez, ihardetsi zuen umil-umila. Ib. 106.
sense-2
2. +alimale (T-L), animal (L, BN, S) Ref.: Lh ( animal ); Lrq ( animal ) .
(Uso adj.). Muy grande, fenomenal. "Grand, énorme. Gizon animal bat (S), un homme inmmense, un géant" Lh. "Énorme, alimale, ikaragarri " T-L. v. ANIMALEKO, itzal (2) . Tr. Documentado en J.B. Elissamburu y autores septentrionales del s. XX (tbn. en un ej. de Villasante). El único ej. de animale corresponde a Elissamburu. En DFrec hay un ej. de alimale, septentrional.
Ikhusten baitut, bet-betan, muthil animale traste bat, gaphelu gorri handi bat buruan, sagarde izigarri bat eskuetan. Elzb PAd 42. Bazuen eskualdun makila bat, burdin-haga alimale bat. Barb Sup 146. Marianak ekartzen du liburu alimale bat. Ib. 88. Galtzarik gabeko zangoak zuri zuria ageri, eta zango heien puntan, zapata alimale batzu soinean. Ib. 48. Bere kanoi alimaliak, bere burdineria, bere ifernuzko tresna beltzak. Ib. 27. Eta horra, azari oharturik eta hartaz gutiziaturik, heldu zaizkotela bide-bazterreko hiru ahuntz alimale. Barb Leg 137. Manuelek, berehala, oihu egiten dio bere marro alimaleari. Ib. 148. Eta multzoaren artetik agertzen da mutiko alimale bat, ukondoka bidea idekiz. Zub 106. Sartu ziren barnian eta arrituak zauden ikustean nola gizon alimale batek, erdi buluzia, indar gaitzekoa, bihurtzen zituen burdinak. Ib. 112. Bat, zozoa, buru haundi batekin, kuia alimale baten heinekoa. Ib. 21. Ilhez moldaturikako soka alimale bat dorrean loturik. Lf Murtuts 19. Ukhumilako alimale bat. Ib. 13. Bainan nola ekhar Pauerat ordonantza alimale hura? Bizpahiru kintal pisu zituzken. Ib. 33. Harri alimale bati tiraka alde guzietarik eta ezin higi. Zerb Azk 103. Alaba Pariserat uzten duzu? Dohala. Bizitzen ikasiko du. Bainan eni iduri gaztexko dela hiri alimale hortan ez galtzeko. Egunaria 1956. (ap. DRA) Orai aberastua, nausi handi bilakatua duk... Bainan, bakero alimale on bat izan duk to hori! Larz Iru 60. Baiña pentsa dezagun nola aurkitzen den gizona izadian. Or ikusten dugu mekanismu alimale onen erdian egotzia. Vill Jaink 119. Beren tresneria alimale horiekin. Larre ArtzainE 57.
azpisarrera-1
ANIMALE-ARRAZA. Clase, tipo de animal. v. ANIMALE-MOTA.
Karta kontan oiltan daud laur gaiza. 1, nola erraiten digun animal arraza bapanari, guziuer xunto. 2, nola dein izena aitek, arraza bakotxarenak. Mdg 149.
azpisarrera-2
ANIMALE BELTZ. Ganado porcino. v. ABERE BELTZ.
Alimale beltz loiera afizionatua. (110). LE-Ir.
azpisarrerakoSense-2.1
(Aplicado a personas).
--Ezarri nahi zütieigü / oro sakrefikatürik. / --Aule animal beltza / Eztük balima egia erranen. Xarlem 778s. Clemenceau delako alimale beltz hura bezalako ministro bati. HU Zez 140.
azpisarrera-3
ANIMALEKO (B, S), ALIMALEKO, AULIMALEKO. Ref.: Lrq; Izeta BHizt2. Muy grande, enorme. "Animaleko (adj.), énorme. [...] Animaleko gizun bat, un homme énorme" Lrq. "Animaleko besta egin genuen. Animaleko mozkorra" Izeta BHizt2.
Alimaleko su bat eginik. Zerb Ipuinak 155. Parabisuko athe urhezkoaren aintzinean jarria, ikusten dut gizon bat, bizar alimaleko batekin. Barb Sup 14. Sanson zenak bezala, ez othe zuen lepho-gibela, xara beltz bat iduri, alimaleko ile batzuz estalia? Ib. 145. Luzaideko alderat jaustera zoalarik, alimaleko mandozain muthur beltz bat ondoratzen zaio. Ib. 129s. Bere alimaleko zapata itzedunak oinetan. Ib. 9. Alimaleko kanoi bat hasia zen Parisera buruz. StPierre 12. Alimaleko saki batzuen lotzen ari ziren barne hartan. Ib. 17. Aulimaleko parasola bat zabaltzen du eta pean gorderik aintzina mintzo da. Ox 50. Ikusten du alimaleko argi eder bat. Barb Leg 129. Alimaleko zilo bat egiten zuela lurrean. Ib. 149. Othoitz-alkian da, belhaunikatua, [...] sudurra alimaleko liburu bati, burua bi eskuen artean. Lf Murtuts 9s. "Pionnier" deitu zuten alimaleko zirrita bat igorri dute ilargiari buruz. Herr 16-10-1958, 1. Izan zuhur, ihiztari adixkideak. Eta xantza on! Atxemazkitzue alimaleko erbiak. Herr 22-9-1960 (ap. DRA ). Barraja haren gibelean izaiten zen alimaleko osina. Etchebarne 23.
azpisarrera-4
ANIMALE LARRI. Ganado mayor.
Zauta obligaturik amarren egitera grano guzies, [...] animale larriguzies, esnegendeas, eleas eta azienda xe guzies, aziendabalzes. SermAN 6r.
azpisarrera-5
ANIMALE-MOTA. Clase, tipo de animal.
Piñu zahar baten trunko hutsaldua / Zen laur animale motez hantatua. Gy 244. Noe bere familiarekin eta animale mota guzietarik. CatJauf 23. Horrelatsu salbatu ziren, uholde handikoan, animali mota bakoitzetik pare bat. MEIG III 115.
azpisarrera-6
ANIMALE MUTU. Animal (mudo). v. ABERE MUTU.
Lehorrean gutiago eztaiteke zer egin, / Ezen animal mutuek eztukete atsegin. // Mendi gorak higituren dire eta nabeak / Eta abreek dituzte largaturen lezeak. EZ Man I 80.
azpisarrera-7
ANIMALEZKO. "Animalezko etxe bat (S), un édifice énorme" Lh. v. ANIMALEKO.
animale
<< angeles 0 / 0 animalia >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper