Harremana

    OEH - Bilaketa

    5777 emaitza gizon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (103)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    akusatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todos los dialectos. En la tradición meridional, ya en el s. XIX, falta en autores como Añibarro, J.B. Aguirre y Lardizabal. Hay pocos ejemplos de la segunda mitad del s. XIX y del s. XX, y casi todos son septentrionales. En DFrec hay 9 ejs. de akusatu, todos ellos en la prensa periódica.
    sense-1
    1. (SP, Urt I 91, Ht VocGr 325, Lar, Mg Nom, Añ, VocBN , Gèze, H).
    Acusar. "Accuser, acusar, culpar, achacar, retar" SP. "Salatu (G), [...] akusatu (V), acusar, delatar" Mg Nom. . "Accuser [...]. Usuel dans tous les dialectes" H. v. salatu.
    Bekhatore gira eta mira eztakigula / Balinetan bide gabe akusatu bagira. E 235. Eztuzuela uste ezen nik akusaturen zaituztedala zuek Aita baithan: bada nork akusa zaitzaten. Lç Io 5, 45. Eta ezin phoroga zitzakeé ni orain akusatzen nauten gauzák. Lç Act 24, 13. Eta haién pensamenduék elkhar akusatzen dutelarik, edo exkusatzen-ere. Lç Rom 2, 15. Akusatzen dut neure eskergabetasuna. Mat 226. Falsokiro akusatu zuela Erregia. Ber Trat 111v. Iujearen aitziñean / falsoki akusatu. EZ Noel 95. Enganari bat ziñela / akusatu zintuzten. Ib. 168. Akusatu zituela bere seme propioak erregeren aitzinean. Ax 354 (V 235). Konzientziak berak akusatzen du bere burua, eta bai kondenatzen ere. Ib. 438 (V 285). Zeren probearen oihuek [...] gure bihotzaren gogortasuna eta hotztasuna akusatzen dute. Ib. 228 (V 152). Kontu egiten dabela dala fiskal akusetan daben bat bere burua. Cap 91. Zuzenago lizate zure burua akusa, eta zure anaia eskusa bazeneza. SP Imit II 3, 2 (Ch zure burua faltiar aithortzea). Ah, bai! itzatu zuten / Jainkoa Habean, / Gaizki akusaturik, / Ohoiñen artean. Gç 69. Jüdiek goiztiritik aküsatü zien Pilataren aitzinian. Bp II 48. Eta eztuzun beldurrik gizonen iuiamenduentzat, zure konzienziak deusez akusatzen etzaitueiño. Ch III 36, 1. --Akusa dezake konfesoreak penitentea Inkisiziora? --Ezin akusa dezake. Iraz 65 (Cb CatV 83 akusadu). Zure egiazko eta bidezko eskusa ekharri ondoan, ez badire gelditzen zu akusatzetik. He Phil 194. Akusatzen baitzuten Aphezen prinzeek eta populuko zaharrek. He Mt 27, 12 (Lç, Echn, Hual, HeH akusatu; Dv jazartzen, Ur, Ol salatua). Ta geiago ta estuago akusatzen, ta kargu andiak egiten asi ziran. Cb Eg II 198. Ezta ori norbera akusetea, ezpada besten pekatuak agertutea. Oe 132. Jujen aitzinian izan zen presentatia, aküsatia, kondenatia, mespretxüz kargatia [...]. CatLan 43. Apezen akusatzerat. Monho 34. Ogen gabe naizüla / zük ni aküsatzen. Xarlem 731. Bere buruba garbitu, bestia akusau. Mg CO 69. Juduen agintarien tribunalean, akusatuak, erreprendituak eta gogorkiro eta nabarbenkiro azotatuak izan ziranean. Gco II 56. Emastékia, non dire akusatzen-zinduzténak zu? LE Io 8, 10. Akusazezáten testimónio falsuéki. LE Ong 42r. Salatu <za-> edo akusetan dabe gizon bat egin daben txarkerija bat gaitik. Astar II 181s. Jaun Doni Paulok akusatzen du bere burua koleratsu izan dela ezin gehiago. Jaur 401. Laster zuen akusatu [otsoak axeria] , / eta yuietara deithu. Gy 324. Akusatzen dute [Judas] nola Jesus, bere nausia, hogoi eta hamar otxinetan saldu izan duen. Dv LEd 265. Nor da horien guzien hobendun? Ni? Denak akusatzen ditut nere kexuan. JEtchep 74. Zeure burua garbi-azu, nehor akusatu gabe. Larz Senper 14. Ni akusatuko ninduela, zeren sua han hurbil lotua baitzen. Etchebarne 50.
    v. tbn. Harb 237. Hm 203. Tt Onsa 91. CatLav 142 (V 74). Brtc 268. Zuzaeta 49. Etch 428 (akü-). Elsb Fram 161. PierKat 57. Mattin 38. Akusau: fB Ic II 236s.
    azpiadiera-1.1
    (Part. en función de sust.).Acusado.
    Akusatuak ukha, oihu, falso zela, gezurra zela [...]. Baiña lekhukoek mantena, on eduki, hala zela. Ax 378 (V 249). Eskusa zazu akusatuaren gogoa eta intenzionea. SP Phil 360. Guztiak ziren Hebreoak, eta hitzkuntza berekoak, hala akusatzailleak nola akusatua. ES 135. Ez gaztigurik eman akusatuari, bainan hobendunari bakarrik. Larz Senper 120. Beste probamenturik ez da behar, akusatuaren aitorketa baizik. Arti Tobera 268.
    azpiadiera-1.2
    (Con ines.).
    Dohatsu da Iainkoak bekhatutan akusatzen eztuen gizona. Harb 322.
    sense-2
    2. (Aux. intrans.).Acusarse, confesarse.
    Akusa zaitea konzienzia zeure falta guziez. Harb 194. Zure bihotz bero hartan zoaz zure aita espiritualaren belhaunetara, akusa zaite zure konfesione jeneralaren ordutik orhoitu zaren huts prinzipalez. SP Phil 537. Akusatzen naiz seigarren mandamentuan. OA 135. Dadukan dudaz konforme akusatu bidi, esaten debala, ezen ez dakiala determinatzen bere pekatuen numeroa. Ib. 133. Ene bekhatuez akusatuko naiz. Ch III 52, 2. Gero akusatu behar gara gure bekhatuez gisa huntan: akusatzen naiz nola [...]. CatLav 293. (V 146) Akusatzen zera: Jauna, eman diet leku pensamentu gaiztoei. Mg CC 123. Akusatzen danean bat ezarri dituela madarikazioko itz edo maldizioak. Ib. 122s. Akusetan naz, Jauna, aserre puska batzuk izan ditudala etxian edo auzokuakaz. Mg CO 22. Askiko da ongi erranak diren bekhatuez jeneralean eta xeetasun handitan sarthu gabe akusatzea. Dh 64. Jangoikuak guztija daki, ikusten ditu biotzak, nok daukan damuba [...], nor ziatz ta zuzen akuseetan dan pekatu ta pekatuko okasinoiakaz. JJMg BasEsc 52. Gisa berean akusatzen naiz orai eta bethi Jainkoari egin bekatu guziez. CatLuz 35. Bainan segurki ez dira berdin / Guzien jendetasunak: / Solasa aisa konprenitzen du / Akusatzen den presunak. (Interpr?). Bordel 83. Bere bekhatiez oroz aküsatü ondoan zer egin behar da? CatS 13. Munduban egiñ arren / txit asko pekatu, / zer edo nola diran / esaten nekatu; / orren gañian dute / asko predikatu, / akusatzia eziñ / iñork debekatu, / lotsaz edo bildurrez / ez arren ukatu. Ud 130. Akhaba ditake erranez: akusatzen naiz oraino orhoit ez naizen bekhatu guziez. CatJauf 44. Aita, akusatzen naz, / neu lenengoagaz, / geure Jaungoiko ona / amadu ezagaz. Balad 184.
    azpiadiera-2.1
    (Con dat.).
    Konfesionea da, absolbitzeko autoritate duen aphezari sekretuan bere bekhatu gustiez akusatzea. Gç 101.
    sense-3
    3. (Aux. trans.).Confesar.
    Pekatu ori urrengo konfesiñoan esan edo akusadu bear dau. Cb CatV 85. Galdetzen dio konfesoreak emakume bati, badezu zer akusatu seigarren mandamentuaren kontra [...]? Mg CC 110. Baldin Penitentak ez badu bekatu mortalik akusatzekorik, zer egin behar du? CatLuz 35. Norberan kontzientzia / ondo-ondo esamiñatu, / pekatu txiki eta aundiak / dan bezela akusatu. (In Xe 351).
    sense-4
    4. Denunciar.
    Atrebitu zan etsaia Jaungoikoaren aurrean Job Santuaren intenzioak akusatzera. Gco I 452.

    akusatu

    akusatu
    << akuratu 0 / 0 akusazio >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper