Tr. Documentado en todos los dialectos. En la tradición meridional, ya en el s. XIX, falta en autores como Añibarro, J.B. Aguirre y Lardizabal. Hay pocos ejemplos de la segunda mitad del s. XIX y del s. XX, y casi todos son septentrionales. En DFrec hay 9 ejs. de akusatu, todos ellos en la prensa periódica.
sense-1
1.
(SP, Urt I 91, HtVocGr 325, Lar, MgNom, Añ, VocBN, Gèze, H). Acusar."Accuser, acusar, culpar, achacar, retar"SP.
"Salatu (G), [...] akusatu (V), acusar, delatar"Mg Nom..
"Accuser [...]. Usuel dans tous les dialectes"H.
v. salatu. Bekhatore gira eta mira eztakigula / Balinetan bide gabe akusatu bagira. E 235.
Eztuzuela uste ezen nik akusaturen zaituztedala zuek Aita baithan: bada nork akusa zaitzaten. LçIo 5, 45.
Eta ezin phoroga zitzakeé ni orain akusatzen nauten gauzák. LçAct 24, 13.
Eta haién pensamenduék elkhar akusatzen dutelarik, edo exkusatzen-ere. LçRom 2, 15.
Akusatzen dut neure eskergabetasuna. Mat 226.
Falsokiro akusatu zuela Erregia. BerTrat 111v.
Iujearen aitziñean / falsoki akusatu. EZNoel 95.
Enganari bat ziñela / akusatu zintuzten. Ib. 168.
Akusatu zituela bere seme propioak erregeren aitzinean. Ax 354 (V 235).
Konzientziak berak akusatzen du bere burua, eta bai kondenatzen ere. Ib. 438 (V 285).
Zeren probearen oihuek [...] gure bihotzaren gogortasuna eta hotztasuna akusatzen dute. Ib. 228 (V 152).
Kontu egiten dabela dala fiskal akusetan daben bat bere burua. Cap 91.
Zuzenago lizate zure burua akusa, eta zure anaia eskusa bazeneza. SPImit II 3, 2 (Ch zure burua faltiar aithortzea).
Ah, bai! itzatu zuten / Jainkoa Habean, / Gaizki akusaturik, / Ohoiñen artean. Gç 69.
Jüdiek goiztiritik aküsatü zien Pilataren aitzinian. Bp II 48.
Eta eztuzun beldurrik gizonen iuiamenduentzat, zure konzienziak deusez akusatzen etzaitueiño. Ch III 36, 1.
--Akusa dezake konfesoreak penitentea Inkisiziora? --Ezin akusa dezake. Iraz 65 (Cb CatV 83 akusadu).
Zure egiazko eta bidezko eskusa ekharri ondoan, ez badire gelditzen zu akusatzetik. HePhil 194.
Akusatzen baitzuten Aphezen prinzeek eta populuko zaharrek. HeMt 27, 12 (Lç, Echn, Hual, HeH akusatu; Dv jazartzen, Ur, Ol salatua).
Ta geiago ta estuago akusatzen, ta kargu andiak egiten asi ziran. CbEg II 198.
Ezta ori norbera akusetea, ezpada besten pekatuak agertutea. Oe 132.
Jujen aitzinian izan zen presentatia, aküsatia, kondenatia, mespretxüz kargatia [...].CatLan 43.
Apezen akusatzerat. Monho 34.
Ogen gabe naizüla / zük ni aküsatzen. Xarlem 731.
Bere buruba garbitu, bestia akusau. MgCO 69.
Juduen agintarien tribunalean, akusatuak, erreprendituak eta gogorkiro eta nabarbenkiro azotatuak izan ziranean. Gco II 56.
Emastékia, non dire akusatzen-zinduzténak zu?LEIo 8, 10.
Akusazezáten testimónio falsuéki. LEOng 42r.
Salatu <za-> edo akusetan dabe gizon bat egin daben txarkerija bat gaitik. Astar II 181s.Jaun Doni Paulok akusatzen du bere burua koleratsu izan dela ezin gehiago. Jaur 401.
Laster zuen akusatu [otsoak axeria] , / eta yuietara deithu. Gy 324.
Akusatzen dute [Judas] nola Jesus, bere nausia, hogoi eta hamar otxinetan saldu izan duen. DvLEd 265.
Nor da horien guzien hobendun? Ni? Denak akusatzen ditut nere kexuan. JEtchep 74.
Zeure burua garbi-azu, nehor akusatu gabe. LarzSenper 14.
Ni akusatuko ninduela, zeren sua han hurbil lotua baitzen.Etchebarne 50.
v. tbn. Harb 237. Hm 203. Tt Onsa 91. CatLav 142 (V 74). Brtc 268. Zuzaeta 49. Etch 428 (akü-). Elsb Fram 161. PierKat 57. Mattin 38. Akusau: fB Ic II 236s.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de sust.).Acusado. Akusatuak ukha, oihu, falso zela, gezurra zela [...]. Baiña lekhukoek mantena, on eduki, hala zela. Ax 378 (V 249).
Eskusa zazu akusatuaren gogoa eta intenzionea. SPPhil 360.
Guztiak ziren Hebreoak, eta hitzkuntza berekoak, hala akusatzailleak nola akusatua. ES 135.
Ez gaztigurik eman akusatuari, bainan hobendunari bakarrik. LarzSenper 120.
Beste probamenturik ez da behar, akusatuaren aitorketa baizik. ArtiTobera 268.
2.(Aux. intrans.).Acusarse, confesarse. Akusa zaitea konzienzia zeure falta guziez. Harb 194.
Zure bihotz bero hartan zoaz zure aita espiritualaren belhaunetara, akusa zaite zure konfesione jeneralaren ordutik orhoitu zaren huts prinzipalez. SPPhil 537.
Akusatzen naiz seigarren mandamentuan. OA 135.
Dadukan dudaz konforme akusatu bidi, esaten debala, ezen ez dakiala determinatzen bere pekatuen numeroa. Ib. 133.
Ene bekhatuez akusatuko naiz. Ch III 52, 2.
Gero akusatu behar gara gure bekhatuez gisa huntan: akusatzen naiz nola [...].CatLav 293.
(V 146)Akusatzen zera: Jauna, eman diet leku pensamentu gaiztoei. MgCC 123.
Akusatzen danean bat ezarri dituela madarikazioko itz edo maldizioak. Ib. 122s.
Akusetan naz, Jauna, aserre puska batzuk izan ditudala etxian edo auzokuakaz. MgCO 22.
Askiko da ongi erranak diren bekhatuez jeneralean eta xeetasun handitan sarthu gabe akusatzea. Dh 64.
Jangoikuak guztija daki, ikusten ditu biotzak, nok daukan damuba [...], nor ziatz ta zuzen akuseetan dan pekatu ta pekatuko okasinoiakaz. JJMgBasEsc 52.
Gisa berean akusatzen naiz orai eta bethi Jainkoari egin bekatu guziez. CatLuz 35.
Bainan segurki ez dira berdin / Guzien jendetasunak: / Solasa aisa konprenitzen du / Akusatzen den presunak. (Interpr?). Bordel 83.
Bere bekhatiez oroz aküsatü ondoan zer egin behar da?CatS 13.
Munduban egiñ arren / txit asko pekatu, / zer edo nola diran / esaten nekatu; / orren gañian dute / asko predikatu, / akusatzia eziñ / iñork debekatu, / lotsaz edo bildurrez / ez arren ukatu. Ud 130.
Akhaba ditake erranez: akusatzen naiz oraino orhoit ez naizen bekhatu guziez. CatJauf 44.
Aita, akusatzen naz, / neu lenengoagaz, / geure Jaungoiko ona / amadu ezagaz. Balad 184.
azpiadiera-2.1
(Con dat.). Konfesionea da, absolbitzeko autoritate duen aphezari sekretuan bere bekhatu gustiez akusatzea. Gç 101.
sense-3
3.(Aux. trans.).Confesar. Pekatu ori urrengo konfesiñoan esan edo akusadu bear dau. CbCatV 85.
Galdetzen dio konfesoreak emakume bati, badezu zer akusatu seigarren mandamentuaren kontra [...]?MgCC 110.
Baldin Penitentak ez badu bekatu mortalik akusatzekorik, zer egin behar du?CatLuz 35.
Norberan kontzientzia / ondo-ondo esamiñatu, / pekatu txiki eta aundiak / dan bezela akusatu. (In Xe 351).
sense-4
4.Denunciar. Atrebitu zan etsaia Jaungoikoaren aurrean Job Santuaren intenzioak akusatzera. Gco I 452.