Azpisarrerak (sarrerak) (103)
- gizon
- AGURE-GIZON (agure)
- AKER-GIZON (aker)
- ALOR-GIZON (alor)
- ANDRE-GIZON (andre)
- ARMA-GIZON (arma)
- ATSO-GIZON (1 atso)
- AUZI-GIZON (1 auzi)
- AUZO-GIZON (auzo)
- BAR-GIZON (1 bar)
- BARRUKO GIZON (barru)
- BASO-GIZON (1 baso)
- BASTAKO GIZON (1 basta)
- BATZAR-GIZON (batzar)
- BUZTAN-GIZON (buztan)
- EGURALDI-GIZON (eguraldi)
- ELIZA-GIZON (gizon)
- ELIZ GIZON (eliza)
- EMAZTE-GIZON (emazte)
- ERREGE-GIZON (errege)
- ERTI-GIZON (erti)
- ETXEKO GIZON (etxe)
- GARATZ-GIZON (1 garatz)
- GERLA-GIZON (gerla)
- GERRA-GIZON (gerra)
- GINARREBA-GIZON (ginarreba)
- GINTZA-GIZON (gintza)
- GIZON-ALDI (gizon)
- GIZON-ANDRE (gizon)
- GIZON-ARO (gizon)
- GIZON-ARTE (gizon)
- gizon-bizi
- GIZON EGIN (gizon)
- GIZON-EGITE (gizon)
- GIZON-EMAKUME (gizon)
- GIZON-EMAZTE (gizon)
- GIZON-ERDI (gizon)
- GIZONEZ GIZON (gizon)
- GIZON-GAUZA (gizon)
- GIZON GINARREBA (gizon)
- GIZON-JALE (gizon)
- GIZON-JENDE (gizon)
- GIZON-LEGE (gizon)
- GIZON-MAITE (gizon)
- GIZON-MIN (gizon)
- GIZON-MURU (gizon)
- GIZON PRESTU (1 prestu)
- GIZON-PROBA (gizon)
- GIZON-PUSKA (gizon)
- GIZON-PUSKA (1 puska)
- GIZON-ZALE (gizon)
- GORTE-GIZON (gorte)
- HAMAR-GIZON (hamar)
- HAMARREN-GIZON (hamarren)
- HARPE-GIZON (harpe)
- HARRI-GIZON (harri)
- HARROBI-GIZON (harrobi)
- HERRI-GIZON (herri)
- HERRIKO GIZON (herri)
- HIRI-GIZON (hiri)
- INDAR-GIZON (indar)
- JAINKO GIZON (jainko)
- JAKINTZA-GIZON (jakintza)
- JAUNGOIKO GIZON (jaungoiko)
- JAUREGI-GIZON (jauregi)
- JOKO-GIZON (joko)
- JUNTA-GIZON (junta)
- JUSTIZIA-GIZON (justizia)
- KAKA-GIZON (gizon)
- KAKA-GIZON (kaka)
- KALA-GIZON (1 kala)
- KALE-GIZON (kale)
- KANTINA-GIZON (kantina)
- KASKOKO GIZON (kasko)
- LAGI-GIZON (lagi)
- LANDA-GIZON (landa)
- LASTA-GIZON (lasto)
- LASTOZKO GIZON (lasto)
- LEGEKO GIZON (lege)
- LEHEN-GIZON (gizon)
- LEIHO-GIZON (leiho)
- LETRA-GIZON (letra)
- LUMA-GIZON (luma)
- LUR-GIZON (lur)
- MARI-GIZON (mari)
- MEA-GIZON (mea)
- MENDI-GIZON (mendi)
- MUNDU-GIZON (mundu)
- OIHAN-GIZON (oihan)
- OLA-GIZON (1 ola)
- ONTZI-GIZON (ontzi)
- OTSO-GIZON (otso)
- POLIZIA-GIZON (polizia)
- POLIZIAKO GIZON (polizia)
- SALDA-GIZON (salda)
- SU-GIZON (1 su)
- TXORI-GIZON (1 txori)
- UDA-GIZON (uda)
- ZALDI-GIZON (zaldi)
- ZAMARI-GIZON (zamari)
- ZER GIZON-MODU (gizon)
- ZER GIZON-POSTURA (gizon)
- ZER GIZON-TAMAINA (gizon)
agintaritza.
(V; Añ, Izt 17r, Dv, H)
Ref.:
A;
Iz ArOñ (agíntaritzaia)
.
Poder, autoridad, dominio. "Autoridad", "dominio", "reinado", "imperio", "potestad" &c. Añ. "Commandement, qualité de chef" Dv. "Autorité" H. "Mando supremo" A, que cita a Mg y Ur. Cf. HERRI-AGINTARITZA. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional. En DFrec hay 19 ejs.
Inoren aginduko ez izatea edo agintaritzia. CrIc 10. Erromako agintaritziak badauka bake ta iraupena bere arma-gizon askotan. Mg PAb 207. Aterarik deabruaren azpitik ta bere agintaritza gogor gogaikarritik. Añ EL1 2. Nai daben guztia egiteko eskubidea ta agintaritza emoten deutsala. Añ MisE 133. Ez ebala berak biar, ez jakitunik, ez aberatsik, ez entzute ta agintaritza andikorik. JJMg BasEsc 37. Arzobispau onetako Agintairitziaren Nagusi eta Aozdar edo Bokalei. "Al Presidente y Vocales de la Gobernación de mi Arzobispado" . VMg RIEV 1934, 680. Gipuzkoako Korrejidorea, Ondarribiko alkatea [...], beren agintaritzako zigor jasoakin ibilli oi ziran. Izt C 123s. Zelako gurari ta garra daukazun orain ikusteko zeure burua eskubide ta agintaritza andijakaz! Ur MarIl 19s. Nagosijagoak edadien, onran eta agintaritzan. Ur CatArrig 80. Juda guziko agintaritza Antipatrok iritsi zuen. Lard 355. Eta gañera Erreinuko agintaritza goitu bat bertatik eman zion. Ib. 320. Adabaldok prankotarren artean eukan eskubide ta agintaritza danakaz. Ag AL 150. Gitxitan dauko Jaungoikoaren agintaritza nagusia. Itz Azald 79.
(s. XX) Jaungoikoaren [...] itxasoetako agintaritza ta etorkirik oneneko jaubetasuna autortuteuen. Ag Kr 207. Mundakako agintaritzea daukanai esan Josetxogaz igaro direan jazoera guztiak. Echta Jos 20. Ontzi baten agintaritzan dabillena. Ib. 223. Agintaritza eta berak zakartzien pezetak galdu bear zituela. Goñi 90. Orregatik Maximiano Erkules egin zuan [Dioklezianok] agintaritzako lagunkide. J.M. Tolosa EEs 1913, 208. Erkiko baso-Agintaritzak baso-jabiei emondako baimen-agirijak. "Jefaturas" . ForuAB 139. Españan godotarren agintaritza zuzitu. Zink Crit 66. Gixonak edozetan aginttaritzea euki. Otx 46. Orduan langilleen agintaritza, obeto esateko, langilleen nauskeria etorriko da. Eguzk GizAuz 64. Bein agintaritzan jarri ezkero, nok kendu? Ib. 110. Uri askok, bata-besteaz alkartu ta guztientzat agintaritza bat ipiñiaz, estadua egin daroe. Ib. 95. Edozein Agintaritzaren inguruan arkitu ditezke nolabaitkeriak. "En todo Régimen" . EAEg 1-2-1937, 951. Gañerantzeko agintaritza guziak, Euzko Agintaritza onek jantzi ditzake bada eskubide berriaz. Ib. 17-11-1936, 317. Agintaritzarako gai dirala baieztuko dizkien agiri bat. "Condiciones para el mando" . Ib. 21-12-1936, 604. Agintaritzaren berebillak. "Vehículos oficiales" . Ib. 25-11-1936, 382. Bere agintaritzako eskubideari bear bezela eutsi izan balio. Etxde JJ 40. Kako-mako biurriz agintaritzaren iabe bilakatu zan. Zait Plat 16. Errien agintaritzak (botereak) eztute sekula iturburu garbirik izan. Vill Jaink 177. Agintaritzarik nai ez dauan talde ausartari. Erkiag BatB 191. Agintaritzaren gallurrean natxegon. MAtx Gazt 33. Alakoa eztute makurtuko ez erriak eman agintaritzak, ez erregeen purpurak. Ibiñ Virgil 92. Eman bezait ugarteko agintaritza. "Gobierno" . Berron Kijote 115. Primo de Riverak Españiako gobemuko agintaritzea artu arte. Etxabu Kontu 165. Jaunaren maitasunez, zaudete giza agintaritza guztiren menpeko. IBk 1 Petr 2, 13 (Ker giza-agintaritza; Lç gobernamendu humano, IBe giza aginte ). Ordurik ona P.S.O.E dogu / agintaritzan jarria. Ayesta 88.
Poder, autoridad, dominio. "Autoridad", "dominio", "reinado", "imperio", "potestad" &c. Añ. "Commandement, qualité de chef" Dv. "Autorité" H. "Mando supremo" A, que cita a Mg y Ur. Cf. HERRI-AGINTARITZA. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional. En DFrec hay 19 ejs.
Inoren aginduko ez izatea edo agintaritzia. CrIc 10. Erromako agintaritziak badauka bake ta iraupena bere arma-gizon askotan. Mg PAb 207. Aterarik deabruaren azpitik ta bere agintaritza gogor gogaikarritik. Añ EL1 2. Nai daben guztia egiteko eskubidea ta agintaritza emoten deutsala. Añ MisE 133. Ez ebala berak biar, ez jakitunik, ez aberatsik, ez entzute ta agintaritza andikorik. JJMg BasEsc 37. Arzobispau onetako Agintairitziaren Nagusi eta Aozdar edo Bokalei. "Al Presidente y Vocales de la Gobernación de mi Arzobispado" . VMg RIEV 1934, 680. Gipuzkoako Korrejidorea, Ondarribiko alkatea [...], beren agintaritzako zigor jasoakin ibilli oi ziran. Izt C 123s. Zelako gurari ta garra daukazun orain ikusteko zeure burua eskubide ta agintaritza andijakaz! Ur MarIl 19s. Nagosijagoak edadien, onran eta agintaritzan. Ur CatArrig 80. Juda guziko agintaritza Antipatrok iritsi zuen. Lard 355. Eta gañera Erreinuko agintaritza goitu bat bertatik eman zion. Ib. 320. Adabaldok prankotarren artean eukan eskubide ta agintaritza danakaz. Ag AL 150. Gitxitan dauko Jaungoikoaren agintaritza nagusia. Itz Azald 79.
(s. XX) Jaungoikoaren [...] itxasoetako agintaritza ta etorkirik oneneko jaubetasuna autortuteuen. Ag Kr 207. Mundakako agintaritzea daukanai esan Josetxogaz igaro direan jazoera guztiak. Echta Jos 20. Ontzi baten agintaritzan dabillena. Ib. 223. Agintaritza eta berak zakartzien pezetak galdu bear zituela. Goñi 90. Orregatik Maximiano Erkules egin zuan [Dioklezianok] agintaritzako lagunkide. J.M. Tolosa EEs 1913, 208. Erkiko baso-Agintaritzak baso-jabiei emondako baimen-agirijak. "Jefaturas" . ForuAB 139. Españan godotarren agintaritza zuzitu. Zink Crit 66. Gixonak edozetan aginttaritzea euki. Otx 46. Orduan langilleen agintaritza, obeto esateko, langilleen nauskeria etorriko da. Eguzk GizAuz 64. Bein agintaritzan jarri ezkero, nok kendu? Ib. 110. Uri askok, bata-besteaz alkartu ta guztientzat agintaritza bat ipiñiaz, estadua egin daroe. Ib. 95. Edozein Agintaritzaren inguruan arkitu ditezke nolabaitkeriak. "En todo Régimen" . EAEg 1-2-1937, 951. Gañerantzeko agintaritza guziak, Euzko Agintaritza onek jantzi ditzake bada eskubide berriaz. Ib. 17-11-1936, 317. Agintaritzarako gai dirala baieztuko dizkien agiri bat. "Condiciones para el mando" . Ib. 21-12-1936, 604. Agintaritzaren berebillak. "Vehículos oficiales" . Ib. 25-11-1936, 382. Bere agintaritzako eskubideari bear bezela eutsi izan balio. Etxde JJ 40. Kako-mako biurriz agintaritzaren iabe bilakatu zan. Zait Plat 16. Errien agintaritzak (botereak) eztute sekula iturburu garbirik izan. Vill Jaink 177. Agintaritzarik nai ez dauan talde ausartari. Erkiag BatB 191. Agintaritzaren gallurrean natxegon. MAtx Gazt 33. Alakoa eztute makurtuko ez erriak eman agintaritzak, ez erregeen purpurak. Ibiñ Virgil 92. Eman bezait ugarteko agintaritza. "Gobierno" . Berron Kijote 115. Primo de Riverak Españiako gobemuko agintaritzea artu arte. Etxabu Kontu 165. Jaunaren maitasunez, zaudete giza agintaritza guztiren menpeko. IBk 1 Petr 2, 13 (Ker giza-agintaritza; Lç gobernamendu humano, IBe giza aginte ). Ordurik ona P.S.O.E dogu / agintaritzan jarria. Ayesta 88.
(Como primer miembro de compuestos).
Agintaritza lanetan ari dan lanariak ezin bi sari jaso ditzake. " Ningún empleado ni funcionario" . EAEg 1-2-1937, 951. [Auzitegiaren] Agintaritza Sailla. " Sala de Gobierno" . Ib. 31-1-1937, 945.
Agintaritza lanetan ari dan lanariak ezin bi sari jaso ditzake. " Ningún empleado ni funcionario" . EAEg 1-2-1937, 951. [Auzitegiaren] Agintaritza Sailla. " Sala de Gobierno" . Ib. 31-1-1937, 945.
(Como primer miembro de compuestos, con el sdo. de 'oficial').
Agintaritz Bazkun oiek gauzak banatzen ari diranean. "Dichos organismos [oficiales]" . EAEg 10-12-1936, 507. Agintaritz Egunerokoan argitaldua. "Diario Oficial" . Ib. 10-11-1936, 260. [Euskera] agintaritz-izkuntza dan aldetik. "Lengua oficial" . Ib. 23-4-1937, 1551. Agintaritza berebillak. "Coches oficiales" . Ib. 31-10-1936, 178.
Agintaritz Bazkun oiek gauzak banatzen ari diranean. "Dichos organismos [oficiales]" . EAEg 10-12-1936, 507. Agintaritz Egunerokoan argitaldua. "Diario Oficial" . Ib. 10-11-1936, 260. [Euskera] agintaritz-izkuntza dan aldetik. "Lengua oficial" . Ib. 23-4-1937, 1551. Agintaritza berebillak. "Coches oficiales" . Ib. 31-10-1936, 178.
AGINTARITZAPEAN .
(Precedido de gen.). Bajo el poder (de), bajo la autoridad (de).
Euzkadiren agintaritzapean diardutenak aztertuko ditu. "Los que funcionen por concesión de las autoridades del País Vasco" . EAEg 12-10-1936, 27. Herri hau, soldadotzaren agintaritza pean geratzen da. Arti Tobera 275.
(Precedido de gen.). Bajo el poder (de), bajo la autoridad (de).
Euzkadiren agintaritzapean diardutenak aztertuko ditu. "Los que funcionen por concesión de las autoridades del País Vasco" . EAEg 12-10-1936, 27. Herri hau, soldadotzaren agintaritza pean geratzen da. Arti Tobera 275.
(Tras tema nudo).
Euzko-Agintaritzapean dagon lurraldean. "En territorio en que ejerza autoridad el Gobierno de Euzkadi" . EAEg 11-11-1936, 272.
Euzko-Agintaritzapean dagon lurraldean. "En territorio en que ejerza autoridad el Gobierno de Euzkadi" . EAEg 11-11-1936, 272.
(Tras adnom.).
Legezko agintaritzapean diraun euzko-itxasbazterrean.
"Sometido al Poder legítimo"
.
EAEg
29-10-1936, 164.
BIGARREN AGINTARITZA.
Cargo de segundo de a bordo.
Senar-emaste biok euken Ariston eritxon seme bat [...] pillotukuntzea ikasi [...] da pillotu edo bigarren agintaritzarako eskubidea eukana. Echta Jos 166.
Cargo de segundo de a bordo.
Senar-emaste biok euken Ariston eritxon seme bat [...] pillotukuntzea ikasi [...] da pillotu edo bigarren agintaritzarako eskubidea eukana. Echta Jos 166.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
