Tr. De sentido no bien definido, a partir de Azkue se especializa en la literatura en la acepción de 'carácter'. Antes sólo se encuentra en el dic. de Larramendi y en Aguirre de Asteasu. Las formas dominantes en el s. XX son ariurri y aiurri. En DFrec hay 3 ejs. de aiurri.
sense-1
1.adiurri (AN-larr ap. AspLeiz2),
adiurre (Lar),
adiur (G-to ap. A). "Entendederas"Lar.
"Adiur gaiztoa (G-to), de cabeza dura para el estudio"A.
"Escasez o torpeza de entendimiento. Malas entendederas"Asp Leiz2..
Izango dira batzuek edo batzuek aiñ ezibageak eta adiurre gaiztokoak animari dagozkan gauzetan, non sinistuko ez duen dotrinetan esaten dana. AA III 442.
sense-2
2.(G-to, AN-gip), adigorri (AN-araq), adiurri (AN-larr), adiur,ariurre, ariurri. Ref.: A (adigorri, aiurri); Asp ANaf (adiurri).Carácter, temperamento."Aiurri gaiztokoa da, es de mal carácter"A.
"Adiurri (de adi y urri: entendimiento escaso). Carácter, temperamento malo. Tiene siempre sentido peyorativo en Leiza. Hori mutikoaren adiurrie!"Asp ANaf..
Bere zuzentasuna aiurriaren zerbait sendotasunekin lagundua dago. "Y su entereza está acompañada de cierta firmeza de carácter".ZinkCrit 44.
Kartagotarren aiurriaren antzezkian.Ib. 66.
Erri bakoitzak, ez beingoan, baña urteak joan, urteak etorri bere aiurri, mendu ta izakera berezia artzen ditu. EguzkLEItz 124.
Gu ez gara onela izaeraz ez aiuriz [sic]. OrLEItz 35.
Euskaldunari bere mendu ta aiurri (carácter) agiriena emoten dautsan euskera maitagarria. ALEItz 132s.
Gizartean bizi izateko, alde andia daukate aurpegi-txuri, aiurri biguñdun gizonak. AItzald II 71s. Berez ariurri bizikoa zan, bañan oso otzan biurtu zan. OrMB 846.
Koipekeriok zuri, bai, nere ariurreari, ordea, ez dagozkio. ZaitSof 22.
Etxahuniako aiurririk garaieneko (carácter dominante) gizona. EtxdeJJ 40s.
Piarres eta Sebastian soiñez eta aiurriz (en carácter) kutsu batekoak ez izanarren. Ib. 9.
Gabrielaren aiurriak [...] --lizun, hipokrita, haundios, buru arin eta bihotz gogorreko zen Gabrielaren aiurriak-- egia aski garbiki salatzen eta aldarrikatzen digu. MdePr 177.
Aiurri, mendu ta izakera atsegiña dau. ErkiagArran 118.
Emakume onek, ordea, pixua gizenetan daukana, ariurrian falta dau, jenioan dau utsa, peitua. Mana-barea, erabagi urrikoa izan ba. ErkiagBatB 132.
Erri bakoitzak badu bere aiurri berezia, bere gogoa, gaitasun bereziak, joerak, griñak. VillJaink 172.
[Erakleitoren] adiurre egon-ezinari zor dizkiogu. ZaitPlat 36.
Alakoa zan adiurrez, izan ere: egonarririk etzeukan, berri-nai itoa baizik. Ib. 37.
Errien legedi, ekanduak eta ariurriak. Ib. 9.
Olertitza [...] aratz orren pean, betiko erasoaldi mingarrien menpean zegoen baten aiurria nabari zaigu. GaztMusIx 59.
Norbaiten aiurri ta izakera. Onaind( inGaztMusIx 145).
Adiur txarreko jendeak dire. (AN-larr)'Itxura edo oitura gaiztoko jendeak'.InzaNaEsZarr 300.
Zer adiurreko gizonak zerate zuek? (AN-larr). 'Zer gizon mota zerate?'. Ib. 549.
azpiadiera-2.1
(Ref. a cosas). Niretzat euskeraz etena aski da neurtitzari beure ariurria emaiteko. "Para caracterizar el ritmo".Or( inGaztMusIx 48).