Azpisarrerak (sarrerak) (103)
abisu.
1. (SP, Urt I 206, Ht VocGr 330, Arch VocGr, H (in m. , sin trad.)), abis (L, BN, S ap. Lh, Chaho), abiso, abisa (Gèze), abizu.
Consejo, advertencia. "Avis, conseil" SP. "Admonitio" Urt I 206. "Avertissement" Ht VocGr 330. Algunos ejemplos que hemos incluido en esta acepción podrían también interpretarse como 'aviso', 'mensaje'. Tr. Mucho mejor documentado al Norte que al Sur; se encuentra ya en Leiçarraga.
Iainkoak bere Profetéz eta Apostoluéz egin drauzkigun admonizionén eta abisuén araura. Ins B, 2v. Konpainiaren abisuz Elizetarik batbederatan Anzianoak ordenatu ondoan. Act 14, 23. Konfesorek eman zizkioten abisoes erraten ziotela aparta zitezela bekatuetatik eta okasio gaiztoetatik. Ber Doc 123r. Gauza gora duk botua; hartarakotz abisu / Aphezari galdetzeaz eztuk behar gorritu. EZ Man I 27. Irakurtzaile debotari egileak liburu hunen maneraz abisua. Ib. 4. Etzait egundaiño neure adiskidearen abisuaren kontra egin dudan gauzarik ongi gerthatu. Ax 318 (V 211). Enperadoreak midikuen abisu hunen berri iakin zuenean. Ib. 406s (V 265). Abisu eta Esortazione probetxosak bekhatorearentzat. Arg Avisu tí. Ihes eginen duzula okasione gaixtoetarik, hartarakotz emanen zaizkitzun abisuak hartuko, idukiko eta begiratuko ditutzula. SP Phil 536. Senekaren abisu ona. Tt Onsa 23 (Arima 39 abisa det.). Laborarien abisua. Mong 586. Ordinariozki ez baitute konseillu eta abisu makhurrik baizik. ES 171. Bizitze espiritualekotz on diren abisuak. Ch I tít. (Mst abisiak ). Gogoan erabili behar tugu kofesorearen abisuak, eta hekin segitzeko deliberazionea hartu. CatLav 295. (V 147) Abisubat inportazio anditakoa. SermAN 1v. Nesesario dire zenbeit abisu. He Gudu 53. [Santak] ematen zituen abiso santuak. Cb Eg III 375. Kontu geiago egiteko bere inspiraziñoe eta abisu Santuai. Oe 43. Samsonen historioan edireten tugu abisu hainitz zuhurrak. Lg I 235. Abisu zuhurrak eta exenplu edifikagarriak. Lg II 155. Eztira juanen haren abisez baizik. Mercy 37. Segitzen dügülarik kofesor prüdent baten abisa eta errana. CatLan 137. Gure ahulguz eta abisez [...] Iaun Ertor [...] batek egin dien iskribu [...] horren irakurtia. AR 450. Papa ene abises / nahi bazira gobernatü / Xarlemaiñareki bakia / bertan ükhenen düzü. Xarlem 604. Abrahami Jaunak berak / Abisu hau eman zioen, / Egin zitzan bere obrak / Perfet izan nahi bazuen. Monho 148. Konfesoreen adibide ta abisu santuak. Añ LoraS 75. Karta, edo liburu orretan dauden abisoak ezagutzen ezpadituzu [...] batere balioko eztizue. Gco I 386. Abarizia iguitzeko, eta liberaltasuna maitatzeko abisu, eta konseju egokiak. Gco II 30. Abisua bekatari guziei. CatB 9. Bekatari guzientzat abis ona. CatLuz 2. Kofesorraren abisuak. Ib. 35. Abis bat eman nahi dit muthil gaztiari. Etch 684 (616 abisü). Arbuiatu ditu zure abisu eta ispirak. Dv LEd 196 (Cb Eg II 109 abiso ta inspirazioai). Gogoan erabili kofesoraren abisuak. CatJauf 44. Huna kantuz emanak nik zonbait abisu, / konprenitzeko badu jendeak askitsu. Xa Odol 120. Urepeldarra bainaiz eta pertsulari, / abisu hau urrundik zerauta etorri: / Eman behar zinuzke zonbait pertsu berri. Ib. 131. Harb 455. INav 132. Iraz 2. Zuzaeta 161. Dh 242. ECocin 2. Lap 256 (V 116). Larre ArtzainE 224. Abiso: LE Ong 54v. Abis: UskLiB 79. LuzSerm274. PierKat 53. Abixo: Alkain 67. Abixu: MMant 79. Gerrika 92. Abisa (det.): CatS 88. Xikito 3.
Opinión, parecer.
Nere abisua desodan zure señoriari, obligazio dudan bezala, señale gaztoa zaut orain Biarnon konpaniaren adrezatzia. CartEsp 465. Ene abizüia eta opinionia lizateke ziek ükhen dezazien labürski hainberze bothere zien errege iaunaganik. Etchart 4.1r (la <-z-> tal vez represente una sibilante sonora; cf. ib. 8.1v <advisu>). Zeiñ da gizon hain zuhurra, gauza guziak perfetki dakizkiena? Etzaitezela beraz sobera gogor zure abisuan eta siñhestean. "Noli nimis in sensu tuo considere" . Ch I 9, 2. Ene abisez oro arrunt / Ezar zintzazke axisetan. StJul 41r. (ausez en la ed. de Vinson (165) de donde lo recoge DRA en la entrada ause) Ene abisa ere Sira / ber gisa edireiten düzü. Xarlem 103. Zien abisa hala bada / behar düt koruatü. Ib. 17. Erran ezaguzu zure abisa hunen gainian. SalabBN Mt 22, 17 (He zure iduria, TB, Echn, Samper zer iduritzen zaizu(n), Dv, Ip zer zaizun, BiblE zeure iritzia).
2. (Lar, ), abiso (Lcc), abixu (V-gip, G-azp).
Aviso, mensaje. "Amonestación" Lcc. "Aviso" Lar, . "(Navío de) aviso, abisu-ontzia " Lar. " Kuartelian derrepente presentatzeko abixua artu dau. Eta oiñ abixu bat emongotsuet " Elexp Berg. " Ta larunbatian abixua hartuta neon, nahi nuanian lanea etortzeko " ZestErret. v. gaztigu. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII; la mayoría de los ejs. son meridionales.
Zerurako abisoa izandu zuenean, konfesatu, ta Biatiko santua eskatu zuela. Cb Eg III 234. Ama maiteak zerura deitu zituen, ta abiso gozo onekin biak ill, edo zerura igo ziran. Cb Just 80. Ze guraso dago barriz estimauko ez dabena alango abisuba? Mg CO 123. Gogora ekartzuz, oraingiño asmau dozuzan dei, argi, ta abisuak. EL1 58 ( EL2 66 dei, argi eta biotzketaak ). Bidaldu dizkitzudan gaztigu, edo abisoak. AA III 574. Zeruko aparteko abisuba. fB Ic I 37. Egorririk ametsetan / abisu bazela hulako tokitan / gordea tresor handi bat. Gy 285. Abiso bat bialdu / guk konpañiyari, / artzeko degun piska / kobra al baledi. PE 122. Txal gaztetxo bat nola dabillen / abisua da etorri. Ud 67. Jarri ditezela esola batzuek abisu onekin: "ezin liteke sartu iñor erri-lur ontan". Goñi 73 (90 abiso). Martiñi abisua, / orla gabiltzala, / nai zuenian puska / eraman zezala. Tx B III 129. Neuri be abixurik egin barik. Bilbao IpuiB 253. Onek badakar zerbaiten abixua. (V-gip). Eusk 1956, 212. Agintariok, abixu auxe / nai nizuteke bialdu, / Bide txarrean dijoaz gauzak. Basarri 128. Bereala mutil batekin abixua bialdu zion Navas-ko konpañiari. Salav 94. Aguro asko artutzen dira / bat bestien abisuak. Uzt Sas 212. Danok etxerako abisoa noiz etorriko zai geunden. BBarand 142. Nik, abisu ori artuta, ez enkian zer egin. Albeniz 202.
v. tbn. Ataño TxanKan 119. Abiso: EusJok II 57. Xe 330. NEtx LBB 38. Abixu: Ataño TxanKan 256.
ABISU-EMAILE. "Abisatzaillea, abisu emaillea, qui donne avis" SP. "Admonitor, abisuemáillea" Urt I 207.
Zaren zerori zure abisu eta konseillu emaille. SP Imit I 25, 11.
ABISU EMAN (Urt). Aconsejar, advertir; avisar. "Adhortari" Urt I 166.
[Lehenbiziko parte hunek] zer begitarte izaiten duen eta nor nola mintzo den abisu eman diazadan. Ax 16 (V 6). Elkharri hel gakizkon, elkharri irakhats diozogun eta batak bertzeari abisu eta konseillu demogun. SP Imit I 16, 4. Jesu-Kristok abisu ematen dio penitentari. 109. Konplitu hurren zenean denbora mundutik goan behar zuena, hartu zuen aire seguratu bat Jerusalemerat goateko, eta igorri zituen mandatariak bere aitziñean abisu ematerat. He Lc 9, 51s. Hargatik San Frantses Salesek abisu ematen deraie yende prestuei. Dh 47. Konfrarioa establitu den phondutik hartaz abisu emanen da Errumako kongregazioneko sekretarioari. JesBih 465. Jaun-andere orier buruz / abisa eman nahi nuke. Bordel 93. Zelan [burdiñezko garrikoa] apurtu bere abisu / emonik francotarrari. FEtxeb 32. De Rijk-ek abisu ematen digu galdegaiaren aurreratzea ez dezagun 'ezker aldera destokitze' [...] moduko zerbait bezala har. MEIG VI 160.
v. tbn. Ch III 32, 2.
ABISUKO IZAN.
Ser de la opinión (de).
Orduan abisuko izan ziren Apostoluak eta aphezak Eliza guziarekien, berezteko hetarik zenbait igortzekotzat Antiokiarat. He Act 15, 22. Gehienak abisuko izan ziren partitzeko handik. Ib. 27, 12 (v. tbn. ib. 15, 25).

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper