OEH - Bilaketa

5802 emaitza gizon bilaketarentzat

Sarrera buruan (103)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aberastu.
sense-1
(gral.; Lcc (-ztu), Urt III 97, Ht VocGr , Lar, Añ, Arch VocGr 207, Gèze 330, H, VocB ), aberatstu (SP, VocBN ), abeastu (G-nav), abrastu Ref.: A; Iz Als (abeastu), ArOñ (aberatz); Etxba Eib ; Elexp Berg ; Gte Erd 19 y 265.
Enriquecer(se); aumentar la riqueza de algo en una substancia o un elemento de los que la componen. "Rendre ou devenir riche, [...]. Nork aberatsturik dago? de qui tient-il ses richesses? [...] Aberatstu nahiz, voulant s'enrichir" SP. "S'enrichir" Ht VocGr. "Prosperar, doatsutu, [...] aberastu" Lar (v. tbn. Añ). "Aitak aberastu du, son père l'a enrichi" H. "Goizetik gabera aberastu zan; nola ez dakigun gauzia, de la noche a la mañana se enriqueció, [...]. Zoruen zorakerixak aberasten dittue gordezaliak, las locuras de los insensatos enriquecen a los ahorradores" Etxba Eib. "Aberastutzia pentsaurik agertu ziran ona, pensando enriquecerse vinieron acá" Ib. v. aberatsi. Tr. El sust. vbal. aberastze- se documenta en Moguel (CC 193), Arrese Beitia (AmaE 286) y D. Agirre (G 253). En DFrec hay 36 ejs. de aberastu.
Abrats naiz, eta abrastu naiz, eta eztut deusen beharrik. " Je [...] suis enrichi" . Apoc 3, 17 (He ontasunez gaindi egina ). Konseillatzen aut eros dezán eneganik urhe suz phorogatutik, abrats adinzát. Ib. 3, 18 (He aberasteko; TB aberats egin zaitentzat ). Eta zure arimarenzat / Sakramentu santua / Zure jakia izango da / Ogi konsagratua. // India Orientaleko / Arri preziatua, / Mundu guztia largatu deu / Zerua[k] aberastua. MPortal 27s. Momento batez aberastu zen. Volt 198. [Debozino eskuarra] obra debozinozkoetarik trazatua, egileak berak ere bere baitharik debotki aberatstua eta pontualki egina. Harb ã 1r. Aberatstea ahal daiteken dohatsutasunik handiena estimatu dut. EZ Eliç 154. Egiten zara Aita Saindu, egiten zara Errege, aberatsten zara. Ax 161 (V 108). obeak aberatsten eta aberatsak probetzen baititu [Iainkoak] . Ib. 224 (V 149). --Zetarako ordenadu eban Iaungoikuak ain Sakramentu altua? --Gu onreetako, aberastuteko eta obligeetako. Cap 65 (El 77 abrasteko ). Konseillu emaiten derautzut urre suztaturik erosteaz ene ganik, laster aberats zaitezintzat. SP Imit III 32, 2. Uhalde, nola aiz horla aberastu kolpe batez? Traidore izatez. O Pr 450. Aberastea gatik gezurraz eta tronperiaz baliatzea. CatLav 172 (V 88). Munduan diraden eskola guziak andizkatzen dira San Agustiñ-en izenaz, eta aberazten [sic] eta edertzen oi-dabiltza ainbeste urteren epean aren argiarekiñ. Lar SAgust 9 ( SermAzc 48 aberas- ). Ezen aberastu nahi dutenak erortzen ohi dire tentazionean. He 1 Tim 6, 9. [Jangoikoak] ez gaitu aberastu nai geldirik gaudela ta geren buruak guk aren ondasunak arzeko prestatu bage. Mb IArg I 91. Abrastu nai direnak erortzen dire lakioan. ' Los que quieren enriquecerse caen en el lazo' . (207) LE-Ir.
( s. XIX) Pobre umiliatuak / Ditu aberastuko, / Aberats urgulutsuak / Dutenaz gabetuko. Monho 152. Etzan lapurretako bidez aberastu. Mg CC 116. Ezteutsut itxiko urteten nire arimeko ostaturik, arik eta ni zoriondu, aberastu, ta osatu artean. EL1 165. Ardoa adiskide duana ez da aberastuko. AA III 375. Zerukotzat aberastera hain guti entseiatzen bainaiz! Dh 120. Pekatuen zorrak erraz emen pagatuko ditugu eta zerurako txit aberastuko gera. Gco II 20. Kodizijotso, edo laster aberastu gura daben batek. fB Ic I 30 (II 267 aberatstu). Aberastu gura dirianak jausi oi dira tentazinoe andijetan. Astar II 174. Emakume jakitunak etxia eregiten dau, edo etxia aberastuten dau. Ib. 129. Agur, o zu graziaz bethea; aberats zazu ene errumeskeria zure bethetasun eta nasaitasunetik. MarIl 126s. (94 aberastu) Ez ahal da nehore / Europan gizonik, / Oriek bezain aisa / Aberastu denik. Bordel 184. Bi ofiziok iñor / ez du aberastu. It Fab 109. Itsasuri daraio saltoka Urhandi, / Aberasten duena erdian Laphurdi. Hb Esk 93. Etxeko andrearekin egin zuen eskontzak aberastu zuen. Hb Egia 78. Balaan diruzalea aberasteagatik edozein gauza egingo zuena zan. Lard 102. Lerra edo pinoak aberasten du Kaskoinia. Dv Lab 320. Ehortziko duzun belharra airetik aberastu da gehienik. Ib. 146. Kontuz ibilli arren / eta juiziyuan, / iñor aberasten ez / da ofiziyuan. Bil 151. Gizon bat oso aberastiari emana, diru-pillak begia zorrozten ziona. Bv AsL 45. Paul II gerrenak hasi zian Eliza hura eta Jüles II gerrenak ürhentü. Hamasei Aita Saintük aberastü die, eta elizako tresor spiritüalez haborok dohaintü. Ip Hil 139. Pattin aberasteak / hola badu jaundu, / Nola gerthatzen zaio / ez baita gizondu? Zby RIEV 1909, 226 (v. tbn. 109).

( s. XX) Albisteak ere bazituan [...]. Aberastuta bizi omen ziran, seme bat zuten. Ag G 206. Aberasteatik ote zabiltza / lapurtzen pobre danari? JanEd II 135. Ezagutu dugu, Ama Birjiñak gorputzak bezela animak ere sendatzen eta aberasten dizkizutela. Goñi 103. Ameriketan aberasteko / eztira basta bi ordu. Tx B II 40. Akaso oiek usteko zuten / jokotik aberastia. EusJok 122. (v. tbn. II 146) Ameriketarat yuanik zalu aberastekotan. Zub 49. Anartean ahur-bethez aberats dadila beraz ahal badu, Donostiako sendalaria. JE Ber 88 (85 aberastu). [Sozialistak] gizon bakotxa kapustu ta gizartea aberastu nai ei-dabe. Eguzk GizAuz 8. Obro du abratsak pobretan denean ezik pobreak abrasten denean. (R). A EY III 219. Arbola fruitudunek herria aberastuko dute. Lf Murtuts 2. Bainan deusek ez du Frantzia hala aberastu nola Beneditanoen sartzeak. Zerb IxtS 101. [Euskera] landu ta aberastu. Etxde AlosT 9. Zura lanean asi zan, iankitarrak kaobarekin aberastuko zala esan ziotenean. JAIraz Bizia 75. Euskeraz itzegin eta eskribi dezagun beraz: eta Euskera mutildu ta aberastuko da. NEtx Nola 4. Zuaitzak ongarritu egiten du ta aberastu bera dagoen lurra. Munita 16. Zorionak berai gure basoak zuaiztu ta aberasteko ta edertzeko ainbeste saiatu diralako. FLab ( in Munita 7 ). Hauzo horiek berek aberastu ahal izan dute euskal-hiztegia. Mde Pr 217 (v. tbn. HaurB 7). Euskaltzaindia euskararen zaintzeko, laguntzeko eta aberasteko egina da. Zerb Azk 27. Baña egi aundi au / sekula ez aiztu: / lanaz bakarrik iñor / ez dala aberastu. BEnb NereA 124. Etxia ustu ta tabernia aberastu. SM Zirik 120. Bere experientzia aberastu ta joritu nairik. Erkiag BatB 81 (v. tbn. 148). Zer da? Zapeta ziratzetik aberastu? Larz Iru 130 (Lek aberastu al da zapata garbitzen?). Ba... orduko, bear bada, aberastuko naiz loteriekin. Izeta DirG 64. Laster aberasteko bidea ikusten nuen hor. JEtchep 73. Lagun urkoaren izerdiz aberasten dakiena. Zait Plat 5. Noizean-beinka, ugoldeak lur-azala urratuta, ura zikin ioaten da; lokatza kokatuz, ordea, alorra, aberastu egiten da. Ib. 38. Gizonak, ematean, bere burua aberastu egiten duela. Vill Jaink 83. Ama izateko dituzun doaiak landu, aberastu ta ezitzea. MAtx Gazt 30. Zuen bihotz urria aberats zazue. Arti MaldanB 223. Aberasteko ainbeste diru / ez gendun irabaziko. Uzt Sas 174. Zer laneko karra ere / etzinuen ekarri! / Artegian egin duzu / zonbait-zonbait lan berri, / zonbat gisaz aberastu / den zurekin Baigorri! Xa EzinB 31. [Montserraten] San Benoaten Ordenak argitu eta aberastu mendi kasko hartan, belaunikatu zen. Ardoy SFran 98 (v. tbn. 206). Hizkuntza aberasteko eta hornitzeko. MIH 85. Gure sentimena aberastuaz [...] eta izaera sendotuaz. MEIG I 109.

v. tbn. Ch III 59, 3. Ub 57. VMg 76. Etch 127 (). Jaur 149. Arch Fab 177. Izt C 70. Gy 195 (45 aberatstu). Arr GB 33. Aran SIgn 105. PE 151. Zab Gabon 66. Xe 291. Azc PB 195. Apaol 103. Alz STFer 141. AzpPr 97. Arrantz 26. Elsb Fram 169. Itz Azald 108. Echta Jos 345. Urruz Zer 100. Barb Sup 31. A Ardi 40. Inza Azalp 104. Enb 163. Ldi IL 73. Or Eus 418. ABar Goi 29. TAg Uzt 239. Lek EunD 16. And AUzta 138. Mattin 126. Etxba Ibilt 472. Ataño TxanKan 121. Berron Kijote 93. Larre ArtzainE 149. Abrastu: SermAN 6v. Aberaztu: Kk Ab I 78. Abeastu: GaztAlm 1934, 55 (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
Arren ene adimendua argi dezan, memorioa aberats, borondatea erregela eta bihotza goberna. Harb 467. Bainan zer zori-ona den / berriz herrirat heltzia! / Harek aberastu deraut / handizki bihotz guzia: / Hemen nahi dut iragan / prestuki ene bizia. Etcham 47. Mendiak lurra du mami. [...] Lur ori zuaitzak eutsiko dio. Bere orriaz, ostroz, ongarrituaz, euri-erasoari gogor egiñaz, itzala aberastu egiten du. Munita 136.
azpiadiera-1.2
(Con suf. de comparación -ago ). v. aberatsagotu.
Eta emaiten ezpadute, bihotz gogor badira, eztira hargatik aberatstenago, probetzenago baizen. Ax 233 (V 156). Eta haien lanaren ekoizpenak lurjabea aberastenago zuelarik, berek behar gorrian zirauten. Mde Pr 236.
azpiadiera-1.3
(Part. en función de adj.).
Zoiñen bidez gure hildo aberatstuek, / Bertzela huts lagozkenek, / Gizoner baitaie emaiten, / Kario aldiz hoier saltzen. Gy 262. Zorri aberastuaren ezyakin eta arrokeria. GMant Y 1934, 330.
azpiadiera-1.4
(Con instr.). Colmar(se) de, llenar(se) de, enriquecer con.
Hire ezagutzean entreteni eta abanza ditezen hire benedikzione spiritualez abrasturik. Ins A, 8r. Arren bada bethe zazu ontasun mundukoez [gure egoitza] / Halaberki aberatsten duzula Zerukoez . EZ Man II 106. Zeure konzientzia barurez, othoitzez eta hunelako debozino onez aberats eta eder ezazu. Harb 155. Garbi diazadazu neure arima, zeure amorio gozoaz bethe eta berthutez aberats. Ib. 384. O grazia guziz doatsua, gogoz pobre dena bertuteez aberatsten duzuna, eta hainitz untasunez aberatstua bihotzez humil egiten duzuna! SP Imit III 55, 5. Zeruko onez nahi baduk / Mundu huntan aberastu, / Sakrifizio dibinoa / Ungi behar duk aditu. 38. Baldin gutizios bazarete loriaz aberasteko, eskoletako urre meatzetan enplega eta trabailla zaitezte. ES 188. Iskribatzaillea beti hari da predikatzen [...] argitasunez Elizaren aberasten. Ib. 150. Graziaren urrez aberasturik [...] gelditzeko. Mb IArg I 86. Filiztinek eskuetan izatu zuten Jaunaren arkha; aberatstu ere zuten bere dohañez. Mih 3. Zeruko tresorez guzia aberastua zinen. Brtc 86.
( s. XIX) Aberastu egizu nire arime beartsua zeruzko ondasunez. EL1 165. Bethi othoitzean [...] Izpiritu seinduaren dohainez geroago ta gehiago aberastuak izateko. Dh 65. Penaz dago aberatstuta; baina munduko ondasunez ondo pobretuta. fB Ic I 73. Oh antxiñako filosofo, leku [...] bakarreen billa zenbizanak biotz, ta gogo baketsubakaz zentzunak argitu, ta jakiturijaz aberastute arren! JJMg BasEsc 155. [Gregorio hamahirugarrenak] aprobatu zuen [kongregazionea] eta aberastu hainitz indulientziez. JesBih 389. Lehiatu da aberastera [Birjinaren] bihotz saindu hori dohainik gorenez. Jaur 369. Hain ederrak egin eta dohain guziez aberastu zintuen aingeruei [...]. Dv LEd 103 (Cb Eg II 53 añ ederrak, aberatsak ta zure doaiez beteak zirala). Oi Maria, zure bihotza graziazko dohainez aberastua da. Ib. 278. Kastutasun aiñ garbi ta aingeruzkoz edertu ta aberastuta utzitzen zuela, ze geroztik etzuen egundaño [...] tentaldi ezonestorik senti izan. Aran SIgn 12s. Bestela pobre bizi naiz bañan / pekatuz aberastua. Xe 347. Ama orri begira / an geunden poztuta, / urrez da graziz an da- / go aberastuta. PE 111. Orren despreziyuak / ez daude aztuta, / arro dabill orgulloz / aberastuta. AzpPr 48. Zerratürik dira, zilharrezko, ürhez eta perlaz aberastürik den untzi eder batian. Ip Hil 100.

( s. XX) Zeruko Erregiñak ontasunez eta umiltasunez aberasten zion anima! Goñi 59. Aspaldiko hiria. [...] Lehengo edergailuen gainera, karrika zabal eta jauregiz aberastu berria. StPierre 26. Otoitzak, batez ere barkamenez aberastutakoak. ArgiDL 124. Eta egin bedi esatea asko izan zuan [...] lurra landare mota guzitaz aberastutzeko. Inza Azalp 35. Jarri nintzen hanpatua, / Soinekoz aberastua, / Nere buruaz hartua. / Altxa-lilia udan bezala / Nere nahiz altxatua. Etcham 97. Janzki ederrez / aberasturik / jarten dauz baso, zelaiak. Enb 175. Zuk ordainez, Murtuts maite maitea, fruituz aberastuko gitutzu: sagarrez, udarez, [...]. Lf Murtuts 8. Abram, artaldez, urrez ta zillarrez oso aberastuta ziyoan. Ol Gen 13, 2 (Dv aberats zen urhezko eta zilharrezko ontasunez). [Euskal-Herria eta Japonia] beren otoitz kartsuez, Mugabure, Lissarrague eta León Gracy batzuek aberastu dituztenak! Zerb Azk 42. Basoak ostoz aberastu dira; ta txorien kantak, ez dute itzalen kezkarik. NEtx LBB 194. Asko ikusten ditut daudela / izkuntzaz aberasturik, / ez baidaukagu bat ikastetik / bestea zertan azturik. Uzt Sas 291. Etxe hori [...] beilarien otoitzek aspaldian dute saindutua, eta Jainkoaren Amak ardietsi graziez aberastua. Ardoy SFran 131s. Zeruak neurri-gabeko doaiez aberastutako arima batek. "Un alma en quien el cielo puso infinita parte de sus riquezas" . Berron Kijote 150. Frantziatik jin ginen / zer nahi den gostarik / ginituien erresursa / guziak xahuturik: / Montebideon gira orai / xagrinez aberasturik. Balad 244.

v. tbn. Mercy 13. Zuzaeta 79. Monho 78. MarIl 84. Ag Serm 548. JBDei 1919, 292. Zait Sof 58. Onaind STeresa 39.
azpiadiera-1.4.1
(Con sociativo).
Zeinbat eta sarrijago jan nagizun [...] onoidade edo birtute geijagogaz aberastuko zaitut. Astar II 233. Baña, zeren biarra eukan salbagilliak? Ez grazijarena, zerren ezin eukian galdu; ez arimako ondasunena, zerren eguan guztijakaz aberastuta. Ur MarIl 104. Bada ainbeste barau, damukizun, birtute ta merezierarekin aberastua zegoan ezkero, santua zala iñolaz ere. 'Tan rico en' . Aran SIgn 24. Aita Santu Erromakoak guztiz asko aberastu izan dabe Errosario Santua euren parkamen zenbatu ezingarriakaz. Itz Azald 70 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Iñorenagaz aberasturiko izkuntz asko dakusguz arro ta lerden. Ag Kr 8.
azpiadiera-1.4.2
Pharte izaitekotzat bilkhua saindu hau aberastua den indulientzietan.JesBih . JesBih 432s. [Erabiltzen duen euskera] Bizkaikoa dala bere muiñean, beste lekuetatik aberastutako gaiekin zerbait osatua ta zabaldua bearbada. Vill ( in Gand Elorri 19 ).
azpiadiera-1.5
"Heder. Aberastu nabe, litm., me han enriquecido (V-m). Se dice cuando uno huele algo humano desagradable: un cuesco" A EY III 299.
azpisarrera-1
ABERASTEAR, ABERASTER (BN-arb ap. Gte Erd). A punto de enriquecerse. "Aberaster zelarik hil da (BN-arb)" Gte Erd 265 (junto a ia ia aberastuan, ixa aberastuen, etc., de otras zonas).
azpisarrera-2
ABERASTUAN (Precedido de ia (ia)). A punto de enriquecerse. "Ia ia aberastuan zegoela, il egin zan (G-azp), ixa aberastuen euela il zan (V-gip)" Gte Erd 265.
azpisarrera-3
ABERASTU-BERRI. Nuevo rico.
Etxeko liburutegirako liburuak metroka erosten dituzten aberastu-berrien neurriko burubidea iruditzen zait hori. MIH 209.
azpisarrera-4
ABERASTU-GURA.
azpisarrerakoSense-4.1
a) Deseo de enriquecerse.
Andiguria, aberastu guria ta luxurija. fB Ic II 268 (v. tbn. 240). Ai zeinbat ete dagoz mundu zabalean, / Aberastu gureak egun bat batean, / Sarturik asmo barri tratu larregian, [...] Geldituta billoxik ta zorren azpian? AB AmaE 202.
azpisarrerakoSense-4.2
b) Codicioso.
Ordijarentzat ardaua okasinoia da. Aberastu guriarentzat, tratuba okasinoia da. fB Ic II 275.
azpisarrera-5
ABERASTU-NAHI.
azpisarrerakoSense-5.1
a) Deseo de enriquecerse.
Bidegabezko aberastu-naia debekatzen digu amargarren aginduak. KIkV 59.
azpisarrerakoSense-5.2
b) Deseoso de enriquecerse.
Karrikakoak, lakrikunak eta aberastu naiak, hasi ziren panpinatzen eta ezpainak poxiño bat gorritzen ere. Zub 85.
aberastu
<< aberastasun 0 / 0 aberats >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper