Harremana

    OEH - Bilaketa

    5751 emaitza gizon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (103)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 abendu.
    tradizioa
    Tr. Abendu es la forma propia de la tradición meridional. Los autores septentrionales no suletinos emplean abendo (tbn. en RIs ); hay abentü en textos suletinos (tbn. en Etchart) y abentu en los roncaleses (incluido Ros); emplean abend- Tartas (Onsa 4) y, junto a adbentü, Belapeyre. Se documenta además adbendu en sendos ejs. de Leiçarraga e Iturzaeta.
    etimologikoa
    Etim. De lat. adventus (Christi); cf. occit. mes de l'avent, bearn. aben(t).
    sense-1
    1. (V, G, AN, L-côte, BN-bard, Ae, Sal; Lar, Mg Nom, Añ, Arch Gram 9), abendo (AN, L, B, BN; SP, Ht VocGr 268, Lar, Arch VocGr , VocBN , Dv, H), abentu (Sal, S, R, Sal; Arch Gram 9, Chaho, Gèze), adbendu. Ref.: Bon (abendo, abendu), VocPir 28; Bon-Ond 136; A (abendo, abendu, abentu); EI 319; Lrq (abentü); Ond Bac 403; Iz To, Ulz, IzG y UrrAnz (ilbeltza), Als (eakus), ArOñ ; Etxba Eib ; Echaide Nav 66; Elexp Berg.
    Diciembre. "Abendua [December]" (Pamplona, 1501). ETZ 19. "Abendoan egik egur eta lo, en décembre fais bois et t'endors" SP. "Abenduko eguna, argitu orduko illuna (c.)" A. "Abentu (Sal, R), noviembre o diciembre" Ib. "Abendua jai uts, gau uts, diciembre todo fiesta y todo noche (AN-larr)" Vill (comunicación personal). "Mes de diciembre. No es común en Eibar, donde de no incurrir en erderismo, se dice Gabon-illa" Etxba Eib. . "Oso adinekoek bakarrik; dizienbre, bestelakoek" Elexp Berg. . v. ABENDU TXIKER, azkenabendu, BIGARREN ABENDU. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde los primeros textos. En DFrec hay 2 ejs. de abendo (septentrionales) y 170 de abendu (meridionales).
    Adbendua. Lç Cal a, 8v. Abenduko lañoa euria edo egoa. "Niebla de diciembre lluvia o solano". RS 4. Illhabetheen izenak dire [...]: urtharilla, otsailla, [...] abendoa edo lohilla. EZ Eliç XXIV. Abendoak hogoi eta hameka egun ditu. Harb ũ, 3v. Afrikan jausi dira / illargiak puntuan / Espanian ekusita / eguzkia abenduan. FProsp 17ss. Urteko Illen erdiak izen bana, besteak biña, ta iruna dute [...]. 12. Abendua, Lotazilla. Cb EBO 47s. Hartan abentiak üda hozten ta negiak kharrustatzen. Egiat 189. Iragan abendoko / Bai eta lehenago / Erakutsi zuen plana / Inposaren arrolena. Monho 52. Azarua. Abentia. UskLiB 10. Milla zortzi eun berrogei ta laugarren urteko abenduan ill zan Vitoriako Urian. Izt C 506. Abenduan zan martiri ori, / illak laugarren eguna. Xe 339. Abenduko gau ekatx andiko baten. AB AmaE 362. Gure Azaroa Abenduan, / goiz bear ta beranduan. Muj PAm 62. Petirisantsek zion / gizon behar bati / Abendoa hastean / letra bat igorri. Etcham 145. Jantzi ori ona da / denbora beruan, / baño ez Illbeltzian / eta Abenduan. Tx B II 108. Abenduko eulia baiño lotsabageago. (V-ger) "Más desvergonzado que la mosca de diciembre". A EY III 277. Abenduko "razionamentua" erri guztiari udalak ordaintzen dio. Munita 125. Abendua izanarren, epelgiro ederra egiten zun. Etxde JJ 33. Abendoko egun batez. JEtchep 31. Abenduko egun batean zen; atsaldeko seiak, eta izarrak ageri ziran zeruan. Izeta DirG 19. Abendua baiño leen asi ta udabarrirarte. Erkiag BatB 35. Caracasen, 1965gko Abenduan. Ibiñ Virgil 26. Abenduko eguna, argitu orduko illuna . (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1097 (tbn. 1715 (AN-5vill)). Abendu txuri, ez ardi ta ez axuri . (AN-ulz). Ib. 1098 (en ZMoso 63 abendu zuri). Ollagorretarako / zakurrak badira, [...] beren nagusiakin / juanda mendira, / Azaro Abendutan / ibilli oi dira. Uzt Sas 114. Abendoaren 10ean. Larre ArtzainE 393.
    azpiadiera-1.1
    (Expresando fechas).
    Abentuaren amairurgarrenean. MRos 14.1r. Saran egina Abendoaren lehenean. Ax (in Mat XVIII). Isatsun egina Abendoaren bortz garren egunean. P. Guillantena (in Mat XX). Abendoaren hogoi eta laurgarrenean izanen da illhargi berria. EZ Eliç XXXI. Egin da Atarratzen abentian hamargerrenian urthe kontatzen denaren 1657. (In Tt Onsa 7). Haren konzepzioniaz, zoin baita Abentüko zortzigarren egünian. Bp II 91. Donijoanen egina, abendoaren laurean, [...]. ES 147. Abenduaen ogeta seigarrenean. Oe 2. Abenduba amabi / artuak zuritzia / mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71. Gabonez edo Abendubaren ogeta bostgarrenian. CrIc 22. Cesar Augustoren agintearen berrogeigarreneko abenduaren ogeitabostgarren egunean. Lard 366. Abenduaren aurrenian 1868yan. Bil 68. Abenduaren ogei ta laua da. Zab Gabon 25. 1884 abenduan 28. HerVal 148. Eta abentiaren 8n. Ip Hil 18. Vidankoze 1903ko abentiuaren 18na. Mdg 131. 1907ko Abendoaren hemeretzian egina. JE Bur 113. Abenduaren seigarrenetik zazpigarrenera gaubean. Or SCruz 120. Abenduaren ogei ta bata / Santo Tomasen eguna. Tx B II 144. Abendoa heze eta hotz, etxeko nausia udan botz. EZBB I 23. Abenduen ogeta amakagarrenean Colombiara alde egin. Akes Ipiñ 9. 1959garren urteko abenduaren seigarren eguna da. Basarri 91. Ogetalaugarrena / degu Abenduan, / deseo genduena / logradu genduan. Balad 199. Leku ezezagunean, Abenduko 14an iltzen. Gazt MusIx 144. Iñuzente egunian, Abenduan 28garrena. Etxba Ibilt 470. 1552-eko abendoaren hirua zitaken, goizaldea... Ardoy SFran 265. Iazko abenduaren 18an. MEIG III 51. (v. tbn. en contexto similar abendoaren en Arg DevB III, CatLav 49 (V 32), Lg II 112, JesBih 389, Jaur 388, CatLuz 31, Laph 229, Jnn SBi 168, Elsb Fram 107, Lap II, Ox 196, Zerb Gerlan 51; abenduaren en CartAnd 386, Ud 144, Alz STFer 109, Ag Kr 83, Urruz Zer 108, EusJok 21, EA OlBe 106, MAtx Gazt 18, BEnb NereA 98, Salav 9, Alzola Atalak 115, Onaind STeresa 104; abentiaren Etchart 8.1v)
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de compuestos).
    Illunagorik da maiz Abendu-eguna. Or Eus 356. Bere erraietan poz bat darama: / Abendu-amets gozoa! SMitx Aranz 24.
    azpiadiera-1.3
    (Sal, R), abentu (Sal, R). Ref.: A (abendu, abentu); ContR 523 y 529.
     Noviembre. "Abendu. [...] En Sal y R es también noviembre" A. Cf. azkenabendu, lehenabendu.
    sense-2
    2. (Lar, Añ), abendo (SP, Urt I 256, Arch VocGr, H), abentu (Gèze), adbendu, adbentu. Adviento. "L'avent" SP. "Adventus" Urt I 256. "Abendoko, [...] qui est de l'Avent" Dv.
    Abendoaren lehenbiziko Igandetik Trofaniaraiño. Mat 11 (Harb ẽ 6v abendoaren lehen igandetik). Nor bere tenporako, arbia abendoko. "Para (el) adviento". RIs 64. (abendurako en el ms. C; cf. SMuj: Arbi errea abendurako, gauza guztia bere denborako) Hirur debozionezko denboren kontu dire, Karta denborak, Abendoa eta Garizuma. EZ Eliç XXXVII. Eta San Andre egunetik eguberri egunerainoko abendo guziak barurtuko dituzte osoki. Harb 427. Jesus-Kristo gure Salbatzaille Jaunaren besta-buruak. Abendoa. Gç 94. --Noiz dira debetü ezteiak? --Adbentü lehen igantetik [...]. Bp I 112. Zer deitzen düzü abentia?--Tenpora zointan eliza orhitzen baita Jesus Jaun ügürükiaren mündü hontara jitiaz. Bp II 14. Elizako urthea noiz hasten da? --Abendoaren lehen igandean. CatLav 358. (V 173) Trinitatetik abendoraino Himnoa. Brtc 51. Defendiatzen dü eztei egitia [...] abendoko lehen igandetik. CatLan 106. Abenduaren bigarren igandeko irakur-aldia. Mb IArg I 69. Jesu-Kristoren abendu, edo etorrerak dira bi. AA III 465. Abentüko lehen Igantetik Khanderallü-artino. UskLiB 212. Abendoko laur Igandeak. JesBih 402. Abendoko himnoa. Ib. 480. Abenduan gaude, penitentzia egin bear degu. Urruz Urz 24. Abenduko lenengo domeka-aurreguneko arratsaldetik. KIkV 111. Abenduko "razionamentua" erri guztiari udalak ordaintzen dio. Munita 125. Abendua ere bazoaien eta Eguberriak urbiltzen. Izeta DirG 63.
    v. tbn. Ber Trat 123r. CrIc 170. ArgiDL 157. Abendo: Hm 177. Abentü: Ip Hil 247. UNLilia 23. Adbendu: Itz Azald 115.
    azpisarrera-1
    ABENDUAK EGIN. "Abendoak egitea, faire des dévotions en temps d'avent" H.
    azpisarrera-2
    ABENDU HANDI. "(Sal, R) [...] Abentu andia, len-abentua, noviembre" A. v. lehenabendu.
    azpisarrera-3
    ABENDU-ARBI (G-azp ap. A, s.v. arbi). Nabito. v. arbitxu.
    azpisarrera-4
    ABENDU-HIL. Mes de diciembre. v. ABENDUKO HIL.
    Milla bosteun da ogeita amasei-garren urteko abendu-illean. Aran SIgn 88.
    azpisarrera-5
    ABENDU-HILABETE. Mes de diciembre. v. ABENDU-HIL.
    Sekulan ez dut ahantziko, Abendu ilhabeteko arrats hura. Lap 17 (V 10).
    azpisarrera-6
    ABENDUKO DENBORA. Adviento.
    Zer señalatzen deikü Abentüko denborak? --Abentüko laur astek señalatzen deizkie Mündiaren Salbazalia jin beno lehen igaran ziren laur mila urthiak. CatS 95. Abendoko denboran. [...] Eguberriraino. Arb Igand 219.
    v. tbn. Abendoko d.: Dv LEd 31. Abentüko d.: UskLiB 163.
    azpisarrera-7
    ABENDUKO HIL. Mes de diciembre. v. ABENDU-HIL.
    Milla sei eun ta amargarren urteko abenduko illaren seigarren egunean. Izt C 452 (v. tbn. 456). Abenduko illaren / ogei ta laubean. NEtx Antz 110.
    azpisarrera-8
    ABENDU SAINDU (abendo saindu VocBN, Dv). "Avent, terme de dévotion, mois consacré à la piété" VocBN.
    Ezta desprezio egiten gurasoaz, errietako buruaz, Abendu Santuaz? AA III 516. Abendu Santu onetan / Kristoren jaiotzian [...] Guztiok poz gaitian. Balad 193.
    azpisarrera-9
    ABENDU TXIKER (abentu txiker Sal, R ap. A). Diciembre.
    Vidankoze 1903 abentu txikerreko 29na. Mdg 129. Orai xa kontan baratan naz aiketa abentu txikerrekoaraino. Ib. 129.
    azpisarrera-10
    BIGARREN ABENDU (Ae, Sal; abendo Sal; abentu R-is-uzt), BIGARNABENTU (R). Ref.: VocPir 336; A (bigarren); EI 319; ContR 515; Echaide Nav 66. Diciembre.
    Baia bigarren abenduan ta izotzillian gaba kain luze, nola... ZMoso 36.

    abendu

    abendu
    << abaskor 0 / 0 aberaskitza >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper