OEH - Bilaketa

124 emaitza tabako bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
sakela.
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma general en textos meridionales es sakel y en los septentrionales sakela; en la tradición suletina se encuentra sakola; ésta aparece tbn., junto a sakela, en Hiribarren, M. Elissamburu y Arradoy. Hay zakel(a) en Iztueta, Arriandiaga, en un ej. de EEs, en Markiegi y, junto al general sakel(a), en R.M. Azkue, Kirikiño y Lizardi. En DFrec hay 16 ejs. de sakel(a), 2 de ellos septentrionales.
sense-2
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (L, BN; VocBN , Dv; det., SP, Ht VocGr (-kh-), Lar Sup, Lecl (-kh-), Arch VocGr , H (L)), sakola (BN-ciz-mix, Sal, R; Hb, Gèze, Dv, H (det., BN, S), A Apend ), sakel (V, G, B; VocB , Zam Voc), sakol (S), zakel(a) Ref.: A ( sakel, sakela, sakol ); Etxba Eib ( sakel ); Izeta BHizt2 ( sakel ) .
Bolsillo. "Pochette" SP. "Poche" Dv. " Eskuak sakeletan, les mains dans les poches, dans l'oisiveté, sans rien faire" H. "Faltriquera, bolsillo" A. " Estixu sakolarik txifonak (Sal), el chaleco no tiene bolsillo" Ib. " Sakolak xilo duzu, es pobre" A Apend. " Gerrikuan barren guenian sakela, al danik nekezen ataratzeko dirua " Etxba Eib. " Sakelean baut ziloa. [...] Sakel aundie ta sos guti " Izeta BHizt2.
Ertsi edo giltzatu izandu dituzu zuk zere kutxak, zere faldrikerak, zere sakelak eta zere eskuak. Mb OtGai II 152. Hetzaz sakolak hüsten dütienak ta hen falta egitez bethatzen gezürtarien kapitaiña. Egiat 250. Kanporat ilki dira, husturik sakelak. Iraultza 74. Ni hütsik sakola, / nahigorik lüis bat. 'Poche' . Etch 554. Gizon bat zituen oroz gabetua, / kreditik gabe eta sakelan diabrua; / erran nahi da deusik ez. Gy 117s. Diru guti sakelan, bainan nihoiz eri, / inbidiarik gabe nihoren onari. Hb Esk 234 (178 sakolan ). Liburuak besapean, makhila eskuan, sakelak arhin. Laph 51. Sakolak ixtorioz zituela betheak. Elsb LehE 72. Eman nioian bere liburua eta, denbora berean, emaztekiaren bi soseko madarikatua, zeinak erretzen baitzarotan sakela. Elzb PAd 24 ( Po 209 sakelan ). Arropa hura dena bethea zen zarpa edo sakela ttiki batzuz. Jnn SBi 64. [Muskerra] inguratzen du bere mokanesaz eta ezartzen bizirik sakelan. HU Aurp 99. Atso batek bota zion oni, pregoia aditzean, jaka-poltsiko edo sakelera eskutitz edo karta bat. Ezale 1899, 12b.
( s. XX) Gobernamenduak ororen sakelatik atxik bitza mota guzietako eskoletxe andana bat. JE Bur 57. Medelek sakel betea ta biotz ona ditu. A Ardi 50 ( Txirrist 83 zakel ). Diru askorik eztago guda mutil aren sakeletan. Kk Ab I 92 (64 zakela ). Bi zakeletan eskuak sartuta eta poliki-poliki dator. EEs 1920, 175. Sakelatik moltsa ereman zion aldeko Indianoak. Zerb Metsiko 254. Eskuak sakelean (patrikaran) dituztela, bazter guztietara begira. ArgiDL 46. Maia ta sakela beti zabal zeduzkan nornairentzat. Or Mi II (cf. infra SAKELA-ZABAL). Manezek sakelatik ateratzen ditu diru-paper yoriak. Zub 43. Maria Balentinari egin ziozkaten soinean bi sakela handi eta sakela hetan haurrak ezarririk, egorri zuten Erregina. Barb Leg 69. Hire ehun librakua / eztuk ez galduren, / sakola xilo ukenagatik / ni nitzaik bermatzen. PierKat 56. Aberastu-ezkero, zintzoenak ere sakela itxitzen baitizute. Ldi IL 73 (102 zakela ). Sakel-agoak / ustu zaizkie batera. Or Eus 398 (30 sakelan ). Ori diñoen jaunok langille ta gizartearen ona baño euren sakel diruz ondo betea maiteago dabe. Eguzk GizAuz 176. Sakelak borobiltze usaiean bizi diran salerostelariak. EAEg 2-2-1937, 962. Honela mintzatzen hasi zelarik, pistola gotor bat sakelatik atera ondoan. Mde Pr 135. Piarres etzan urkoaren sakela puztu-zale bere lanaren izerdiz. Etxde JJ 268. Iñoizkorik beroen ekarren sakela. Ikatza saldutetik etorren-da. Bilbao IpuiB 32. Erabateko zuzenbagekeria egiteko gai lirakeanak, [...] sakel-ebakitzaileak esaten ditudala deritzazu. Zait Plat 141. Denak eskuak sakelan zauden. JEtchep 84. Pontac erne zagon, izkillua eskuen eta sakel barnean, bada-ezpada're. Izeta DirG 74. Zarpan ez dauka txanponik; utsik daukaz sakelak. Erkiag BatB 140. Nihaurrek ikusia diot holako kanibeta marraza bat. Ba. Sakelan dauka gorderik. Larz Senper 72. Ez nun iñoiz ere diruz astun sakelik etxeratzen. Ibiñ Virgil 32. Itzuli zen gobernadorearen baia sakelan. Ardoy SFran 178. Zure txamarraren ezkerreko sakelean. Lab SuEm 205. Euskaltzaleek balekite jakin aberatsegia dela / hizkuntzarik txiroena ere / sakelan daramagun istori apurtu hau / kontatzeko! Lasa Poem 64. Milla peztako txartela / artu ta Roschild bezela; / iñork uste dun baño geiago / berotzen sakela. Uzt Sas 71. Beti kalian? Izango kezka sakelian . (G-azp). Inza EsZarr 147. Zurren sakelak, bi zulo. (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1512. Mimiau ta mamau, sakela badiau. TxGarm BordaB 22. Elorri beltz xixtadunez beteak ginituen sakelak. Larre ArtzainE 84. Buruan --sakelean ezpada-- nobela bat duela etxeratu da. MIH 361. Dirua atera zuen sakeletik eta ordaindu nere kafea. MEIG I 60.

v. tbn. Sakel(a): Arch Gram 90. Izt D 182. Afrika 144. Azc PB 111. Arch Fab 177. ChantP 264. Xe 232. Elsb Fram V. Balad 117. Urruz Zer 49. Alt EEs 1917, 44. Ormetxe EEs 1917, 99. StPierre 16. Ox 134. Altuna 109. TP Kattalin 190. Enb 163. Tx B 176. MendaroTx 379. FIr 139. Yanzi 49. Alz Burr 42. Otx 159. TAg Uzt 18. Lf Murtuts 40. Munita 15. Akes Ipiñ 23. Anab Poli 36. Vill Jaink 87. BEnb NereA 168. Osk Kurl 82. NEtx LBB 120. Xa Odol 150. Etxabu Kontu 59. Ayesta 14. Zakela: Izt C 189.
azpiadiera-1.1.1
(En expr. proverbiales, etc.).
Ez dut bada ibiltzen sakelean limarik / ta are gutiago kontrako giltzarik. (Canc. pop.). ELok 193. Eztio sakeleko odolak irekin, ez! (AN-erro) "No se ha llevado ningún mal rato" . Inza Eusk 1927, 144 (v. tbn. el mismo ej. en A EY III 330). Juan dan urtian izan / bazuten galera, / aurten orbel zimurrak / sartu sakelera. MendaroTx 379.
azpiadiera-1.1.2
Bolsa, bolso. "En un tiempo sakel parece que se llamó una bolsa pendiente del cuello, como por ej. el zurrón de pastores" A.
Gelara joan ondoren / dator erregea / sakela bat eskuan / ontz-urrez betea. It Fab 46. Emazteki horrek, sakela handi batetik atheraturik, ematen zarotak bi-soseko bat. Elzb PAd 22. Ikhusi zian ermithainak bere lagüna zilhar gathüllü baten sakolan sartzen. Ip Hil 157. Haritchabaletek ardüra artia hatzamaiten zian botilla bat ardu xuriren eros eta sakolan sartzeko. Const 21. Gurpil-antzera lurra irauli duela, / ta, lurrean etzanik, arentzat sakela. "Bolsa" . Or Eus 31. Txukuntasunerako kutxa edo sakel bat. "Estuche o bolsa de aseo" . EAEg 8-1-1937, 756. Sakelean bigarko utzitako pastel azkena asi zitzaizun jaten. Anab Poli 97. Anilloa atzeratu ta zabaldu zuan sakela, diru asko zegoalakotan: eta zapoa berari begira. And AUzta 72. Judasek, oihalezko sakel bat oratzen zuan ezkerragaz. Osk Kurl 191. Fan nintzan gauaren korleala sakolak turronez eta girlatxez beterik. ZMoso 40.
azpiadiera-1.1.3
(Como segundo miembro de comp.).
Ezkerreko praka-sakeletik ardaia, galtzairua ta subarrija atara. Kk Ab I 102s. Sartzen eban eskua oker-sakelean. "Falsopeto" . Or Tormes 39. Bere soldaruzkako bizkar-zakelarekin jarriko dit txantxetako korkoxa, ta Jenarok egiya dala usteko du. Alz Txib 94. Bizkar sakel bat artu ta eskean asi zen berriz ere. Etxde JJ 268. Gero andrea joan zan gerriko-sakel ori zabaltzera. And AUzta 72. Amaitzen ziraneko, beste hainbeste zeraman amak esku-sakelan. Osk Kurl 190.
azpiadiera-1.2
2. (V-gip ap. Iz ArOñ ), sakelu (V-gip ap. Iz ArOñ ).
Colador. "Colador de miel" Iz ArOñ.
Behar da izan sakela bat punta batekin flanellazkoa; emaiten duzu dilingan bi makhilekin bi kadiretan. ECocin 51. Emaiten duzu untzi bat sakela flanellazko horren azpian eta emaiten duzu likurra barnerat paper horrekin. Ib. 51.
azpiadiera-1.3
3. (V-ger-m) Ref.: A; EAEL 296 .
" Sakel (V-m; pop.), estómago" A.
azpiadiera-1.4
4. sakel (V-ple ap. A ).
"Andrajo" A.
sense-3
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
sakel ((V) A Izt 35r), sakol (V-ple ap. A ).
"Desaliñado, descompuesto" . "Gordinflón, desmañado" A. " Sakol (V-ple), persona desaliñada" Ib.
azpisarrera-1
ISIL-SAKELA.
"Poche intérieure et cachée" H (s.v. sakela ).
azpisarrera-2
SAKELA-AIZTO.
Navaja de bolsillo. "Navaja, sakelaizto (neol.)" A DBols.
Erderaz idazten du, bere mahiaren gainean, sakel aizto zorrotz baten puntaz. Osk Kurl 211. Patxik sakel-aizto bat zeukan, ta bidea oihan ilhun bat erditik ebagiten zualarik, urhats batzu basotik sartu, ta adar bat eskuan zuala agertu zan. Ib. 147.
azpisarrera-3
SAKELA-BAHEDUN.
Despilfarrador.
Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean. Erkiag Arran 115.
azpisarrera-4
SAKELA BIRIBIL.
Bolsillo lleno.
Sakel biribilla izan bitartean, toki dotoreetan ibilli izan da. Erkiag BatB 173.
azpisarrera-5
SAKELA-HIZTEGI.
Diccionario de bolsillo.
Azkuek moldatu zuen sakel-hiztegi ttipiago bat, arras baliosa. Lf ELit 300.
azpisarrera-6
SAKELAKO.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (Adnom.). De bolsillo. "Qui appartient à la poche. Sakelako dirua, l'argent de poche" Dv.
Mokanes sakolako bat. (1751). SenperEus 151. Sakolako mokanes edo dirurik. Hb Egia 149. Oro tabako belhar ziren orduan. Artho-bizar, haitz-hosto, aisuna, sakelako errhauts guziak on ziren. Barb Sup 64. Geroztik sakelako sosa urtzen zitzaiolarik, bazakien norat egin ihes. Leon GH 1934, 22. Nere sakeleko diru-mosdoskari estutu bat eginda, oeratu nintzan. Anab Aprika 12. Hotel huntan, zonbait eta zonbait artzainek, menditik jautsi-eta utzi ditie beren sakelako sosak. Larz Iru 62. Sakelako liburu merkea. Larre ArtzainE 283. Bat txikia [hiztegia] --sakelekoa edo-- eta bestea haundia izanik, ez da izango hainbesteko kalterik. PMuj ( in MEIG I 96 ).
azpisarrerakoSense-6.2
b) (Sust.). " Sakolako, cuchillo (L-arcang)" A Apend.
azpisarrera-7
SAKELA MEHE.
Bolsillo vacío.
Hemeretzi urte ditu, gogoa erne, bihotza bero, sakola mehe. Ardoy SFran 85.
azpisarrera-8
SAKELA MOZTU.
dejar sin dinero.
--Ezta ba beti nai beziñ ugariya lana izaten, baña... --Mando mozten? --Bai, jauna. --Sakelak ere bai? --Ortarako berok ere eztira izango makalak. Urruz Iru ziri 132.
azpisarrera-9
SAKELAN IZAN.
" Egitekoa sakelan dut, j'ai l'affaire dans la poche, je suis sûr du succès" H.
azpisarrera-10
SAKELAN SARTU.
Meter al bolsillo, convencer.
Jaun auek burges ikarati ta umore gabetzat artzen nautela, beldurraren beldurrez sakelean sartu ditekin orietako bat. Lab SuEm 203.
azpisarrera-11
SAKELA-OREN.
Reloj de bolsillo.
Beribileko ene lagunak behatzen du xixtez buru-gaineko saretik dilindan ezarria duen sakelorenari. JE Ber 20. Dio berehala ene beribileko lagun sakelorenaz gabetuak eta badoa eskuz-keinuka haurrarenganat. Ib. 27.
azpisarrera-12
SAKELARAKO. a) Para el bolsillo.
Ormarako ta zakelerako antolatutako egundi polit eta merkeak. Arriand EEs 1916, 43. Merke samar eroan dau, baiña orren balioa, Nikanor-en sakelerako izango da. Erkiag BatB 154.
b) De bolsillo.
Idazki txiki apain bat egingo nuke, bitxi-azaldun, paper bikañez, zakelerako erakoa. Ldi IL 33. Txiki, zakelerakoa, nai izan zizun Lizardik ua. Markiegi in Ldi IL 9.
azpisarrera-13
SAKELATIK .
(Tras gen.). " Bere sakelatik erosia, acheté de sa poche, de son argent" H.
Nor izan ziren lehenbiziko buru-beroak, apez eta beste, euskararen sustatzen irriskatu zirenak eta maiz beren sakelatik. Larre ArtzainE 135.
azpisarrera-14
SAKELATIK ALARGUNDU.
Arruinarse.
Erraziyua bakandu, / bat eman eta bi kendu, / fameliya eziñ mantendu; / goizetik baru, bazkari txarra, / afari ona berandu; / sakelatik alargundu, / begiratua illundu, / orra gustuak atzendu. Xe 234.
azpisarrera-15
SAKELATIK ANTZUTU.
Arruinarse.
Dirutzen zan, baiña beia antzutu orduko bera're antzutzen zan sakeletik. Urruz Auspoa 113, 19.
azpisarrera-16
SAKELATIK ZIKIRATU.
Dejar sin dinero.
Abenduaren bian señalaramente / jokuan sakelatik zikiatu dute. Auspoa 132, 140.
azpisarrera-17
SAKELA-HUSTUTZAILE.
Ladrón.
Semea uste det izango dala alper, jokalari ta sakel-ustutzallea. Urruz Iru ziri 71.
azpisarrera-18
SAKELA-HUTS.
De bolsillos vacíos. " Gure errien gizon bati 'sakeluts' deitzen zioten " Izeta BHizt2.
Laguntzaile bihoztunak, beren amak izaiten dituzte, ni orduan nintzan bezalako seme sakela-hutsek. Larre ArtzainE 153.
azpisarrera-19
SAKELA-ZABAL.
Generoso.
Beronen bizitze osoan, ain zuzen ere egun (gaur), larritu ote dio aldarte beti alaia, sakel-zabalegi izateak! A Ardi 47.
azpisarrera-20
SAKELA ZIMUR.
Bolsillo vacío.
Bizimodua joango zaio / amilka aldapa beera, / begiak illun, sakela zimur / eta urtiak aurrera. And Egun 59.
azpisarrera-21
XAKELA (xakel AN-gip, xakola BN, S; Lecl, Chaho, Hb, H) Ref.: A ( xakel, xakola ); Lh ( xakola ); Lrq ( xakola ) .
(Forma con palat. expresiva). "Petite poche, dimin. de sakola " Hb. "Faltriquera pequeña" A. "Bolsillo pequeño" Ib.
Badira orai eztakit zunbat edari müta gorri, xuri, gorhall, belxaran, berde, holli, beltz... xakolaren eta barniaren galgarri. ArmUs 1903, 11. Eta gero ministriaren letera / xakolatik ebatxi. HelConst 209. Ziberotarrak deitze / uts tiro sohatsi, / xakolak hutsik tie / etxerat igorri. "Pelota partida bat" (ap. DRA ). Xakolak (sakela, poltsa) bazaitze fartzitzen, ihesiren tie postak. (In Or Eus 282 ).
v. tbn. EgutAr 11-2-1960 (ap. DRA). Xakola: Lrq Larraja RIEV 1931, 234.
azpisarrera-22
XAKELAKO (Hb).
Pañuelo. " Xakolako, mouchoir" Cf. SAKELAKO (b).
sakela
<< pozoindatu 0 / 0 saltzaile >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper