OEH - Bilaketa

124 emaitza tabako bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bilo.
tradizioa
Tr. Documentado por primera vez en Leiçarraga; lo emplean autores bajo-navarros y suletinos (apenas se encuentra en textos propiamente labortanos). Aparece tbn. en Lizarraga de Elcano y en textos de los dialectos navarros pirenaicos. En DFrec hay 3 ejs.
etimologikoa
Etim. Del lat. pilu o, quizá mejor, de villu, con lo que se explicaría mejor la -l- vasca; v. SHLV 512, n. 14.
sense-1
1. (AN, BN, Ae, Sal, R; SP, Ht VocGr (-ll-), Lar Lcq 43, VocBN , Dv; -lh- BN, S; VocS 131, Arch VocGr , Gèze, Dv), pilo (AN-gulina) Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 197, 220 y 330; A (bilo, pillo); Lrq; ContR 518; Iz R 287; EAEL 6; Echaide Nav 142; Gte Erd 44, 164 y 189 .
Cabello, pelo, crin, cerda; cabellera. "Cheveu" Ht VocGr, VocS y VocBN. "Cil, bepelar, betazaleko bilo, ezpaleko bilo" VocPir 220. "Poil" Ib. 197. "Cheveu" Ib. 210. "Crin" Ib. 330. "Begiko bíloa, la pestaña" (R-uzt) Iz R 287 (cf. bepilo). "Zer bílo ederra dien! que pelo más hermoso tiene!" (R-uzt). Ib. 287. "Se calientan unos hierros [...] con los que se queman las cerdas (en vasco: biloak) del puerco" (Ae) CEEN 1971, 351. v. ile; zurda.
Halaber eure buruaz eztuk iuraturen, ezen bilo bat xuri ezpa beltz ezin daidik. Mt 5, 36 (SalabBN bilo; He, Ur, Ol, Or ille, Dv, Ecnh, Leon, IBk, IBe ile, Arriand, Ker ule). Etare zuen buruko bilo guziak kontatuak dirade. Ib. 10,30. Buruko bilo hori / Urhea bezain hori. O Po 32. Badu ere axeriak biloa uzten / bere egitea eztu biluzten. "Change son poil" . O Pr 62. Zaldi maradikatuak biloa leun. Ib. 423 (v. tbn. Saug 69; en la vers. de Bela 12 bilhoa ). Ikhusi ziala andere eder bat bere bilhoen, [...] delikhatuki trenatzen, iresten eta xuxentzen. Tt Onsa 110. Bilhua urdinduz geroz eskolara ioaitia. Ib. 23. Bilho bakhoitx bat idoki ahal litzirozieia? Mst III 46, 2. --Zertara obligatiak dira Tonsüra errezebitü dütenak? --[...] Bilho labürren ekarzera. CatLan 158. Absalonek izaten ahal den bilorik edo bilo jatsik ederrena ziela. AR 28. Bilhoaren zaiñak. Egiat 249. Har biluetarik eta ereman barrukurat. AstLas 27. Kamelu-bilo batez beztitua / Ezantza lurra, zerua estalgi. Monho 158.
( s. XIX) Bilóak tirátzen, / begíak bendátzen. LE Kop 42. Eta Maria zé, ungitu zuéna ungéndus Jauna; ta igórtzi berarén oñak bere biloaréki. LE Io 11, 2 (EvS bilhuez). Hasi ziren zapartaka, / lurrari ere ostikoka, / beren biloer tiraka. FrantzesB II 26. Motz derotzatela biloak [emazteari] . TB 1 Cor 11, 6. Xurit eztakhidan gazterik bilhua. Etch 678. Biluak urratu / Beharrak banitu. Bordel 72. Eta nahasia hala / Ema hordi baten bilhoa bezala. Gy 236. Haren büria aldiz, eta bilhuak xuri ziren ilhia bezala. Ip Apoc 1, 14. Zezenak behar dü [...] bilhua llabür eta lodi, bena leñ. Ip Dial 92s (It illea, Ur ulia, Dv ilea ). Pasazatzu [aratxe zangoak] garrian biluen khentzeko. ECocin 7. Bere bilo nahasiaz, bere bizar luzeaz. Laph 38. Soineko zuhail bat dakharre eta biloak dilindan. Ib. 104. Eztago xaurien eskiuan egotia xuri edo beltz bilo bakotx bat. Hual Mt 5, 36 (Samper bilobiru). Bilo urdintzen hasia. ChantP 348. Biloak, arropak, eskuak eta guziz bere bizar luzea odolez thindatua zabilan. Elsb Fram 85. Emazte bat bilho xuritüz khorpitza estalirik. Ip Hil 120. Bere bilhoaren, bere khorpitzaren aphaintziari eta aphaingarrier baizik. Ib. 114.

( s. XX) Ene errenak ezion ikasi nai biloaren motxtan. Mdg 144. Sagarroiaren biloak bezen zail. StPierre 16. Biloak galdu arte. Zerb Ipuinak 83 (en boca de un personaje de la zona de Uztaritz). Buru bekhainetako ile biloak gaztainkara. Ox 192. Oi, bepetan lehoinak erauntsi orroa! / Haren bizkar gaineko biloan harroa! Ib. 130. Lamia ikusten du / bilo luzekila / Orraze urre batez / orraztatzen dela. Etcham 140. Bilo-bizarrak urdinak. Mde Pr 165. Hire bilho beltzetan hol-holako usain bat ezartzen huen. JEtchep 64. Biloak labur moztu berriak zituen. Ib. 79. Bilo guztiak tiratuka sustrai beretik kenduta. Arti MaldanB 202. Orraztu ditu / eta garbitu / bere biloen kirrua. Ib. 207. Xahartzen ari zen. Hori biloetarik ere ageri zuen. Ardoy SFran 242. Beso azpiko bilotan. Mattin 112. Bien artian behar dioñagu bilhuak oro idoki. Casve SGrazi 108. Bilo xuri bat edo bi. Larre ArtzainE 333.
azpiadiera-1.1
"(S, Sal, R), cerdas cuya raíz se profundiza y llega a la garganta y ahoga a los cerdos (enfermedad)" A.
sense-2
2. Un pelo, un poco de algo. " Bilho zuhürrik baduk, khent adi hebenti " Arch UFH.
azpisarrera-1
AHOAN BILORIK GABE (BN; Lander sg. DRA). Sin pelos en la lengua. "Ahoan bilhorik gabe mintzatu, hablar con mucha facilidad; litm.: sin pelos en la boca (BN)" A EY III 297.
Huna zertsu erran duen, tribunalaren aitzinean, batere ahoan bilorik, ez ahalgerik gabe. HU Zez 135. Zenbeit aldi hemenxe hola erranik gaude, garbiki eta goraki, ahoan bilorik gabe. Ib. 188. Diot ahoan bilorik gabe Lapurdi aitzinatuago izan dela bethi garbitasunean. JE Ber 29. Hori da aoan legarrik edo bilorik gabe egia erratea. Herr 13-7-1961, 4. Erasia bat ona ahoan bilorik gabe portugesez igorri ondoan. Ardoy SFran 298. Ahoan bilorik gabe apez egiteaz hain garbi mintzatu zitzaidana. Larre ArtzainE 26.
azpisarrera-2
BILO-ADATS. Cabellera.
Hiruretan üngürarazi zeitan / bilho adatsa eskietan. Balad 176.
azpisarrera-3
BILO-HAGUN. Vello.
Denmendren bilo-hagunik ez matheletan, ez eta ezpain ingurian! SoEg GH 1959, 257.
azpisarrera-4
BILO HARRO. (bilho- S; bilogarro R).
a) "Bilho-harro (Sc)" A. "Bilogarro (R), pelo bien peinado" A.
Pelo abultado.
Bilo harro zuriek beharriak erdizka estaltzen zituzten. Zub 25.
b) BILO-HARRO. Desgreñado. "(S-saug), ébouriffé" Lh.
azpisarrera-5
BILO BATEK EZ EGIN. "Bilo batek eztik egin, sólo le faltaba un pelo, muy poco, para conseguir algo (Lander)" DRA.
azpisarrera-6
BILO-BELTZ. (-lh- H ap. Lh; bilho-beltx Foix ap. Lh).
a) "Pelinegro" Lar. b) "Porc" Lh. c) "(S-saug), âne" Lh.
azpisarrera-7
BILO-BERA ( (Lar, Hb)). "Peliblando, illebiguña, uleleuna, bilobera" Lar.
azpisarrera-8
BILO-BILOKA (L-côte ap. A; -lh- Dv). "À tirer [les] cheveux" Dv. "Lucha de mujeres, a sacarse los pelos" A. Cf. 1 bilaka, bilaxka.
Harrigarri duk gure etxeko solasa, goizian bilho-bilhoka, aratsian makila-ukaldika. (Ms. de la col. Lacombe). DRA .
azpisarrera-9
BILO-BIRU. v. BILO-PIRU.
azpisarrera-10
BILO-ERREKA. "(Sal, R), raya de peinado, y aun toda raya" A.
azpisarrera-11
BILO-GORRATS. Pelirrojo.
Azkenean, gizeraile gazte, dotore jauntzi, bilo gorrats batek hitza moztu zien. Mde Pr 135.
azpisarrera-12
BILO-GORRI (-lh- S; Hb; bilhagorri S). Ref.: Lrq; Gte Erd 164. Pelirrojo. "Qui a [...] les cheveux rouges" Hb. "Ile gorria da, buru gorria da (AN-gip-5vill), bilhagorri da (S), bilo gorriak ditu (BN-arb)" Gte Erd 164.
Madarikatuko alzaio oilar gorri mia, gorrengatik galdu baitut estudiante bilagorria. (Ae). A EY II 438. Heien ondotik zen mutiko bat: Jean Noel, bilo gorri bat. Etchebarne 68.
azpisarrera-13
BILO-IZPI. "Billo-izpi (R-uzt), mota de pelo" A.
azpisarrera-14
BILO-IZURDURA. Rizado de pelo.
Zeinén ornamendua eztén lekhoreko bilo izurduratan. 1 Petr 3, 3 (He illeen izurduran, TB biloen kizkurdura ).
azpisarrera-15
BILO-IZURTZE. Rizado de pelo.
Ez bilo izurtzez, edo urrhez edo perlaz, edo abillamendu soberanziatakoz, baina [...] obra onez. 'In tortis crinibus' . 1 Tim 2, 9s (TB bilo izurtu, Dv bilo kuskuilatuekin, Bibl trezarik ).
azpisarrera-16
BILO-JATS. Cabellera.
Absalonek izaten ahal den bilorik, edo bilo jatsik ederrena ziela. AR 28.
azpisarrerakoSense-16.1
" Bilho-iats (S; H), tresse" Lh.
azpisarrera-17
BILO-KONTRA. "Billo-kontra (R-uzt), a contrapelo" A.
azpisarrera-18
BILO-MOTZ (bilho-mutz S). "Qui a les cheveux ras" Lh y Lrq.
azpisarrera-19
BILO-MOZLE (bilho-muxle Foix ap. Lh). Peluquero.
--Bortxatua niz buru lanetan artzera. --Legegizonetarik zira? --Ez, jauna, bilo-motzlea. Egunaria 5-3-1956 (ap. DRA ). Bilo-mozleetan sartuak ginenek eguerdiko bazkalondoko ahusaldia ginuen lan hortako. Larre ArtzainE 159.
azpisarrera-20
BILO-MOZTEGI. Peluquería.
Bilo-moztegi eta arraintegiak. Larre ArtzainE 63.
azpisarrera-21
BILO-ONDO. (bilhondo S ap. A).
a) "Una mota de pelo" A.
[Jangoikoak] kontaturik dauzki gure biloondo guziak (11). LE-Ir.
b) "Bilondo (R), trenza de pelo" A.
azpisarrera-22
BILO-ORDE. "Bilho-orde (L-côte, BN-baig, R-uzt), peluca" A.
azpisarrera-23
BILO-HORI, BILHO-HOLLI (S ap. Lrq). Rubio.
Tallaz perfeita eta bilho hollia! Etch 676. Andere bilo horia. Bordel 95. Jentetan den ederrena ümen düzü Agota: / Bilho holli, larrü xuri eta begi ñabarra. ChantP 174. Muthil gaztia, / Bilo horia, / Burian duka banitatia? Ib. 372. Bilho hori, ederra, xarmanta, goxoa, ona. JEtchep 90.
azpisarrerakoSense-23.1
(Tabaco)rubio.
Oi "Amsterdamer" tabako gozo bilo-oria. Lasa Poem 83.
azpisarrera-24
BILO-PIRU. "Billo-biru bat (Sal), un cabello" A.
Eztiozu zuen eskuan egitea xuri edo beltx bilobiru bakar bat. Samper Mt 5, 36 (Hual bilo bakotx bat). Zuen buruko bilo biruak ere diaudezu kontatrik. Ib. 10,30.
azpisarrera-25
BILO-SARDE. "Bilho-sarde, montón de pelos a los lados de la raya" A (s.v. sarde).
azpisarrera-26
BILO-SOIL ( (S)). Calvo. "Burua soildu zaio (G-azp, AN-gip-5vill), bilo soil da (S), biloa galdü dü (S), hileak galdu ditu (BN-arb)" Gte Erd 189.
azpisarrera-27
BILO-TXORROTX. "Peliagudo, uleziatxa, illamesaka, bilostxorrotxa [sic]" Lar.
azpisarrera-28
BILO-TXUT. De pelo erizado.
Eric-en burua zen, garbiki mozturik, bizarra arradaturik, bilhotxut. Mde EG 1957 (1-2), 49.
azpisarrera-29
BILO-URDIN (Hb). "Cheveu-gris, qui a les cheveux gris" Hb.
Eskutari, jaun bilho urdin faltsuia. Balad 65. Gizon xahar, bilo urdin bat. Mde Pr 293.
azpisarrera-30
BILO-HUTS. "Bilho-huts (S; Foix), à poil (monter)" Lh.
azpisarrera-31
BILO-XURI (Hb; -lh- S ap. Lrq). "Qui a les cheveux blancs" Hb y Lrq.
azpisarrera-32
BILO-ZAMAR. Cabellera.
Bilo zamarretik hartzen zütian eta iharrausten zarpa bezala. Const 29.
azpisarrera-33
BILOZ-BILO. "(R-vid), cambiar, vender una casa por otra, sin mejora ninguna" A (se trata, obviamente, de una expr. adverbial, no de un verbo).
azpisarrera-34
BILOZKO. "Bilhozko (S), (hecho) de pelo" A.
Eta iguzkia beltz zedin bilozko zaku bat bezala. Apoc 6, 12 (He illezko, Dv, Echn ilezko, Ur (G, V), Ol zurdazko, Ker auntz-ulezko). Yoanesek bazien bilozko beztimenda bat. SalabBN Mt 3, 4. Biltzen da bilhozko oihal azkar batetan. Ip Dial 104 (It eun zurda, Dv, Ur zurdazko).
azpisarrerakoSense-34.1
Beztidra bat kamello bilozkoa.Samper Mt 3, 4 (Ip khamelü bilhoz eginik).
azpisarrera-35
HIL-BILO. v. hilbilo.
bilo
<< berriz 0 / 0 debeku >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper