(L, BN, S; Ht VocGr 370, Lar, VocS 134, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, H), benturatu (S; SP, Urt III 125, Lar, Añ, Dv, Hb) Ref.: A (menturatu , bentüratü); Lh; Lrq /bentüa/.
Aventurar(se), atreverse. (El complemento es por lo gral. un alativo (en la mayoría de los casos sust. vbal. con suf. -t(z)era); hay además -tzea en Zubiri (102) y -t(z)en en Uriarte y (junto a -t(z)era) en Xalbador (Odol 281)). "Arriesgar, [...] ben- o menturatu" Añ. v. ausartu. Tr. Documentado al Norte en autores de todas las épocas ya desde Dechepare; al Sur lo emplean Uriarte, Lardizabal y Arrue. A partir de mediados del s. XIX en la tradición septentrional sólo se documenta la forma menturatu . Los escritores meridionales emplean benturatu (Lardizabal junto al menos frec. menturatu ). Sólo Axular y Arradoy (un único ej.) emplean este verbo como transitivo, además del normal intransitivo.
Nik hura nola, nahi nuke hark banenza onhetsi; / ezin benturatuz nago, beldur dakion gaitzi. E 143. Eta nehork ezin ihardets ziezoion hitzik; ez nehor etzekión bentura gehiagorik [...] interrogatzera. Lç Mt 22, 46 (TB, SalabBN, Leon menturatu; HeH ausartatu, He, Echn, Hual atrebitu, Ip, IBk ausartu, Ol bekokirik izan). Gauza izigarria da [...] bekhatu mortalean dagoela, gauaren iragaitera benturatzea. Ax 546 (V 351). Zure gerizan doha, zure itzalaren azpian benturatzen da; errezibi ezazu bada. Ib. 10 (V 5). Nola geroko benturaren benturan benturaturik galtzen garen. Ib. 68 (V 44). Halatan hartu dut gogo, lehenbiziko parte hunen, lehenik benturatzeko, eta berri iakitera bezala aitzinerat igortzeko. Ib. 16 (V 6). Bentura dadinak harza, eztadinak ez eta barza. "Celui qui s'aventure" . O Pr 88 (cf. Saug 124: bentura zadinak hartza, / etzadinak, ez eta phartza). Eta mahaiñean jarri zirenetarik batere ez zen benturatzen hari galdegiterat. He Io 21, 12. Nur niz ni zureki bentüra nadin mintzatzera? Mst III 3, 5 (Ch, Ip ausar(ta)tzeko). Ez nintzen orai ere obra huni lotzera menturatuko. Brtc 7. Adanek erantzun zion, etzala agertzera benturatzen, larrugorrian zegoalako. Lard 4 (401 menturatu). Etzan iñor benturatu galdetzera. Ib. 377. Etzan ere iñor benturatu egun artatik geiago berari galdetzen. Ur Mt 22, 46 (Ur (V) azartu). Ama laztana, esperatzera ere ni eziñ bentura nitekean mesede eta grazia bat egiñ didazun ezkero. Arr May 177. Gaixtaginetarik bat ez zen menturatu haren hunkitzera. Elsb Fram 86. Xinhaurria hormarat / aldiz menturatzen, / gaixoak ez zakien / irriskua zer zen. Etcham 114. Paul Raymond jakintsuna ez da menturatu holako xehetasunetarat, bainan bertze batzu eman dauzku. Zerb Azk 6 (v. tbn. IxtS 53). Etzen menturatzen bakar-bakarrik kaperarat jausterat. JEtchep 108. Nor menturako zaio lehen harriaren botatzerat? Ardoy SFran 300. Aintzina eskalera zolara mentura gintela, ama zen hantxetan mintzatuko zen lehena. Larre ArtzainE 64.
v. tbn. CatLav 267 (V 134). Lg II 222. Mih 66. AR 252. Monho 72. Dv LEd 52. LuzSerm 284. Prop 1876-77, 63. Zby RIEV 1908, 766. ChantP 340. Jnn SBi 141. Prop 1906, 24. Ox 179. Barb Leg 22. Lf ELit 108. Mde HaurB 88. Munita 76. Xa Odol 203. Benturatu: Gy 111.