OEH - Bilaketa

471 emaitza te bilaketarentzat

Sarrera buruan (8)


Sarrera osoan (463)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zeure.
sense-1
(V-ger-gip; Urt Gram 72, Lar, , H), zaure Ref.: Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg .
(Posesivo anafórico). Tu, tuyo (en tratamiento respetuoso). "Tuyo, tuya, hirea, eurea, zurea, zeurea" Lar. "Vuestro, zurea, zeurea, orrena, berorrena" Ib. "Contra mí, contra ti [...], zure, zeure kontra" Ib. "(Tú te lo) quisiste, tú te lo ten, [...] zeurea zan gura, areago ardura" Ib. "Tuio, tuia" Añ. "Zeure (L), [...]. Dans le dialecte BN principalement on confond zure et zeure. Le labourdin et les bons auteurs les distinguent: zure dit votre simplement; zeure dit votre propre" H. "Har ezazu, ez zathi nihorrekin: zeurea, zerorrena [...] zuhaurrena da, [...] il est à vous en propre, à vous seule" Ib. (s.v. zeurea). "Zeuria da etxia eta zeuk aintzen dozu amen, es de usted la casa [...]" Etxba Eib. Cf. Cb CatV 113: "Alan Bizkaitar guztiendako ainbat da sartzea edo sartutea [...], zeure, zure, geure edo gure". v. 1 zere. Tr. Documentado al Sur desde Miserere y Lazarraga, es de uso gral. en la tradición vizcaína desde los primeros textos. Son escasos los testimonios guipuzcoanos: una carta de Azpeitia de la primera mitad del s. XVII, Ochoa de Arín y en algunos ejs. de Larramendi, Cardaberaz, V. Moguel (VMg 35), ArgiDL (121), JanEd (II 26), Lizardi, T. Alzaga, Txirrita (B II 150), Orixe (Aitork 380), Txillardegi, Basarri, Uztapide y Lasa. En los navarros se documenta en textos de los ss. XVI y XVII (entre ellos los de Beriain), en Lizarraga de Elcano y en una balada aezcoana. Al Norte lo emplean la mayoría de los autores labortanos hasta mediados del s. XVIII (aunque no algunos como Pouvreau). Más adelante se atestigua únicamente en Bordel (69) y J. Etchepare, en éste último tan sólo en las construcciones zeure baithan (baitharik ) y zeure burua (Bur 24, 76, 97). Los autores orientales lo usan siempre como anafórico, es decir, con el antecedente en caso absoluto, ergativo o dativo dentro de la misma oración. Con todo en textos labortanos, se observan algunas diferencias en cuanto a su empleo y frecuencia. Parece que Materre, Etcheberri de Ziburu, Haramburu, Axular y Harizmendi distinguen sistemáticamente el posesivo anafórico zeure del no anafórico zure (aunque, salvo errata, hay algunos ejs. de zure anafórico en Materre (6, 193), Harizmendi (117, 118) o Etcheberri de Ziburu (Man I 39, 40)); hay además un ej. poco seguro de zeure no anafórico en Etcheberri de Ziburu (Eliç 68), escrito <çeure>, contra la costumbre en esta obra de usar la grafía <ce->, por lo que podría ser errata por zure . Argaignarats y Etcheberri de Sara lo emplean ya muy poco (DevB 134) en relación a zure (q.v.), del que se valen tbn. como anafórico (Arg DevB 30, ES 87). En INav (49) y Gasteluçar (80) hay sendos ejs. y Chourio parece que lo utiliza sólo (salvo alguna excepción como Ch I 4, 2) en la expr. zeure burua. Al Sur, aparecen ejs. de uso no anafórico ya desde los primeros textos (Miserere, Micoleta, Capanaga, Micoleta, VJ, BBizk, Acto, Urquizu, Olaechea), si bien los dos únicos ejs. documentados en Betolaza, así como los treinta y tres de Lazarraga, son de empleo anafórico. A partir del s. XIX hay ejs. de empleo no anafórico en todos los autores, siendo relativamente frec. en Añibarro, f. Bartolomé, E.M. Azcue, Echeita, Enbeita, Lauaxeta (que no se vale más que de zeure en todos los contextos, salvo rara excepción como en BBa 28 que emplea zure ), Erkiaga o Gandiaga. En la tradición guipuzcoana se encuentran ejs. de uso no anafórico en Larramendi, T. Alzaga, Lizardi y Uztapide. En cuanto a la forma, además del gral. zeure se documenta zaure en textos alto-navarros meridionales y aezcoanos (OrorbSerm 93, FLV 1995, 177 (Goñi, 1758), Balad 189). G. Manterola utiliza en ocasiones (Goi 25) la forma contracta zeu-. En DFrec hay 48 ejs. de zeure.
Zu zara zeure aitaren alaba. (Araiz, 1564). ReinEusk 57. Aparta ezazu zeure bistatik. Miserere 333. Egun askotan bearko dozu / zeure aldean medikua. Lazarraga A, 1143v. Zeure biotza bera bekizu. Ib. A16, 1184r. Biortu egizuz geugana zeure begi miserikordiosok. Bet 7 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Ene ariman egin egizu / egun zeure ostatua. MPortal 3s. Zure ontasuna eta emetasuna narritara dut [...] baiña zuk [...] ez nauzu gaztigatu nahi izatu zeure iustizia borthitzaren arauaz. Mat 226. Barkatu dizkizula zeure bekatu guziak. Ber Trat 108r. Zeurk zeure aita ori ondoena beratuko dezu . CartAzp 124. Zeure obrez nahi zaitut, Iainko Aita, altxatu. EZ Man I 11. Eztuzula faltatuko egitera zeurea. Ib. 21. O zeure humiltasuna gatik Iainko Iaunak begi argiz behatu deratzuna iguzu zure seme Iaunaren manamenduetara obedient izaiteko grazia. Harb 59. Aphezpikuak buraso / zeureen othoitzera, / kondemnatu zinituen / primezaz billuztera. EZ Noel 171. Estuan daroazu zeure kolkoa. EgiaK 88. Egizu zuk zeure moldera, eta zure herrian usatzen eta segitzen den bezala. Ax 19 (V 10). Zeure lurrean, zure baimendua eta lizenzia gabe, etxe bat hasten deratzutenean [...]. Ib. 79 (V 53). Egitera zohazin bekhatu hura, dela benturaz, zure azken bekhatua, eta hartzaz zuk zeure neurria bethatzen duzula. Ib. 126 (V 83). Nik nola berri sufri ezazu / zeuk bere zeure penea. "Como yo sufro sufre tú también tu pena" . Mic TAV 3.1.27, 135. Zeure kurutze santeagaiti mundu erredimidu zenduan. Cap 131. Bereziki laudatzen dut, / zure maiestatea: / zeren gizon huntan duzun, / zeure karitatea. Hm 42. Dozun ezkero an da emen / zeure senipartea. BBizk 35. Enplega zaitea zeure eginbidearen egiten zeren obligatua baitzara zeure herriaren progotxutan trabaillatzera. ES 195. Itzuli egitzatzu geugana zeure begi miserikordiazkoak. OA 8. Athera behar duzu zure bihotzetik zeure buruarentzat, zure aisientzat [...] duzun amudio desordenatua. Ch III 53, 3. Iguzu arren, Jauna, gere arimetan zeure grazia. Cb CatV 103. Estimazázu zeure Jangoiko Jauna zeure biótz guziaréki, zeure arima guziaréki. LE Ong 103r (v. tbn Prog 114). Zeruarekin lurra zaureak dituzu. (Ae). Balad 189. Zure eskuti guk artu ta jan bia dogun guztia, zuk bedeinkatu egizu, Jesu Cristo zeure Semia gaiti. Mg PAb 58. Zuk itandu egijozu zeure biotzari. JJMg BasEsc 77. Orra zer irabazi dozun zeure birao edo maldizinoiakaz. Astar II 120. Ogia zeure arpegiko izerdiz irabazi bearko dozu. Eguzk GizAuz 107. Egin itzazu, aizu, Lasarte, / zeure lagunen esanak. Uzt Noiz 116. Bestez ari zara gehien bat, ez zeure buruaz eta zuretar hurkoez. MEIG III 139. Bazoazke bakean zeure bidetik. MIH 223.
v. tbn. ReinEusk 111 (Elorz, 1600). VJ 16. He Io 18, 34. Oe 9. Añ EL1 30. fB Olg 131. Ur MarIl 59. AB AmaE 37. Azc PB 41. Itz Azald 203. Echta Jos 21. Ag G 38. Enb 43. Kk Ab II 106. Laux BBa 16. Zait Sof 86. Bilbao IpuiB 201. Txill Let 134. Gand Elorri 76. Erkiag BatB 113. SM Zirik 115. Onaind in Gazt MusIx 205. Basarri 29. And AUzta 78. Vill Jaink 82. BEnb NereA 75. Ibiñ Virgil 107. Etxba Ibilt 455. Lasa Poem 90.
azpiadiera-1.1
(Empleo no anafórico).
Zeure aurrean egin neban bekatu. Miserere 332. Panplonako Gaztelu atxinakoa zeure eskuetan etxuten doa. EgiaK 89. Zeure mesedeori serbietako. Mic 13r (12r zeure mesede orrek). Zeure pausoak eztituez / estimadu sobrea. BBizk 8 (v. tbn. 18). Eginebela zeure arimea esku oneek. Cap 154. Zeruak eta lurrak zeureak izanik. Acto 390. Egin bidi zeure borondatea. Urqz 31. Etzeban aberek uste egotzi / Zeure ausartzian zerbait izigun. Lar Gram 391 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Biziko naz onik aurrera ezauturik Zeure fabore ta benefizio andiak.. Oe 143. Zeuria izango da erruba. Mg PAb 47. Zeure bearra dot egun onetan. EL1 8. Zeurea da errua. Ib. 81. Bakizu, zeure auzuak zorra daukana. fB Ic II 246. Emen nago, munduko neke, ta naibage iragoteko zeure izenian. fB Ic III 270. Zeure zain dagoz munduko pekatu guztien parkazinoiak? Ib. 297. Zeure gizonak eztauko / eurok baña besterik. JanEd II 45. Egin doguna zeure onagatik egin dogu. Ag Kr 111. Da zelan dagoz zeure aittamak? Echta Jos 126. Zeure matrail lorea zimeldubaz doa. Laux AB 68. v. tbn. Cap 120 y 154. VJ 16. Mg PAb 63. Astar II 50. Ur MarIl 61. AB AmaE 8. Azc PB 26. Itz Azald 163. KIkV 116. Altuna 61. Enb 44. Kk Ab II 55. Ldi IL 111. Otx 64. Alz Bern 66. Eguzk GizAuz 15. Bilbao IpuiB 9. Erkiag Arran 142. Gand Elorri 47. And AUzta 52. BEnb NereA 80. Etxba Ibilt 485. Uzt Sas 295
azpiadiera-1.2
Zeurea egin artean, mantso ta mantso; zeurea eginezkero, zantzo ta zantzo (V-ger). "Hasta hacer los vuestro." A EY III 229.
azpiadiera-1.3
(En casos de decl. derivados de zeure; empleos anafórico y no anaf.). "Contigo, hirekin [...], zurekin, zeurekin, zeugaz " Lar. " Zeuretako (BN), qui est pour vous, qui vous est donné. Zeuretzako (V)" Dv.
Bada zeurk bazenduan eskojidu / zeuretzat orrelako bizitzea. Lazarraga B15, 1185v. Eta zuk Iaungoikoaren semea zeureki gorputza eta arima juntatu. Ber Trat 57r. Egin nazazu zeurekin gauza guztietan borondate bat. Mat 265. Neure arima darotzut ofrendatzen zeuretzat. EZ Eliç 57. Zeureganik egotzi behar duzu. Ax 368 (V 242). Etzarela bada zerori zeuretzat horrein etsai handia. Ib. 620 (V 400). Iaun ona, zeurekin duzu, / o zeruen athea. Hm 87. Kita ez dezakezuna, nihoiz zeureganikan. Arg DevB 104. Zeureaz kontenta zaitea. ES 171. Zu geldi zaitez zeureagaz. Cb EBO 43 (en boca de una vizcaína). Zeuria da ta artu egizu zeuretzat betiko. JJMg BasEsc 24. Zeureakgana ioan gurako dozu? Ag AL 45. Neure gauza guztijak zeuretzako dira. Azc ( in CancB 3, 3, 10 ). Neugan zagoz, ni barriz urrun zeuregandik. Laux AB 100. Gau ta egun daukoz kartetan zeureganako matte-miñak. Laux BBa 94 (39 zeureganuntz). Goxoki zorro bat daukazu zeurekin. Or QA 140. Zeuregan dago gure atseden [...] betea. Gand Elorri 87. Aitagurea esaten badezu nik entzuteko moduan, [...] zeuretako zaldi au. And AUzta 100. Zu zeurekiko saiatu zera ta eskolaz etzaude triste. Uzt Noiz 52.
azpisarrera-1
ZEURE-ZEURE (Con reduplicación intensiva).
Baldin Jaungoikuaren aserriak [...] kastigau badau Jesus errubagia besteren pekatuak gaitik, zer egongo dau zugaz infernuan, kastigetako zeure zeuriak, izanik ainbeste, ain andijak? Ur MarIl 107. Zeure-zeuria ixan gura dot nik. Enb 110. Zeure-zeuriak dira ta. Ib. 93. Artu daikezu jauregi au zeure-zeuria bai'litzan. Otx 64.
azpisarrerakoSense-1.1
Azken zoruntsu jarri daiguntzat / Zeure-Zeuretzat Euzkadi! Enb 111.
zeure
<< zeru 0 / 0 zimurtasun >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper