Harremana

    OEH - Bilaketa

    471 emaitza te bilaketarentzat

    Sarrera buruan (8)


    Sarrera osoan (463)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kexatu.
    sense-1
    1. (V-arr, L, BN, S; Lcc, O VocPo, Añ, H (+ kh-)), keixatu (AN-erro, B, S; kh- H), kejatu (V-gip, G-nav; Lar, Añ, Dv (G), H), keijatu (Dv (V)), kaixe (V-ger) Ref.: Bon-Ond 158; A (kexatu, keixatu); Ort Voc ( kaixe ); Totor Arr; Etxba Eib (kejau); Iz Als (obetogo); Elexp Berg (kejau) .
     Quejarse. "Agraviar" Lcc (seguramente por "agraviarse"). "Il se prend aussi pour faire plainte de quelque tort ou grief qu'on a reçu" O VocPo. "Quejarse, lamentarse" A. AxN explica arrenkuratzen (430) por kejatzen. Tr. Frecuente sobre todo al Sur; entre los septentrionales se documenta en Etcheberri de Ziburu y Oihenart, y ya en el s. XX en Zubiri y Xalbador (cf. tbn. el ej. de Dv LEd ). En DFrec hay 4 ejs. de kexatu y 3 de kejatu .
    Zegaiti dakizun, zeurk ekusita / ez naxana min baga kexaetan, / baize justo naxala eskaetan. Lazarraga B3, 1154v. Gizona txar duk bufeta bat emanagatik kexatzen den ha. (Urroz-Villa, 1582). ReinEusk 81. Arimak dire hain pena garratzetan khexatzen. EZ Man I 121. Bañan burasoei zaizte arrazoñez khexatzen. Ib. 130. Urthearekila, iragan dateeno, kexa ez adila. "Ne te plains" . O Pr 677. Ausaz Birjiña kejatu zan iñoiz ere pasioko denporan? Lar SermAzc 52. Oñ pean banarabilte ere, ez det zer kejatu. Cb Eg II 137 (Dv LEd 243 ez dut non kexatu). Jangoikoaren Probidenziyaren kontra kexetan dirianak. Zuzaeta 156. Jaungoikoari berari kejatu zitzaion aren kontra. Gco I 452. Arrazioréki kejatzendá Aita óna. LE Ong 106r ( Prog 110 kexa- ). San Juan Krisostomo kexetan da oraindino argiruago gatx onen gainian. fB Ic III 333. Ez gaitz-egiten ziotenagatik kejatzen zan. Lard 538. Ez dogu zetan kejau gure bizijaren laburtasunagaz. Ur Dial 9 (It errenkuratu, Dv arranguratu, Ip khexü izan). Jendia ezin keja litekela, gauza berririk azaltzen ez dalako. Iraola 115. Ezkara kaixe bier. Ort Oroig 18. Haren inguruko herriak kexatu ziren erregeari. Zub 82. Apezpikuari kexatzen bazira. Or QA 109. Oiñazeagatik kejatzen ez ba naiz. Berron Kijote 97. Kexatzen gara eztela errebista asko gure literaturarako. Arti ( in MEIG V 135 ). Orain beorrak eta traktorea ekartzeko ta makinak ebakitzeko, ta ala ere kejatu egiten gera! JAzpiroz 78.
    v. tbn. Añ LoraS 192. Iza EE 1881a, 162. Arti Tobera 280. Xa EzinB 95. Kejatu: Mg CC 245. GoldSerm 226 <queia-. It Fab 128. Xe 284. Ud 156. AB AmaE 238. AzpPr 81. Urruz Zer 75. EusJok 99. Tx B I 183. MendaroTx 74. Etxde JJ 272. Ugalde Iltz 57. LMuj BideG 152. Vill Jaink 111. Uzt Sas 237. Ataño TxanKan 60. TxGarm BordaB 15.
    azpiadiera-1.1
    Ez-kejatze ori.Berron Kijote 97 (cf. kexatze).
    sense-2
    2. (B; VocB; kh- L, BN, S; SP, Ht VocGr 375, Lecl, VocBN, Dv, H), keixatu (Lar <queicha->, A), kejatu (Lar, Añ), kexutu (H) Ref.: A; Izeta BHizt (kexu) .
     Inquietar(se), turbar(se), angustiar(se); impacientarse. "Angustiar" , "desasosegar", "inquietar" Lar. " Ematen dautazun berri horrek khexatzen nau " H. " Khexutzea [...], devenir soucieux, anxieux" Ib. "Inquietar" , "sofocar" VocB. AxN explica alhatzen (432) y asaldatzen (592) por kejatzen. Tr. Documentado sólo en autores septentrionales.
    Has zedin tristetzen eta guziz kheixatzen. "Être fort angoissé" . Lç Mt 26, 37 (TB khexatzen; Ur (G) antsiatua egoten, Ip bihotz-territzen, Ol larri izaten, Ker, Or, IBk, IBe larritzen). Fuña khexatzen dio hark darokan doloreak. EZ Man I 105. Menak khexaturik bihotza. EZ Man II 115. Kexatuen sosegua. Harb 106. Konszienziaren ausikiak hura khexatzen du. SP Imit I 6, 2 (Ch altaratu). Khexa edo inkieta ahal zaitzaketen gauza guziak. He Gudu 152. Ezkare hortaz batere ez espantitu ez khexatu behar. Dh 98. Ez du khexatu behar ikhusirik ere hastean bere ogia bakhansko. Dv Lab 56. Bainan ez zirela biziki kexatzen heiek, zutelakotz ausarki yatekoa eta edatekoa. Elsb Fram 70. Buruz buru egin ditake, ezen gizonaren gatik ez da hainitz kexatuko [arranoa] . Dass-Eliss GH 1923, 375s. Gure jaun inspetorra / Or zauku kexatu, / Zerbait prekauzione / Behar zela artu. LuzKant 87. Badakit, Mixeria: ez duzu beraz hortaz zeren kexa. Zerb Ipuinak 520. Laster kexatu zen errege, bere xakurrak mehatzen ari zitzaizkola. Barb Leg 68. Ez dik balio kexatzea; ez gituk ahantziak. JEtchep 100. Ez kexa piai eta gaineratekoaz. Larz Iru 18.
    v. tbn. Gç 66. Ch III 30, 2. Mih 104. Gy 318. Hb Egia 32. Laph 241. Elzb PAd 33. Jnn SBi 60. JE Bur 176. Larre ArtzainE 313.
    azpiadiera-2.1
    Entristecer(se).
    Zergatik horla khexatzen zare zure kontra egiñ edo erran den gauza xume batez. Ch III 57, 1 (SP tristatu, Mst tristetü). Etzitiala khexa nurbaitek zützaz sendimentü gaixtorik balin badü. "Non aegre feras" . Mst III 28, 1.
    azpiadiera-2.2
    (Part. en función de adj.).Angustioso, ansioso. "Afflagrans, khexátua, khexósoa " Urt I 402.
    Beldurtasun bizi, bortitz eta khexatu batez beldur bazare hekin galtzeaz. SP Phil 267 (He 269 khexatiar). Gutizia [...] khexatu bat. He Phil 269.
    sense-3
    3. (Volt 86y110, Aq 866; kh- SP, Urt II 211, Dv, H), keixatu (AN-erro ap. A ), kexutu ( kh- H) Apresurar(se), darse prisa. "S'empresser", "presser, hâter" SP. "Acelerarse, kexatu, neutro (AN)" Aq 866 (en la ed. de Fita, de donde lo toma Azkue, queratu). "Khexa zaite zure lanaren akhabatzera, pressez-vous d'achever vôtre travail" Dv. Tr. Documentado en autores septentrionales (tbn. en el baztanés FamInst).
    Khexa zaite ongi guztien paketatzeaz, ezen gaur enbarkatu behar dugu. Volt 215. Arren khexa daiten guri fabore egitera. EZ Man I 123. Faborera beraz othoi khexa zazu pausua. EZ Man II 150. Ez kexa, ez lehia, ez berehala abia, iguriki aphur bat. Ax 298 (V 199). Nola khexatuko diren gorputz haren altxatzera eta lurrean estaltzera. SP Phil 48s (He 50 khexu izan ). Altxa zaite, khexa zaite, has zaite orai beretik. Ch I 22, 5 (Mst instantian has). Khexa zaite eneganat ethortzerat Nikopoliserat. He Tit 3, 12. Baratxetto behar da khexatu, dio errefau aspaldikoak. He Phil 245. Etziren mintzatzera kexatzen: etzuten erraiten erran behar zutela gogoan hartu izan zuten hura baizik. Dv Telem 78. Arren, beraz, khexa gaiten, / goazen Bethleemerat. CantIzp (ed. 1813) 65. Hots bada hots khexa zaite. Gy 38. Erran nakon medikura joan behar zuela, bainan ez zen aski kexatu. Etchebarne 61.
    v. tbn. Harb 331. Hm 36. Arg DevB 162. Gç 107.
    azpiadiera-3.1
    Acelerarse (la respiración).
    Huna 70-eko negua berriz nun den jina eta nik beti ta gehixago hatsa kexatua. Etchebarne 139.
    azpiadiera-3.2
    (Part. en función de adj.).Pronto, presto.
    Ni izanen naiz testigu lastertua o kexatua hetxizeroen [...] kontra. FamInst 741. Martha guzia khexatua zabillan yatekoen aphaintzen. Lg II 181.
    sense-4
    4. (BN-ciz-arb; O VocPo, A; kh- S; VocS 133, Lecl, Gèze, H), kejatu (Lar), kexutu. Ref.: Lrq; Gte Erd 169, 199, 235, 262, 121, 66. Enojarse, enfadarse; irritar(se), incomodar(se), (hacer) perder la paciencia. "(S), se fâcher & mettre en colère" O VocPo. "Enojar" Lar. "Fâcher, gronder" Gèze. "Donner de l'humeur, fâcher, irriter" H. " Enekin kexaturik joan da (BN-arb)" Gte Erd 235. Tr. Exclusivamente septentrional (si exceptuamos un ej. no muy seguro de Erkiaga); es relativamente más frecuente en escritores suletinos.
    Gobernatzeko kargu dutenek eztute kargu hartan halako moldez kexatu eta irakitu behar, non gaiñez egin dezaten. Ax 277 (V 186). Izterbegia minzatzen / delakoz guzaz, kexatzen / hark zaitu. O Po 43. Khexa zite zihauren kuntre. Mst III 13, 3 (SP y Ch (h)aserra). Khexatzen [nintzen] haren [Jainkoaren] perfekzioneak eta maitagarritasunak aiphatzen zauzkidatenean. Brtc 201s. Deusek ez ditu kexatzen [ezti eta mantsoak]. Monho 144. Sugea khexuturik. Arch Fab 201. Familietan kexatzen dira / elgarrengana orduko. Bordel 83. Frasa [...] korapillotsuak leitzalea nekhatzen, khexatzen eta desgustarazten dutenak. Gy XII. Khexatü dira nazioniak. Ip Apoc 11, 18 (Lç, Ur (G), IBk e IBe (h)aserretu, Dv sumindu, Ol aserre izan). Beldur dire ordean, hola mintzatuz, jendea kexa dakioten eta asalda. HU Aurp 84. Horra nun [...] kaskoin bat laborariari hasten zaion trufaka. Hau etzaio den gutienekorik kexatzen. Zerb Artho 500. Kexaturik, hartu zuen eskuetan, besagainka arthikitzeko. Barb Leg 65. Otoi ez düzü behar kexatü. Const 29. Bere buruaz kexatu zen Pierre. Mde Pr 148. Erantzun eutsan Baixa ontziburu azkarrak, bapere keixau barik. Erkiag Arran 15. Ondarrean bi alderdiak arrunt kexatuak eta horra nun polizak erraiten dakoten gibelera itzultzeko. Etchebarne 116.
    v. tbn. Egiat 231. AstLas 15. Dh 150. Arch Fab 103. Hb Egia 1. UNLilia 10. Prop 1907, 36. JE Bur 80. Etcham 233. Lrq Larraja RIEV 1935, 138. Lf Murtuts 42. Mattin 112. Casve SGrazi 108.
    azpiadiera-4.1
    Molestar, causar molestias.
    Eztia dela kausa uliek khexa bailezakete. Mong 592. Udako beroak khexaturik. Dv Lab 295. Bi airetako aleman ozarrek bizpahirur orenez aski kexatu bagintuzten noiz-nahi ehun metretaraino jautsiz. Zerb Gerlan 105.
    azpiadiera-4.2
    "Reconvenir, reñir. Kexatzen nitzaik maite behait (S), te riño porque te amo" A.
    sense-5
    5. Perseguir.
    Herbino batek, potxoek khexaturik, laster egin zuen [...] zamariaren sabel-azpira. SP Phil 131.
    sense-6
    6. (Lar→H).
    "Violar" , "violentar" Lar.
    azpisarrera-1
    KEXATUXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Molestar.
    Galtza gaineko hertsiegiak zituen; khexatuxe zuten. Prop 1911, 177. (ap. DRA)

    kexatu

    kexatu
    << kausitu 0 / 0 kexu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper