OEH - Bilaketa
471 emaitza te bilaketarentzat
Sarrera buruan (8)
Sarrera osoan (463)
- -a-
- abarrakitu
- addar
- 1 adi
- adierazi
- 1 agian
- agindu
- agudotu
- agur
- agurtu
- ahakar
- ahal
- ahuntz
- aiher
- aintzakotzat
- aitaldi
- aketz
- akometatu
- 3 ala
- alajaina
- 1 alatu
- alborotatu
- aldeginaldi
- 1 ale
- aleluia
- aletu
- allakuidaos
- 1 alta
- ama
- amainatu
- ameslari
- amesti
- amodio
- andere
- animaletto
- antolatu
- antsia
- antz
- antzeratu
- apalesmen
- araotu
- aratxi
- 1 ardura
- 1 arduratu
- 1 are
- argiera
- argitaratu
- arnasa
- arrats
- arren
- arrimatu
- artatzaile
- 1 arte
- asko
- asmamen
- astar
- astegun
- 1 asti
- astigar
- astirotu
- 1 astitu
- atera
- aterarazi
- atsedenbide
- atsegin
- atsekabe
- atsi
- 1 atso
- atxitu
- atzargabe
- atzarri
- atzigai
- 1 aulki
- aurka
- aurpegi
- aurre
- ausiki
- 1 auzi
- auzo
- axola
- axolagabe
- axolati
- azantxo
- azatu
- azkarrara
- azote
- azpi
- 1 azpil
- aztore
- 1 ba-
- badere
- bai
- bake
- balbe
- baleztatu
- baliatu
- barkapide
- barkatu
- barkaziozka
- barna
- barne
- 2 barren
- batu
- bazter
- bedera
- begi-nini
- begiratu
- begitarte
- behar
- behar izan
- behartu
- behaztopagarri
- behin
- bejon
- 1 belatz
- belendrin
- bemoleko
- berantetsi
- beratzeunde
- berdin
- bereizgarri
- bereizi
- berezgotu
- bermatu
- 1 beroki
- berori
- berri
- berset
- bertatik
- beste
- bestela
- beti
- bigira
- bihiarazi
- bihoztun
- birrizen
- bistadura
- bizi
- bizi izan
- 1 bolatu
- 1 bolo
- borondate
- bulartu
- 1 burlatu
- burumotz
- burutasun
- busti
- buztan
- damu
- damutu
- danda
- danga
- dantza
- deiadar
- deitoratu
- 1 dena
- deserriarazi
- desgustu
- desmorditu
- destainati
- diosal
- durundika
- dute
- edeki
- edonor
- eduki
- efe
- egonarazi
- egotzi
- 1 egun
- eguzki
- ehelegarazi
- 1 ehun
- eman
- erabili
- eragin
- eragotzi
- eraio
- eratzi
- erlastu
- erloju
- erori
- erosi
- erpelo
- 1 errazki
- erregretatu
- 1 erregu
- 1 erreka
- erreputazio
- erromani
- ertz
- esan
- eseki
- eskatu
- esker
- eskubide
- eskutaratu
- 2 esnatu
- estali
- 2 estatu
- eta
- etzan
- ez
- ezagun
- ezagun izan
- ezagutu
- ezaupide
- ezertsu
- ezik
- eztiro
- falta izan
- fenitxa
- gabe
- gain
- gaitzerizko
- gaitzetsi
- gaitzi
- gaitzirizte
- gaizki
- galde
- galdo
- galtze
- 1 garbots
- garrote
- gazpilatu
- gero
- girtain
- gizalege
- gogo
- gogoberotasun
- gogor
- gondu
- gorrotatu
- gotilun
- goxatu
- gozaro
- guardatu
- gudate
- gupida
- gura
- gurpen
- gurrumuseara
- 2 habe
- hainbateko
- haize
- haizu
- han
- hantu
- 1 hara
- harrapatu
- hasberotu
- hasperen
- hastandu
- hauta
- hauts
- 1 hazi
- heit
- heldu
- 1 herresta
- 1 hi
- 1 hil
- hireganatu
- hiru
- hitz
- hizketatu
- hobe
- hondatu
- 1 hor
- 1 hori
- horratik
- horratio
- hoztu
- ibili
- 1 iduri
- igo
- igotze
- iharduki
- ihartze
- ilundu
- inaute
- inon
- ipurtxa
- 1 irakin
- 1 irazeki
- ireki
- irindu
- iritzi
- 1 irun
- itxaron
- itxoin
- itxulastu
- ixatu
- izan
- izate
- 1 jakin
- jalgi
- jaramon
- jardietsi
- jaso
- jaungoiko
- jausi
- jauzketa
- jeneralmente
- 1 jo
- joan
- joan-etorri
- joate
- 2 jokatu
- joran
- joño
- kalte
- kardantxilo
- karga
- kargu
- karretero
- kaskant
- kausitu
- kexatu
- kexu
- kik
- kirten
- kolobru
- kontseilu
- 1 kontu
- koplatzaile
- kupitu
- lagundu
- lain
- landatu
- latigo
- latzi
- laudano
- laurgitu
- lehen
- leher egin
- lehia
- lehor
- 2 lelo
- letu
- 2 limista
- lohikeria
- 1 lor
- lotsatu
- lurta
- madarikatu
- maitemin
- makila
- malmuzkatu
- managaitz
- 1 manatu
- maneiatu
- martxa
- mehartu
- 1 min
- minduri
- 1 mira
- multzo
- 2 muskildu
- mustupiletako
- nabasiki
- nahasialdi
- nahastekatu
- nahi izan
- 1 nahiz
- negar
- neurri
- nola
- nor
- ohikera
- 1 ohildu
- olanik
- olgeta
- 1 on
- 1 ondo
- ongi
- oramahai
- ordain
- orde
- ordez
- ordre
- oroitze
- ospatu
- osterate
- otean
- otoi
- ozioso
- peitu
- perraska
- 2 perret
- pikorka
- piri
- probetxu
- purru-txe
- putz
- salatari
- 1 salbia
- segitu
- 1 sei
- seinale
- sen
- 1 sendatu
- sinetsi
- soil
- 1 sortu
- sudur
- 1 sumarazi
- sumitu
- teila
- tentatu
- terriza
- ti
- tilo
- tipula
- tiratu
- to
- trapu
- trebe
- txar
- txatxarkeria
- txea
- txikitu
- 1 txindi
- txindurri
- 1 txinta
- txitxita
- 1 txori
- ulertu
- umildu
- ur
- urdaildu
- urtu
- uste izan
- uzkurtu
- xuhurtasun
- xuko
- 1 xuri
- xurixta
- xuxen
- zaharreria
- zalutasun
- zanpa
- zapartatu
- zehatu
- zentzagarri
- zer
- 1 zerau
- zerori
- 1 zertzen
- zertzuk
- zeru
- zeure
- zimurtasun
- zingurria
- 1 ziri
- zirin
- 1 zirri
- zor izan
- zu
- zuhar
- zuketz
- zurra
- zurrut
- zuzen
goiburua
xuko.
sense-1
(-kh- Ht VocGr 422, H (+ V, G <chucoa>)),
xuku (AN, L, B, BN, S; VocBN
.(-kh-) VocB
),
txuku (S, R),
txuko
Ref.:
A (xuku, txuku);
Lh (xukhu);
Lrq (txükü);
Izeta BHizt2 (xuku)
.
"Sec, idorra, xukhoa " Ht VocGr 422. "Sec. Ce mot xukhu s'applique à un corps dégagé seulement de liquide; il est moins absolu que le mot idor, sec" VocBN. . "1. qui a perdu son eau, sans humidité. Erreka xukhoa, ruisseau à sec. Mahatspats xukoa, marc de raisin épuisé. Lur xukhoa, terre ressuyée. Oihal xukhoa, toile séchée. Untzi xukhoa, vase essuyé; [...] 4. tari, qui ne coule plus. Ithurri xukhoa, fontaine tarie. [...] Bulhar xukhoak, mamelles taries" H. "Sin umedad (sic); denbora xuku, tiempo seco; con poco caldo, salda xuku " VocB. . "Seco, puzua xuku, pozo seco, bacío (sic)" Ib. "Seco, enjunto. Aurten gaztaiñak xuku dira, este año las castañas son enjutas" A. "Seco. [...] Bidea xuku dago. Xuku-xuku, ezta logik (ez da lohirik) " Izeta BHizt2. . v. zuko. Tr. Documentado en autores septentrionales y en Lizarraga de Elcano y Orixe. Xuk(h)o es la forma gral. Hay xukhu en un ej. de Joannateguy, y txuku en Chaho y Orixe.
Arrái atentogáiek ez solam<en>te egonzire géldi dengoragártan gúzian idikirik ágoak, baizik ere ellegatuzenéko ain txuko. LE ( in BOEanm 1675 (voc.) ). Bere ohe eta etzangiak txükü eta idor. Chaho AztiB 8. Eguna eder da, zerua garbi, bidea xuko eta sala bezain legun. Hb Egia 145. Apez nagusia hila izanki-eta, egoiten ahal begiak xukhu? Jnn Bihotz 163. Uriak atertu ziran, xukhoago ziren bideak. Prop 1908, 144. Lekhu xukoetan aldiz bare ttipi horiek ez ditazke bizi. GAlm 1946, 21. Begi-txuku, arnas-bakan / arri dagonaren gisan. "Los ojos secos" . Or Poem 554. Eseri natxin añar txuku batean, ipurpean zakurik gabe. Or QA 63. Didoren eriotza malkoz busti [...] ta nerea begi txukuz egari. Or Aitork 26. [Gure lurrak] gainetan murritz, xuko, xuhur; zelaietan urtsu. Herr 27-1-1955 (ap. DRA , s.v. murritz ). Egun xukho, bardin bero eta biharamunean euria. Herr 8-12-1960, 2. Bideak xuko zirelarik, espartinetan joaiten ginen elizarat. Larz Herr 21-12-1967, 4. Noiztik izerdiak bustitzen ditik arropak kanpotik eta barnetik xuko usten? Larz Senper 64.
"Sec, idorra, xukhoa " Ht VocGr 422. "Sec. Ce mot xukhu s'applique à un corps dégagé seulement de liquide; il est moins absolu que le mot idor, sec" VocBN. . "1. qui a perdu son eau, sans humidité. Erreka xukhoa, ruisseau à sec. Mahatspats xukoa, marc de raisin épuisé. Lur xukhoa, terre ressuyée. Oihal xukhoa, toile séchée. Untzi xukhoa, vase essuyé; [...] 4. tari, qui ne coule plus. Ithurri xukhoa, fontaine tarie. [...] Bulhar xukhoak, mamelles taries" H. "Sin umedad (sic); denbora xuku, tiempo seco; con poco caldo, salda xuku " VocB. . "Seco, puzua xuku, pozo seco, bacío (sic)" Ib. "Seco, enjunto. Aurten gaztaiñak xuku dira, este año las castañas son enjutas" A. "Seco. [...] Bidea xuku dago. Xuku-xuku, ezta logik (ez da lohirik) " Izeta BHizt2. . v. zuko. Tr. Documentado en autores septentrionales y en Lizarraga de Elcano y Orixe. Xuk(h)o es la forma gral. Hay xukhu en un ej. de Joannateguy, y txuku en Chaho y Orixe.
Arrái atentogáiek ez solam<en>te egonzire géldi dengoragártan gúzian idikirik ágoak, baizik ere ellegatuzenéko ain txuko. LE ( in BOEanm 1675 (voc.) ). Bere ohe eta etzangiak txükü eta idor. Chaho AztiB 8. Eguna eder da, zerua garbi, bidea xuko eta sala bezain legun. Hb Egia 145. Apez nagusia hila izanki-eta, egoiten ahal begiak xukhu? Jnn Bihotz 163. Uriak atertu ziran, xukhoago ziren bideak. Prop 1908, 144. Lekhu xukoetan aldiz bare ttipi horiek ez ditazke bizi. GAlm 1946, 21. Begi-txuku, arnas-bakan / arri dagonaren gisan. "Los ojos secos" . Or Poem 554. Eseri natxin añar txuku batean, ipurpean zakurik gabe. Or QA 63. Didoren eriotza malkoz busti [...] ta nerea begi txukuz egari. Or Aitork 26. [Gure lurrak] gainetan murritz, xuko, xuhur; zelaietan urtsu. Herr 27-1-1955 (ap. DRA , s.v. murritz ). Egun xukho, bardin bero eta biharamunean euria. Herr 8-12-1960, 2. Bideak xuko zirelarik, espartinetan joaiten ginen elizarat. Larz Herr 21-12-1967, 4. Noiztik izerdiak bustitzen ditik arropak kanpotik eta barnetik xuko usten? Larz Senper 64.
azpiadiera-1.1
Inguru guziak ongi ihinztaturik, ile-estalgia utzi zuen xukho xukhoa. Zerb IxtS 46. Ura airatuko da eta xata xuko-xukoa geldituren. Lf GH 1952, 80 (ap. DRA).
azpiadiera-1.2
Begitartea xuko, bizar ondo bat gabe, iguzkiak eta nekeak kaskaildua apur bat.JE Bur 24.
azpiadiera-1.3
"Au fig., avare, sans générosité. Bihotz xukhoa, cœur sec, sans libéralité. Esku xukhoak, mains avares"
H.
azpiadiera-1.4
Zeren eskasa dugu gure erresuma ederrean? Nor dira arrangura? Hain segur zango bat ixtilpean dutenak? Ibil xukoan, edo xukotik.
Herr 29-7-1965, 3.
azpisarrera-1
XUKOAN LAN EGIN.
"Xukhoan lan egitea,
[...] travailler à la journée séche, pour laquelle on ne reçoit que l'argent, non la nourriture" H.
azpisarrera-2
XUKORIK
(Estar, etc.) seco.
Begi bat nigar xurrupitan [...]; bertze begia xukorik. SoEg Herr 2-3-1961, 3.
Begi bat nigar xurrupitan [...]; bertze begia xukorik. SoEg Herr 2-3-1961, 3.
azpisarrera-3
XUKOXEAGO.
Algo más seco.
Maiatzan denbora xukhoxago. EskLAlm 1900, 19. (ap. DRA)
Maiatzan denbora xukhoxago. EskLAlm 1900, 19. (ap. DRA)
azpisarrera-4
XUKO-XUKOA.
"Tout juste, tout seule, sans autre. Ene saria ukhan dut xukho-xukhoa, j'ai eu mon salaire tout juste et pas autre chose" H.
xuko
-
xuko....
-
(-kh- Ht VocGr 422, H (+ V, G
))... -
Inguru guziak ongi ihinztaturik, ile-est...
-
Begitartea xuko, bizar ondo bat gabe, ig...
-
"Au fig., avare, sans générosité. Bih...
-
Zeren eskasa dugu gure erresuma ederrean...
-
XUKOAN LAN EGIN. "Xukhoan lan egitea, [....
-
XUKORIK (Estar, etc.) seco. Begi bat nig...
-
XUKOXEAGO. Algo más seco. Maiatzan denb...
-
XUKO-XUKOA. "Tout juste, tout seule, san...
<< xuhurtasun 0 / 0 1 xuri >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
