Harremana

    OEH - Bilaketa

    471 emaitza te bilaketarentzat

    Sarrera buruan (8)


    Sarrera osoan (463)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kausitu.
    tradizioa
    Tr. Usado desde mediados del s. XVII por autores septentrionales y navarros; se documenta tbn. en algunos autores occidentales modernos (Zaitegi, Txillardegi y Aresti (MaldanB 209)). Kausitu es la forma general. Junto a ésta, se documenta kautsitu en CartUrruñ, y kaustu en SenperEus, BaztSerm1 (336), Hiribarren (Esk 170, junto al menos frec. kausitu ), en ZugSerm (299) y en Prop (1894, 131). La forma con kh- se encuentra en autores suletinos, en una balada bajo-navarra recogida en ChantP (398) y, alternando con la forma no aspirada, en Laphitz y algunos testimonios aislados de Etcheberri de Sara (167), Haraneder (Gudu 65) y Elizanburu (PAd 31). En Laphitz hay además, salvo errata, un ej. de khauzitu (110). Hay un ej. de kautsitu en un catecismo de Zugarramurdi de mediados del s. XIX (BOEl 410). La forma gral. para el sust. vbal. es kausitze -. Hay kauste - en Lizarraga de Elcano, CatAria e Hiribarren (Esk 137). El radical es kausi en todos los ejs. documentados, con excepción de kausit en Oihenart. En DFrec hay 40 ejs. de kausitu, 31 de ellos septentrionales.
    etimologikoa
    Etim. Se trata, en último término, de un germanismo (cf. REW 4685).
    sense-1
    1. (B, BN-arb, Sal, S, R; Urt I 241, Ht VocGr 435, Lar, Añ (AN), Lecl; kh- L, BN, S; SP, VocBN , Dv, H ap. Lh.), kaustu ( VocB ), kasitu (kh- vEys) Ref.: A ( ausitu ); Lh ( khausitu ); AtSac 39; ContR 520; Izeta BHizt; Gte Erd 30, 288 .
     (Aux. trans.). Encontrar, hallar. "Trouver. Gaitz da hobeagorik khausitzea " SP. " Bidean khausitu dut urhe bat " H (ap. DRA ). " Maizterra ezin kausi, no poder encontrar al mayoral" ContR 520.
    Hil-ordugabe bere onaz emaitza zeginak kausit zezan zahartze gaitza. O Pr 238 ( Po 28 kausit ahal baneza ). Otsoak eztu kausitzen mandataririk bera iduririk. Ib. 387. Denborarik aski kausituko duzu meditazione onik egiteko. SP Imit I 20, 1 (Ch, Ip kausitü; Mst, Leon ediren ). Arruta hortan ioaten zarela kausituko duzu banku bat. INav 61s. Ehiztariak bere ehizia kausitu eta hil nahi dianian [...]. Tt Onsa 66. Hunen baithan / eztut faltarik kausitzen. Gç 85. Nola baitoaz arriberak / ithurrietan sortzean / itsasoaren kausitzera. Ib. 207. Egia bilhatu behar da, eta osoki ez kausitu arren [...]. ES 199. Han kausituko duzu plazer duzun guzia. Ch III 49, 6 (v. tbn. I 7, 3). Nork khausi dezake erremedio batere hunen eritasunarentzat? He Gudu 65. Zer abantail ezgiñetzake kausi [...] komerzio hortan? Mih 62. Nekhez holako adiskide bat kausitzen da. Ib. 69. Elizako aitek kausitzen dute etsenplu aiphatu ditugunetan, deusere ez dela [...]. Lg I 205. Bekhatuak ez du zure baithan lekhurik kausitu behar. Brtc 87. Gauza kausituak beretzen dituztenek edo norenak diren jakiteko eginbidetan ematen ez direnek. Ib. 65. Non kausi halako bidaririk? Ez mundu huntan. Dh 252. Sarthu [nintzen] errexki trabarik kausitu gabe. MarIl 74. Han zuen kausitu bere egunen fiña. Gy 152. Athe bat ideki zuen eta han kausitu emazteki bat. Laph 86. Jaun handi baten itxura khausitzen diot. Ib. 142. Jainkoa geroni baithan kausituko dugu. Arb Igand 149. Anitx itzen onki kausitako biar dud pensamentiua eraman antzinadaneko tenpretra, antzerik baidazkad. Mdg 129. Donazaharretik harat, arima bat ez zuen kausitu bide [...] guzian. Barb Sup 173. Deus tatxarik zaldiari / ez dakioken kausi. Etcham 67. Badaki [...] bere hazkurria kausitzen. Zub 21. Hea senargai galant bat kausitzen dunan. Ib. 105. Han yauzi, hemen yauzi eta nihun ezin kausi. (L). A EY III 405 (ref. a la pulga). [Herriko mirikuak] mina berehala kausitu daut eta berehala sendatu! Lf Murtuts 39. Jesus etzuten hirur egunen buruan baizik kausitu. Tenploan zen. Zerb IxtS 83. Orhoitzen zira, nun kausitu ginuen elgar lehen aldikotz? JEtchep 88. Kausitu du Ludwig Erhard-ek bilhatzen zuena. Baina kausitzetik jalgi zaio huts egitea. Eskualdunek diogu, kausitzea eta huts egitea elgarren ondoan daudela. SoEg Herr 15-12-1966, 1. Sacré-Cœur famatua baino beheraxago, kausi ditake rue Antoinette. Ardoy SFran 113s.
    v. tbn. Arg DevB 53. Arbill III 5, 19. FamInst 696. Monho 92. OrrSerm 285. Jaur 166. Hb Esk 102. Dv Lab 282. Elzb PAd 71. Zby RIEV 1908, 291. HU Aurp 167. Jnn SBi 54. Xikito 5. Ox 177. JE Ber 81. Zub 26. Iratz 97. Mde Pr 172. Mattin 92. Larz Iru 102. Xa Odol 286. Balad 118. Larre ArtzainE 92.
    sense-2
    2. ( kh- H ap. Lh). (Aus. intrans. unipers.). Encontrarse, hallarse; estar. "Se trouver, être. Etxean khausituko naiz, je me trouverai à la maison" H (ap. Lh ).
    Kausitu behar bazara norbaitekin eta obligatua bazara haren enzutera [...]. SP Phil 110s. Etziaitek damnatua / hire baithan den suan / ikhusirik fiñatua / kausi bere pausuan. (Interpr?). Arg DevB 8s. Zure bakean da / gure bakea kausitzen. Gç 66. Kausitzen dire bertze / bi presunak hostian? Ib. 213. Baldin nihor kausitzen bada zuen artean estimuaren egartsuaz sekeriatua [...]. ES 188. Jende gazteekiñ, kanpokoekiñ, mundanoekiñ, gutitan kausi zaite. Ch I 8, 1 (SP ibili, Mst izan ). Arroda xahar pare bat zeinak etxian kausten baitire. (1767). SenperEus 68. Barakek erran zion etzela agerturen gerlate hartan, non etzen hura ere han kausitzen. Lg I 203. Nola bet-betan kausitu zare munduan? Nork eman darotzu izatea? Brtc 77. Helzeko hirira zeintan bilzen baita erran den Lejionea, edo hau kausitzen den lekura. (1793). (In MEIG I 252 ). Non nahi kausi nadin eta ilhunbetan banatza ere? Dh 203. Eta halako adiskide batekin kausitzen banaiz ifernuan [...]. Ib. 119. Bi nausien artean kausitzen nintzen. Ib. 189. Izan diteke [...] / bihar baino lehen / ifernuetan kausitzea. CatLuz 2. Soineko berriak yauntziz, Igande egunetan / ez gare herritar denak kausturen elizetan. Hb Esk 19. [Erregek] aberatsak utzirik, agian probetan hobeki khausituren zela. AxIp 221. Urthe hartan, hauzo haurtako bestan kausitzeko zoriona izan zutenak, segur naiz orhoitzen direla [...]. Elzb PAd 55. 1848an Urriaren hastean, kausitzen nintzan, Akizeren eta Baionaren artean. Elsb Fram 133. Bera ere phüntü hartan han khausitü zela [...] dizipüliarekin. Ip Hil 198s. Adixkide zinezko bat nonbeit badenean, atsegin izaten da harekin kausitzea eta mintzatzea. Dih MarH 236 (ap. DRA ). Bizitze berri bat hasten baitugu / hemen kausituz geroztik. Etcham 39. Joan, joan [...] kausitzen da oihan handi handi bati hurbil. Barb Leg 139. Egiazko haize hego batez Larrun puntan kausitu ez denak ez daki [...]. Zerb Azk 38. Zuk bildurik, artalde berean / gaiten kausi zurekin zeruan! Ardoy SFran 356.
    v. tbn. Mong 594. Elzb PAd 53. CatJauf 73. Auspoa 97, 122. Zait Sof 136.
    azpiadiera-2.1
    Asistir (a misa, a un oficio); estar (en misa).
    Philotea, bestetan eta igandetan kausitu behar zara elizan egiten diren [ofizioetan] . SP Phil 141 (He 143 ibilli behar ). Ezin kausi bazaitezke [...] [mezan] gorputzeko presenzia batez, bederen [...]. Ib. 138 (He 141 aurkhi ). --Igandearen santifikatzeko ez othe da aski meza ixil bat entzutea? --Ez, ahal bezanbatean kausitu behar gara bertze alde Elizako Ofizio Dibinoetan. CatLav 117 (V 64). Ez bazaitzu posible mezan kausitzea, meza izkila aditzean, bihotzez aphezari iunta zaite. Brtc 14. Igande-bestetan kausi arthoski eta errespetu gehienarekin elizako ofizio guzietan. Dh 57. Zenbait arrazoinez huts egiten bada elizako ofizioetan kausitzea [...]. Ib. 57. Bihotz sorhaio batzuekin kausitzen dire mezan, Jainkoaz naski orhoitu ere gabe. Ib. 224.
    sense-3
    3. (Aux. trans.). Encontrar, hallar algo o alguien de cierta manera.
    Nahi zaitut kausitu gauza guziez billuzirik. SP Imit III 37, 1. Ohean hila kausitu dute. HU Aurp 85. Lo zuten kausitu. Etcham 186. Osotara nahasirik kausitzen ditugularik [eriak] . FIr 184. Han zazpi urte eremanik, Bidarten kausitzen dugu erretor. Zerb Azk 69. Ihesi joan zen jende gaixoa, eta gibelerat jin zelarik, bazterrak nola fundituak kausitu. Ardoy SFran 172.
    v. tbn. Zub 61. Arti MaldanB 200.
    azpiadiera-3.1
    (Con -tzat ).
    Banket huntan kausitzen da / Iauna buruzagitzat. Arg DevB 118. Gero ez tuk hik edirenen / sekulan hire jujetzat / bañan kausituko duk bethi / Aitatzat eta Amatzat. Gç 122.
    sense-4
    4. (B ap. A ) .
    (Aux. intrans.). Encontrarse, hallarse, estar algo o alguien de cierta manera.
    Gaitzki kausitzen eta penatan zarenean. SP Imit I 22, 5. Non ongi kausitu naiz zu gabe? SP Imit III 59, 1 (Ch izatu, Mst, Ip, Leon izan ). Baldin kausitzen bahaiz / arimaren perilletan. Gç 140. Egun kausitzen da arbuiatua eta mesprezatua bi jende araldez. ES 163. Eta baldin Axular kausituko baliz orai dagoela purgatorioan gure othoitzen beharrean [...]. Ib. 154. Kontent kausitzen da. Mih 78. Komuniatu ondoan kausitzen zarenean nakazdura eta idortasun batetan. Ib. 46. [Samuel] eman zen populuaren erdian eta buru osoaz, bertze guziak baino handiago kausitzen zen. Lg I 266. Errak orai nola haizen kausitzen, / utziz geroz ohiko legea. Iraultza 13. Herioa heldu balitzait, zer estatutan kausi othe nintzake? Brtc 155. Kaustengarelaík nezesidade, tentázio edo peligrotán. LE Doc 88. Gutien ustean kausi ditekela sekula guzikotzat [...] ehortzia. Dh 96. Oi, zer estatu izigarritan kausituko diren orduan. Ib. 143. Nahiz indigno kausitzen naizen. CatLuz 39. Kausten delaik projimo laguna nezesidade grabean. CatAria 454. Zer irrisku izigarrian kausitzen den Zugarramurdiko herria. Elzb PAd 84. Haur ukhaiteko esperantzetan khausitzen zen emazte bat. Elsb Fram 67. Indargabe beita khausitzen. Ip Hil 22.
    v. tbn. Arg DevB 211. Ch III 59, 1. Monho 148. Gy 92.
    sense-5
    5. +kautsitu.
    Juzgar, encontrar, considerar. " Gaizki kausitzen du zuk egin gogo duzuna, il désapprouve [...]. Ene hitz guziak gaizki kausitzen ditu, il blâme toutes mes paroles. Gaizki kausitzen dut aho-mihitan erabili nezazun, je trouve mauvais que [...]" Dv.
    Deus komunikatzekorik duzunenean aterako gaizkitzue apropos kautsituko duzuen lekura. CartUrruñ 134. Ezta lurrean gizon bizirik justu kausi ahal daitekenik zure begien aitziñean. Gç 50. Indarrez eskas kausitzen nuen neure burua. ES 193. Ez giñezake obedienzia hain nekhagarria kausi. Mih 75. Beldur ere banaiz batzuek kausi dezaten fabletako nere mintzoa, sinplegia. Gy XII. Jendea ez axola khausitzen dut salbamenduko urrhatsaren gainean. Laph 149s (v. tbn. 158). Lege hori garratzegi khausitzen zutenak. Ib. 231. Bezperan baino ere ehun aldiz izigarriagoa kausitu nian atso-zahar hori. Elzb PAd 49. Beha daude nor zertan / hobendun kausi, / nori pitz hauzi. Zby RIEV 1909, 105. Elgarren ganik hurbilegi direla kausiturik, gibelka urruntzen dira biak. Barb Sup 94. Baditakela arno hori ona kausitzen duenik. Ib. 23. [Komentua] bitxia kausitzen dugu eta dorpeskoa. JE Ber 55. Ez duzu asmatzen ahal zoin luze kausitu dudan zure predikua! Lf Murtuts 26. Zaharxko kausitzen baitzuken, bere berrogoita-zortzi urtekin hoin urrun misionestgoari lotzeko. Ardoy SFran 147. Jaunak zure gai kausi nezala heriotzeko orduan. Xa Odol 80. Jendek kausitzen ninduten hobekitua. Eta hala zen. Etchebarne 140. Irakurlea, ez otoi haundi kausi. Larre ArtzainE 110.
    v. tbn. Brtc 241. Monho 56. Dh 109. Hb Esk 157. Dv LEd 83. Arb Igand 172. Xikito 22. JEtchep 69.
    azpiadiera-5.1
    Yon topatu dut. Izketa mamitsua izan dugu; edo, obeto esateko, kausitu egin du arek bere bakarrizketan, entzun baño geiago ez bai-dut nik egin. Txill Let 82s (Interpr.?).
    sense-6
    6. (BN, S; kh- Dv, H (ap. Lh )) Ref.: A; Lrq ( kh- ) .
     (Con complemento en dativo; aux. trans.). Complacer. "Complaire, se rendre agréable auprès de quelqu'un. Leonek nausiari khausitzen daka eta hunek maite du, Léon plaît au maître [...]" VocBN . " Norbaiti khausitzea, plaire à quelqu'un, se rendre agréable" Dv. "Gagner les bonnes grâces de, complaire à, en faire au gré de..., contenter qq. un. Khausitzen dakote, ils en font à son gré, ils lui plaisent" H (ap. Lh ). "Hacerse simpático, caer en gracia. Norbaiti khausitü (S), agradar a alguien" A. " Kausitu dio, il lui a plu" Lf Gram 819. " Orori khausitzia lan dük, il est difficile de plaire à tous" Lrq (s.v. lan ).
    Erregeri kausitu nahiz. AR 246. Senharra lealki maite dien batek, egin ahalak eiten tizi hari kausitzeko. Ib. 413. Osagarria hari khausitü nahiz benin galerazi. 'En voulant me mettre dans ses bonnes grâces' . Etch 236. Hari khausitü nahiz, indarra bortxatzen. 'Pour lui complaire' . Ib. 176. Ni goizik lanian / ustez aita kontriri, khausitüreninan. 'Croyant gagner les bonnes grâces' . Ib. 176. Lenagoko "torneo" edo buruketatan, andreari kausitzea gatik, Zaldunak ari zitezken antzera. Lh Yol 30. Pastorala-egilek, jendeari kausitzeko, gertaldi bat pasarazten dute, alegia mendiko bazkaleku batean. Lf ( in Casve SGrazi 14 ). Gazte eta ederra, lekuko mutiko gazteeri kausitua zukeen, hauk orduan zuten begiarekin. Larre ArtzainE 19.
    sense-7
    7. (kh- S), kaustu (A).
    Conseguir. "Réussir, atteindre un but" Lrq.
    Auherki filosofoak dirade eritarzün haren sendotü nahian erauntsi; batek ere eztü khausitü. Egiat 232 (V 206). Nork ere kausten badu bere bizia, galduko du; eta nork ere galtzen badu bere bizia nere gatik, kaustuko du. " Qui invenit" . (Mt 10, 39) Echn ( in Bon OOV II 108 (en el orig., sg. la ed. de P. Salaburu, kontsegitu. Azkue, que cita este pasaje., traduce "conservar") ). Beste gertakari ikusgarriak ere kausitzen, lortzen ziren noizik behin. Mde Pr 316 (v. tbn. 105). Gure "arima moldatzaile" paregabeak etzuen etsitu. Eta azkenean kausitu! Ardoy SFran 109. Huna nola kausitu dituzten [etsaminak] gure gaztek. Herr 24-7-1997, 4.
    azpiadiera-7.1
    Doi doi kausitu dut etxera. " Justamente he acertado a casa" . ZMoso 60. Otsoak kausitu zuen karen arrepatzra ta erman zuen ta fundikatu zuen. Ib. 41.
    sense-8
    8. (BN-baig, Sal, R; kh- VocBN) Ref.: A; Iz R 395, 403 .
     "Frapper juste. Thiratu zautan tiroa bena ez ninduen khausitu, [...] mais il ne m'ateignit point" VocBN . "Acertar, dar en el blanco" A. " Eztún káusiten, no lo acertarás (R-is)" Iz R 403.
    Miresten zutelarik aitak nola kausitu zakon eta zilatu burua erdiz erdi [zakur errabiatuari] . JE Bur 64. Huts edo kausi, zer nahi gertha, Ellandek errana egin zuten. "Arrive que pourra" . Barb Leg 135. Ahal bezala, huts edo kausi / entsea zaizte, gazteak. Xa EzinB 57.
    azpiadiera-8.1
    " Kaustu, valer. Ixilik egoten bazara kastukoizu (sic), si te callas más te valdrá" VocB .
    sense-9
    9. "(Sal, S, R), acertar, adivinar" A.
    sense-10
    10. "(L-ain), coger" A.
    azpisarrera-1
    EZIN KAUSITUZKO.
    "Introuvable" Dv.

    kausitu

    kausitu
    << kaskant 0 / 0 kexatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper