OEH - Bilaketa

471 emaitza te bilaketarentzat

Sarrera buruan (8)


Sarrera osoan (463)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 ziri.
tradizioa
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde finales del s. XVI, aunque su uso es algo más frecuente en la tradición meridional. La forma más extendida es ziri. Hay zihi en Etcheberri de Ziburu y zi en RS (junto a un más usual ziri ), Añibarro y Akesolo. En DFrec hay 20 ejs. de ziri.
Onom.: Ciriza. (1143) Arzam 465.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Lcc, Volt 64, SP, Urt III 197, Ht VocGr 283, Lar, Aq (AN) 364, Añ, Izt 32v, Arch VocGr 204, VocBN , Gèze, Dv, H, Foix), zihi (S; Urt I 125, H (L)), zii (V-ple), zi (V-ple; Lar, Lar Sup , Añ, H). Ref.: A (zi, zii, ziri); Lrq; Arin AEF 1960, 78s; Iz LinOñ 181, ArOñ (siri, ziri); Elexp Berg; ZestErret.
Cuña, clavija, estaquilla; espigón, punta. "Cheville, coin" SP. "Cuña" Lar, Lar Sup y Añ. "Espigón" Lar. "Púa, cosa aguda, que remata en punta, zia, aranza" Ib. "(A punta de) lanza, lanzaren ziaz" Ib. "Estaquilla que se mete en la pared o en otra parte para colgar algo" Aq 364. "Aguijón, akullua, zia" Añ. "Cheville, boulon, coin, ébuard, piquet" Dv. "Haizkoraz ezin daitekena ziriaz, ce qui on ne peut fendre avec la hache, se fend avec le coin. Ziria ezta gai, erhia bai, le coin n'est capable, le doigt l'est, proverbe pour dire que là où la force ne réussit pas, l'adresse vient à bout" H. "Cuña, clavija. [...]. Ziritik zotza, zotzetik ziria (BN-baig), de la cuña nace el palo, del palo nace la cuña. Egur lodi horren hausteko, ekhar ezan aroztegitik ziri handi bat (S), para romper ese grueso leño, trae de la fragua una gran cuña" A. "Hazitik bihia, sotzetik ziria, berrotik martzuka (L-côte), de la simiente (viene) el grano; del palo, la astilla; de la zarza, la mora" Ib. (s.v. azi). "Coin en fer bürdüin ziria" Foix. "Ideki dizit ber zuretik xiria (ou ziria) (BN), j'ai tiré de cette même pièce de bois une cheville. Se dit d'un acte qui découle d'un autre acte plus important" StJayme AnV 21. "El burrunzi (burrun-ziri) (cuña de hierro) se ha usado para toda clase de asados. [...]. En el monte cuando se carece de burrunzi, suelen improvisar ziri de madera (G-goi)" Arin AEF 1960, 78s. "(La) cuña o cualquiera cosa para clavar en otra" Iz ArOñ. "Egurrezko ziri bat eizu aizkoriakin bittarte orretan sartzeko" Elexp Berg. Cf. Osk Kurl 192 y VocNav s.v. ziri. v. xiri; ESKU-ZIRI, ZEZEN-ZIRI.

Ziria da gextoa zur berereangoa. RS 428. Ezkur berereango ziya. "Del mismo árbol la cuña" . Ib. 182. Tenaza eta mazoak, soka eta garroteak, / lanzak, zihi mokodunak, ezten ere luzeak. EZ Man I 103. Alferra ernatzen dute ezten eta zihiez. Ib. 108. Zur bereti ziria. Saug 121. Gizonak sinhesten du Epaminondasi bizkarrerat altxa ahaleko harri bat, eta badago ziri bat bezala beira zer emanen dion. Hb Egia 25. Nola ziri bat sartzen baita harri arteka baten erdian. Dv Eccli 27, 2 (BiblE taket ). Zotzetik da ziria, hazitik bihia. Zby RIEV 1909, 108. Ixilur orren ondoan zotzez, ziriz edo taketez beterikako argi-mutill luze bat. Ag AL 60. Toleta: Karelean edo txalopertz gañean erramuari eusteko ipinten dan ziria. Ag Kr 88. Ziri luze batzu eskuan, kaskatuz zango muturrak, oihuka, ukabil ukaldika, bizpalau mutikok berehala husten dute plaza zola. JE Bur 26. Goian egiten dalako goiko txertua esaten zaio ta txertu ori egiteko ziriak erabiltzen diralako, ziriduna esaten zaio. EEs 1917, 53. Zintzilikan zer edo zer idukitzeko kakorik ere ez diteke egiñ artaz, ez ta ziririk, ez ta ikatzik ere. JBDei 1919, 363. Abe esaten oi da lurrean landatzen diren ziri, estrongu, txargo eta alakoeri. FIr 156. Ziria edo ardatza, zerbait atxemanen ahal dut gain hortan. Barb Leg 144. Kana ta erdiko ziri eder au sarturik. Otx 23. Asturtar-antzeko suarri-pikotx eta ziri batzuek billatu ginduzten. JMB ELG 58. Kondenatua alderen alde zilatzen dute zurezko ziri batekin, haren punta gibelaldetik, atzekaldetik, sarreraziz. Mde Pr 78. Ziegaz arrakal andie einde ei-euken pago ori, ta [...] gure gixonak barriz kendu deutso zie pagoari. Akes Ipiñ 31. Piñondoak [...] euren orri mee ziri antzekoz ornidutako adapuru-adarretan ba ebillen zirkintxu ta ara-onarik. Erkiag Arran 68. Peio, iduriz mutiko huts eta ez deusa, eskolarat igorria zuten, etxetik urrun, hura baino ziri bat hobe zela. JEtchep 61. Orduan inguruan eskuar egoan bedar liraiña eten, eta ziri berebizikoa orixe, an ezkutatu zanari ziri-ziri egiteko. Erkiag BatB 36. --Zer ari aiz? --Zotzari ziria sartzen. (AN-5vill) 'Alperkerian edo lanik gabe' . Inza EsZarr 166 (cf. infra ZIRIA SARTU). Egurrezko ziri punta-zorrotzak. Ibiñ Virgil 83. Hemen aldiz, paper eta ziriz eginikako paretak eremaiten dituzte noiz nahi. Etcheb Obrak 192. Egurra, aizkora, zerra eta burni-ziriakin [txikitu] . JAzpiroz 204. Sapaitik jeisterakoan, ankak azkeneko ziria utsegin. Ib. 205. Aizkora eta trontzearekin / ziri eta borra. Ayesta 54. Esku-tresna guziak zurezko ziri hartarik dilindan. Larre ArtzainE 105. Hutsuneak, ziri baten antzera barneatzen ditu. "Cuño" . MEIG IX 126 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-1.1.1
(Como primer miembro de comp.).
Ziri-punta biribil izaki, organuen zilatzeko ordez bulkatzen ditu, lekuz aldarazten, eta ez da gorputz-ehun harroetan baizik sartzen. Mde Pr 79. Eskola bakotxak bazaukan ziri-mutur bat, "anti" bataiatua. Larz GH 1963, 324.
azpiadiera-1.1.2
zi (H).
"Dard d'abeille, de frelon, guêpe, serpent" H.
azpiadiera-1.1.3
Palo de almiares, etc. "(B), palo metido en tierra que sirve de eje a metas de trigo" A.
Aldameneko meta-ziri-muturrean kantari asi zitzaigun txantxangorria. Ataño TxanKan 19. [Belarrak] idortzearekin han berean ziritzen, erraiten zen bezala, erran nahi baita meta-ziria egiten kanpoan. Larre ArtzainE 54.
azpiadiera-1.1.4
"(G-to), palillo que se mete en tierra como señal para indicar hasta donde ha sido lanzada una barra" A.
Lautatik iruretan Makil da nagusi; / baiñan laugarrenean burrukan dira asi. / Koxkok gutxi makurka sartzen ditu ziri: / andik begira, lên au; emendik, baiño, ori. Or Eus 33.
azpiadiera-1.1.5
zi (G-nav) Ref.: A Apend (zi); Iz Als (ziya) .
Asador. v. burduntzi.
Lênengo puska etxean, / ala zan oitura zârrean, / ziria bete, laisterkan utzi, / berriro bete naiean. "Asador" . Or Eus 165.
azpiadiera-1.1.6
(V-gip). Ref.: SM EiTec1 157; Etxba Eib. "Eje de poco diámetro, pasador, guía de granetes. Zirixak geuza askotarako biar izaten dira industrian" SM EiTec1 157. "Zirixa sartixozu burpill orri, igesik eiñ ez deixan" Etxba Eib.
Maisuba, eta zer egingo zenduke zuk burdi bat banatu, burpillak lokatu ta askora bat emongo balitxakezu? Etzenduke jakingo ziri bat egiten, ta galdubago largako zenduke burdi gaisotuba. Mg PAb 48. Txakuzulua. Zirijak. Urkulia. Usteijak [...]. Ib. 134 (en una lista de aparatos y piezas de ferrería). Ona barriz burdijaren [...] nire azterketia: iduna; pertikak; etxia, zirijak. Ib. 148s.
azpiadiera-1.1.7
Barrote.
Preso zen eta kaiolaren ziriak etziren xokoletazkoak. JEchep 21.
azpiadiera-1.1.8
Manecilla de reloj.
Erloju-arpegiaren ortzak bezin egoki adierazten zigun ordua bere ziri zuzenarekin. Zubill 44.
azpiadiera-1.1.9
Zugaitz onekin, garai batez, mai-ziriak edo palilloak egiten omen zituzten. Ostolaiz 117.
azpiadiera-1.1.10
(AN-larr ap. EAEL 288 ).
Pene.
azpiadiera-1.2
2. zi (zia V-arr ap. A). Provocación, incitación, estímulo. "Estímulo" A. Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos del s. XX, y también en Añibarro y Ezale.
Penitenziarako akullu ta ziak. EL1 37. Tentaziñoak ez bakarrik dira pruebak, baita irazarle, akullu ta zia batzuk gu biztuteko. MisE 100. Gordairu barruan egoana zer zan ikusi ta jakiñ naiak, ziri ortik eta ziri emetik, irabazi eutsan biotza. Ag G 165. Bertatik [Euzkadi egunorokotik] euzkeldun gustijai zirija sartu eutsen [Kirikiñok] eta ondo sartu be. Ziri orren bidez euzkel-idazle asko agertu ziran. Altuna Euzk 1930, 376. Jakiña dago denak lenbizi senarrarengatik galdera egiten ziotela, batzuek zuzen, besteak ziri antzera, bañan guztik bat. JAIraz Bizia 112. Ezin uka Frantziako kantak euskal elizetan izan dun ziri ta eraginkortasunik. Ibiñ EG 1951 (9-10), 60. Iñoren ziriz eragiña izan bear baitzun, lozorroan zitun ikarak iratzartzeko. EG 1951 (5-6), 12. Konturatu barik zerebixan zirixa diabruak bere aurka. Etxba Ibilt 463.
azpiadiera-1.2.1
(G-azp; Dv (V)).
Pulla. "Raillerie" Dv. "Eztenkada, esaldi mingarria" ZestErret . v. JOLAS-ZIRI.
Bestiak lengoari ziri zorrotzagoakin erantzun asten diranean. Muj PAm 28. Ezin bada ongi belarriratu itz-neurtuzko "ziriak". Anab Usauri 15. Itzez laburtxoak gerala, baña, egitez, ordea? egitez lukaika baño luzeagoak! Au ere ezta ziri makala. Ldi IL 104. Euren ederlanai buruz emengo ziri, ango kritika eta arako goraipamenetan. Etxde JJ 269. Orretarako, eskuartean zeuzkan bide guziak ontzat zituen, batetan ziri, bestetan irri. Zait Plat 117. Gaurkoagatik, beraz, Pernando, zaude zure ezurretan: zure zirien bearrik ez da erri ontako etxetan. NEtx LBB 370. Bapatean polita / zure bertsogintza, / xasta ziria eta / arrazoizko itza. Zendoia 237. Biak ere umore bera azaltzen dute; berdin-berdiñak dituzte beren grazia, pipermiña, eztena, ziria. (In MEIG III 109 ). Gaizki esaka ari zirelarik, eta ari garelarik, maiz hartzen ditugu ahotan aipamen ilunak, ziri bihurriak, zehar-esan orapilatuak. MEIG V 72.
azpiadiera-1.2.1.1
(Como primer miembro de comp.). v. ZIRI-BERTSO, etc.
Ezkontzak sortzen dituan egitekotan, beren pilosopi ta parre ta ziri-gaia errez arkitzen ditek. NEtx LBB 19. Pelix neurririk ederrenean arkitzen zan "ziri-jaia" asteko. Ib. 119.
azpiadiera-1.3
3. zi (Añ). "Punzada, zikada, pikada, zia" Añ.
azpiadiera-1.3.1
zi ().
"Remordimiento, gusano que roe la conciencia, konzienziako arra, zikada, zia " . "Remorder la conciencia, biotzak kisketadak, ziak, zikadak emon " Ib.
azpiadiera-1.3.2
Motorrari ziri edo ikuturen bat edo beste egiñik, barriro bere tokira igon. Erkiag BatB 44.
azpiadiera-1.4
4. (V-m ap. A ).
"Movimiento. Ori egia ezpada, eneuke nagon lekutik ziririk egin bear (V-m), si eso no es verdad, no debería yo moverme del sitio en que estoy" A. v. zirkin.
Guzurra badiñot, eneuke nagoan lekutik ziririk egin bear. A BeinB 58. Kristianek ezeutsan arpegiari ziririk eragin, naibagezko epai au entzun ebanean. A Ezale 1897, 4b.
azpiadiera-1.5
5. (c. sg. A). Engaño, trampa. "Petardo, engaño" A. Cf. ZIRIA SARTU.
Mendeko gaixoai ziri ta araugille zintzoai destaña. Ag G 163. Ziriren bat sartu ote zien? Bai; ziria sartu ziena eta seiren bat illabetean gogortxo iraun zien ziri onek. Urruz Zer 96. Iruzur bateri darantzuion beste ziria, ezpaita eskerra, iraiñaren ordaña baño. Zait Sof 112. Ezkondu ta oneratuko zela uste zutenak ziri ederra jaso dute. Etxde JJ 137. Arerioen kaltez eratuten dituen ziriak, lakirioak ta saldukeriak. Erkiag BatB 68.
azpiadiera-1.6
6. " Batean ziri, bestean mara: auxe da nire bizimodua, tan pronto una ocupacioncita como otra: esta es mi manera de vivir" A. v. zirimara, ZIRI ETA MARA, ZIRI EDO MARA.
Orduantxe, batak ziri ta besteak mara iarduenartean, iakin eikezan nortzuk zirean aldi atan Gipuzkoako ta Bizkaiko ukabilkari, makilari [...] ta koblakari entzutetsuenak. A Ezale 1897, 45a.
azpiadiera-1.7
7. (V-gip ap. Elexp Berg ).
"Berakatz, kipula, porru eta halakoei zahartzen direnean barruan ardatz modura sortu ohi zaien zil gogorkotea. Baita zuhaitzei, pinuari adibidez, zahartzen denean bereizten zaien erdiko ardatza. Bein berrogetamar bat urte ezkero zirixa eitte jakue piñuei. Zirixa eindda dare porruak " Elexp Berg. .
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
1. (L-ain, B, BN-mix-lab-arb, S, R-vid ap. A; H).
"Terme injurieux: personne sans intelligence" H. "Tonto" A. v. ASTO-ZIRI.
Zuk, gizagaizo ziria, ez baitezaket bertzela erran, zuk nahi zinuke beraz egin, zuk uste duzu egin Jainkoak bere jakitate eta indar guziarekin, ez egin, ez eta eginen ez duena? HU Zez 85.
azpiadiera-2.1.1
"(B), inútil. Gizon ziria da ori, ese es hombre inútil" A.
azpiadiera-2.1.2
Vago. " Bere atorrarenik ere ez du egiten (BN-arb), mutiko ziria da (BN-arb), auher ziria da (BN-arb)" Gte Erd 13.
azpiadiera-2.2
2. Delgado.
Urik eta arririk bage... / esteak, esan, agitz ziriak. "Delgados" . Or Eus 226.
azpisarrera-1
ASTO-ZIRI. "Ziri, [...] tonto. Se usa más en el compuesto asto-ziri, litm., cuña de burro" A.
azpisarrera-2
AZUKRE-ZIRI. Caña de azúcar.
Emazte batzuk ekharri zituzten zenbeit banana eta zenbeit khana edo azukre ziri. Prop 1907, 88.
azpisarrera-3
ELEKTRIKA-ZIRI. Poste de alta tensión.
Elektrika ziri, arbol eta bertze asko holako, erhotik athera, hautsi edo lurrerat bota ditu [aizeak] . Herr 26-11-1959, 2.
azpisarrera-4
LUKAINKA-ZIRI. Trozo, punta de chorizo.
(Xingarrarekin) balin bada arroltze fritu bat edo lukhainka ziri bat, oraino hobe. EskLAlm 1878, 9. (ap. DRA)
azpisarrera-5
HORMA-ZIRI. v. 1 horma.
azpisarrera-6
ZIRIA EMAN. "(B), engañar; litm., dar o meter cuña. Jaz egin ginuen tratu artan ziri ed e rra eman zataken, en el trato que hicimos el año pasado, bien me engañaste" A. v. ZIRIA SARTU.
azpisarrera-7
ZIRIA SAKATU. Engañar, tomar el pelo. v. ZIRIA SARTU.
Aze ziria sakatu zetsan. SM Zirik 124.
azpisarrera-8
ZIRIA SARTU.
azpisarrerakoSense-8.1
a) (V, G-azp, AN-gip-5vill, B). Ref.: A (ziria eman); Iz ArOñ (sirixa); Etxba Eib (zirixa sartu); Elexp Berg (zirixa); Gte Erd 238 y 310; Izeta BHizt2 (zirie); ZestErret. Engañar, tomar el pelo. "Engañar; litm., dar o meter cuña" A. "Ziri galanta sartu zetsan arek baserritar gizajuari" Etxba Eib. "Ziri ederra sartu diok! (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 238. "Ziri ederra sartu zion (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B)" Ib. 310. "A ze zirie sartu zioten" Izeta BHizt2. Cf. VocNav s.v. ciri: "Meterle a uno un ciri, engañarlo (Baztán)". v. ZIRIA EMAN, ZIRIA SAKATU. Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde la segunda mitad del s. XIX.
Inozente eguna da bere zerua, / ziria sartuteko dalako jaiua. AB AmaE 327. Periko e! orri, / etzigukan nai ziri / txarra sartu guri. Iraola Kontu 143. Etziok ziri makala sartu! Muj RIEV 1908, 431. A, Jose, Jose; daukazun opilla gordetzeko egiñalak egiten dituzu bañan, ez didazu neri ziririk sartzen. Baserritarra 17-12-1910 (ap. DRA ). Ziria sartu nai diak, baño ez nauk ain motza. Ag G 305. Ziriren bat sartu ote zien? Urruz Zer 96. Iya egin genduben ederra. Ta Filemon, akulumendi zar ori're, egon ixil-ixilik, ia ziriya sartzen ote zigun. Alz Bern 74. Ez diguzu sartuko ziri ori. Garit IpuiL 50. Irakurtzen ez ikasiagatik, buruan argia bazuen, eta nori nai ziri ederrak sartzen bazekien. Muj PAm 19. Urrengoan berak saltzera datozenean ez die iñork ziririk sartuko, ez. Auspoa 26, 23. Ziria sartuko zeniguke guk sinistuko bagiñu. Tx B 229. Amari beintzat, ziri ederra sartu iokan. TP Kattalin 180. Sartu din ziri ederra. Lab EEguna 116. Ziri galantak iñori sartzen / ark artutzen du astiya. Auspoa 115, 111. Sartuko dizute ziri / solas ederrez. "Os engañarán" . Or Eus 26. Pelotan ari zan, bein batez, jolasean bera besteko lagun batekin. Ustegabeko ziriak sartzen zizkoen alkarreri aurrealdean. TAg Uzt 34. Aita-nagusiak ziria sartu nai ziola pentsatu zun. Etxde JJ 20. Gure Jauna, ziria sartu ondoren, San Pedrori irakatsi on bat emon gurarik. Beti, beintzat, umore onez. Bilbao IpuiB 109. Norbaiti ziria sartzeko erabilten diran itz ilunak eta esan-nai askotakoak. Zait Plat 40. Onek bai sartu dula / ziri biribilla. Auspoa 112, 24. Ez nak sartu ziriya / gaur, Pello, neri ik. PArt Ustez 65. Nikanor-ek egingo zituan barreak, Tutulu-ri ezezik, Olarratz jaunari berari bere sartu eutsan ziri bikotxagaitik...! Erkiag BatB 93. Ez dit sartuko alako ziririk. Etxba Ibilt 482. Urte ontan ere, ziria sartzekotan al zera? NEtx LBB 112. Egundoko ziria sartu ziguk Agerre orrek! BasoM 48. Erderazko bertsoak ik buruz ikasi? Ez didak neri olako ziririk sartuko! Ataño TxanKan 18. Maltzurkeri askogaz [azeriak] / albotik zulatu, / andikan ospa egin / ta ziria sartu. Ayesta 112.
azpiadiera-1.1
Batak bestiari ziria sartu nai ugari erabili genduen. Gerrika 134.
azpisarrerakoSense-8.2
b) Soltar una pulla, meter un puyazo.
Zubek ere ezer ez bezela ta burubari atz-egiñaz, erdizka esan ta osorik adiazitzeko gisan sartzen dituzute ziri onak. Sor Bar 46. Lenago, errepublika denporan, Plaentxiako alkate izatia ukatu ei eban; ori dala ta sartzen detsa Iñurrietak ziri ori. SM Zirik 100. Gaztiak beti ematen / didate inbiri, / ortatik sartu nai nik / iru edo lau ziri. Uzt Noiz 56. Ez bekio inori iruditu gramatikaria dabilenik hemen idazle gailenari ziria sartu nahian. MEIG II 57. Zeruko Argian ziri bat sartu didazun arren, ez nator beste ziri bat sartzera, neure burua zuritzera baizik. MEIG VI 179.
azpisarrerakoSense-8.3
c) Provocar, tentar. v. ZIRI EGIN.
Bertatik [Euzkadi egunorokotik] euzkeldun gustijai zirija sartu eutsen [Kirikiñok] eta ondo sartu be. Ziri orren bidez euzkel-idazle asko agertu ziran. Altuna Euzk 1930, 376.
azpisarrera-9
ZIRI-BELAR. "La hierba que crece alta y tiene caña parecida a la del trigo" Iz To.
azpisarrera-10
ZIRI-BERTSO (berso Dv; -bertzo V, G ap. A). Epigrama. "Epigrama. Es palabra moderna que por primera vez se lee, creo, en las poesías de mi padre" A. Cf. CancB III 235. v. ZIRI-BIURSA, ZIRI-NEURTITZ, ZIRI-OLDERKI, ZIRI-OLERKI.
Ziri-bertsoak . (tít.). Azc PB 262 (v. tbn. A in Azc PB 17 ziri-bertsoak (epigramas)). An dute bertsolari Salditseko Beltxa, / ziri-bertsuak sartzen ez guziz aketsa. Or Eus 14. Musde Tiraz izeneko ziri-bertsotatik aukeratutako ahapaldi zoragarriok. Etxde JJ 272.
azpisarrera-11
ZIRI-BIURSA. Epigrama. v. ZIRI-BERTSO.
Ziri-biursak. (1889). Sor (ap. JFlor). Orri bakoitzak ipui, txirristada, ziribiursa, alegia edo onelako beste gauza politen bat zekarrek euskeraz. EEs 1908, 176.
azpisarrera-12
ZIRI EDO MARA. "Gure atsoa beti dabil ziri edo mara ta guztia zetarako? gauza onik ez egiteko (V), nuestra anciana siempre está ocupada en naderías y todo para qué?, para no hacer cosa buena" A.
Eguraldi ona dan guztian, bakarrik ni ementxe, suari atxit egin da, ziri edo mara, neutzat bere beti dago zer-egina. A Ezale 1897, 19b.
azpisarrera-13
ZIRI EGIN. Provocar, tentar.
Egon bake onian / emen atx ganian, / egin arren niri / ik zaunka ta ziri. Ur CancB III 88. Izarrak dirdizka ziarduen ozkarbi zabalean, gogoari ziri egiten dautsan isillezko aotsez. Erkiag Arran 47.
azpisarrerakoSense-13.1
(Con determinantes).
Maitasunak, ostera, beti zintzorik, / arlorako egin deust ziri bizkorrik. Gand Elorri 211.
azpisarrerakoSense-13.2
(Con reduplicación intensiva).
Orduan inguruan eskuar egoan bedar liraiña eten, eta ziri berebizikoa orixe, an ezkutatu zanari ziri-ziri egiteko. Erkiag BatB 36.
azpisarrera-14
ZIRI-ESAN. Pulla.
Etxekoentzat lotsa ta auzokoentzat ziri-esan eta par-irri-gaia ugari emango zukeana. NEtx LBB 19.
azpisarrera-15
ZIRI ETA KOIPE.
Zârrekin dauden ordûn, jakiña / gazte guztien joera; / ziri ta koipe, beartzen dute / ipuiren bat jalkitzera. "Entre indirectas y adulaciones" . Or Eus 301.
azpisarrera-16
ZIRI ETA MARA. Ocupándose en muchas pequeñas cosas.
Etzagoz inos geldirik / ezpadakizu barririk: / goiko kaleti, / Eleiza-aurreti, / Loiati txopoetara / zabilzaz ziri ta mara. Azc PB 246. Itz gitxikua da, baña lanerako setatsua, ta edonori ziri ta mara eragoteko bere bizikua. Otx (carta a Ldi, 16-7-1930, ap. DRA ).
azpisarrera-17
ZIRI ETA MIRI. Provocando, soltando pullas.
Beti eragoion ziri ta miri, edonori narrittaka ta alamenka. Otx 39. Beti izango degu mingain-zorrotz, gibel-jaleren bat [...] izen garbiak zikinduz, ziri ta miri asiko zaiguna. Loidi 223.
azpisarrera-18
ZIRIETAN SARTU.
Emen derabiltzat nere oroimeneko landa, leize, [...] gauzez beteak, [...] ikaskizunak bezala, naiz ez dakit zer ezagueraz, animako griñak bezala, [...] or derabiltzat laster eta ega, al bezain barrena zietan sartuz, eta ez dute azkenik. "Volito hac illac, penetro etiam, quantum possum" . Or Aitork 265 (en el voc. final: "zietan sartu, estimular").
azpisarrera-19
ZIRI ETA ZIRI.
Ziri ta ziri / laugarrenik ageri ez. "Azuza que te azuza" . Or Eus 79.
azpisarrera-20
ZIRI-GILTZA. Registro (de órgano).
Orrela otoitz egiten ari dan zintzoa organistaren laguntzaille bezela da, noizen bein ziri-giltzak sartze-ateratzen eta paperak iraultzen. Or Jaink 153 (ap. DRA).
azpisarrera-21
ZIRI-IZAR. Estrella fugaz.
Besteetan zirrara bat buruan, Teresak ere diona, ziri-izar edo izar iges bat bezala. Or QA 173.
azpisarrera-22
ZIRI-IZARTU. Provisto de estrellas puntiagudas (?).
Agindu zien bere semiai, gorputza ilduratzeko ta zatitzeko zerbait erraminta zeukaten guziyak, utzi zitzetela aren eskuan. [...] An agertu ziran burnizko gerriku zi-zorrotzak; kate zi-izartuak eta beste milla muetako birtutiaren maitatzalliak somatutako ziz-miak. Bv AsL 194.
azpisarrera-23
ZIRI-JOKO. "Cindalismus, haur jokoa, xirijokoa, zirijokoa" Urt V 42.
azpisarrera-24
ZIRI-KAKOLA. Palo torcido (fig.).
Kapitaina bere xingoleria, girgilleria, kuxkuleria harrotuz, nihun etzauden. Benoat athe aitzinean irakurtzen ari zen, ohartu zeneko ziri-kakola haren jestiari erran zakon: "Khen-zkitzu soineko horiek". Othoizlari 36 (1963) 553.
azpisarrera-25
ZIRIKO (Injerto) de púa.
Ontara ebakita ziri bat egin degu ta onegatik batzutan deitzen zaio oni ziriko txertua . EEs 1917, 52.
azpisarrera-26
ZIRI MOLDEZ SARTU. "(Meterse de) cuña, esto es, sin ser llamado" Lar.
azpisarrera-27
ZIRI-NEURTITZ. Epigrama. v. ZIRI-BERTSO.
Zear-mintzoarekiko ziri-neurtitzak ere idatzi zitun. Zait EG 1950 (1), 9.
azpisarrerakoSense-27.1
Erabakizunari ezezko biribila ezarri omen zion Enpedokelek zenbait neurtitz-ziri ernagarri bidez. Zait Plat 76.
azpisarrera-28
ZIRI-OLERKI (BeraLzM <olderki>). Epigrama. v. ZIRI-BERTSO.
Ziri-olerki edo epigrama diralako oien bidez esate aal genizkan bereak eta bost. Ldi IL 27.
azpisarrera-29
ZIRI-SARTZAILE (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Tramposo, el que engaña. "Tabernan, baserritarregaz, ziri-zartzallia" Etxba Eib. "Zirisartzaillia, gizurrakin egixan zera esaten dabena" Elexp Berg.
Kristobal ziri sartzallea. AB AmaE 325. Alkar ezin badabe bisteaz ikusi; / ez asi bada emen atzeaz aurrera, / Gizon ziri sartzalla diranen legera. Ib. 326. Ai Batxi, Batxi! ez az, orraitik, / ziri-sartzalle motela! Enb 129. Sakristauak dirade, beñipein geienak, / Berera zelan ondo bixi dakienak; / Ziri-sartzallak, barriz, dira andienak. Ib. 162. Olakua zan gure Trapu-Trapu ziri-sartzaille okerra. SM Zirik 36.
azpisarrera-30
ZIRI-SARTZE. Engaño, trampa.
Pekaturik be ez dok izango aundi-aundirik olako ziri-sartzea be-ta. Bilbao IpuiB 141. Ziri-sartze kontuan atzian gelditzekuan ezpazan be. SM Zirik 90.
azpisarrera-31
ZIRI-ZORROTZ. De puntas agudas.
Agindu zien bere semiai, gorputza ilduratzeko ta zatitzeko zerbait erraminta zeukaten guziyak, utzi zitzetela aren eskuan. [...] An agertu ziran burnizko gerriku zi-zorrotzak; kate zi-izartuak eta beste milla muetako birtutiaren maitatzalliak somatutako ziz-miak. Bv AsL 194.
ziri
<< zingurria 0 / 0 zirin >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper