Harremana

    OEH - Bilaketa

    471 emaitza te bilaketarentzat

    Sarrera buruan (8)


    Sarrera osoan (463)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    txikitu.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Sur desde la primera mitad del s. XVIII. Al Norte sólo se encuentra en Prop, Zalduby y Joannateguy, y Larzabal. La forma más extendida es txikitu. Hay txikindu en Moguel (junto a txikitu ), ttikitu en Zalduby, Joannateguy y Ataño, y tikitu en Larzabal. En DFrec hay 20 ejs. de txikitu, 8 de ttikitu y 1 de tikitu.
    sense-1
    1. (V, G, AN-gip-larr-araq-ulz-ilzarb-olza; VP, Lar, Añ, Mg Nom 66 (G), Dv (<ch-> V, G), H (<ch->, que cita a Echve), Zam Voc ), txikindu (V; Añ, Mg Nom 66 (V)), tzikittu (V-ger) Ref.: Bon-Ond 157; A (txikitu, txikindu); Iz Als (biturriya); EAEL 61 y 267; Etxba Eib (txikittu); Elexp Berg (txikittu).
    Desmenuzar, destrozar; partir en trozos pequeños; (fig.) destruir, destrozar. "Desmenuzar" VP 15v. "Zeatu edo txikitu aboan, mascar" Ib. 17r. "Majar" Lar. "Desmenuzar" Añ. "Broyer, mettre en menus morceaux" Dv. "2. réduire en menus morceaux. [...] 3. mâcher, briser entre les dents" H. "(V, G?), partir, dividir" A (que cita Ur Mt). "(Vc, AN-gip, G?), destrozar, desmenuzar" Ib. "Kipula bat txikittu orixotara, [...] picar una cebolla en aceite..." Etxba Eib. "Utsa denboran eiñ zeskun, amabi arruako txarrixa txikittutzia, en un momento nos hizo el despedazado del puerco de doce arrobas" Ib. "Okelia txikitzia maixan, aittak eitten dau, el partir la carne en la mesa, lo hace el padre" Ib. "Baloiakin eskaparate kristala txikittu giñuan" Elexp Berg. v. xehatu.
    Jainkoaren hitzaren ogia txikitu bageaz, sekereak igartuak bezala, goseak hilzen daude asko ta asko. Lar Carta a Mb 278. Aski du lurra irauli, txikitu ta berdinzea. Mb IArg I 357. Puska-txikitu ta bakoitzari eman zion bere zatia. Ib. 388 (se trata sin duda de una yuxtaposición de sinónimos). Gatzamalliak txikindu edo jo biar dau agoe guztietarako mia malluka txikar bategaz. Mg PAb 128. Txikituko zaituzte, etxetara eraman ta surtan erretzeko. VMg 80 (ref. a una haya). Arriaren gañean erorten dan gustia, izango da purrukatua eta txikituko du gañean erorten zaiona. Oteiza Lc 20, 18 (BiblE txikitu; Lç xehekatu, He xehatu, TB lehertu, Dv xehakatu, Ol apurtu, Leon porroskatu, Ker zapaldu). Azukrea da kañabera mota bati txikitu egosi eta kentzen zaion ezadea. It Dial 40. Txikituten dabe adrilluen artian daguan morterua barruban sartuteko. Ur Dial 31 (It txeatzen, Dv, Ip phorrokatzen). Arturik bost ogiak eta bi arraiak, begiraturik zerurontz bedeikatu zituen, txikitu zituen eta eman ziozkaten ikasleai ogiak. Ur Mt 14, 19 (Ur (V) txikitu; He, Ker, BiblE zat(h)itu, TB, Dv, Echn, SalabBN, Ol (h)autsi, Samper, Hual partitu, Ip hautse, Leon, Or puskatu). Leoiari itsatsi zitzaion eta antxume bat bezala, txikitu eta zeatu zuen. Lard 140. Txikitu ta pipan erreko det. Sor Bar 36.
    ( s. XX) Danen adiskide, oni egurrak txikitu, ari pardela eraman. Ag G 299. Intxor koskorrak txikitutzeko, / ai zer pareja majua. EusJok II 159. Eman nekea, eman miña, eman eriotza; txikitu gaitzatzue. Inza Azalp 90. Azkoriaz narrue txikitu baleutsie bez ainbeste! Kk Ab II 55. Etorri eta / txikitu'ituzte botillak. (In Tx B I 174 ). [Mats mordoak] ikusitakuan, / grik-grak txiki eta iruntsi zituan. Enb 181. Nere atzaparretan txikituko at. Alz Burr 29. Garazik eta amonak eskuak bete lan / puxkarik goxoenak aiztoz txikiketan. "Desmenuzan" . Or Eus 138. Mendi-Urkilon egur-txikitzen. Ib. 300. Aurkixe zanpatuko, lertuko ta txikituko ditu sagar-jotzalleak tolarean sunpillaren zartakoz. TAg Uzt 280. Nere gogozko uste ura ber-bertan txikitu zidala. Anab Aprika 58. Gari-jotzen eta lasto-txikitzen dute arratsaldeko lana. MAtx Gazt 46. Sagar-arbolaren gañera igo bear izan zuan txakurrak txikituko ez bazuan. Salav 32. Garraiska txikitua ta kerinte belar arrunta. " Trita melisphyla" . Ibiñ Virgil 108. [Autobusa] Iraetatik berreun metrora / txikituta billatua. Uzt Sas 163. Bi karabineroak bertan txikituko omen zizkin. Ataño TxanKan 47. Garai artan baziran sagarra txikitzeko makinak. BAyerbe 73. Udazkenean egurrak botata, neguan txikitu eta udaberrian ikatza egin. BBarand 18.
    azpiadiera-1.1
    Destrozarse (de cansancio).
    Buelta asko egin bear izaten zan. Ederki txikituta gelditzen nintzan. Albeniz 47.
    azpiadiera-1.2
    " Gerritatik txikiuta geldittu giñan ta lurrea makurtu nahi ta belaunekin inber gerri-jokua " ZestErret (s.v. gerri ).
    azpiadiera-1.3
    (G-azp ap. Gte Erd 219 , G-bet; Lar).
    Masticar. "Mascar" Lar. "Ronzar" Ib. " Ondo txikituta (G-azp), mastakatu (BN-ciz), [...] / txikitu gabe jaten du " Gte Erd 219.
    Asitzen da auzmarrean eta ederki txikituaz len jan duana, igarotzen du urdallera. AA III 444. Irabiratzen dutela beren pensamentua jan gauza aboan txikitzen izan duten gustoan. Echve Dev 461.
    sense-2
    2. ( VP 17r, Lar, Añ, H (<ch->), Zam Voc; -ittu V-gip), tikitu (L), ttikitu (H (s.v. ttipitzea)), xikitu (Dv (L-côte)), xikindu (L) Ref.: Lh (tikitu, xikindu); Iz ArOñ, Etxba Eib y Elexp Berg (txikittu).
    Empequeñecer(se), achicar(se). "Achicar, hacerlo menor y más chico", "achicado, txikitua" Lar. "Empequeñecer" Ib. "Descrecer", "desentumecerse" Ib. "Minorar" Lar y Añ. "Rendre petit, menu" Dv. "Rapetisser, réduire à un moindre volume, contenance, étendue, etc." H. "Amenuiser, rapetisser" Lh. "Txikíttu, hacerse menor" Iz ArOñ. "Empequeñecerse. Zartzara, korputza txikittu eitten da, a la vejez, se reduce el cuerpo. Soñekua apur bat txikittu dau semiari janzteko, ha reducido un poco el traje [...]" Etxba Eib. "Ori da gure asmu aundiñak txikittutzia, eso es empequeñecer nuestros mayores proyectos" Ib. "Ebanjelixuak erakusten desku, txikitzia biar dogula aundi izateko, el evangelio nos enseña que debemos empequeñecernos para ser grandes" Ib. "Jostunak txikittu ein ddosta prakak" Elexp Berg.
    Zenbat eta aunditzen edo txikitzen dan amodioa, anbat aunditzen edo txikitzen oi da dolorea. Lar SermAzc 47. Zeruetan daukan magestade aundi guzia txikitu edo estalirik. Cb Eg III 233. Yágo kuidátu arren mines berées báño, ponderátu berzearénak ta txikitu ta disimulátu bereák. 'Minimizar' . LE Matr3 229. [Jauna] apaldurik [dago] guregana sakramentu gontan, andiena izanik txikitzen baita bere ume pobretto gebengatik . (87). LE-Ir. Damutu zitzaion bereala; txikitzen zuen negarrez bere burua. Mg CC 134. Neurrian, egin dezagun kontu txikitzen badira, ongi betetzen ezpadira [...]. AA II 167. Kendu ezak ez ditu gitxituten, ez txikituten naaste inpame atako pekatubak. fB Olg 154. Ondasunak domeetan ditubee senduak, beeratuten ditubee altubak, jasoten ditubee baxubak, txikituten ditubee andijak. fB Ic I 47. Txikituko dogu neurri eta pisuba eta goratuko dogu balijo edo prezijua. Astar II 174. Zerbait egiten gaituezan berbak / or darabilguz beti gora bera; / barriz txikitzen gaituen besteak / ez bein atera. Zav Fab RIEV 1907, 534. Geroztik dijuaz, / auntzak gitxituaz / eta basoak txikituaz. Izt C 190. Jakitatez ere bai / bera da ttikitu. Zby RIEV 1909, 227. Aise jendetasuna / da ttikitzen ari. Ib. 107. Fraideak ohartu ziren indarrak ttikitzen hari zitzaizkola. Jnn SBi 67. Ezteiki aunditu ta ttikitu kreduori . (Larrainzar, 1905). FLV 1988, 272. Diputaziyo prinzipalak zertako deretxuak ateratu ditu, basuak txikitzeko eta preziyuak aunditzeko? Iraola 59. Mutiko batek Maitagarri eritxon sorgiñaren bitartez, beren burua gura eroan beste txikitzeko eskubidea eritxi ebala. Alt EEs 1912, 243. [Balia] mermatu ta txikitu / bigundu zanian. Arrantz 107. Arek bear du aunditu, nik berriz txikitu. Ir YKBiz 66. Oialaren arauz, neurri abek geitu edo txikitu ditezke. EAEg 21-10-1936, 100. Sinestea tikitzen den tokietan. Larz ( in Zerb Azk 73 ). Txikitu egiten dela nolabit aiei ditxezkon barne-tentsioa. Txill Let 75. Txikitzen ez al da gizona ezkonduz? Ib. 28. Guk kanpokoa aunditzen degu / ta etxekoa txikitu. Basarri 95. Egunetik egunera gutxitzen ari zan zornea eta kozkorra txikitzen. JAzpiroz 182. Indarrak txikitzen. Insausti 83.
    azpiadiera-2.1
    (V, G, AN-5vill-gip; Lar, Añ) Ref.: A; Gte Erd 177 .
     "Baxar los ríos, arroyos" Lar. "Baxarse los ríos, etc." Añ. "Amenguar, bajar las aguas. Urak txikitutekoa (V-m), lo de amenguar el agua; llaman así a una tabla pequeña que se usa para desembarazar de agua una lancha" A. " Ibaiko urak txikitu egin dira (G-azp, AN-5vill-gip)" Gte Erd 177 (junto a apaldu, gutxitu, beheititu, etc., de otras zonas).
    Urak txikitu ziranean, irten zan Noe leorrera bere etxetiar guziakin. Ub 13. Leorteak urak txikituta. Lard 109. Eguzkia berotuaz, / egunetik egunera / ibaiak txikitutzen. AB AmaE 395.
    azpiadiera-2.2
    Semeak aundiagoak ditutenari eskerrak; beti ttikitzen-ttikitzen, azkeneraño aituko ote giñan bildurrak artu nioken, motel! Ataño TxanKan 44.
    azpiadiera-2.3
    (Part. en función de sust.). "(G-goi), menguados (puntos de calceta). Txikituak artu, ez aztu gero, tome usted los menguados, luego no se olvide" A. v. txikitura.
    azpiadiera-2.4
    "Serenarse el mar tempestuoso, [...] (V) txikitu, baretu " Añ.
    azpiadiera-2.5
    "En terme de forge, battre le fer pour l'applatir, lui donner une forme plus réduite" H.
    azpiadiera-2.6
    ttikitu (AN-5vill ap. Gte Erd 36 ).
    " Jornalak beititu dituzte (B), [...], ttikitu (AN-5vill)" Gte Erd 36.
    azpiadiera-2.7
    ttikittu. Convertir en diminutivo.
    Antzinako legez, Bizkaitik kanpora ere bizi zena eta oraindik ulertzen dena, lez (eta txikttua letxe) bihurtu da. MIH 107.
    sense-3
    4. (H <ch->), txikittu. Humillar. "Rabaisser quelqu'un, se rabaisser en sa réputation" H.
    Ardoki baten Jauna, / esan dausku jaio yakula: / Bera aulan txikittuta, / geu geronek andittu gara. AG 2418.
    sense-4
    5. tikitu (AN-5vill ap. Gte Erd 36). "Boza apaltü (S), biziki apal mintzo da (BN-arb), boza tikitu (AN-5vill)" Gte Erd 36.
    azpisarrera-1
    TXIKI-TXIKI EGIN (VP 16v, eiñ V-gip; in G-azp). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. (Intens. de txikitu). "Majar" VP. "Arrapatzen baut, txiki txiki eiñgo aut, si te cojo, te voy a hacer pedazos" Etxba Eib. "Liburua galtzen bostak txiki-txiki eingo aut" Elexp Berg.
    Ez da txiki txiki egiten banaute ere, ez diat besterik emango. Apaol 101. Onelako emakumea, txiki-txiki eginta ere, ez da bear bezela ordaintzen. Muj PAm 48. Utzi nazazu sartzen, txiki-txiki egin dezadan neska zirtzil ori. Alz Burr 28. Makillaka azur gustiyak txiki-txiki egiñaz eriyotzia emongo leuskiyoela esaten eben mutil upagiñak. Kk Ab II 166. Armaiotik atara ditu euren yantzi panparroiek, eta trangabelien askoriaz txiki-txiki egin ditu. Ib. 55. Leiarrak txiki-txiki egiñak zeuden. Anab Poli 61. Ni aizkora atekiñ txikitxiki ein nazazu. JMB Mund III 21. Urrutitik su eman eta mendigaña, arkaitzak eta etsaiak txiki-txiki egitea. Alkain 40.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Egia esan, ni orduan txiki-txiki egiña nengoan, arrunt nekatua alegia.Alkain 157.

    txikitu

    txikitu
    << txea 0 / 0 1 txindi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper