Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zor izan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa erantsiz: zorretan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zor izan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

zor izan, zor, zorko.

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zor sarrerari dagokion azpisarrera.

LBeh (2012-05-30): zor publiko 194: Berria 94, EiTB 63, Argia 36, Diario Vasco 1; herri-zor 3: Consumer 1, EiTB 2; herri zor 1: Berria.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zor publiko 41: Berria 28, Koro Navarro 5, Iñaki Heras 5, Iñaki Iñurrieta, Josu Zabaleta, Patziku Perurena; herri(-)zor formarik ez dugu aurkitu.

Zerrenda osagarriak

PFGZ: "Zor publiko: Deuda pública; Zor publikoko tituluak: Títulos de deuda pública".

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa azpisarrera gisa, zor sarreraren barruan.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Admin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZOR-HARTZEKO (V, G, AN, L, B, S). Ref.: A; A EY III 278. Deudas y haberes. "Eztezazüla ükhen zor-hartzekorik, buru-austekorik gabe bizi nahi bazira (S), [...]. Zor-arztekoak non zituen erran gabe gan da (B), se ha ido sin decir donde tenía las deudas y haberes" A. Orduan munduko egitekoek, zor-hartzekoek, hartu-emanek [...] trabu handia ibeniko deratzute. Ax 201 (V 135; Añ GGero 127 zor-artzekoak). Atzenean zor-artzeko ta kontu nastuak dituanak oek garbitzeko egiñ bear du alegiña. AA III 513. Uste diat, nere zor-artzekoak ortxe nunbait berdin izango dirala. Zab Gabon 27. Zor-artzekuak kito, / kontuetan garbi. Tx B II 102. Zor-hartzekoen kontua garbituz gero, eman dezake Platonen ideiez iritzi zuzena. Zait Plat 77. Itz batean, nai zuana egin da azkenean zor-artzekoetan guretzat ezer etzala jarri. JAzpiroz 69.

def: [s.u. banku1] banku kontu, banku-kontu Aurrezki kutxa edo banku batean ezarritako dirua; diru gordailu horren zor-hartzekoen agiria. Ik. kontu 3. Espainiako Auzitegi Nazionalak ikerketa hasi berri du auzipetuak Suitzan banku kontuak dituen jakiteko. Lapurrek milioika erabiltzaileren posta elektronikoen helbideak zituzten, eta banku kontuetatik dirua ebatsi nahi zutenean, banku eta kutxen izenean mezuak bidaltzen zituzten. // adib: kito adb. Zorrik edo hartzekorik gabe, kitaturik. Zorrak kito utzi. Zor-hartzekoak kito, kontuetan garbi.

Ez dugu aurkitu zor hartzeko formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zor hartzeko 4: Iñaki Segurola 3 (“Zor-hartzekoetan kito nago”), Joan Mari Irigoien (“etxekoentzat eta etxeko trabailarientzat egunoroz ekartzen zirèn jatekoak eta bizigaiak, eta egunoroz izaiten zirèn diru-sartzeak, salerosiak eta zor-hartzekoak, finean -, amorioak arintzen eta eztitzen zizkidan neke eta trabailu haiek guztiak, pentsaturik ezen, gauez, Rosaren magalean eta Rosaren hitzetan hartuko nuela atseden: soseguaren xistera eta etzauntza hartan, non denbora ere pausatu egiten baitzen, gelditzen zen eta trikatzen zen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Dvandva lexikalizatua da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zor sarreran.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

zorabiatu, zorabia, zorabiatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zorabiatu, zorabia, zorabiatzen.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o/-a-.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: hiraka : Lolium temulentum; llollobelar : Lolium sp.; llollobelar ingeles : Lolium perenne; llollobelar italiar : Lolium multiflorum + Dendrocalamus. Ik. Mt 13,24-30; 36-40 pasarteetako zizanion-en itzulpenak: galbedar (Ker); hiraka (Dv); iraka (Ol, Ezkila, Irakurgaiak, IBk, Olariaga, Apaolaza); lollo (Ur BOEg 1729); llollo (Ir YKBiz 175-177. 181); muri (Or MB 137: "muria (aloka, iraka)" eta muria 5 aldiz; Or IB'1974: muri-belar [tit]; muri-azi 1; muri 3; murita 4); olo (LauEb; tit.etan "belar txarra"); ologaizto (BiblE); urritz-olo (ArgiD 1933-2, 526: "urritz-oloa (iraka, bedar txarra)" eta urritzolo 4tan).

Euskaltzaindiaren Arauak

'iraka'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gari.

Landare eta animalien taxonomi izena

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zoragarrizko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zoragarrizko.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-ro.

Atzizkien araberako erabakiak

-ro.

Kategoria

adlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-zko: -garri-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zoragarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o/-a-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

txoralda 2: Lar Cor ("Utzi, utzi, Gaztelako hitzera txoralda horri: Mairu kutsu, judu kirats, beltz eta billau usai geiegi dabil erri horietan"), Cb Eg II ("Txikitatik gala zale, apaiñgura, txoralda utsa, ta bere edertasunaz txit pagatu, edo ezkondua"); xoralda 1, Ox ("Gorderik uzkur zauden Bidarrain nexka mutiko xoraldak / Eta gu gaitu berotzen orain Otxalde zenaren kaldak!"); zoranga 5, Erkiag ("Portuko poza ta iskanbilla [...] barre zabal ta jantzagure zorangea", "Diego Montes'en irudiaren erraiñu-distirak amesez ezarten zituan, bere asmamen zoranga gaztean", "... pozik eta berba gangar ta barre zorangaz ospatuten zituela", "Egoaize zorangea dabil eta bideko autsa edertotxu astinduten dau", "neska-mutillak alkarren ederra egin gurarik ibilliko dira, alai ta zoranga") // Ik. ap. DRA, xoralda : A ("Mutiko xoralda ori deustako ezta").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

txoralda 2: Lab ("Ori neska txoralda!"), PPer ("zer uste dun hik, ematxarren asmazio txoralda guziak gizonaren zapalkuntzak sortuak direla?").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

txoralda : DFrec 1 (BU: "txoralda kaxkarin hura") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

txoralda : DRA (lelo, sinsorgo, chiflado; var. de xoralda), PMuj DVC (1 chiflado, guillado, loquillo; 2 lelo, simple, fatuo); txoraldatu : PMuj DVC (chochear); xoralda : Lh DBF (sot, imbécile), DRA (lelo, loquillo), PMuj DVC (1 loquillo, alocado; 2 lelo, simple, necio, fatuo, atontado); zoralda : HiruMila (atolondramiento, perturbación moral), HaizeG BF (affolement, vertige), Lh DBF (affolement, vertige, pertubation morale), DRA (atolondramiento, vértigo, perturbación mental), PMuj DVC (1 vértigo, atolondramiento, aturdimiento; 2 delirio, desvarío pasajero, rato de locura; 3 seducción, fascinación; 4 alocado, loquillo); zoranga : DRA (loquillo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF.

Tradizioko erabilerek bermatzen dute

-lda formakoa da hedatuena; eta, nahiz bukaera hau txora- / xora- hasiekin ageri den, zora- hobetsiaren gain eratua proposatzen da eratorria.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

neska-mutil zoraldak.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-men/-mendu/-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

zorarazi, zoraraz, zorarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zorarazi, zoraraz, zorarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ra(tu)+arazi.

Euskaltzaindiaren Arauak

zoratu, zora, zoratzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zoratu, zora, zoratzen.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o/-a-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZORATZEKO. Maravilloso, encantador. Au egun zoratzekoa! / Zer poz andia! GavS 17. Zoratzeko arratsaldea, bai, zoratzekoa. Nere egunetarik zoriontsuena. Txill Let 62. Bereala piztu dira argia, eta zoratzekoa zan ikuskaria, gandua argien atzetik lasai asko altxatzen zala. Ib. 50. Benetakoa ete dok ba Fokinen suzko txoria? Mutillak, zoratzeko be badok au! Alzola Atalak 47.

adib: hau 4 (Harridurazko esaldien hasiera gisa). Hau duk beroa! Hau egun zoratzekoa! Hau bihotzeko bozkarioa! Hau eguraldi ederra! Hau poza nirea! Hau gauza guztien amaitu beharra! Oi, hau berri tristea! Hau da gizona, hau! Hau duk, hau, ardo gozoa! Hau da hau! || (bai-ren ezkerrean). Hau bai dela kontua! Dirua kendu eta eman paper zaharra, hau bai dela jotzea ederki adarra! Hau bai atsegina! // ikuskari 1 iz. Ikusmenaren helmenean gertatzen diren gauza eta egite eragingarrien multzoa. Ik. ikuskizun; ikusgarri 4. Eguzkiaren sarreraren ikuskaria. Haren nekaldi eta heriotzaren ikuskari lazgarria. Berehala piztu dira argiak, eta zoratzekoa zen ikuskaria. Zer ikuskari zoragarria!

zoratzeko 65: Aizu (“iazko maiatza zoratzekoa izan zen!”), Argia 8 (“Gozatzeko, ferekatzeko, barre egiteko, zoratzeko da sexua, eta hori lortzeko, presio eta aurreiritziak zokoratu eta burua askatzea da pilula onena”), Berria 8 (“Euskarak bere lurraldean bertan daukan egoera edonor haserretu, etsitu zein zoratzekoa da”), Deia 2 (“Erregearen profila zoratzeko modukoa da, baita sasoi berri baten hasieran bultzatzen diren aldaketa desirak ere”), DiarioVasco 2 (“Ez zuten zoratzeko moduko eguraldirik izan baina euriak ez ziren enbarazu handirik ere egin eta arazorik gabe burutu zuten euren ibilbidea”), EiTB 22 (“Bigarren zatiaren hasiera zoratzeko modukoa izan zen”), Elkar 15 (“Aizu, ba, gauza harrigarria da, harrigarri eta ikaragarria, zoratzeko modukoa”), Consumer (“Zoratzeko modukoa”), Goiena (“Aurten, samurrago, Calexico geldi dagoelako; baina, bestela, zoratzekoa izaten da, bai“), Jakin 3 (“Zoratzeko modukoa, zoratzeko Izagirreren literatura”), UEU (“Sekulako lana, zoratzeko modukoa”), Uztarria (“nik igarate daukat akorduan behintzat, kanpaina bat, gau eskolekin batera zetorrena, aek erakundearena, dirua biltzeko kanpaina, korrika zuen izena, eta fermin muguruzaren kantuan bezala ibili ginen, zoratzeko moduan, pegatak ipintzen eta dirua biltzen, gutxi gorabehera, bateko eta besteko dendara sartu, sobrea utzi, euskararen aldeko kanpaina, dirua, sobrea jasoko genuela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zoratzeko 32: Berria (“Zoratzeko modukoa izan da”), Jose Morales (“Guztiaren laburpena egiteko agindu zioten funtzionario guztiz buruargi eta erne bati, eta zoratzeko puntuan egon zen, mataza haren hariari jarraitu ezinik.”), Migel Angel Mintegi (“Haren edertasuna edonor zoratzeko modukoa zen”), Edorta Jimenez (“Besotik eskegita duen neska zoratzeko moduan dago”), Jon Alonso (“Bizitza zurrunbilo bat bilakatu da, pentsatzen zuen Goiok berekiko, erle-saldo baten burrunba itzalia baina etengabea, zoratzeko modukoa, ezerk ez zuen lehengo kolorea eta distira”), Xabier Montoia (“Kartzela presoa zoratzeko makina dela jakiteko ez du nehoren filosofia libururik behar Pantxikak”), Lopez de Arana (“Nom d´une vache, zoratzeko moduko sabelak dituzte!”), Patxi Iturritegi (“Baita gure ohe azpian ere! Eta, gainera, baziren hainbat eta hainbat gauza nahitaez kontuan hartu beharrekoak, hala nola gelen posizioa, hormen kolorea, elementuen konbinaketa... eta nik al dakit zer gehiago! Zoratzekoa, aizu!”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke, antzeko beste batzuk bezala. Bi adierak kontuan hartzekoak dira (erotzekoa eta zoragarria).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zoratu sarreran.

Txostenaren laburpena

corpusetakoak ez dira 'servidumbre de paso' adierakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zor-bide G 1 (Berron Kijote: "Zu, ordea, saia zaitea, izen onaren jabe izaten; bertan dauka-ta zor-bide luzea txorakeriak argitaratzeak"); ik. bide-zor OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zorpide EB 3 (Oinarrizko Legeria Bizkaian: "Banku, Aurrezki-Kutxa Zerga-babespeko Kooperatiba eta hoiei berdinetsitako Erakundeen zorpidezko eragiketekiko dirusari eta gainontzeko ordainak"; "Barne-Zorpideen Konpentsaziozko Zerga"; EHAA 1985-02-27: "lan-sariari eta gizarte-zorpideei dagozkien gastuak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu bestetan aurkitu.

Euskaltzaindiaren Arauak

'bide mota, lur jabedunean zehar igarotzen dena'.

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

ik. erabilia den; ahozkoan ezaguna dute batzordekideek (Gip. eta Bizk. bederen; es 'servidumbre de paso').

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Euskaltzaindiaren Arauak

zordundu, zordun(du), zorduntzen. da/du ad.: hartzen duena zorduntzen da.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zordundu, zordun(du), zorduntzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -dun-du.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zordunketa 6: BAO 1990-1993 5 (adib.: "Gainkargu eta arauzko kostuen ziozko zordunketak ordain ditzaten"), GAO 1999 ("Borondatez ordaintzeko epea amaiturik, zordunketak %20ko errekarguarekin kobratzeko prozedurari ekingo zaio").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zordunketa : Euskalterm 3 (hauetan 1 kargu sinonimoarekin; 1 z.-agiri; 1 z.-kontu — zorduntzeko kontu sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zordunketa : ElhHizt (Kont. adeudo, cargo), HiruMila (1 adeudo, acción de contraer deudas; 2 débito) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (berria da, eta bidea egin gabea).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-duru.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zorduna.

Euskaltzaindiaren Arauak

zorgabetu, zorgabe, zorgabetzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zorgabetu, zorgabe, zorgabetzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Formatu erabaki gabeak

zori 1 sarrerari dagokion azpisarrera (baina formatu aldetik nola eman ez dugu argi).

Erabilera-oharrak

-tzeko zorian forman erabiltzen da.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zorigabeko .

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorigabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zorigaitzez .

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gaitz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZORIGAITZEKO (Dv, H). Desgraciado, desdichado. "Zorigaitzeko gizona, homme de malheur" Dv. Bere kaltetan zori gaitzekoa merkatura doa. O Pr 493. Lagun zazu beraz bekhatoros zori gaitzeko bat. MarIl 119. Sagu gazte zori-gaitzekoa. Gy 98. Nahiz ez naizen zorigaitzeko / umexurtz gaixo bakarra. Lf Murtuts 45. (Dv). (Ref. a cosas). Triste; funesto, causa de desgracias. "Zorigaitzeko eguna, malheureux jour" Dv. Zori gaitzeko heriotze bat. Jaur 195. Daroaguzan zorigatxeko egunetan. AB AmaE 65. Zorigaizteko denbora hetan. Elzb Po 215. Zorigaitzeko edari onek / mendian artzen gaitu-ta. Tx B III 68. Ala zorigaitzeko / premu izaitea, / horrek eman baiteraut / bethikotz kaltea. Balad 214. Galizi errukarria! Gazteri guzia jario negargarrian, Ameriketan galtzen zaion lurralde zorigaitzekoa! NEtx LBB 32. Zorigaitzeko argitaragabeen edo zabaldugabeen istorio honetan. MEIG VI 59.

zorigaitzeko 66: Aizu, Argia 3, Berria 19, Deia 6, DiarioVasco 8, EiTB 6, Elhuyar 4, Elkar 13, Consumer 1, HABE 2, Jakin 2, Karmel.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zorigaitzeko 73: Berria, Iñaki Iñurrieta, Agustin Otsoa, Josu Zabaleta, Xabier Olarra, Juan Martin Elexpuru, Jon Muñoz, Karlos Zabala, Patziku Perurena, Juan Garzia, Karlos Linazasoro…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa, zoritxarreko formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zorigaitz sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zorigaitzez 86 (eta zori-gaitzez 2): Lg ("Zorigaitzez zuentzat, erraten zioten oraino farisauei Salbatzailleak, leihalki bethetzeaz eginbide xumeak hautsten baduzue Jainkoaren legea eginbide handiagotan"), Bordel ("Zorigaitzez, tenoreko hari zapeta zilatu, auzoko batek jasan du, hori ez da segeratu"), HU 3 (adib.: "Halako tokietan diren apez bakarrek ere, badute zorigaitzez aizina edo astia frango"), JE 18 (adib.: "Beraz goiz guziez banindoan ihizirat, pala bizkarrean, kanit ez harmarik ez bainezaken oraino zorigaitzez eskura", "Deus holako laguntzarik ez du zorigaitzez neskato gazteak"), Barb 12 (adib.: "Bainan gure Katzo galdua, eta ongi galdua, zorigaitzez!", "Bere hortz eskastu hek bethi gogoan, bainan zorigaitzez, ez orduan ahoan, urrikaltzeko ere zen, zinez eta minez"), Or 2 (adib.: "Anima betian bizi zait; gorputzak ba du, zorigaitzez, aldarteen berri"), Alz Ram 2 (adib.: "Zorigaitzez asmatu egin det"), Etcham 4 (adib.: "Ez ahal dire halako batez zorigaitzez lehertuko!", "Bai zorigaitzez jakin duzue, gure anaia maiteak, Zer hersturetan eman gituen gerla horren izaiteak"), Zub ("Bainan, zorigaitzez, han berean eskuratzen dituzte, eta berehala aitzindariek erabaki zuten gaztigu bortitz bat emaitea"), Iratz ("Zorigaitzez Donibane ez da orai hola..."), Zerb IxtS ("Zorigaitzez, Luther, Calvin eta Henri VIII erregea buru, hamaseigarren mendean protestantismoak urrats handi bat egin behar zuen Alemanian lehenik, Suisan eta Angleterran gero!"), Erkiag Arran ("... oraingo gazteak jakin ere eztakiena, zorigaitzez"), Etxde 15 (adib.: "Gaba torreko ganbaratzarrean igarotzea zer zan ba'zekin zorigaitzez", "Zorigaitzez, bera baiño ahaltsuagokin oldartu bearra tokatu zaio"), MEIG 2 (adib.: "Ez dituzte gure artean, zorigaitzez, gai diren guztiek beren eginkizunak egiten"), Zerb Azk 4 (adib.: "Euskalduna kanpotiartzen bere ohiduretan, bere mintzairan, bere jostetan, bere soinekoetan, eta, zorigaitzez, kanpotiartzen bere sinestean!"), JEtchep 2 ("Zorigaitzez ardura, bakartasun eta ixiltasunak Mayalenen amodio goxoa bihotzean nahasi dautate"), Izeta DirG 3 (adib.: "ametsa bezela iduritzen zitzaioten bart-arratseko gertakizune; bañan zorigaitzez egia zen eta egia garratza"), Ardoy SFran 11 (adib.: "Egungo egunean, xuhurtzen ari bazauku zorigaitzez gure xoko ttipi hau, zer zitaken orduan?", "Zorigaitzez, handiago eta azkarragoa izana zen"), Xa Odol ("Ez nuen nahi sinetsi bainan / zorigaitzez da egia / hemendik berriz ez jakin norat / zoazilako berria"), Casve SGrazi ("Zori hunetzaz bezala naizie ere zorigaitzez, / Jinko gure Jaun Goikuak altxatürik ziren aphez"); zorigatxez , Kk Ab ("Bere esana bakarrik naikua ixan biar leuke bide zuzenetik ez urteteko, baña zorigatxez ezta alan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zorigaitzez 65 (eta zori gaitzez 1): JE Bur 3 (OEHko agerraldiak), A. Blaise ("Zorigaitzez, Jesusekilako batasun hori trenkatzen du? bekhatuan erortzen da?"), Eskual 1914 ("goiti baino gehiago beheiti, zorigaitzez, azken urthe hotan"), Zerb GH 1927 ("Etcheverry aspaldi hilzen, zorigaitzez, bainan bizi da oraino haren lagun maitea"), Lf 3 (adib.: "Hunek zorigaitzez otsoa ez ikusi, Bainan hark elheak entzun eta ikasi"), Herr 1946-1992 bitartean 13 (adib.: "Urrats dorpeak gure herrikoak, zorigaitzez, ainitzen bederen"), P. Xarritton ("Adamen ganik hori behin segura, bainan zorigaitzez hori bakarrik segura hemen ere"), J. Errecart ("Zorigaitzez zonbat gaizki abiatuak garen orai ere, politikak sekulan baino gehiago alderdikatuak, herra eta herra, kalomnia, elgar ezin ikhus"), Or ("Gu ere, zorigaitzez, bein baiño geiago erortzen gera gure pekatuetan"), D. Dufau ("Zorigaitzez, hauk gehiago ziren, nagusitu zinzazkioten eta jen bezala gan"), Etxde 6 (adib.: "Izen mordo au bezala beste bat aukera nezakean, talde joriegia baikera gaurko pekatuan murgilduak, zorigaitzez"), Basarri 3 (adib.: "Zenbat euskaldun galdu ote da zorigaitzez, itxasoan?"), J. Haritschelhar 2 (adib.: "Erran dezakegu orai eztela kasik nehor ere eskuara baizik dakienik eta, zorigaitzez, urtero, eskualdun gaztek uzten dutela eskuara eta erdaldun bilakatzen"), GH 1958-1964 3 (adib.: "Guduen ondotikan, preso zorigaitzez, Artalde bat bezala, itsuki goazen"; "Eta sekulan, zorigaitzez, uzten bagintu gure trinketak itoiz-ur-pean, errekatzeko lanjerean litake gure gazteria"), SoEg 2 (adib.: "Goiti; ez balinbada, zorigaitzez, beheiti!"), SGarm Dekli ("Zorigaitzez, gure indeterminadoaz gramatikalari gehiegi ahaztu zaigu"), D. Landart 5 (adib.: "Zorigaitzez ez dut uste"), HU Aurp ("Ez dugu oraino garbitasun osorik, baizik ere, zorigaitzez egia dena, hil dela jeneral gaizoa, aldixartu-eta zenbeit orenik barnean"), Zabal 1973 2 (adib.: "Zorigaitzez, orduan egiten ziren torturak ez dira orduz geroztik gelditu"), Ardoy GH 1973 ("Zorigaitzez, Cordoban zahartzen ari zen Fortun"), P. Olhagaray ("Nahi izanez gero, adibide franko eman genitzake diogunaren froga bezala horrelakoxe azpi-jokoak egin bait dira Hazparne edo Mauleko kantonamenduetan, zorigaitzez"), XArb ("Zorigaitzez lenen urrats horiek ez dute segidarik izan"), B. Mendisco ("Zorigaitzez, harma kargatua zen"), Hiriart-U ("Zorigaitzez, gaia badute nasai, gerla ari baita nun-nahi"), Tx. Garmendia ("Zorigaitzez mendi asko daduzkagu abandonatuta"), J.A. Lakarra ("zorigaitzez hemen moztu behar dut"), Leon ("Zorigaitzez, ez baitakit nik ere"), Xirrixta 1995 ("Zorigaitzez, hain luzea zen, hain luzea non hosto ttikiak ez zezakeela gehiago itxoin"), Enbata 1998 3 (adib.: "Gure haurrak, bizi den tokiko mintzaira ikasiko du, zorigaitzez guk ez baitiogu erakasten ahalko"), I. Camino ("ekialdeko Arakilgo euskarari buruzko berriak bereziki landerrak eta andurrak dira zorigaitzez"), Egunk 1999 ("zorigaitzez, diru laguntzak beharrezkoak ditugu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zorigaitzez : DFrec 15, AB50 1 (desgraciadamente) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zorigaitzez : EuskHizt (adib. gisa), ElhHizt (AS: por desgracia, desgraciadamente), HiruMila (desgraciadamente), Casve EF (par malheur, malheureusement), HaizeG BF (par malheur, hélas!), Lh DBF (par malheur, malheureusement), PMuj DVC (desgraciadamente, fatalmente, por desgracia, funestamente) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorigaitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zorigaiztoko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zorigaiztoz .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zorigaiztoko.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gaizto.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorigaizto sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zorigaiztoz 7, MEIG ("Bereziak bagaude zorigaiztoz hizkutzaren aldetik, ez ditzagun bederen bereizkuntza horiek geurok gehi eta nahasteka", "Zorigaiztoz, euskara da, hainbestek, aztarrenik ere gabe, galdu duen lehen hizkuntza", "Axalean dagoena, zorigaiztoz, eta hor datza auziaren muina, ez da beti, ezta beharbada maizenik ere, perpausen azpiegiturak adierazi nahi lukeena", "Bestalde, eta zorigaiztoz, saiatu bagara ere zenbait lagun hizkera doinua eta kantuaren arteko egokiera bilatzen, ez dugu deus aurkitu egungo eguneraino", "Astarloa, zorionez edo zorigaiztoz, ez du oraindik ezagutzen [Linguistikak]", "Maila horretara, eta hemen zuzen nabil zorigaiztoz, ez gara oraindik heldu", "Zorigaiztoz, eta negargarria ere bada, ez naiz bere izenaz oroitzen"); zori gaiztoz 4: MEIG 3 ("Kaletarrak ere euskaldun gara, batzu behintzat, eta zori gaiztoz edo zori onez kaletarrok gero eta gehiago gailentzen ari", "Betibateko polemika-gai gogaikarri hau ezinbestean ukitzen dut, ez gehiegi luzatzekotan, zori gaiztoz ezin utzizkoa delako", "hangoen idazkiak, zori gaiztoz, hemengoak ez ezik, ez ditugu ongi ezagutzen"), Gazt MusIx ("Ta ezar nazak gero egurats-tarte garbien baitan, zori gaiztoz irentsi pozoin-kalteak senda ta arnas loia-re txau dezadan"); zorigaixtoz 1, Ox ("Ez ahal zauku bihirik gabe geldituko selhaururik. / Ai! Zorigaixtoz landa bazterrez, zonbat dabiltzan goserik / Iguzkipean deus ez dutela behar gorriaz bertzerik!"); zori gaixtoz 1, SP Phil ("Ordea eztakizu naski Philotea, nola egin behar den orazione mentala, zeren gauza bat da, zori gaixtoz gutik dakitena gure adinean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zorigaiztoz 3: Nekaustea ("bein baño sarriago [zorigaiztoz maizegi] erderazko txipriztiñez loitzen zayo [euskera]"), Zabal 1975 ("Zorigaiztoz, Mendebal honetan, eta ez ahantz gero gu ere hor gaudela, diktadura hitza zentzu berdinean erabiltzen da"), H. Knörr ("Zorigaiztoz, ordea, asmoa asmo gelditu zen, biharamunean Mitxelenak, mendian eroririk, orkatila hautsi baitzuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zori gaiztoz : DFrec 1 (MEIG, OEHko testuinguru berean) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zorigaiztoz : EuskHizt (adib. gisa, s.u. zorigaizto), Lur EG/CE (por desgracia, fatalmente, desgraciadamente) eta EF/FE (malheuresement, fatalement), PMuj DVC (enhoramala, por desgracia) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorigaizto sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zorigaitzez, zoritxarrez.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zorionak 1 interj. 2 iz. pl. 'goresmenak': *gaur nire zorionak dira e. gaur nire urtebetetzea da, zorionean, zorioneko, zorionez.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zorion-agur, zorionak eman, zorionezko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zorionez, zorionean, zorioneko.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-on.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bits -- En sent. fig. se utiliza en construcciones diversas que expresan abundancia, riqueza, comodidad, gozo, suerte, etc. "Uren ganeko bitsean, da aren ganeko sitsean bizi zara zu (Vc), usted vive en la espuma que nada sobre el agua y en la polilla que flota sobre la espuma. Algunos aplican este dicho popular al que vive cómodamente y sin quebraderos de cabeza; otros a personas sin experiencia" A (s.v. sits). "Bitsetan. [...]. 2.º gozando" Ib. "Yoka, yoka bitsa galdu barik, juega pronto, en caliente, sin perder la fortuna (V-ger)" A EY III 292. "Eztibitsa, néctar, gozo; (fig.) gloria. Ango ardaua zan eztibitsa, Jainkuendako eiña balitz bezela" Etxba Eib. "A zan eztibitsa alkartu giñanian! " Ib. "Ainbeste txalo eta jasotzekin, eztibitsian dabill" Ib. "Ur gaiñeko bitsetan bizi, errealitatetik kanpora, oso arin, bizi. Gauzak ola dielakuan? Ur gaiñeko bitsetan bizi aiz i [...]. Figuratzea, komunikabide eta jendearen ahotan egotea gustatu. Politikuei eta eskritorei ur gaiñeko bitsetan bizitzia gustatzen jakue" Elexp Berg. Cf. infra SITS ETA BITS; cf. ejs. de urre-bits 'baño de oro' (s.v. urre). * Zorion-pitsetan igaro genituen egun alai aren ordu arinak. A Ardi 132.

LB: “Frantziako agintariak ere, zorion bitsetan irudikatzen ditut, egundoko negozioa egin eta gero; eta azkenik... gu gaude, esperantza eta etorkizun hobe baten jabe garela” (Elkar) ; EPG: 0; ETC: “Hau esanik, masailean musu eman eta, zorion-bitsetan legez, aldendu egin zen” (Txema Garcia-Viana), “Frantziako agintariak ere, zorion-bitsetan irudikatzen ditut, egundoko negozioa egin eta gero; eta azkenik. gu gaude, esperantza eta etorkizun hobe baten jabe garela “ (Txema Garcia Viana), “Jendeak uste du zeruan zorion-bitsetan bizi garela, esne-mamitan, baina ez da egia” (Berria),

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bitsetan en abundancia [referido al nombre que le precede]; felizmente zorion-bitsetan igaro genituen egun alai haren ordu arinak: pasamos como unas pascuas las cortas horas de aquellos alegres días; Adorez: zorion-bitsetan: llenos de felicidad, muy felices, como unas pascuas; Labayru:0

[bits] bitsetan adb. (Gauza onen baten ugaritasuna adierazten duten esapideetan). Zorion-bitsetan igaro genituen egun alai haren ordu arinak. Atsegin-bitsetan nintzen horrela ikusi nituenean. || Ur(aren) gaineko bitsetan: poz-pozik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Ezabatu bitsetan azpisarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da zorion eta bits sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 interj. 2 iz. pl. 'goresmenak': *gaur nire zorionak dira e. gaur nire urtebetetzea da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bide.

Euskaltzaindiaren Arauak

zoriondu, zorion(du), zoriontzen. du ad. 1 Zah. 'dohatsutu'. 2 'zorionak eman, zorionak esan'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zoriondu, zorion(du), zoriontzen.

Forma baten adiera(k)

1 Zah. dohatsutu; 2 g.er. zorionak eman.

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorion sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalduz: "izlag. 1 'dohatsua'. 2 'lehendik (askotan) aipatua': zer duzue zorioneko "betroi" hori?".

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorion sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorion sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ko/-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zorion sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

zorionekoa, dohatsua.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zoriontsua.

Euskaltzaindiaren Arauak

zoritu, zori(tu), zoritzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zoritu, zori(tu), zoritzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zoritxarrez, zoritxarrean.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zoritxarreko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zoritxarrez, zoritxarrean.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-txar.