1.
(
V; Añ,
Dv,
H (V)),
apaitza (
Darric ap.
DRA
.),
apax
Ref.:
A;
Elexp Berg
.
Pezuña.
"
Apua [...] pezuñas grandes, como las de los toros, vacas y otros animales de esta corpulencia; pues alas demás llaman apatxa
"
Ast Disc 584.
"Pie de animal"
Añ (s.v. (a) patadas).
"Sabot, corne des pieds des animaux"
H.
"1.º pezuña, [...]; 2.º pezuña de animal menor, siendo apo la pezuña del animal mayor"
A.
"Pezuña de animal, cuando ésta es doble. Ardixak apatxak eukitze jittuk eta zaldixak, berriz, pelua. Apatxetako miñ edo ankamiñ deitzen zaio ardien hanketako gaitzari"
Elexp Berg.
v. HANKA-KASKO, 2 apo,
pelo.
Tr. Documentado sólo en autores vizcaínos.
Apatxa, azurra, adarra, ulia, guztija da guztiz ona zimaurra egiteko.
Ur Dial 50 (It beatzala, Dv azkazala, Ip azüzkülia
).
Ez dago gauza kaltegarrijagorik lurrarentzat ganaduen apatxa baño.
Ib. 62.
Baita jakingo dozue olluak lau erpe ta txarriyak lau apax anka bakotxian daukeezana.
Akordagoitia EEs
1914, 192.
Semendien erein garie, idien apatxera be.
(V-arr).
AEF
1921, 48.
Idi-apatx edo apo bat erdian ipinten da, lurrean.
A EY IV 283.
Ausnartzaille ez diran apatxdunak, apatxa erdibituta ez badauke, loitzat izan egizuez.
Ker Lev 11, 26 (Ur azkazala, Ol apoa
).
Bideak, / burdi-marraz eta / abere-apatxen oiñazez / ta ur eta lokatzez, / ustelduta dagoz.
Gand Elorri 198.
Adarka dakian eta apatxekin ondarra iñarrosten dun zezena larratu ezazute.
Ibiñ Virgil 40.
Apatxakin lurra urratzen du azkazal gogorra baitu, ots gogorra ere egiten du.
Ib. 96.
Zemendien erein garie, idien apatxera be.
(V-ple).
EZBB
II 140.
Gure abereak ere gurekin yoango dira; apatzik ez da emen geldituko.
Ol Ex 10, 26.
2.
"Herradura (V-ple)"
A Apend.
3.
"(V-arr), tarugo que resiste al fuego al hacerse el carbón"
A.
v. apatxondo.
4.
"(V-m), mojojón, cierto marisco de conchas negras [= 'mejillón']"
A.
APATX-ARTEKO,
APATX-BITARTEKO.
"Apatx-arteko (V-m), apatx-bitarteko (V), enfermedad del ganado producida por un gusanillo que nace entre la pezuña" A. v. AZTAPAR-ARTEKO.
APATX-BIKOITZ.
Bisulco. v. apobikoitz.
Lurreko abere guztietarik, oneixek jan daikezuez: ausnartzaille, apatx-bikoitz eta apatx-ausi guztiak.
Ker Lev 11, 2s.
APATX-HOTS.
Ruido de pezuñas.
Sentidu eiten dire / ango apatx-otsak, / atarako eutsozala / bertsoak garratzak.
EusJok II 101.
Noz ikusiko ete dogu, ba, / Belarri-motzen apatx-ots ori?
Enb 202.
Ak daroa apatx-otsa.
"
Lleva ruido de pezuñas (va echando centellas)"
.
(V-arr)
AEF
1921, 49.
Laster dira or, apatx-otsian... / Belarri motzak iñes-iñeska.
Enb 202.