1. (BN, R-uzt; VocBN , Dv (BN), H (+ -th-), VocB ), etexur (V-ple-arr-oroz), etxixura, ithainzur(a) (H (BN)), itaitxur (Lh), itajura (G-nav), itaizur (G, AN; SP (-th-), Aq ap. A., H (-th-)), itaitzur (L-côte; -th- Dv), itaixur (L, B, BN-baig, Sal, R; Aq 443 (G, AN)), itasura (BN-baig), iteizura (-th- H (L)), itexure (B), itezure (B), itixur (R-is), itoixur(a) (Aq 443), itoizur (Lar, H (+ -th-, L)), itoxur (Añ, Izt), itozur (Lar, Añ, H (G)), itsasur (AN), itufara (G-nav), itujara (G-nav), itusur (G-goi; H (V)), ituxur (V, AN-5vill, Sal, S), ituxura (V-ger), ituzur ( ittuzura e ittuzu G-to), itxaxur(a) (AN-erro; Aq 712 (AN), Arch VocGr), itzaitzur (Lander ap. DRA .), itxasur(a) (AN-araq-erro), itxexur (y -xure AN-ulz), itxusur (V-m), utaxur (R-uzt) Ref.: A (itaitz, itaixur, itaxur, itsasur, ituxur, itxusura, etexur, utaxur); AEF 1926, 13; Iz ArOñ (itusur), IzG (ittuzura), Ulz (itxexúre), R 291 y 308; Satr VocP (itasura); Satr CEEN 1969, 103 y 210; Ond Bac (itajura); JMB At (ittuzu); Izeta BHizt (itexure); Gte Erd 171.
Gotera. En la mayor parte de los casos (Araquistain, Añibarro, Iztueta, Azkue (para itaxur, ituxur, etexur e utaxur), Iz ArOñ, JMB At y Gte Erd 171), los lexicógrafos señalan que se trata de la 'gotera exterior' o 'agua que cae del tejado'; itaxur (en Azkue) e itxasura (AEF 1926, 13 [AN-erro]) es tbn. la 'línea que marca el goteo del tejado' ("Itaxuretik barnera sartzea eztu balio" A; cf. infra (4)); cf., además, Lfn Études 82s: "Ithaitzura, gouttière extérieure (écoulement d'eau goutte à goutte, hors d'un conduit)" y "estilicidio" en Larramendi. Parece ser 'gotera interior' o 'gotera (en general)' en Izeta BHizt ("Etxe zarrak itexure franko"). Dan 'gotera', sin especificar, Azkue (para itxusura) y Ond Bac. "Agua que cae de las canales, itoixura, itaixura (G, AN)" Aq 443 (para la corrección de la lectura de Fita, cf. FDA 144). "À proprement parler, eau qui tombe d'une gouttière; se prend aussi pour la gouttière elle-même" Dv. "Ithaitzur, itaxur, eau de gouttière" Ib. s.v. ithaitz. "(Poét.), pluie" H. "Itusurek asi (G-goi), comenzar a caer gotas del tejado a la calle" Iz ArOñ. "Ittuxura (AN-5vill), itaxurak heldu dira (BN-arb)" Gte Erd 171 (frente a tellatuko istillak, hegatzeko txortak, etc., de otras zonas). v. itogin.
Fasxuz zara <faschuçara> ura itaizuran bezala. Volt 239. Hek begiratu zintuen bezala uholdetik / eta Zerutik iautsten zen itheizura husutik. EZ Man II 136. Emazte gaixtoak, ithaizurak eta kheak atheratzen duten bezala gizona bere etxetik. Ax 427 (V 277). Itaxura ez-ansia zezanak bere etxea gal zezan. O Pr 284. Halakoa [ur naturala] da iturriko ura, phutzukoa, [...] ithaizurekoa &c. CatLav 216. (V 109) Obe dela tellátuan itaxúra, ezi ez emastéki bána etxéan. LE Prog 122. Etxe itaxur-duna. (372). LE-Ir. Euria dan denporan tella batetik bestera eztira tanta batzuk baño jausten [...]; baña azkeneko tellati jausten dira itusurak. CrIc 90. Itusuretik datorren ura ezta gauza andia, eta asko da etxe bat usteldu ta galtzeko. Ib. 112. [Toreadorea aitzinatzen da,] kortesiaz bethea, beltxaran itxura, / desafiatuz gora zahar ithaitzura. (Interpr?). Hb Esk 220. Gurean beintzat beti gagoz ituxuratan. Ag Kr 174. Bekokian zear, ituxuraren irudira, ur tanto lodiak datorkoezala. Ib. 129. Itxusura edo itotia kentzeko, deitu zion emazteari ekarri zezala lixiba-ontzia. Baserritarra 17-3-1906 (ap. DRA ). Euria jauts ahala, ithaxurak hegatsetarik zurrustan erortzen. JE Bur 76. Tellatutik bera datozan itoxurak. Kk Ab I 43. Sapaieko ituzur-otsa, aldiz aldiz, lur gardenera erortzen zen. Or Mi 75. Dariten tantaka etzekiat malkoa den ala illeetako ituzura. 'L'eau qui ruisselle' . Ib. 64. Emazte gaixtoak, ithaitzurak eta kheak gizona]k[ ateratzen dute etxetik. Zerb GH 1936, 221. Egun euritsuan, taigabeko ituzura. Ol Prov 27, 15 (Ker itogin ). Etxe berriko teilatuak ere izanen ditik bere itzaitzurak! Larz GH 1959, 82. Eskatu bagako ura eskeintzen eutsen oparo zeruak, itoin-irristada ta itusur-tantakaden itxura lorrinduan. Erkiag BatB 35. Biak ezin bestekuak: sukaldean emazte gaistua eta oferat [= 'oherat'] itaxura. (BN-baig). Satr CEEN 1969, 85 (en la vers. de EZBB I 70 itasura). Teilen artetik itaxura zarion nigarren gisan [etxolari] . Xa Odol 103. Etxe ori errekara doaie, ittuxurek arturik bai dauke guzie. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1395. Justu justua itaxura bat badut bizkarraren parrean. Etchebarne 69. Ganbara guzian ituzurak. JAzpiroz 77.

2. "Canalis, ithaizura " Urt IV 121. "Canaliculus columnarum, pilleroetako ithaizura vel kanala " Urt IV 121. "Colluviarium, kloaka, ithaizura " Urt V 365.
Ahoa pasatuko diot zeruko ithaizur haren zilhoari, arren handik xortaxo bat bederen har dezadan ene egarsuaren hiltzeko. "Ad foramen coelestis fistulae" . SP Imit IV 4, 4 (Ch ur hekien, Mst, Ip ixuriaren).

3. ituxura (V-ger ap. A), etxesur (Aizk app. (G)). "Vertiente de un tejado" Aizk. "Lau ituxura daukaz gure teillatuak" A.

4. ituxura (itt- G-azp), itxasura (V-ger), etxexuri (V-arr). Ref.: AEF 1928, 26; BEcheg Eusk 1930, 187. "Se llama ittuxura la faja de terreno que cirdunda a la casa, comprendida en[tre] ésta y la línea de las goteras de los aleros del techo. Dícese que los niños que mueren sin bautismo deben ser enterrados en el ittuxura (G-azp)" AEF 1928, 26. BEcheg tbn. cita la costumbre de enterrar. v. itaxurpe.