Harremana

    OEH - Bilaketa

    310 emaitza frente bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (308)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    eraitsi.
    tradizioa
    Tr. Los autores labortanos, bajo-navarros y alto-navarros usan generalmente erautsi y los suletinos eraitsi; en Etcheberri de Ziburu hay irautsi e irautzi, en Leiçarraga (frente al más frecuente erautsi ) se encuentran algunos ejs. de eraitsi, y lo mismo ocurre en HeH; Haramburu y Beriayn, además de erautsi, emplean eraitzi ; Etchahun usa iraitxi . Entre los vizcaínos y guipuzcoanos la forma más usual es eratsi, seguida de eratxi (casi exclusivamente guipuzcoana); ambas se encuentran ya en Ochoa de Arin. La primera forma documentada es eretsi, que aparece en las endechas de Milia de Lastur y en Capanaga; más adelante sólo se encuentra en Olaechea (61, junto con eraitsi), Ubillos, Moguel (CC ) y Añibarro (junto con eretzi ). Iritsi aparece en CatAnz e iritzi en Barrutia; hay además algunos pocos ejs. de eratzi entre finales del s. XIX y principios del XX, y de eraitsi en Orixe y en obras de la segunda mitad del s. XX; erautsi sólo lo emplea J.I. Arana. En DFrec hay 2 ejs., meridionales, de eraitsi, 2, septentrionales, de erautsi, 7, mer., de eratsi y 2, mer., de eratxi .
    sense-1
    1. (S; Dv, H), eaitxi (S), eraitzi, eratsi (V, G-azp; Lar, Añ, H), eratxi (V-gip, G; Lar ( Dv ), H), eatxi (G-azp), eratzi (G), erauntsi (Sal), erauntzi (R), erautsi (BN; O-SP 227, SP, Lar, VocBN , Dv, H), erautxi, eretsi (V-gip; Añ, H; -es- Lar, A), eretxi (R-uzt), eretzi, iraitzi (Dv (G)), irautsi (AN-5vill; SP, H), irautzi, ireitsi (H), iritsi (Aq 410 ( A )), iritzi Ref.: A (eraitsi, eratsi, erauntzi, erautsi, eretsi, eretxi, irautsi); A Ezale 1897, 167a; Lrq (eaitx); EI 384; Etxba Eib (eratxi); EAEL 61; Gte Erd 96, 107, 177; ZestErret (eatxi) .
     (Aux. trans.). Bajar, hacer descender. "Eraustea, faire descendre, mettre bas" O-SP 227 (en Azkue s.v. eraustu). "Bajar", "abaxar", "(hacerlo) baxar" Lar. "Descendre d'un lieu élevé un objet qui s'y trouve et le mettre à sa portée. Erauts ezazu flasko bat arno, tirez une bouteille de vin. Erautsi dut ganerretik eiherakaria, j'ai descendu du grenier la moulande" VocBN. "Elurra eratzi (Gipuzkoan) esaten da beste toki batzuetako edurra iausteagaitik" A Ezale 1897, 167a. "Kaltzak eratsi, evacuar necesidades mayores [...] (V-m)" A EY III 287. "Zerbait jaitsi. Eatxizkan arrautza hoiek armaiotik" ZestErret. En Larramendi y Azkue hay eresi, tomado por el segundo --y probablemente por el primero-- de Capanaga, en el que -s- está seguramente por una africada. En A Apend se recoge además "erantxi, hacer bajar (Lç Act 2, 18)", pero lo que se encuentra en este versículo es erautsi. Tr. Documentado desde los primeros textos, es más frecuente al Sur.
    Aita jaunak eresten dau elia. MLastur 6. Zein eraitsi ukhan baitu gutara abundoski Iesus Krist gure Salbadoreaz. Lç Tit 3, 6. Murraillatik erauts zezaten kordaz saskian ezarririk. Lç Act 9, 25. Belák erautsirik, berahala eramaiten ziraden. "Apprès avoir abattu la sartie" . Ib. 27,17 (Ol eratxi, Ker eratsi; Dv jautsi). Gurutzetik erautsirik. Mat 58. Erausten du [amitoa] lepotik bera. Ber Trat 10v. Erai[t]zi zuten Gurutzetik. Ber Doc 110r. Habetik irautsi zuten / Iaun onaren lohia. EZ Noel 99. Zeñen gorputza irauzten / Baita hobi belzera. EZ Eliç 80. Behin alxatu nauzu gora, eta gero eraitzi nauzu behera. Harb 341. Gurutzetik eraustea. Ib. 52. Burua eretsi <-es->. Cap 152. Kurutzetik iritsita <-is->. CatAnz 1. Eskü esküñaren bolharriala eraistiaz. Bp I 44. Esku guzia bekokitik eratsitzen dedala bularraren azpiraño. OA 13. Amorioak iritzi zaituz zerureanik lurrera. Acto 392. Krutze santutik eratxi. Ib. 35. Erautsi izan zuten behererat paralitikoa zetzan ohea. He Mc 2, 4 (Ol eratxi, Arriand, Ker eratsi, IBk, IBe eraitsi; TB yautsi, Dv, Leon jautsi, Or jetxi). Eretsi zuen gurutzetik haren gorputza. Ub 93. Amar ezkutu soldatatik eresten badio bostekora. Mg CC 184. Erasten badau ugazabak opizijo beeragokora. Mg CO 275. Kurutzerik eretsi. Añ EL2 23. Kurutzereanik eretzi. Ib. 208. Erasten ditu aren ondorik beste asko [inpernura] . fB Ic II 222. Peniaren peniak [...] eraasten deutsa bere bijotza lurreragino. Ib. III 131. Erautxi zutenean Gurutzetik. (Ibero, s. XIX). FLV 1988, 151. Naiz zukean andik eratxi. Jauregui 243. Phutzu baten barna / eraitsi zuten. Arch Fab 127. Mikolek berak leiotik beera eratsi. Lard 168. Odei gorriak eratxi al dituzte onara? Arr GB 114. Ez dabe ez euririk / Au ikusi arte / Zerutik eratsiko. AB AmaE 360. Eraitsi zienian khürützetik. Ip Hil 177. Irurok lurrera eratsiko gendukezana. A BeinB 75. Euren lekuetati / txoriak erazten. Azc PB 48 (en la versión de Ur PoBasc 458 erasten). Goi-goitik be beraño erazteban [...] bere itza. Ib. 133. Erriala erauntsi. Garral EEs 1917, 108. Txanela bi uretara eratzi. Kk Ab I 80. Biga bost orkatz eta basahüntz eraitzi dütü bortütik. Const 36. Nikodemusek eratsiten dau / Kurtzetik Josu illotza. Enb 104. Yetxi adi, edo eratxiko aut. Or Mi 57. Tire, tire, erriel bire eratsi daigun ba. Kk Ab II 150. Bekokian beera ginbail-egala eratxirik. Ldi IL 41. Agintedunak erausten ditu beren yauralkitik. Ib. 9. Mutil soil zuten eraitsi (eratsi, jautsarazi). " Le destituyeron" . Or Eus 182. Langilleai alogerak erasteko. Eguzk GizAuz 141. Eratsi zun nunbaitetiko egaldia Donostin Zitoren amak. TAg Uzt 65. Izara eratsi zuen. Mde HaurB 17. Ormatik esegita zeukan xixpa eratxi zun. Etxde JJ 151. Zeruak eraitxi baitituzu ieisteko. Or Aitork 186. Galtza eratsi. Erkiag BatB 97. Il-kutxa etxetik mailladietan bera eratsi. Etxabu Kontu 76 (ib. 59 eratxi).
    v. tbn. Egiat 173. UskLiB 2. Eratsi: Oe 158. Ag Kr 103. Altuna 11. Azurm HitzB 40. Eratxi: Ir YKBiz 89. Zait Sof 51.
    azpiadiera-1.1
    erautsi (G-to, B, L, BN-baig; H), eratsi (V-arr), eratzi (V) Ref.: A (erautsi, eratzi); A Apend (eratsi) .
     "Varear los árboles frutales" A. " Intxaur bat eratsi, recoger la fruta de un nogal" A Apend. v. erauzi.
    azpiadiera-1.1.1
    Madari eldua axe gutxik erasten du bera. EZBB II 52. Goizen goizetik aizea gendun / azkeneko ostoen kontra, / igarrak zeuden da eraixtea / etzaio askorik kosta. Insausti 277.
    azpiadiera-1.2
    Abatir, derribar. " Golpe batez eatxi zun " ZestErret.
    Zugatzak eperditik eraztia. (1918). ForuAB 139. Irurak jo ta eratxi zitun / lendabiziko sayuan, / ortzak autsi ta odola pranko / sudurretik jariyuan. MendaroTx 429. Txispa-tunpa batek eratxi zun ustekabean. NEtx Antz 137. Ibai aldera dagozan etxeak, zartu be egin dira ta, eraztean, barriak atzerago egin. Etxabu Kontu 215. Bizi dabiltz lanean komentu barriak eratsi nairik. Onaind STeresa 94. Paul deuna, kristauen kontra su ta ke ebillela zalditik eratsia. Ib. 54. Nere lagunetakoak an eratxi zuten bat beintzat tiroka lurrera. AZink 85. Orrenbeste eiz-mota, / danak ez eratxi jota. Insausti 294.
    azpiadiera-1.3
    eratxi (G-azp ap. Gte Erd), eratsi. Abatir, dejar hundido. " Gorputz guztia eratxita gelditu zait (G-azp)" Gte Erd 211.
    Miñak eratsi gaizan arte. Gand Elorri 148. Bere alarguntzaren soiltasunak eratxi zuan gizona. NEtx LBB 56.
    azpiadiera-1.4
    Zenbait izen sintagma, NP, erro beretik eraitsiak.MEIG VI 165.
    sense-2
    2. (L-côte, BN-baig, S ap. A ), erautsi (B, L, BN-baig-ciz ap. A; O-SP, SP, Dv, H), erauntzi (R ap. A ), irautsi (Lh).
    " Arno eraustea, tirer du vin" O-SP 227. " Joan da ur erautstera, il est allé tirer de l'eau" SP. "Puiser un liquide. Arnoa erauts-ezazu duphatik, ura ithurritik " H. "Sacar vino, sidra..., por medio de canilla o de espita" Ib. Cf. supra (1) la trad. de VocBN.
    Eraitsazue orain [ura] , eta ekharrozue mestedostalari. "Versez" . Lç Io 2, 8 (HeH eraits, He, Dv, Leon erauts; LE atra, TB, EvS, har, Ol, Arriand, Or, IBk, IBe atera). Saskiaz uraren eraustea / da lanaren galzea eta / saskiaren esteialzea. O PrASJU 362. Ithur bizitik bezala ur bizia erautsten dute. SP Imit III 9, 2 (Ch, Mst e Ip hartzen, Ol edaten, Pi ataraten, Leon biltzen). Ura handik erautsteko, poliatik dilindan, / Aldizka goiti-beheiti pusader bi zabilltzan. "Deux seaux [...] puisaient" . Gy 55.
    azpiadiera-2.1
    iritsi (Aq 411 (G)) Extraer (la leche)."Ordeñar, eznea iritsi, batu" Aq ( A). Cf. infra (4) .
    Erasten esne guztia. Enb 66. Beiai esnea erasteko. Erkiag BatB 115.
    sense-3
    3. (S; Gèze, Dv, Foix), eaitxi (S), eaixi (S), eatsi (G-goi), eatxi (S), eraitxi (S), eratxi, eratsi, erautsi (SP), iraitxi, iratxi (S). Ref.: Lrq (eaitx); EAEL 30; Gte Erd 177. (Intrans.).Bajar. v. jaitsi.
    Mündiala eraits ledin. StJul 114. Zelilat igaran edo ifernilat iraitxi. Etch 664. Jesukristo erautsi artean. ErroSerm 267 (escrito erauxi, cf. pocas líneas más arriba, erauchi zela, tal vez representando el mismo sonido y, pocas líneas más abajo erausten, dos veces). Igurikak, eraisten nuk. Arch Fab 113. Espiritü Saintia fideletara eraistera duala. CatS 115. Gauza banaka ta bakoitzaren gañean erautsitzea ez darama ongi laburkida baten estutasunak. 'Descender a casos particulares' . Aran SIgn 15. Bi saihetsetarik eskelerak eraisten dira Jesüsen sor lekhiala. Ip Hil 99. Iose onak [Mariari] asto gaiñetik bera erasten lagundu eutsan. Ag Ezale 1898, 402a. Lurrera eratsirik iltzer dago Yauna. GMant Goi 55. Eraisten Athoro gainetik. Const 30. Zer zala zio eratsi ziñan / arantz gogorren erdira? SMitx Aranz 142. Eratxi ziren. Mde Pr 123. Bortütik kabaliak iraxten zienian. Herr 17-2-1966, 4. Gaiñ behera eraisteko. Casve SGrazi 38.
    sense-4
    4. eraitzi, eratsi (V-gip), eratxi (G, V-gip), eratzi (V-ple-m), erautsi (AN-mer; H), erexi, iraitzi (Aq 772 (AN)), iratxi (Aq 772 (AN)). Ref.: A (eratxi, eratzi); Bon-Ond 160; Etxba Eib (eratsi, eratxi). Ordeñar (a un animal). "Ordeñar, iraitzi, jaitsi, iratxi" Aq 772 (en la ed. de Fita (de donde lo toma Azkue), iraitzi del ms. original aparece como iraitsi). "Behia erautsi duzu?" H. Cf. supra (2) ejs. de esnea eraitsi. v. jetzi.
    Ardien bilgunia, xaxtako, edo irauskitako, edo erextako. Mdg 136. Ardiak eraizten ari zala. Muj PAm 23. Orduko birritan erasten ditu ardiak. Ibiñ Virgil 37. Kalera aurretik beixak biarko dittuzu eratsi. Etxba Eib.
    azpiadiera-4.1
    " Erexi se dice cuando a una mujer se le extrae la leche" Mdg 145.
    azpiadiera-4.2
    eraatzi (V-gip), erautzi (G-azp).
    " Ardixa eraatzi, hacer que dé de mamar" Iz ArOñ. " Erautzi, txahal jaio berriari eutsi, amaren errapetik esnea edan dezan" ZestErret .
    sense-5
    5. (Sust.). "Descente de lait. Ardi erautsiak io duena, brebis qui est souffrante (qui a été frappée) de tombée de lait. Ardi erautsi idorrak dituena " H.
    azpisarrera-1
    EZIN ERAITSIZKO. "Qu'on ne peut faire descendre" Dv.

    eraitsi

    eraitsi
    << era 0 / 0 erakustaldi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper