LBeh (2014-04-03): bitter 23: Consumer 22 (adib.: “Tonikak eta bitterrak beste hainbat freskagarrik baino gutxiago gizentzen dute”, “Bitter Kas Light”), Berria (“Bitterrak: Tonikoen antzekoak, baina azukre gehiago eta kinina gutxiagokoak”); biter 2, Consumer (“Adibidez, ehun mililitro bakoitzeko biterrak 30 kaloria ditu, Fanta Naranja eta Pepsik 45 eta Coca-Cola lata batek (33 zentilitro) 126”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bitter 8, Joan Mari Irigoien (adib.: “Hori bai, Altzara iristerakoan bitter erdi batera gonbida nazakezue - esan nien, Sarari begi-keinu adierazgarri bat egiten niola, Karmele ez ohartzeko moduan”); ez dugu aurkitu biter formarik.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 10 lek. (B 1 / G 9)

Mailegu onartzekoa da, sistemaren arabera egokituz

nazioartekoagoa da -tt- grafiakoa; baina grafia hau bustiduraren marka da euskaraz.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

tt.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BITIK BAT, BITATIK BAT. Una de dos. Bada bitik bat, edo konfesau, edo kondenau. CrIc 184. Nai dezu joan Infernura Pelagiori lagun egitera? bada bitik bat, edo zuzen konfesatu, edo zuzen kondenatu. Mg CC 118. Nik biti bat: edo ardao utsa edo geijenian ur utsa. Mg PAb 55. Bitatik bat, gurasoak edo ez artu morroi edo neskamerik, edo ikaserazo bear diezue dotriña. AA II 17. Bitik bat, euskera ala jakintza hautu bihar izatekotan, jakintzia hautuko neuke Euskel Herriarentzat. Osk Kurl 120.

bitik bat 3: Elkar (“Bitik bat: edo Psycho bere bizitzara ekarri nahi du –baina zein puntutaraino?–, edo psikotiko hutsa da, beste barik… edo biak batera"), Argia 2 (“Bitik bat, asko ikusia zara edo zure burua gehiegitxo maite duzu!”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu adiera honetako bitik bat formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa bi sarreran.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. mahastizaintza.

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. mahastizaintza.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bitinia / bitiniar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bitore forma 29 aldiz ageri da, G (Izt C 19, AzpPr 2, Aran SIgn 6, Lard, Vill Jaink); bithore 3 aldiz, IE (Ax, Hm).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitore : DFrec 1 (Azurm), HiztEn-LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabaki gabe utzi da forma

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

trebea; bikaina.

Txostenaren laburpena

Ik. s.u. berinape, dagokion informazioa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bitrina EB 3 (M. Aurrekoetxea, M. Legasse, F. Juaristi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitrina : DFrec 3, Euskalterm 6. Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bitrina : HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal vitrina / vitrine formen ordainak: beirarasa : HiruMila, ElhHizt (beira-arasa); bitrina : HiruMila; erakustoki : Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF (erakus-toki), PMuj DCV (erakus-toki); erakusleiho : Lur EF/FE // Beste batzuk: Casve FE: erakusgia; (armoire) berinetxe, berinalase; HaizeG FB: ager-toki, berin-etxe; PMuj DCV: berin-etxe, erakust-apal, lei-arasa.

bitrina 55.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bitrina 18.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

aski izan litezke erakustoki edo beira-arasa modukoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta ‘beira-arasa’ definitzailearekin jasotzekoa. Gutxienekoak betetzen ditu.

LBeh (2014-04-03): bitrozeramika 62: Consumer 52 (adib.: “Bitrozeramikentzako garbigarriak”), Berria 3 (adib.: “sukaldea elektrikoa edo bitrozeramika baldin bada, itzali plakak egosketa amaitu aurretik”), EiTB 7 (adib.: “Emakumeak, jarraian jateko asmoa zuen haragi zatia bitrozeramika gainean jarri zuen zuzenean, haragia prestatzeko era "berezi" bat erabiliz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bitrozeramika 2: Txiliku (“Bitrozeramikak balioko ote du?”), Patxi Iturritegi (“Horixe bakarrik behar genuen, zorioneko bitrozeramika arriskuan jartzea, justu unerik txarrenean”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es vitrocerámica / fr vitrocéramique: Elhuyar: bitrozeramika / Nolaerran: bitrozeramika / Zehazki: - / Labayru: bitrozeramika / Adorez5000: bitrozeramika.

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bitsetan: zorion-bitsetan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bitsetan ("zorion-bitsetan", "izerdi-bitsetan")

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehituz: iz. Sin. apar-kentzeko .

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zorion-bitsetan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

apartsua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bi(tu), bitzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bikoiztu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Geol.

Jatorrizko forma

harri bitxiak, harri preziatu

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 2 izond. / AS: bitxi(-)denda.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua da hobestekoa

forma hori berretsi da, bai iz. eta bai izond. bezala

Forma arautuaren azalpenaz oharra

hemen (ere) aipatzekoa izan liteke imitaziozko bitxi (cf. oharra s.u. bisuteria).

Zerrendako forma hobetsiari dago(z)kion bigarren mailako forma(k)

pitxi ere onartzea proposatzen da, haur-hizkeran eta 'balio gutxiko bitxi' adieran

Kategoria

1. iz.; 2. izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Jatorrizko forma

zilargintza, bitxigintza

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

garatxo-belarra.

Landare eta animalien taxonomi izena

Daphne laureola.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

adlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Zein bitxiki dabilen!

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: bitxilore: Bellis sp.; basabitxilore: Bellis perennis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-lore.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Bellis sp.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "bitxiontzia = joyero (cajita)".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ontzi.

Jatorrizko forma

bitxitegi, (bitxidenda)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bitxi(tu), bitxitzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bitxi bihurtu.

Euskaltzaindiaren Arauak

bitxiztatu, bitxizta, bitxiztatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bitxiztatu, bitxizta, bitxiztatzen

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Idazti batean batuta idazle bitzuon edestiak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

bana-banako.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. ezkerte (beltz) / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ezkerte beltza.

Landare eta animalien taxonomi izena

Convolvulus arvensis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrendako euskal forma onartuaren pareko mailegua

Sin. bienal.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz. + -ko osaerako hauek batera berrikustekoak dira, denak ez baitira osaera ber-berekoak: hemengo honi, adibidez, 'bi urtez behingo (x)' azalpena dagokio (beherago ageri den bosturteko-ri ez bezala, alegia).

Kategoria

iz.

Beste batzorde batek argitzekoa da

bustidura bidezko adierazkorra; ez dagokio lantalde honi horrelakoen auzi orokorra argitzea; eta baliabidearen adierazgarri, aski izan liteke bixigarri arautua.

Euskaltzaindiaren Arauak

adkor.

Mailak

adkor. Ik. bizigarri

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"La forma bixika es claramente mayoritaria en la tradición septentrional. En Vizcaya la forma predominante es puxika"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizika 1 (IE); puxika 3 aldiz (G, B, EB); bixika 2 (EB); puxiga 1 (G)

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Ipar. 'maskuria'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

batez ere Ipar. Ik. maskuri (eta bere lekuan: puxika batez ere Bizk. Ik. maskuri)

Euskaltzaindiaren Arauak

bishkekar (herritarra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIXKOR (Ae ap. EAEL 212; O-SP 221, VocBN, Hb ap. Lh; pixkor H, phixkor H). (Forma palatalizada; en algunos casos parece tener valor expresivo). A) (Adj.). a) "Qui est vif, vigoureux" O-SP 221 SP. "Un peu fort et animé" VocBN. Landarea lotzen zaio ausikian lurrari; ordu arte ja bizikor eta pixkor, bainan hein batean koxkor gelditua egonik urteak, hartzen dautzu bet-betan hedadura bat. HU Aurp 198. Aixkolari pixkorragorik / oraindik ez da ikusi. Auspoa 39, 46. --Baita zuri ere, Joakiña. Pixkor? --Alegintxoak eginda. NEtx LBB 60. Xahar pixkorra zitakeen bere gisan, ustez bederen. Larre ArtzainE 137. b) "Âpre, c'est le contraire de leun" O-SP 221 SP. c) (gral.). Ref.: A; Elexp Berg (bizkor). "Muy vivo, ágil (dim. de bizkor)" A. "Oso aintxitxikalari bixkorra da Luis" Elexp Berg. d) Activo, eficiente. Emakume maratz, pixkor ta begiratua. Ag G 17. Xiberutar idazle edo izkiribaino bixkorra. Lh in Const 14. Nere artzaitxo pixkorra. Lek EunD 23. (V-gip). Vivo, espabilado, despierto. "Vivaracho" Iz ArOñ. "Oso bixkorra ei da eskolan" Elexp Berg. Zuen buru bixkorrak eta argiak. Or Mi 19. Argia ta pixkorra zetorren mendiko semea. NEtx LBB 36. Asmo bixkorrez aberatsago baitzan ondasunez baiño. "Animositate". Or Aitork 40. e) Abundante, grande. Dolar meta pixkorra ere bildu bide duk hik! Larz Iru 112. Zeren laborari etxe pixkorra baita. Etchebarne 24. B) (Adv.). (V-gip). Rápidamente. "Epaikixa zuzen da politxo erabilli, bixkor (rápido) da ondo ebateko" SM EiTec1 147. "Bixkor joan kalera" Elexp Berg. Bazijoan amonatxoa, bazijoan baserrira, neskatxa gaztea baño pixkorrago, ardatza baño tenteago. Ag G 267.

bixkor 13: Berria 4 (“Bozka postaz emateko aski bixkor ibili ez ziren nafar, arabar, bizkaitar eta gipuzkoarren batzuk direla-eta, migrazio-mugimendu berezixka bat gertatu zen atzo lurralde horien ingurumarietan, beren #herritxiki-etatik kanpo bizi baina bertan erroldatuta segitzen duten espezieko askok jaioterrirakoa egin baitzuten asteburuan, foru-hauteskundeen kari, batik bat beren garaian urrunegi alde egin ez zutenek, soilik nahikoa urruti”), EiTB 7 (“bixkor erantzun beharreko galderekin”), Argia 2 (“Hiru gurasoek amodioz hezi zuten etorri berria, eder eta bixkor”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bixkor 5: Juan Kruz Igerabide (“Komuneko zoru osoa zipriztintzen bainuen, bada, ama haserretu ez zedin, beste zapi batez lehortzen nuen bixkor-bixkor”), Gotzon Garate (“Eremu bero handi haietan ugaldu egiten dira bixkor asko”), Matias Mugica (“Bixkor zetozen, nahiz gurdizainak, gau oso bateko lanak ahiturik, beren jarlekuan erdi lo zeuden, uhalak eskuan, uhalak ere lokarturik, antza”), Patziku Perurena (“Gixon hura "gu" zen, ttikia, baina oso bixkorra eta tranpoxoa”), Iñigo Aranbarri (“Taberna giroan lagun arterako jario bixkor dena, istorio komikoa begitandu zait, bere hilketa eta guzti, hain da beste nonbaitekoa kazeta batean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta oso erabilia, sarrera gisa sartzekoa, goxo eta bixi bezala, Adkor. markarekin.

Mailak

Adkor.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Sin. bizkotxo.

Erabileremu dialektala

Ipar. (ik. oharra, s.u. bizkotxa)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizantinismo 1, M. Ugalde ("bizantinismoak alde batera utziaz"); bizantino: SM Gogoz ("bizantino esmaltedun erretaula"); Xake ("Bizantinoen enperadorego").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizantinismo: Berria (B. Atxaga: "Zuhurtziarena azpimarratzea bizantinismoa besterik ez da izan"); Herria (J-L. Davant: "Gaüzak ez ote dütüe sobera konplikatü gure teologoek, bereziki zaharrek, grekoen filosofiatik eta bizantinismotik? Eta jin izan balitz bizantinismo horien gaztigüz, Jinko bakoitxaren handitarzünaz kiristien oritaraztera?"). // Argia (J. Azurmendi: "lehendik abertzale ez denari [arazo horiek] bizantinismo hutsa iruditu behar zaizkio"); Garziarena-5 ("Turkoak Constantinoplaren erasoan ari ziren eta jakintsuak eztabaidan ea argia sortua izan zen ala ez. Honi deitzen diogu Bizantinismoa"); J-L. Davant (Aizkolariak eta zizelkariak: "bizantinismo hutsa zait hiztegiaren gutiestea gramatikaren izenean"); bizantino: K. Izagirre ("burdinazko aldabak, elkarri haginka egiten dioten dragoiek osatua, forma bizantino ederra dauka"); G. Garate ("diskusio nahiko bizantinoak izateko arriskua badute"); Berria ("Chirac ordezkatzeko gerra bizantinoak bi lehen ministro edukitzera eraman duelako Frantzia").

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizantziar (eta -otar 3) 16 (6na izlag. eta izond.): J. Tobar-Arbulu (“Bizantziarrek, mendeetan Ekialdearen eta Mendebaldearen arteko merkatalgoa menperatu zutenek, urrea nahiago zuten oraindik”), M. Ezkurdia (“arazo byzantiarra”), GaztEntz (“Ekialdeko Europan bizantiarrek beren estiloa landu zuten”), LM. Bandres (“Bizanziar medikuntzaren sorrerak”), LurE (“erromatarren eta bizantziarren garaia”), JM. Arzalluz (“turkiarra nahiz bizantziarra”, “hasiak omen ziren bizantziarrak gerraontziak eta gainerako tresnak handik ateratzeko prestatzen”), Arte modernoa (“Moskukoa, Mamontov mezenasak eslavofiloak herrikoaren eta bizantziarraren erreibindikazioraino eraman zituelarik”), Harluxet HE (“estilo bizantziarraren adierazgarri“, “hiru ate bizantziarrak”), Erlijioak munduan (“Bizantziar eliza”, “Bizantziar Inperioa”, “bizantziar printzesa”); Ker Urkiola (“Romani-Bizantiar barria dogu”), Angosto’ko AB (“Grezia'tarra edo Bizantzio'tarra”), G. Egaña (“Bizanziar eginkera”, “Bizanziarrak mosaiko-ertigintzan betegintasunik miragarriena lortu zigutela esan bearrik ez dago”), UZEI (“Inperio bizantziarra”), X. Odriozola (“Byzanziotar Dorrea”), X. Odriozola (“Erromatarrek eta bizanziotarrek”), B. Latiegi (”Julian konte bizantziotarrak”); cf. bizantino 2: Xake (“Bizantinoen enperadoregora ere pasatu zen”), SM Gogoz (“bizantino esmaltedun erretaula”), eta bizantinismo 1, Mikel Ugalde ("bizantinismoak alde batera utziaz").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizantziar: Erlijioa Hiztegia ("Errito bizantziarra" eta s.u. Eliza ekialdetarrak); ZTC: bizantziar 1; byzanziar 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizantziar: ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizantzio / Bizantziar Inperioa / Ekialdeko Erromatar Inperioa // bizantziar.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak aipatuz: «iz. eta izlag. edo izond.»

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Jatorrizko forma

luma bizar

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bizar(-)labana, bizar(-)makina; bizarra egin, kendu, moztu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa: bizar-peitu ; eta adib. gisa: bizar-aitzur.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bizar-labana; bizarra egin, kendu, moztu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizar sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

labana sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-peitu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izond.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

bizargabea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bizarduna (gutxiespenezkoa da adiera eta gizonezkoez esaten da: 'bizar zaindu gabea duen gizonezkoa' edo).

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bizargabeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizar bageko 1, Zait Plat ("Gizon bat mozkor dadinean, bizar bageko mutil gazte batek eramaten du beaztopaka"), eta OEH argitaratuan, Urt I ("Imberbis adolescentulus, bizargabeko haur gaztea, [...] bizargabeko kokotsa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizarbako 2: Zeu zeutara ("Alejandro Handiak bizarbako aroa hasi eban"), Hizkilimin/3 ("zelango lodiak edo argalak garan ikusten dogu, zelango bizartsuak edo bizarbakoak, zelango azal zuriak edo baltzaranak..."); bizargabeko 1, Ama ("astunki ibiliz zetorren bizargabeko gizon garai bat, bibote ileurdin lodikoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

PMuj DVC: bizar-bako (barbilampiño, carilampiño), bizar-gabeko (1 lampiño, imberbe; 2 bizar-gabeko alki: asiento raso) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizargabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Maiztasuna

g.er.

Jatorrizko forma

bizargin, bizargile

LBeh (2014-04-03): bizargorri 90: Berria 85 (Izen berezia da) (adib.: “Bizargorriren gizonak dira”, “Itsasora botatzeko zorian izan ziren pirata berberiarrak; bere garrasiei eta Bizargorriren errrukiari esker libratu zen arrainen bazka izatetik”, “Naziek Errusia inbaditzeko Bizargorri operazioa abiatu zuten orduan”), DiarioVasco 5 (adib.: “krisi ekonomikoa dela-eta, Jesus Mari Mendizabal "Bizargorrik" eta biok, orain arte auzo izandakook, erdibana egin beharko dugula, aurrerantzean, asteazkeneko zutabe hau”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizargorri 20: Berria 3 (adib.: “Anna Gavalda idazle frantziarraren gazteentzako eleberri bat euskaratu du Jesus Mari Mendizabal 'Bizargorri'-k: 35 kilo esperantza”), F. Juaristi 6 (adib.: “Haien buru egiten zuena Bizargorri ospetsua zen, gizon erraldoi eta odol gaiztokoa bera, sekula garaitu gabea”); Iñaki Mendiguren 3 (adib.: “Federiko bera, munduko enperadorea, jaun handia eta tirano handia, Erromako diadema eraman zuten printzeetako azkena, bere zesargoa ez zegoelarik germaniar erregetzarekin bakarrik elkartua, Bizargorrirena bezala, baita Ekialdeko siziliar despotismoarekin ere”), Joxerra Garzia 3 (adib.: “Baina beharbada arrazoi du Bizargorrik”), Joseba Sarrionandia (“Arrantzontziaren gainean sokak antolatzen ari zen arrantzale bizargorri batek so egin zidan, baina ez zidan ezer esan”), Josu Zabaleta (“Andres Hurtado Aracilekin irten zen, eta biak, mutil bizargorriarekin batera - Montaner zuen izena -, Unibertsitate Zentralerantz abiatu ziren, han baitzituzten Zoologiako eta Botanikako eskolak”), Edorta Jimenez (“Guardiako marinela gaztetxo bizargorri bat zen”), Juan Garzia 2 (adib.: “Euge arkitektoa zen, Milan berregin nahi zuen eta urbanistarik onena Federiko Bizargorri izan zela zioen”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta antzeko beste batzuk ere sartu izan dira Hiztegian: kaskazuri, musugorri, muturbeltz, muturzuri...

Kategoria

izond.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da (‘bizarra irten’ adiera bakarrik da kontuan hartzekoa, da ad.). Bide batez, bizar sarrerako 3. adiera bitan behintzat banatu, metalurgiari dagokiona bereizita.

Jatorrizko forma

bizarra egin, bizarra kendu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bizarra egin, kendu, moztu

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera da, baina adiera gehitzea komeni da, burdinaren bizarrei erreferentzia egiten diena. Eta pluralean erabiltzen dela markatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

erabili gabetzat eman liteke (bi agerralditan jaso du OEHk, eta adiera banakoak dira: 'bizarra atera'; 'bizarrak, litsak atera'); onartzekotan:

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bizar(tu), bizartzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tzar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizar(-)zuri 10: It Fab ("baña libertadea nueneko izan, bizar-zuria eta buru-solla nintzan"), Gy ("Segur ez zinduken nik erran beharrik; / Etzare egiña ukhaiteko / Bizar zuri bat lekaio!"), Ag AL ("Gizon bizar-zuri ainbeste urtekoa, arrazarik zarrenetakoaren aurkeztaria"), Or ("An zegoan gizon bizar-zuri bat"), Tx ("ta aitona zar bizar-zuri bat trallan duela aurrian"), Ldi IL ("Zortzi-bat-amar bildu diraneko, Roio Vilanova bizar-zuria dugu zutik, itzaren yabe"), Anab Aprika 3 (adib.: "Ostera joan giñan gizon bizar zuriagana, gizon atsegiña ala ere, ta, eskupekoa emanez, etorritako bidetik alde egin genuan", "gizon zaar bat bizar zuria, lurrean exerita"), NEtx Antz ("Aita Jaungoikoa, bizar-zuri, azkenengo"); eta bizar zuridun (eta bixar, b. zuri- zuridun) 4: Ag AL ("Bai, eurak dira, ta onako aitona zaar ule ta bizar zuridunagaz izketan dagoan ori, Pedro Mari Mendiolako iauna berbera"), Kk Ab ("ule ta bixar zuriduna, koronel zana edo ixana"), Or ("gerrirañoko bizar zuridunak erantzun zion semeari") Alzola Atalak ("Bizar zuri-zuridun zaldun zarra bakarrik ikusten da ortuan eta sagastoian, noiz beinka fraide zar bategin berbetan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizar(-)zuri (eta bitxar-zuri, bizarzuri) 10: Euzkadi 1916 ("Bitxar-zuri" #mdash# egile-izengoitia), Kk Ab (OEHko agerraldi bera), ZA ("Bai-dua tapa-tapa mendiz-gora lekaipuru bixar-zurija"), Lab 3 ("Matusalen bizar-zuriren semea", "Nork ez du ezagutzen ereille izan dan aspaldiko napar-euskaldun praille bizar zuri onbidetsu ta langillea?"), J. Sarrionandia ("Zurezko mahai dastatu [sic] batetan bakarrik eseria, bilatu dut gizona, bizar zuri eta azal zimurtua"), J.M. V. de Mendizabal ("Zuek eta zuen mezulari leiala duzuen Bizarzuri jatorrak ez diguzue nire adinekoei hutsik egin"), M. Elorza ("Bizarzuri maitea"), J.K. Igerabide ("Agure bizarzuriak ez zuen zirkinik ere egin bere hatz majikoa galdu zuenean"); eta bizar zuridun 1, P. Ezkiaga ("Agure bizar zuriduna zutik zegoen bere alboan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizar zuri : DFrec 1 ("bizar zuria zutitu egin zen"), AB38 1, LurE (adib. gisa); bizarzuri : AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizar zuri : EuskHizt (adib. gisa), EskolaHE (adib. gisa); bizarzuri : ElhHizt (izond.); bizar-zuri : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

LBeh (2012-05-30): Bizarzuri 31: Berria 27 (adib.: “animazio zenbait pentsatuak dituzte, bai Bizarzuriri bai Olentzerori lekua emanez“), EiTB 3 (adib.: “Gabon-gauari buruz bestelako ideiak dituzte bai Bizarzurik eta Beleneko Atariaren pertsonaiek“), Argia (“Bizarzuri itxurako xaboia ere banuela maletan“); bizarzuri 2: Berria (“Olentzero, pertsona kapitalista bihurtzeaz gain, bizarzuri kristau moderno antzekoa bihurtu dugu”); Bizar Zuri 49: Berria 33 (adib.: “Olentzero, Bizar Zuri eta Errege Magoak”), EiTB 2 (“Bizar Zuriren Ipuina eskainiko da“), Diario Vasco 14 (adib.: “Getariako haurrek ere Bizar Zuriren bisita jasoko dute“)

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizarzuri 15: Herria 9 (adib.: “aurren gastatzeko sasoina beraz, dena Bizarzuri eta Olentzero, ez da segurik besterik aditzen eta ikusten”), Berria 2 (adib.: “Bizarzuriz jantzitako gizon bat Legebiltzar aurrean kateatu zen, eta Poliziak atxilotu egin zuen”), Patxi Zubizarreta 2 (adib.: “horrek pentsarazi zien mutil hura agure bizarzuriaren plazererako zela, haren gutizia bat baino ez”), Koldo Izagirre (“Bizarzuri hori?”), Haritz Gorrotxategi (“herrira itzultzen den agure bizarzuriaren kondaira”); Bizar(-)Zuri 7: Herria 6 (adib.: “Bizar-Zuri edo "Papa Noel" frango harat eta hunat alde bat ibilki, haur ttipiak lilluratuz, Olentzero zaharra ere hasia delarik mendi zoko zonbaitetan bere oparien prestatzen...”), Berria 1 (“Anttonek Vladimirrengandik ikasi du, besteak beste, Ukrainan ez dagoela ez Olentzerorik ez Bizar Zuririk”); badira gehiago baina libreak.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: Bizarzuri (Pere Noel*, Papa Noel*). Filmean, erretiroa hartu nahi du Bizarzurik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. / ElhHizt: bizarzuri / EskolaHE: -

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Euskaltzainek kendua: (HBL) bahuvrîhi librea. // Corpusean maiztasun handiz agertu dena Gabonetako pertsonaia da (ikus olentzero arautua).

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

bahuvrîhi librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta horren premia dago Eguberrietako pertsonaia izendatzeko. Letra larriz jasoko da osaera arruntetik bereizteko. Bide batez, Olentzero sarrera arautuak ere letra larriz azaldu beharko lukeela aipatu da eta horren berri emango zaio Euskaltzaindiari.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizeps EB 1 (Natur Zientziak OHO: "Aurki itzazu lagunaren gorputzean ondoko giharreak: trizepsak, bizepsak, gluteoak eta gemeloak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizeps : AB38 7 (hauetan besa bizeps, bizeps femoral), HiztEn, LurE (AS: b. brankiala, femurreko b.), Euskalterm 4 (hauetan bizeps muskulu, bizeps krural). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Kirolkidea: besoko bizepsa, bizeps klurala.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizeps : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF (bizepz). Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Jatorrizko forma

ehun bizi

Euskaltzaindiaren Arauak

1. izond. 2. iz.: bizia galdu; bizia kendu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bizi-emaile , bizi-itxaropen , bizitan .

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

1. ad. (bizi, bizi, bizitzen, biziko); 2. izond.