Euskaltzaindiaren Hiztegia

LBeh (2014-04-03): lanbide(-)heziketa 422: Deia 7 (adib.: “Asko dago hobetzeko, baina harro gaude urteotan, denon artean, egindako lanaz, haurreskoletatik hasi eta lanbide heziketaraino, landa eremuan kokatzen direnetatik giro hiritarrean dauden ikastetxeetaraino, nola Eskola Txikiak hala Handiak”), Elhuyar 3 (adib.: “Santurtziko San Jorge Lanbide Heziketako Institutuko ikasle ohiak dira biak, eta INAR izena jarri diote proiektuari”), Consumer 8 (adib.: “200 euro Batxilergoa eta Lanbide Heziketa egiten ari direnentzat”), Berria 162 (adib.: “Lanbide Heziketaren arloan ere 3. Plana abendua orduko martxan egongo dela azaldu zuen sailburuak”), EiTB 99 (adib.: “Ondoren, Cristalen Pabiloian de la Madrileko Casa de Campo, ministroa Lanbide Heziketaren Olinpiadaren lehiak eta FPAREN I. Erakusketa”), Jakin 11 (adib.: “Orain arte Lanbide Heziketak errazten zuen lan-esku espezializatu hori, aurrerantzean unibertsitateak eskainiko du, hori bai, litezkeen profesionalen lan-adina atzeratuz”), Argia 48 (adib.: “beste hainbeste Lanbide Heziketan hasi ezean, ikasleen %42 sobera lirateke Batxilergoan”), DiarioVasco 82 (adib.: “Ikasle horietako gehienak euskaldun ateratzen dira euskal eskolatik; askok jaso dute, gainera, lanbide heziketako prestakuntza ere euskaraz, baina, lehen ez bezala egun, lan munduak ez du, orokorrean, euskaraz egiten, gaztelaniaz hitz egitera ohitu da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: lanbide(-)heziketa 211: Berria 206 (adib.: “Horretaz gain, gurasoek eta enpresaburuek Euskal Autonomia Erkidegoan daukagun Lanbide Heziketa aurreratua ezagut dezaten ere nahi dugu”), Pello Salaburu 3 (adib.: “Bestalde, tauletako datuek iradokitzen dutenez, unibertsitate eta lanbide heziketaren artean aukeratzeko orduan, portaera desberdinak dituzte euskaldunek eta erdaldunek”), Mikel Hernandez Abaitua 2 (adib.: “berak uste zuen oso modernoa zela langileriaren seme-alabentzat lanbide-heziketako ikastetxeak sortu zituelako”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: [sigla] LH. /ele-hatxe/ Lanbide Heziketa || zentro (zentru*). Kontuan izan 'center', 'centre' eta 'centro' guztiak ez direla 'zentro' ezinbestean. Osasun zentroa*[e.] Osasun etxea. // Lanbide heziketako zentroa*[e.] Lanbide heziketako ikastetxea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es formación profesional / fr formation professionnelle: Elhuyar: (Enseñ.) lanbide-heziketa (LH) / Nolaerran: lanbide heziketa / Zehazki: lanbide heziketa / Labayru: lanbide-heziketa / Adorez5000: Lanbide Heziketa (LH).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: formación profesional (FP); lanbide-heziketako batzorde tekniko: comité técnico de formación profesional; lanbide-heziketako institutu: instituto de formación profesional; lanbide-heziketako irakasle teknikoen kidego: cuerpo de profesores técnicos de formación profesional; lanbide-heziketako irakasle: profesor de formación profesional // HitzIrud: "lanbide heziketa = formación profesional" / HezkAdmin: lanbide heziketa trinko: formación profesional acelerada; lanbide heziketako eskola: escuela de formación profesional / BarnErrot: "Lanbide Heziketako Institutua: Instituto de Formación Profesional".

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa lanbide sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. aldaketa.

Euskaltzaindiaren Arauak

lapurketa* e. lapurreta.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

Ik. lapurreta.

Jatorrizko forma

txanda lasterketa, alda lasterketa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria hobestekoa da, lehiakidea baino hedatuagoa baita

gaur, dirudienez, erabiliagoa da lehorpen baino; aski direlakoan, bi forma proposatuko dira: -keta eta -tze osaerakoak.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-pen/-tze.

liseriketa iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, liseriketa-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. digestio].

liseriketa 31; digestio 816.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

liseriketa 19; digestio 81

Euskaltzaindiaren Arauak

liseriketa* e. digestio.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Batuaren hasierako urteetan zabaldu ziren liseriketa, liseritu formak, baina gero Euskaltzaindiak digestio eta digeritu hobetsi zituen. Finkatu samar daude tradizio idatzian, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. digestio.

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

luzatze iz. luzatu aditzari dagokion ekintza. Ik. luzapen. Horretara, gure bizitza kaskar honi ugaritze eta luzatze bezalako bat ematen diogu. || Kirola egin aurretik luzatze ariketak egiten ditu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

luzaketa (AN-larr ap. Leiz2 ). Estiramiento. 1.goa beso ta ankaen luzaketa. 2.na beso ta ankaen bilduketa. Anab EEs 1919, 185. Korapillotik askatu-âla / asia da luzaketan [suge gorria] . Or Eus 313.

luzaketa 83: Aizu 4 (“anatomia eta fisiologia kontzeptuak; adina, jarduera eta egoera desberdinetan komenigarria den kirol jarduera; lesioak zelan ekidin eta sendatu; luzaketa programa bat...”), Argia (“Saio bakoitzean luzaketak, ahalegin muskular apur bat eta arnas nahiz bihotzeko lana egin beharko lirateke”), Berria 16 (“Astearteetan osteopata, ostegunetan masajea, eta, egunero, zutik nagoenean, luzaketak”), Deia (“Urte hasieran Kirola 60+ ekimenaren barruan hasi ziren Zirkuito Biosasungarriekin egin zen bezala, monitore bat jarri da luzaketetan laguntzeko”), DiarioVasco 13 (“Kirol modalitate hauek beste zenbait kiroletan oinarrituak daude, adibidez, batek aerobika eta boxing kirolak uztartzen ditu (fit pump), besteak tai chi, yoga, pilathes eta luzaketak (balance), eta abar”), EiTB 15 (“Daily Mail egunkariari eskainitako elkarrizketa batean, modeloak hainbat urtez pilatesa eta luzaketak praktikatu dituela kontatu du eta oso osasungarria dela esan du”), Elkar 3 (“Ahedo katuak mingaina janda bezala zegoen, Keparen alboan giharrak berotzeko luzaketak eginez”), Erlea (“Bere profesionaltasunetik, aktoreok egiten ditugun gorputz eta ahots beroketak estimatzen zituen, eta bera ere luzaketak egiten jartzen zen, edota belarriak erne jartzen zituen, ahotsarekin eskala eta tonu ezberdinekin jolasten hasten ginenean”), Consumer 8 (“Bi orduz behin atseden hartzea, luzaketak egitea, alkoholik gabeko likidoa hartzea eta antzeko azturak ez izateak istripua nozitzeko arriskua %10 eta %14ren artean areagotzen du”), Goiena 15 (“Tripa beteta daukadala luzaketa saio formal bat egin dut eta 5,30etan janzten eta motxila prestatzen hasi naiz; ahalik eta pisu gutxien eramatearren, aitaren GPS a ez eramatea erabaki dut”), Jakin (“Preso abertzaleekiko jarrera basati eta iraunkorra (sakabanaketa, zigorren luzaketa) izan daiteke seinalerik larriena“), Laneki (“Belauneko arazoak izanez gero (adibidez, artrosia), egin luzaketa beste jarrera batean: zutik, ahuspez edo alde batera etzanda...“), UEU (“Kasu baterako, kirolen eta ariketa fisikoen esparruan, asko dira ondorengoak egin dituzten emakumeak: talde kirolak, gimnastika, luzaketak, aerobic, batuka, kardio-tonua, dantza, pilates, yoga, tai ji, etab”), Uztarria 3 (“Horretaz gain, telebista bat eta sei bizikleta berri jarri dituzte gimnasioan; eta luzaketak egiteko gunea tokiz aldatu dute”); luzatze(-)ariketa 16: Aizu 1, Argia 1, Berria 5, EiTB 2, Consumer 5, Uztarria 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

luzaketa 15 (gehienak pl. ageri dira, es estiramiento): Berria 9, Xabier Olarra 2, Aingeru Epaltza 2, Joseba Sarrionandia, Ibon Uribarri; luzatze ariketa (pl) 1: Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: luzatze (TN), luzaketa (3), tiramendu (3) (es estiramiento fr étirement, étirage; Kirola).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es estiramiento / fr étirement: Adorez: 2 (alargamiento) luzapen, luzatze / Elhuyar: (Dep.) luzaketa, luzatze-ariketa / Labayru: 2 (Ref. al cuerpo) nagia(k) | tiragaleak ateratze (tb. con botatze), zagaitze, luzaketa (en deporte) / Zehazki: luzatze, tenkatze / NolaErran: tiratze – luzatze – lüzatze (ZU); après une randonnée, les étirements sont nécessaires: ebilalditik landa lüzatze ariketak beharrezko dira (ZU); faire des étirements: luzaketa ariketak egin – zango-besoak tirandu (BL) – tiragaleak egin (MD).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, baina kirolean erabiltzen da batez ere, luzatze-ariketa esateko. Kirol. markarekin eta ‘luzatze-ariketa’ definitzailearekin jasotzekoa.

Forma baten adiera(k)

luzatze-ariketa.

Jakite-arloak

Kirol.

LBeh (2014-04-03): mahats(-)bilketa 110: Berria 12 (adib.: “Lurraren azken ontze organikoa, egiten bada, mahats bilketa baino bi hilabete lehenago egin beharko da”), EiTB 96 (adib.: “Merkurioaren igoerak eta izurriteek mahats-bilketetan eragiten dute”), DiarioVasco 2 (adib.: “Mahats bilketaren jaia ospatu zen Zarautzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: mahats(-)bilketa 17: Berria 5 (adib.: “Bertako 250 langile kontratatuko ditu UAGAk mahats-bilketarako”), Herria (“Mahats bilketaren pesta ospatu da Zarautzen joan den larunbatean”), Elizen arteko Biblia 4 (Mahats-bilketa egitean, ez itzuli atzean utzitako mahats-hondarrak biltzera. Etorkin, umezurtz eta alargunentzat izango dira”), Pello Zabala 3 (“Entzun omen du, goizean, Oion aldean, atzo euriak mahats-bilketa zapuztu zuela”), Fernando Rey 2 (adib.: “Eta mahats-bilketa orokorra izan zen, denei bururatu baitzitzaien bertan parte hartzea”), Jokin Muñoz (“Mahats bilketa garaia zenez, bazekiten biltegi hura mahatsa pilatzeko erabiltzen zutela Ubernako nekazari batzuek”), Josu Zabaleta (“Uda ere bukatu gabe zegoen, mahats bilketa bete-betean, baratzeko sagartxo gorriak bildu eta berriak zituzten beren zume sareetan jarri...”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es vendimia / fr vendange: Elhuyar: mahats-bilketa, mahats-biltze, mendema / Nolaerran: mahats biltze, mahaska / Zehazki: 1 (cosecha) mahats biltze, mahaska goi. 2 (época) mahats biltze sasoi, mahaska garai goi / Labayru: mahats-batze | -biltze | -bilketa, ardantze, mordoketa, mendema, mahaska / Adorez5000: mahats-biltze, mahaska, mendema.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf. mahats(-)biltze arautua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilia araututako mahats-biltze formarekin batera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mahats sarreran.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ka+k-: -k-.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ondoko erabilerak argituko du formen arteko lehia

-keta eta -tze osaerakoak proposatuko dira, erabilerak bidera dezan horietan hobestekoa.

Kategoria

iz.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “markatze iz. Markaz seinalatzea, marka ezartzea edo egitea. Bada jada zenbait urte abereen markatze hau egiten dela Urepelen”.

LBeh (2016-10-26): markaketa 30: Laneki, Deia, Berria 12, EiTB 14, Argia, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: markaketa 4, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: markaketa, markatze (termino normalizatuak biak, Kirol.).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es marcaje / fr marquage: Elhuyar: markaketa (dep.) / NolaErran: - / Zehazki: (del contrario, kirol.) markatze, markaketa / Labayru: markaketa / Adorez5000: markaketa, markatze.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilia kiroletan.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kirol.

Forma baten adiera(k)

markatzea.

Jatorrizko forma

arrabot(a), marrusket(a).

Euskaltzaindiaren Arauak

'zurginaren lanabesa'.

Lexemen erregulartasuna

-a org.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

'bakandu' adierako meaztu 2 jaso dira (Erkiag BatB); eta mehaztu 1 (MEIG); mehasño 'argalño' adierako 1 (Barb Sup).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

meazketa (EB 1); mehaztu (B 1); mieztu (B, EgAs): guztiak 'murriztu, bakandu' adierari dagozkio.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: meaztu 'bakandu' 1; Euskalterm: meazketa 'bakanketa' 1; LurE: meats 'bakan'; mehaste 'mehatze'; mehastu 'mehetu'; mehats 'mehe'; HiztEn: meats 'bakan'; meatz: Ik. meats; mehasta 'mehe samar'; mehastu 'mehetu'; mehats 'mehe'.

Jatorrizko forma

bakanketa, mehazketa, murrizketa.

Lexemen erregulartasuna

h.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan modelista 1, Herr 1964 ("Josle haundi baten modelistak ez ditu gehiago emazteak ikusi ere nahi"); ez dugu modelaketa, modelatu, modelismo eta modelogile formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

modelaketa 4, denak ap. X. Mendiguren B. ("Marrazketa, modelaketa eta idazketa", "Oso erraza da iritzi okerrak izatea haurraren marrazketa eta modelaketaz", "toki bat eskaini beharko zaio marrazketan eta modelaketan aritzeko" "Modelaketaren hasiera ere berdintsua izango da"); modelatu 18: EuskararenProgr ("Animalien irudiak, osorik edo partzialki modelatu, behar bezala sostengatuz posizioa gal ez dezaten"); HezkSaila 1984 7 (adib.: "Zurezko espatulak fabrikatu eta eraiki lurrez edo buztinez modelatzeko", "txontxongiloak eraiki eta modelatzeko paper pastak fabrikatu"); SEIE 2 (adib.: "Nork bere aulkia modelatzen du"); X. Mendiguren B. ("Une honetan askoz garrantzitsuagoa da modelatzen uztea eskura ditzakeen material guztiak frogatuz, emaitzez arduratzea baino"); G. Nazabal ("pintoreak, argia atzemateko borrokan lehiatuko dira, ulertuz ororen azpian argia dagoela eta argia dela, objektua bera aparte, gauzak bere kontrako itzalarekin modelatzen dituena"); J. Arriola ("Atikako katiluak, lurgile eta pintore errimeak trebezia handiz modelatu eta pintatuak"); Dona Dona ("1, 2, 3, 4 eta 5 zenbakiak plastilinaz modelatu"); Artistas 1995 3 (adib.: "don Horacio Echevarrieta-rentzat lau baxuerliebe modelatzeko enkargua ere badarama"); modelatu iz. 1, UZEI ("Espazioaren kontzepzio-mota bat adierazten dute, sakonera ezberdineko planoak eta erliebe gutxiago edo gehiagoko modelatua erabiliz lortua"); modelatze 2: Txepetx/6 ("aro kuaternarioan, modelatze prozesu honek aurrera jarraitu du, gaur egun ikus ditzakegun formak eratzeraino"); J.A. Irabien ("hondar-uretan dauden metalen berreskuratzeari likido-likido erauzketa-prozesuaren aplikazioa aztertzen da, erauzketa-prozesuaren analisi eta modelatzearen ikuspuntutik"); ez dugu modelismo, modelista eta modelogile formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

modelagintza : AB38 1; modelaketa : AB50 3 (m.-lan 1); Euskalterm 1; modelatu : HiztEn; Euskalterm 8; modelatzaile : HiztEn; modelatze : AB50 3 (m.-lantegi 2); modelismo : AB38 1; Euskalterm3; modelogile : Euskalterm 2 // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

modelagintza : HiruMila; modelaketa : HiruMila; modelatu : ElhHizt, HiruMila; modelatzaile : ElhHizt, HiruMila; modelismo : ElhHizt, HiruMila; modelista : HiruMila; modelogile : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: modelado.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-kuntza/-era/-tze.

Jatorrizko forma

mozketa, soilketa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

murgilketa 5: A. Martinez 4 (adib.: "Murgilketa dramatiko haren bitartez, itsas sakonerako marka [1370 m.] eskuratu zuen Bartonek"), M. Gomendio ("Buruzkako murgilketa ur sakonetan burutu behar da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

murgilketa : AB38 1, HiztEn (Murgiltzearen ekintza eta ondorioa), Euskalterm 4 (hauetan m.-saiakuntza, murgilketazko soldadura) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

murgilketa : ElhHizt (chapuzón, zambullida, sumersión), HiruMila (1 inmersión; 2 buceo), Casve EF (1 immersion; 2 plongée), PMuj DVC (chapuzón, zambullida) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ondoko erabilerak argituko du formen arteko lehia

-keta eta -tze osaerakoak, biak jasoko dira, erabilerak argi dezan horien arteko lehia.

Jatorrizko forma

bakanketa, mehazketa, murrizketa.

Forma baten adiera(k)

es almizcle.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: Etxde JJ ("Limurkeriz eta musuketaz aurrak gaizki ezitzen ari aiz", "Lizunkeriazko musuketan eta limurketan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

musuketa : HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

musuketa : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

bakarrak erabili du, lantaldeak ezagutzen dituen iturrietan (Etxde); baina ongi eratua eta egokia dirudi.

Jatorrizko forma

magnitude baten neurketa.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 'gari-uzta; gari-kopurua'. 2 Ipar. adlag. 'gari bila; ogi bila': ogiketa joan dira.

Forma baten adiera(k)

1 gari bila; ogi bila; 2 gari-uzta; gari-kopurua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ongarriketa 2, J. Errekondo ("landareak ondo haziko dira eta ongarriketa oso erraza da", "Elikadura/ongarriketa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongarriketa : Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ongarriketa : HiruMila, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBBk 2. itzulirako utzia (1998-11-26).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ongarritzea, simaurtzea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

oporra.