OEH - Bilaketa
359 emaitza sabel bilaketarentzat
Sarrera buruan (68)
- sabel
- ESKU-SABEL (1 esku)
- ESKU-SABEL (sabel)
- LERA-SABEL (1 lera)
- OIN-SABEL (oin)
- ONTZI-SABEL (ontzi)
- ONTZI-SABEL (sabel)
- SABEL-AANTZE (sabel)
- SABEL-AHIZPA (sabel)
- SABEL ALFER (sabel)
- SABEL-ANAIA (sabel)
- SABEL-ARRAI (sabel)
- SABEL-ASEGARRI (asegarri)
- SABEL-ASEGARRI (sabel)
- SABEL-ASTUN (sabel)
- SABEL-AZPI (sabel)
- SABEL-BIGUNTASUN (sabel)
- SABEL EDERREKO (sabel)
- SABEL EGIN (sabel)
- SABEL-ERRABIA (sabel)
- SABEL-GAIZTO (sabel)
- SABEL-HAIZE (sabel)
- SABEL-HANDI (sabel)
- SABEL HANDIKO (sabel)
- SABEL-HANDITASUN (sabel)
- SABEL-HUSKIN (sabel)
- SABEL-HUSTU (sabel)
- SABEL-HUTS (sabel)
- SABEL IDOR (sabel)
- SABEL-IRAKITAN (sabel)
- SABEL-IRRITS (sabel)
- SABEL IZAN (sabel)
- SABEL-JAI (sabel)
- SABEL-JOAIRA (sabel)
- SABEL JOAN (sabel)
- SABEL-KATIGU (sabel)
- SABEL-KORROKA (sabel)
- SABEL LARRI (sabel)
- SABEL-LEHOR (sabel)
- SABEL-LERTXUN (sabel)
- SABEL-LURRERATU (sabel)
- SABEL NAGI (sabel)
- SABEL NARO (1 naro)
- SABEL-NARO (sabel)
- SABEL-ONGARRI (sabel)
- SABEL-ORDEI (sabel)
- SABEL-ORRO (sabel)
- SABEL-PUTZU (sabel)
- SABEL-SABAI (sabel)
- SABEL-SARE (sabel)
- SABEL-SEINALE (sabel)
- SABEL TXIKI (sabel)
- SABEL-TXIMIKA (sabel)
- SABEL-TXITXI (sabel)
- SABEL-UHAL (sabel)
- SABEL-UHAL (uhal)
- SABEL-UNE (sabel)
- SABEL-URRUKA (sabel)
- SABEL USTEL (sabel)
- SABEL-UZKUR (sabel)
- SABEL-UZKUR (1 uzkur)
- sabel-uzkurkeria
- sabel-uzkurtasun
- SABEL XUME (sabel)
- SABEL-ZOLA (sabel)
- SABEL-ZORRI (sabel)
- SABEL-ZORRO (sabel)
- SASKI-SABEL (1 saski)
Sarrera osoan (291)
- abere
- adina
- agertu
- ahalkegarri
- ahizpa
- aldatze
- 1 alta
- amaki
- Andredena
- anoa
- antzu
- apaldu
- apendizitis
- arnasatsu
- 4 arrai
- 1 arrain
- ase
- asegarri
- aspaldi
- 1 asti
- astindu
- aterraldi
- aukera
- 1 azkura
- azpi
- 1 azpil
- aztal
- 1 baita
- bakoitz
- baliatu
- banku
- 2 bare
- barne
- 1 barren
- barret
- barru
- barrunbe
- batasun
- bazkalordu
- bedeinkatu
- begi-nini
- begiraleku
- behe
- beherako
- beinke
- bekoki
- belagai
- belarri
- beltxaska
- bepuru
- berantardi
- berbera
- berehala
- 1 beroki
- berriro
- bersakeleratze
- besarkatu
- bestela
- bestia
- bete
- betedura
- betetze
- betirintsu
- bigarren
- biguntasun
- 1 bilatu
- 1 birika
- birjina
- birjinal
- bizartsu
- borobil
- botikako
- bular
- burugin
- buru-handi
- buruloki
- buztan
- dantzari
- dario
- dendari
- deus
- ditxoso
- edale
- eder
- 1 egiazki
- egoitza
- ekarri
- emaile
- emasabel
- emasabeltxo
- erabili
- 1 erasi
- ere
- 2 eri
- eritasun
- 2 erne
- errabia
- erriatu
- errota
- esker
- 1 esku
- eskualdatze
- eskuin
- estomago
- estrabila
- etendura
- eusko
- ezpain
- gain
- gaitz
- gantz
- garbikai
- garbitu
- 2 gari
- 1 garo
- gatibu
- 1 gatzatu
- 2 gatzontzi
- gela
- goitigale
- 1 gori
- gorpuztu
- gose
- gosebera
- gozatu
- gurintxo
- haiek
- hainbeste
- hanka
- haragi
- harako
- harro
- has
- haurdun
- haurgabe
- herrestaka
- hezur
- higuindu
- hiloztu
- hona
- hondakin
- honela
- 2 hur
- 1 huts
- idortasun
- igur-orein
- inguratu
- inora
- irabazi
- izorra
- jainkosa
- jaun
- jik eta jak
- joaira
- joan
- kakatsu
- kanporatu
- kexatu
- kirastu
- klik
- kokillot
- 1 kontu
- kretar
- krismali
- 1 labe
- larri
- larru
- lausengari
- lehortu
- leiar
- leotz
- 1 lera
- loditu
- 1 lotu
- lotxo
- luze
- 1 madari
- mahai
- makaldu
- mamitsu
- mandika
- marraño
- mehar
- mehe
- 1 merke
- 1 min
- mundu
- 1 murritu
- nagatu
- 1 nagi
- nahiera
- 1 naro
- natu
- negal
- neska
- noizbait
- 1 non
- oin
- oinaze
- okaran
- okelu
- 2 ondo
- ondo-egin
- ontzi
- oraingo
- orbandu
- orbi
- orkume
- oroigarri
- oso
- osorik
- 1 ostera
- 1 ostiko
- paradisu
- perfektisimo
- potramindun
- 1 potxolo
- poz
- prelatu
- putzu
- 1 sabai
- sabelalde
- sabelaldi
- sabeldarraio
- sabeldu
- sabeldun
- sabelgorri
- sabelindu
- sabelki
- sabelmin
- sabelondo
- sabeltxo
- sabelzuri
- sabelño
- sabil
- sable
- sakon
- 1 sakratu
- samur
- samurtu
- santa
- 1 sarri
- 1 saski
- satorroski
- seinale
- sinesgogortxo
- sinesmen
- soin
- soraiotu
- 1 su
- 1 tripa
- txalma
- txiki
- txikot
- ugarikor
- uhal
- ukabilkada
- ume
- umeki
- umontzi
- urmin
- urratu
- usteldu
- 1 uzkur
- xabel
- xahutasun
- zabaldi
- zakurkume
- zaldi
- 1 zangar
- zango
- zaragar
- zarama
- zikin
- 1 zil
- zimur
- zingiradi
- zintzur
- ziraun
- zirdin
- zirrarako
- zola
- zorri
- 1 zorro
- zorroilo
- zotin
- 1 zuhatz
- zulatu
- 1 zunda
- zuri
- 1 zutik
goiburua
makaldu.
tradizioa
Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos (tbn. en Mirande) durante los ss. XIX y XX. En DFrec hay 6 ejs. de makaldu .
sense-1
1.
(V, G, AN; Lar, Añ, Izt, Dv (V, G); -kh- Lecl, Dv, H (L, BN), Zam Voc),
makaildu (H; + -kh-, -khaill-, -kall-
),
makeldu (H; + -kh- L, BN)
Ref.:
A;
Iz ArOñ;
Etxba Eib;
Elexp Berg
.
Debilitar(se), decaer, flojear, estropear(se), marchitar(se). "Estropear" Lar, Añ. "Quitar el vigor, ajar" Añ. "Ajar, maltratar manoseando, especialmente las flores" , "marchitar" Ib. "Apaciguar, calmar. [...] Makaldu ta otsandu zirean axeak " Izt. "Ceder del vigor firmeza, perder la lozanía, makaldu " Ib. " Eranak makaldu eitten dau " Etxba Eib. " Zartzara etortzen da makaldutzia " Ib. " Sikute onekin makaldu ein ddie ortuko landarak " Elexp Berg.
Propositu senduak egingo ditubezala aragija makaldu ta indarbagatu dedinian. Mg CO 112. Ez orregaitino makaldu, ez epeldu ta ez emon eriotzia motelto ta adore baga. Mg PAb 207. Zauritu bizkarra, makaldu burua ta eziñ iñork esan zezakean lengoa zala. VMg 47. Makaldu ta otsandu zirian axeak. Añ LoraS 8. Makaldurik, etxura bageturik ta gizonaren antzik baga. Añ NekeA 248. Errazoiaren indarra makalduteko. fB Ic II 169. Luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan israeltarrak. fB Ic III 274. Ez udako berorik andienak makaltzen gaitu arras eta ez neguko otzik gogorrenak kikildu geiegi. Izt C 24. Nekerik gogorrenarekin guziak auldu, makaldu, arpegiak oritu eta ezur-uts egiteraño. Lard 64. Errekak asi dira makaltzen, / arbolak dagoz aiñ geldirik. AB AmaE 366. Lapurretan egiteagatik bazekiten irurazaia ongi makildu ta makaldurik lagatzen. Etxeg RIEV 1908, 190. Errime makaldu eben ainbeste nekaltasunek. Echta Jos 107. Beti ere otea sartu ta sartu, sua makaldu eztediñ. Ag G 22. Bizio ontan aurreratzian / gorputza beti makaldu, / interesa ta ondasun ona / danak alperrikan galdu. JanEd II 107. Nere etxearen erdi-ondamenak, gizon bulartsuenaren indarrak ta gogoak makaltzeko diña ba-dira. Lab EEguna 81. Gurutzean yosi zuteneko oso auldua ta makaldua zegoen. Ir YKBiz 511n. Erriaren gogoa makaltzeari eragiteko indarra duten berriak zabaltzea. EAEg 6-11-1936, 228. Gu geronez gerana, ots, gure etorrizkoa, graziak makaldu ez baina bikaindu egiten du. Or QA 172. Urteak osasuna ere makaldu egin oi [dute] . Munita 9. Azkenean haren begien argia makaltzen da. Mde Pr 104. Euskaldun askoren aotan, euskerea ez ete doa gaur makalduaz? Vill ( in Bilbao IpuiB 8 ). Dirua galdu ta osasuna makaldu. SM Zirik 94. Zankoak makaldu zitzaizkion eta alako txorabio bat eman zion. Ugalde Iltz 52. Sua, berez berez, makaldu, alpertu eta itxungi egin zan. Erkiag BatB 16. Gaztiak nai ez basarrian da / zarrak ziaro makaldu. Uzt Sas 39. Jaunak madarikapengarri jarri zagizala zure erriaren erdian, makaldu dagitzuzala zure istarrak. Ker Num 5, 21. Ez dauka moillarik [...] olatuen indarra makaltzeko. Etxabu Kontu 137. Bear dogu [geure erria] zaindu, / nork nai dau makaldu? FEtxeb 118. Azkenerako makaldu nintzan / urikan ez ta egarrik. AZink 155. Kemenak ahultzen eta makaltzen baitzihoazen. MEIG VI 50.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 537. Aran SIgn 8. Azc PB 149. A Ardi 98. Anab Usauri 111. NEtx Antz 158. And AUzta 45. Uzt LEG II 308.
Debilitar(se), decaer, flojear, estropear(se), marchitar(se). "Estropear" Lar, Añ. "Quitar el vigor, ajar" Añ. "Ajar, maltratar manoseando, especialmente las flores" , "marchitar" Ib. "Apaciguar, calmar. [...] Makaldu ta otsandu zirean axeak " Izt. "Ceder del vigor firmeza, perder la lozanía, makaldu " Ib. " Eranak makaldu eitten dau " Etxba Eib. " Zartzara etortzen da makaldutzia " Ib. " Sikute onekin makaldu ein ddie ortuko landarak " Elexp Berg.
Propositu senduak egingo ditubezala aragija makaldu ta indarbagatu dedinian. Mg CO 112. Ez orregaitino makaldu, ez epeldu ta ez emon eriotzia motelto ta adore baga. Mg PAb 207. Zauritu bizkarra, makaldu burua ta eziñ iñork esan zezakean lengoa zala. VMg 47. Makaldu ta otsandu zirian axeak. Añ LoraS 8. Makaldurik, etxura bageturik ta gizonaren antzik baga. Añ NekeA 248. Errazoiaren indarra makalduteko. fB Ic II 169. Luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan israeltarrak. fB Ic III 274. Ez udako berorik andienak makaltzen gaitu arras eta ez neguko otzik gogorrenak kikildu geiegi. Izt C 24. Nekerik gogorrenarekin guziak auldu, makaldu, arpegiak oritu eta ezur-uts egiteraño. Lard 64. Errekak asi dira makaltzen, / arbolak dagoz aiñ geldirik. AB AmaE 366. Lapurretan egiteagatik bazekiten irurazaia ongi makildu ta makaldurik lagatzen. Etxeg RIEV 1908, 190. Errime makaldu eben ainbeste nekaltasunek. Echta Jos 107. Beti ere otea sartu ta sartu, sua makaldu eztediñ. Ag G 22. Bizio ontan aurreratzian / gorputza beti makaldu, / interesa ta ondasun ona / danak alperrikan galdu. JanEd II 107. Nere etxearen erdi-ondamenak, gizon bulartsuenaren indarrak ta gogoak makaltzeko diña ba-dira. Lab EEguna 81. Gurutzean yosi zuteneko oso auldua ta makaldua zegoen. Ir YKBiz 511n. Erriaren gogoa makaltzeari eragiteko indarra duten berriak zabaltzea. EAEg 6-11-1936, 228. Gu geronez gerana, ots, gure etorrizkoa, graziak makaldu ez baina bikaindu egiten du. Or QA 172. Urteak osasuna ere makaldu egin oi [dute] . Munita 9. Azkenean haren begien argia makaltzen da. Mde Pr 104. Euskaldun askoren aotan, euskerea ez ete doa gaur makalduaz? Vill ( in Bilbao IpuiB 8 ). Dirua galdu ta osasuna makaldu. SM Zirik 94. Zankoak makaldu zitzaizkion eta alako txorabio bat eman zion. Ugalde Iltz 52. Sua, berez berez, makaldu, alpertu eta itxungi egin zan. Erkiag BatB 16. Gaztiak nai ez basarrian da / zarrak ziaro makaldu. Uzt Sas 39. Jaunak madarikapengarri jarri zagizala zure erriaren erdian, makaldu dagitzuzala zure istarrak. Ker Num 5, 21. Ez dauka moillarik [...] olatuen indarra makaltzeko. Etxabu Kontu 137. Bear dogu [geure erria] zaindu, / nork nai dau makaldu? FEtxeb 118. Azkenerako makaldu nintzan / urikan ez ta egarrik. AZink 155. Kemenak ahultzen eta makaltzen baitzihoazen. MEIG VI 50.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 537. Aran SIgn 8. Azc PB 149. A Ardi 98. Anab Usauri 111. NEtx Antz 158. And AUzta 45. Uzt LEG II 308.
azpiadiera-1.1
(Lar; -kh- Ht VocGr 356).
(Part. en función de adj.).Debilitado, estropeado.
Nox asea / itzi sabel argal makaldua? Zav Fab, RIEV 1909, 35. Ez diriala berba soil ta utsakaz azkortu ta bizkortuten gizonen biotz jausitu ta makaldubak. Mg PAb 203.
(Part. en función de adj.).Debilitado, estropeado.
Nox asea / itzi sabel argal makaldua? Zav Fab, RIEV 1909, 35. Ez diriala berba soil ta utsakaz azkortu ta bizkortuten gizonen biotz jausitu ta makaldubak. Mg PAb 203.
sense-2
2.
(V; Izt, H),
makaildu (H),
makeldu (H)
Ref.:
A;
Etxba Eib
.
Acobardarse. " Gaiztuegaz makaltzen bazaraz, txarrago " Etxba Eib. " Txarren txarrena aren aurrian bat makaltzia " Ib.
Zer egin, bada, estura onetan? Makaldu, larga guztiari ta igesa artu? Mg PAb 204. Bildurti egin eta makaldu ziran eta ezertarako kemenik etzuten. Lard 138.
v. tbn. Ezale 1899, 12b.
Acobardarse. " Gaiztuegaz makaltzen bazaraz, txarrago " Etxba Eib. " Txarren txarrena aren aurrian bat makaltzia " Ib.
Zer egin, bada, estura onetan? Makaldu, larga guztiari ta igesa artu? Mg PAb 204. Bildurti egin eta makaldu ziran eta ezertarako kemenik etzuten. Lard 138.
v. tbn. Ezale 1899, 12b.
sense-3
makaldu
-
makaldu. Tr. Documentado en textos vizca...
-
1. (V, G, AN; Lar, Añ, Izt, Dv (V, G); ...
-
(Lar; -kh- Ht VocGr 356). (Part. en func...
-
2. (V; Izt, H), makaildu (H), makeldu (H...
-
3. makeldu (H (+ -kh-)). "Se porter sur ...
<< mahai 0 / 0 mamitsu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
