Tr. La forma propia de la tradición septentrional es segur, que se encuentra además al Sur en textos navarros, como en Lizarraga de Elcano (junto a seguro ), en unos versos de finales del s. XIX (Auspoa 97, 78) o en Iraizoz; junto a seguru, lo encontramos en Iturriaga, Beovide, y Oskillaso. Con r múltiple segur se documenta desde el s. XVII en algunos bajo-navarros y suletinos, alternando a menudo con r simple. Seguro es más usual (aunque siempre relativamente escaso respecto a seguru ) en textos meridionales, ya desde Lazarraga; al Norte aparece en CartEsp, en Eguiateguy y en Mattin. Hay además segru en un texto salacenco (segru egon ). En DFrec hay 222 ejs. de seguru, todos meridionales, 114 (60 septentrionales) de segur y 2 de seguro.
sense-1
I.(Usos adv. y predicativo).
azpiadiera-1.1
1.
(V; Lar, Añ, Izt 111v);
segur (L, BN, S; SP, H);
seguro (H(s.v. segura))
Ref.:
AMorf 693. Seguramente, ciertamente, sin duda."Assurément"SP.
"Seguramente [...]. Lat., certe, secure"Lar.
"(Eso) seguramente, de cierto, ori seguru"Ib."Ciertamente"Añ,
AMorf 693 (donde aparece clasificado entre los "adverbios de juicio independientes").
"Seguro, vraiement, sûrement, infailliblement, assurément, indubitablement"H(que parece interpretarlo como provisto del suf. -ro).
v. segurki. Tr. Poco usado al Sur.
Kulpa gabe ehor ezta, haur da segur egia. E 101.
Elas, itzul albaneza iragan den denbora, / segur orai enikezi dudan gogoanbeharra. Ib. 155.
Segur ezta arbore ona fruktu gaixtoa egiten duena. LçLc 6, 43 (TB egiaz, Dv alabainan).
Egun tormenta haukien dugu segur partea. EZMan I 123.
Nahi othe zenduke deus ere gauza gaixtorik? Ez segur. Ax 564 (V 360).
Segur, lehenagoko giristinoek egun guziez errezebitzen zuten [sakramendu saindua]. SPPhil 166.
Trunpatu aizela uste duk? / Ez segur, ez aiz trunpatu. Gç 173.
Hen aitzinian belharikatzia othoitzen egiteko, lehen manü honen kontre deia? --Ez segür. Bp I 84.
Ez othe dago ene baithan? Bai segur. Ch III 28, 2.
Ejerzizio piska batekin seguru erdaraz bezala, edo aisago euskaraz irakurtzera egingo zera. CbEBO 16.
Hek etzakitela, segur, Joanesek noren izenean [...] bathaiatzen zuen. Lg II 228.
Eztirade següro khorpitzari laket bena bai arimari. Egiat 166.
Koko beltzak ez gaitu segur urrikari.Iraultza 93.
Rendatzen bazira / segür galdia zira. Xarlem 1329-1330.
Segur, egille puxanta / hemen ekibokatu da. Gy 13.
Baña, neu izan banintz epai emollea, / seguru biurtuko eutsuen samea. ABAmaE 316.
Deputatu halakoak izendatu nahi dituzten elektorrak [...] segur dira edo framazonak edo heien esklaboak. ElsbFram 183.
Ezta segur zure idurikoa, hantxet aurkhitu dudan fraidea. JnnSBi 63.
( s. XX)Gela zoko batetik hirriz norbait aditu zuela... Izpiritu gaixtoa, segur!BarbSup 143.
Zuri guziak segur ez dituk irinak!Ox 188.
Zubia dukete segur, zurezko zubi estali bat. JEBer 44.
Txikik be karreran urten bearko eban, seguru. BilbaoIpuiB 21.
Kartzelaratu ete gaitue orregaitik? Ez seguru. Ib. 250.
Eder zitzaion, segur, eta ohore, emazte gai baten ukaitea!JEtchep 90.
Ames xamurrak ditu, seguru, / ur-joanari dago ta. GandElorri 63.
Bulta huntan hemen ikusten dut, itzulika dabila! Segur, zurekin mintzatu nahiz. LarzIru 134.
Ez luzea, segur, bainan elhe alferrik gabe, egia beharrenen bilduma [katixima]. ArdoySFran 163.
Orrek seguru emango dizku / bi eguneko eztaiak!UztSas 105.
Beharko zaiela segür / bürkhoi horier zeditü. CasveSGrazi 82.
Bainan hala gertatu balitzaizkio, segur zerbait behar izan en zuen sofritu!Etchebarne 48 (ib. 122 segurrago).
Ura etzan onezkoa! Inpernuko deabrua izango zan seguru! BBarand 17.
v. tbn. EusJok 110. SM Zirik 28. Segur: Mat 104. Harb 371. Hm 60. Arch Fab 193. Hb Esk 165. Laph 128. ChantP 164. Zby RIEV 1908, 766. HU Aurp 150. Xikito 7. Etcham 118. PierKat 45. Iratz 105. Zerb Azk 54. Mde Pr 187. Lf in Zait Plat XXIII. In Xa Odol 293. Mattin 37. Seguro: Uzt Noiz 57.
azpiadiera-1.1.1
Con reduplicación intens. Bada seguru seguru zeu kristinau deungia zara. fBIc II 228.
azpiadiera-1.1.2
(Precedido de bezain). Merezi zuena baizik ez zuela. Ez ote? Ez, eta oterik gabe oraino. Zu hunen irakurtzen ari ziren bezen segur. HUAurp 128.
Joko dik, joko, ni Piarres naizen bezen segur!BarbSup 138.
v. tbn. Bordel 199. JEtchep 63. Larz Senper 50.
azpiadiera-1.1.3
(Vc ap. A
; Añ). "Creo que, ausaz [...], bai seguru"Añ.
"Parece que, según dicen. Badator seguru, parece que viene. --Ezeida il. --Ez seguru"A.
"Por lo visto, al parecer. Eta lagatakua eskatu zotsanian, oinddio bera artzekuekin, seguru, gizonoi"ElexpBerg.
azpiadiera-1.2
2.(Saber, etc.) a ciencia cierta, con certeza; con exactitud."Abscise"Urt I 42.
"Naski (e)torri de, eztakit seguru (B)"GteErd 161.
"Ba al dakizu seguru ze ordu zan etorri zanean? (V-gip, G-azp)"Ib.306. Iangoikua bethiere bihotzera so diagozu, / guhaurk bano segurago gure gogua diakutsu. E 45.
Segur iakin beza bada Israeleko etxe guziak ezen hura Iaun eta Krist egin duela Iainkoak. LçAct 2, 36 (He segurki, TB segurtatuki, Dv segurtasun osotan, Ol zin ziñez, Arriand eskijer, Ker benetan, IBk ziur, IBe ongi).
Seguru ez dakizkite [galdeak]. CbEBO 62.
Seguru jakinik badagoke [...] baduala [...] Jainkoaren grazia. Ub 190s.
Seguru sinistu zuen Jaungoikoaren kastigua zuela. Gco I 454.
Ta, zelan bijotz guztiagaz amauko dot, guztiz seguru sinistuten ez deutsadan Jaungoikua? fBIc I 35.
Iñolazere Eutikio geroz bere ongilleari jarraitu zitzaion, seguru esaten ezbazagu ere. Lard 520.
Nola ez baitan oso segur gauza jakina nundik Españan sartu zan. BvAsL 120.
Seguru ezin esan nezake. Apaol 35.
Nola gaur igandea dan beziñ seguru baitakitan. MocDamu 29.
Gertaera oriek seguru jakin ditzazuten. Goñi 19.
Eztakit seguru esateko. Iraola 112.
Seguru baitakite zerua galduko ez dutela. OrQA 115.
Botako ote dutenik ere eztakit seguru. VillJaink 87.
Obenik egiten ez duala, seguru al dakik? AnabUsauri(ed. 1986) 45 (ed. 1931, 52 eskier).
Nahi nuke jakin zuk aipatu kanperoa noiz segur jinen den. LarzIru 48.
Seguru dakit etzabiltzala / zu neregandik igesi. UztSas 278.
Ez dakit zenbat kilometro egongo diran seguru.BBarand 159.
Ala ere ezin seguro esan: / "Ez det egingo geiago".Insausti 181.
Segur dakidana besterik da. MIH 221.
v. tbn. Izt C 122. Bil 99. Arr GB 146. Noe 22. Sor AKaik 118. Berron Kijote 190.
azpiadiera-1.2.1
(Tener, etc.) asegurado, garantizado. Harekila segur dugu behar dugun guzia. E 97.
Bizitzea debala onrarekin seguru.
CantBret
18.
Erhokeria handia da segur behar duen gauzaren benturan ibentzea. Ax 77 (V 51).
Eztik bere denbora segur, / bañan segur dik kolpea. Gç 152.
Zerua seguru baneuka bezala. CbEg II 22.
Bitoria segur du gizon obedientak. Mih 75.
Egiazko aphalgurak segur bezala du zerua. Dh 107.
Zer yan, zer yauntz, non bizi zuk baldiñ segur baduzu. Gy 82.
Izketa oiek ola pasata / ustez seguru nobiya. PE 87.
Zerua orren seguro baleuka On Antoniok. IllTestim 14.
Dotea segur zuen / ezkontzen zeneko. Etcham 220.
Erretirotzat seguru dauke / erriko kanposantua. BEnbNereA 108.
Baietza daukak seguru. Basarri 28.
Eta seguru utziko dut pagamentua. BerronKijote 61.
v. tbn.
Arrantz 28. Uzt Sas 246. Segur: Harb 135. Lg II 260. Monho 54. Dv Lab 33. Elzb Po 202. Seguro:EusJok II 19. Tx B I 121. Mattin 85.
azpiadiera-1.2.2
Inevitablemente, sin falta."Igantia bezain segür ikhusten ere zen elizan (Eskual 1520)"Lh.
Luze baño seguru auzoko gizona jun da. SorBar 36.
azpiadiera-1.3
3.A salvo; (estar, ir, etc.) con seguridad."Salbo, segur dohazen [...] soldáduak, seguro [...] dohazenak"Urt V 413.
"Barrengo gauzek seguro daude (AN-ulz), [...]barrengo gauzek seguru zioek (G-nav)"EchaideNav 274-275.
Soka zein ezarri baitzioten Kristo gure Iaunari lepoan seguroago eramotzeagatik. BerTrat 11r.
Eztaude behin ere elkharrekin segur, gizona eta emaztea. Ax 403 (V 263; cf. infra SEGURU EGON).
Eztira halakoak bere konzientzietan mundu hunetarik segur partitzen. Ib. 244 (V 163).
Igaroko dala seguru zure Illustrisimeen anparuen bean. Cap ed. 1893, pró. Iarraitu bekio bide oneri, eta ioango da seguru. Ib. 150.
Hanbatenaz segurago iraganen da aldizkatzen duten tenpestetarik. SPImit III 33, 2.
Euskera [...] beti nasgabe, beti garbi, beti seguru beregan gorde izandu da. CbEBO 6.
Birjina Mariak / eskua emonik / seguro urtengo dot / mundu onetarik. Oe 160.
Alde egiten dabenak lakirijuetati, ibilliko da seguru. MgCO 128.
Onegaz bitziko gara seguru geure arerijuetati. fBIc I 59.
Eginik alabanza au uste dabe seguru dagozala. Astar II 190.
Seguru dagoela / au da señalea: / nitzaz barrendik farraz / burla egitea. ItFab 95.
Segurago bere tresora ukhaiteko. Gy 215.
Jaungoikoagan bere ustea daukana, seguru dabill. ArrGB 87.
Zuzendutzen zituan segur zeruko bidian ongi kalkatuz. BvAsL 193.
Bestea inos Tronuan / eztago seguru. AzcPB 223.
Nasai-nasai dot neure gogua, ezeren bildur baga, seguru dagolako [dirua]. KkAb I 105.
Gizon azkar batek iskilloturik zaintzen badu bere eskaratza, segur daude bere izaki guziak. IrYKBiz 162.
Beren buruak seguru uste zituzten. EtxdeJJ 138.
Seguru gorde nai ditun gauzak. OrAitork 47.
Oraingoan seguru giatzik. AnabAprika 96.
Gizon jator, burutsu ta langille baten ondoan seguru arkitzen da. MAtxGazt 26s.
Gu geran arte seguru dago [euskera], / ez baidakigu besterik. UztSas 291.
Arixe lotu nion txepetxa, anketik ari batekin, ustez seguru.BBarand 41.
Bizia beintzat Albertiako malkarrean baiño seguruago gorde gentzaken.AZink 69.
v. tbn. Izt C 184. PE 83. AzpPr 130. Berron Kijote 125. Ataño TxanKan 57.
azpiadiera-1.3.1
Con seguridad, certeza (de que va a producirse algo). Jaunaren borondatea seguru logratzeko. CbJust 38.
Birjiñaren anparoa bizitzan eta eriotzan seguru iristeko. Gco I 464.
Gorotza beren etxeetan seguru egiten dabeenai. IztC 181.
Jesus errazago ta seguruago atzitu zezaten. Lard 443.
Seguru irabazteko asmuan / etorri omen zan onena. EusJok II 147.
azpiadiera-1.3.2
Sobre seguro, sin riesgo."Seguru jokatu (V-arr)"GteErd 144.
"Nekez baña seguru (G-azp, AN-gip), mantso baina seguru (AN-5vill, B), astiro baie seguru (V-arr-gip), emeki bainan seguru (S)"Ib. 260.
Eta eztakigu ziertu, pekatua barkatu zakun edo ez: eta ala, seguru jokatzeko, berritu bear degu damutasuna. Gco I 432.
Duénak aita alkaté, pleiturá segúr doáke. LEOng 79v.
Konradok, oraindik seguruago jokatzeko [...], zutik egoteko kemen gabe zuhaitz baten ondoan utzi zituen. ArrGB 39.
Nekez baiña seguru / lanean ari danari. BerronKijote 26.
Otsuen erpiak ikusten nituen, nai ta al dan seguruen jokatu. Gerrika 125.
sense-2
II.(Adj.).
azpiadiera-2.1
1.
(V, G-azp, AN-gip-5vill, B; Lar, Añ, Dv(G));
segur (L, BN, S; SP, HtVocGr 424, VocBN, Gèze, H)
Ref.:
A(seguru, segur);
Lh(segur);
Lrq(/śegür/ oxítona);
EtxbaEib;
ElexpBerg;
GteErd 163, 271. Seguro, cierto; seguro, infalible, que ofrece garantías; seguro, sin peligro."Seguro [...]. Lat., securus, certus"Lar.
"Abrigado lugar, leku beroa, otzetik gordea, segurua"Ib."Assegurar, decir algo con aseveración, segurutzat esan".
"Sûr, certain"Dv.
"1. vrai, indubitable. [...] 2. infaillible, certain, qui doit arriver à coup sûr. Ezta heriotzea bezain gauza segurik, [...]. 3. [...] Heriotzearen orena noiz izanen den ezta gauza segura, [...]. Gizon segura, homme sûr, sur qui on peut compter. [...] Partida segura, partie qui doit être sûrement gagnée"H.
"Seguro, diestro. Biargiñ segurua eta azkarra"EtxbaEib.
"Kotxe ona ta segurua da"ElexpBerg.
"Kotxea seguru xamar da (G-azp, AN-gip), kotxea seguru aski da (AN-5vill, B), kotxea naiko segurua da (G-azp), otoa aski segura da (BN-arb)"GteErd 271.
Bi gauza mutha ezin daitezkenez [...] konsolazione segura dugunzát. LçHe 6, 18 (TB fermu).
Seguro ustez ez nioean / bapere prebenidurik. Lazarraga (B), 1197vb.
Orduan jakingo dugu berri segurik.
CartEsp
466.
Berri segurorik orduan jakingo dugu eta eztut faltatuko zure señoriari parte emaitera. Ib. 451.
Ezta pagurik ain ziertorik eta segurorik [...] nola baita ofrezitzea Mezan ofrezitzen den sakrifizioa. BerTrat 108r.
Trunpaturen ez naizela sinhetste dut segura. EZMan II 26.
Badu guztien kontua, eta kontu segura eta gerthua. Ax 112 (V 74).
Da seguruena eta oneena [...] ez gasteetea denpora andia platikaan. Cap 127.
Zu ene murailla segura, zu ene geriza. SPPhil 122.
Arma segur bat bezala haien kontre. TtArima 8 (v. tbn. segurrena ib. 2, segura ib. 50).
Ain golpe segurua. BBizk 9.
Erremedio lasterrena eta segurrena. Mong 589.
Zer da beraz segürik gaiza hontan?Bp II 93.
Gauzarik onena materia onetan eta seguroena. OA 170.
Ezpaita kopiarik hura baino seguragorik eta fidelagorik. ES 85.
Ethorkizuneko gauza segur eztirenen gatik. Ch III 30, 2.
Amodio horren froga ageri eta segur bat. HeGudu 141.
Gaiza segür bat düzü eniruala irañ ahal lüzaz. Mst III 16, 1.
Konsejurik seguruena. CbEg II 3.
Aurkhi zezan tenplu berean gerize segur bat etsaien asalduen kontra. Lg I 332s.
Laguntza hura ez da segura tentamenduan. Mih 26.
Señále guziak estire ain segúro garádela Jangoikoarénak. LEProg 126.
Segurki egin ditugula dakizkigun faltak, segurak bezala [kofesatu]. Brtc 162.
Ezta norbait damnatzerat dohalako seinale seguragorik, etsaia ez maithatzea baino. Dh 251.
Dozu lurrian egun seguru bat?MgCO 184.
Ez da errez erregela edo neurri seguru bat iminten. fBIc I 94.
Euren pobrezia gaitik eztaukenak janari segururik, ez jateko ordurik. Astar II 240.
Erresürrekzione glorius baten gaje ezinago segür bat düzü. UskLiB 94.
Doktrina solido, segur eta dibino batez. Jaur 140.
Andrea izango dek / etsai segurua. ItFab 221.
Portu segurua. IztC 119.
Oihana da onthasunik segurena. DvLab 304.
Sendogarri orotako hobena eta segürrena. IpDial 76.
Eleziñoia ondo egiteko prendarik segurubena. (1868). BBatzarN 243.
Tropa segurrak han hemen atxik zitzan aitzindari segurren pian. Laph 4.
Kolperik seguruena. AranSIgn 55.
Denbora izan oi da maisu erakasle segur bat. BvAsL 189 (218 seguru).
Limosnea da azi oso segurua; / zentimo bat ereinda eun emotekua. ABAmaE 318.
Erlijioko gordeleku seguru eta suerte onekora erakarri zuen. ArrMay 75.
Gertakari horiek bermatuak direnean lekuko segurez. Lap 39 (V 22).
Errelijionerik egiazkoena eta seguruena. ItzAzald 47.
( s. XX)Ahalaz esku seguretan utzi nahiz. HUZez 188.
Sendatze ook seguruak dira. Goñi 101.
Arimaren garbitasuna bakartadan, toki eskier ta seguro baten legez zaindu. BelausAndoni 4.
Gauza segurotako / berek dute kontatu. Auspoa 97, 116.
Hura bederen bekhaizti zela, gauza segura. BarbSup 101.
Beren lanjeretan / porturik segurena. Etcham 160.
Konfiantza dek gauzik onena, / fiña eta segurua. TxB II 150.
Ezta lagün segürragorik bertan hüsteko etxiak!(Canc. pop. inOrEus 282).
Arrazoiaren bide segurrari jarraikiz. MdePr 181.
Zama toki seguruan utziko du. EtxdeJJ 52.
Au da aurrentzat ibilbide segurua. OrAitork 29.
Ta zorro onegaz bizimodu segurua izango eban. BilbaoIpuiB 88.
Honen pentsaera geldia zen, baina segurua. ArtiTobera 286.
Dirua gastatzeko modu segur batean. OskKurl 19.
Mementokotz ene geroaz ez dakit deus segurrik. LarzIru 104.
Lantokian badut nik geriza segurra. XaOdol 148.
Auxe zala
bizimodurik on eta seguruena. OnaindSTeresa 32.
Jainkoaren laguntza / zuten segurua. BAyerbe 96.
Aroa segura zelarik.LarreArtzainE 43.
Bere esku jestutsu eta seguraz [...] altxatuko diola sakea.Ib. 200 (ib. 59 segurra).
Gidari segurutzat. MIH 351.
v. tbn. Zuzaeta 44. CrIc 92. Gco II 11. FrantzesB II 40. JJMg BasEsc 102. CatLlo 96. CatBus 57. Bil 91. Ur BulaAl 55. Sor Bar 85. Xe 280. Ud 85. Ag Serm 276. JanEd I 97. Ill Pill 20. Vill Jaink 86. BEnb NereA 241. Uzt Sas 161. Segur: Etchart 8.1r. Volt 145. Hm 161. Arg DevB 158. INav 95. Gç 168. CatLav 267 (V 134). CatLan 107. Egiat 177. Mercy 23. Monho 114. JesBih 442. MarIl 63. Bordel 106. Gy 307. Hb Esk 7. ChantP 8. CatS 66. Jnn SBi 120. Elsb Fram 84 (-rr-; ib. 50 -r-). Zby RIEV 1909, 228. Ardoy SFran 35 (-rr-; ib. 102 -r-). Mattin 109. Ataño TxanKan 68. Seguro: Izeta DirG 50.
1.segur;
seguro. Seguridad, garantía.
Nola biziak ez baitu / memento baten segurrik. Bordel 94.
Zarrak eskapo(r)ik ez, ta gaztiak seguro(r)ik ez. (AN-5vill). InzaNaEsZarr 1659.
Hobe duzu lepoko bat bederen, edo, seguragoz, aterki on bat segiaraztea, segurak ez baitu parerik. LarreArtzainE 314 (v. tbn. segurak ez baitu parerik en Zerb Gerlan 26).
azpiadiera-3.2
2.Seguro."(Con acento prosódico en la primera u). Seguro, póliza de seguro. Seguruan dirua artziarren, sua emon zetsan bere etxiari"EtxbaEib.
v. aseguro. Aberientzako seguro edo ermandade antzeko bat ipintia.(1917). ForuAB 89.
Ez al dute orretarako lan ezaren segurua sortu?LabSuEm 173.
Zortzireun pezta urtean, ta kontribuzio, seguro sozialak, oillaskoak bi pare eta berdura goxoak eta abar ta abar. BAyerbe 65s.
Ogei urteen barruan ordaindu dot kotxiaren seguru bat. Gerrika 171.
azpisarrera-1
HAIN SEGUR. Probablemente, seguramente.
Negu luzeari / sekula, ain segur, / Bordelen txakurrik / etzateken beldur. Bordel 19.
Gizona, ahamenik galdu gabe, ez zen athertzen xehetasun emaitetik: hain segur zeruko berriak oro bazakizkeen tiletez-tilet. LfMurtuts 40.
Donibane-Lohitzunen misione bat eman zuela. Euskaraz? Frantsesez? Dakienak daki, bainan hain segur Euskaraz eta Frantsesez. ZerbAzk 56.
Ba ote da gu ezagutzen ez gaituen euskaldunik mugaz bi aldetan? Guti ba hain segur. XaOdol 49.
Hori emaztearen kaltetan egin zuten, eta hain segur beren gogoaren aurka. Ib. 271.
[Behiari] ekendu nazkon hain segur hiru-lau pinta. Etchebarne 29.
Euskara aipatzearekin Uztaritzen denek erranen dute hain segur Piarres Lafitte zenaren izena. LarreArtzainE 117.
azpisarrerakoSense-1.1
(Hain segur ere). Nik ez dakit zertako deitzen ziren bordak [...]: hain segur ere emokatu gabeko harriak eta batere ximinearik gabeak zirelakotz. LarreArtzainE 97.
azpisarrera-2
SEGURUAGOAN. Con mayor seguridad.
Seguruagoan joateko Jangoikoaren bidean. MgCC 156.
azpisarrera-3
SEGURAGOZ. Por mayor seguridad.
Bera, seguragoz pilar bati estekatua baitzuten, hantxet hil zen. ZerbIxtS 49.
Hobe duzu lepoko bat bederen, edo, seguragoz, aterki on bat segiaraztea, segurak ez baitu parerik. LarreArtzainE 314.
azpisarrera-4
SEGURUAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a)
(Lar, Añ);
SEGUREAN (L, BN, S). A salvo; a buen recaudo.
"(A buen) recado"Lar,
Añ.
"(En) seguro"Lar.
"(Ponerse en) salvo [...] seguruan jarri"Ib."Segurean (L, BN, S), en sûreté. Segurean eman dut, je l'ai mis en sûreté"Lh.
Tr. Es escaso en el s. XX.
Gau eta egun ifernua hari duk gaitz iruten, / alabañan segurean bezala aiz bizitzen. EZMan I 115.
Aitzinerat segurean iarri zirela. Ax 30 (V 17).
Eta arima eta gorputza ere bakean, soseguan eta segurean ibentzen. Ib. 320 (V 212).
Orai segurean eta soseguan daude. SPImit III 47, 4 (Mst segürantzan, Ol eskier).
Grazia segurean beiratzeko. Ch III 45, 5.
Bakean gare eta segurean. He1 Thess 5, 3.
Ikhusirik etzela segurean Saulen lurretan. Lg I 285.
Berthute gorde bat bethi segurean da. Mih 36.
[Arrisku] hauk guzietarik libro eta segurean da Jesus bere espostzat hautatu duena. Brtc 225.
Orai ez duk bizia segurean, / ez haiz hire ontasunen jabe. Iraultza 26.
Izan zaite segur begionez behaturen dautzula, zure alde jaikiko dela, eta horrekin batean segurean zare. Dh 268.
Eliza, zeintan segurean baikare gure salbamenduarentzat. Jaur 400.
Obe da muskilla jan / emen seguruan. ItFab 147.
Zaio gaiñeratzen [xoriari], eta atzaparretan / daduka ya segurean. Gy 174.
Zuk zure gerizan hartzen banauzu, segurean naiz ordu beretik. DvLEd 176s.
Gaztea nahi bada egon segurean, / ez dadiela eror nik egin hutsean. ElzbPo 217.
Seguruan zegoen lagunak guzi au ikusten eta aditzen zuen. ArrMay 34 (hablando de un náufrago).
Fedeaz gidatu dena segurean dabila. Lap 25 (V 15).
Seguruan auala / gaur edozer diñok. Enb 161.
azpiadiera-1.1
Sobre seguro."Segürian jokatu (BN-arb, S)"GteErd 144.
Geuren salbazioko negozioan, zeñetan baitoagu anbat seguroan joatea. BerDoc 126r.
Zergatik ezkara benturak utzirik segurean iokatuko?Ax 74 (V 49).
Au ondo egiteko, seguruan jokatu ta zeruan ondasun andiak irabazteko. CbEg III 350.
azpiadiera-1.2
(Estar, etc.) asegurado.
Geroko denboraz, bertzeren eskuan eta benturan dagoenaz, bere eskuan eta segurean bailu bezala ordenatzea. Ax 76 (V 49).
Ezta garbitasunik segurean, zure grazia gabe. Ch III 14, 2 (Mst eztüzü xahütarzün segürik).
azpisarrerakoSense-4.2
b)Sin duda, seguramente, ciertamente.
Orhitü gabe Jinkuaz / ebilten iz ore ürgülin; / abiseik, ükhenen dük aldi huntan / kolpü bat segürin. Xarlem 1230.
azpisarrerakoSense-4.3
c)A ciencia cierta.
Segurrean badaki oixtion ikusten zituenak oro bere gogoaren amets bat zirela soilik. MdePr 373.
azpisarrera-5
SEGURU ASKI;
SEGUR ASKI (G-goi, AN-gip-5vill ap. GteErd 161
). Probablemente.
Makillen baten billa [dijoa] seguro aski. IllTestim 8.
Ba, segur aski urrun izanen baita hemengotarik!LarzIru 36.
Alkate-edo izanen zen orduan seguru aski Topalde.Auspoa 97, 17.
Segur aski errekomendazione ukan dut ereiteko patata. Etchebarne 117.
Aita Zabalak bazuen seguru aski egiteko presakakoagorik. MEIG IV 56.
Ez ote dago alderik hark egin eta hauek moldezko letretan ipini zuten testuaren artean? Beharbada, ez; segur aski, ez. Ib. 79.
Norbaitek badaki segur aski biderik artezena beti hautatzen; nik, ez. MEIG I 256.
v. tbn. AZavala in MendaroTx 53n. Zendoia 96.
azpisarrera-6
SEGURU ASKO (G-goi-azp, AN-gip ap. GteErd 161
);
SEGUR ASKO. Probablemente.
Seguru asko Mariak / egin dik aldrebes. JanEd II 123.
Nereak bezela seguru asko guziak illak. Mok 9.
Ukigaiketarik ederrena, segur asko, Crookes-ek Florence Cook medium neskatxa gaztearekin iritxi zuena izan da. MdePr 333.
Ez leuke laketuko, seguru asko, bere etxean neskamea gizonezko kanpotar bategaz bakarrean egin dala jakiterik. ErkiagBatB 157.
Gauza auek len seguru asko / dauzkatzu irakurriak. UztSas 283.
[Txekorra] milla peztan saldu omen zin, da seguru asko au baño txikiagoa.TxGarmBordaB 124.
Eta gañera, seguru asko, iñok ez eban jakingo. Gerrika 93.
Ondu dituenetarik onenetakoa dugu, seguru asko. MEIG III 97.
Giltza, lagungarri izango zitzaigulakoan eskaini zigun segur asko Mirandek. MEIG I 257.
v. tbn. Vill in Gand Elorri 19. JAzpiroz 12. Albeniz 16. Seguro asko: Insausti 117.
azpisarrera-7
SEGUR BAINO SEGURAGO IZAN (intrans.). Estar totalmente convencido.
Segur baino segurago izateko zarete ezen Ebanjelioan paradisuko thesaur guziak zabaltzen eta irekitzen zaizkizuela. LçAdv ** 7v.
Eta lehenbizikorik, segur baiño segurago, hartu zuen erreginaren ur-isuria. Ax 410 (V 267).
Segur baino segurago naiz, hek, bai hek egina dutela krima hori. LarzSenper 26.
azpisarrera-8
SEGUR EDUKI. Tener por cierto.
Ezen segur dadukate Ioanes Profeta zela. LçLc 20, 6 (He segur eduki; Oteiza egitzat iduki, Dv gerthu iduki, Ol etsita egon, Leon segur eta fida izan, Or jabeturik egon).
Segur dadukagu, duda gabe sinhesten dugu. Ax 196 (V 131).
azpisarrera-9
SEGURU EGON (V-arr-gip, G-goi-azp, AN-gip-5vill);
SEGUR EGON (B)
Ref.:
IzArñ;
ElexpBerg(seguru);
GteErd 200, 207, 311. Estar seguro, tener certeza; tener confianza.
"Baietz uste dot baiña enago seguru"ElexpBerg.
Cf. supra (I, 3) ejs. de seguru egon 'estar a salvo'.v. SEGURU IZAN. Tr. Propio de la tradición meridional. Al Norte se documenta Bordel, Goyhetche, Mirande y Xalbador.
Dilijenzia au arduraz eginagaz uste dot eze seguru egongo dala. Cap 91.
Ezpadago seguro zenbat diren. El 95.
Seguru nago [...] Zu bezalako Ama, bera bezalako Semeak enzungo duela. CbEg III 295.
Kau egiten baduzie, egon zaizkeie segru zuen konzienzian kunplitzen duziela zuen obligazioarekin.(Sal, 1780). FLV 2016, 90.
Seguru egon gaitezke [...] laguntasun guziak emango dizkigula. Gco II 15.
Ta andi aurrera bere seguru gagoz Jaungoikuak galdu ez ditubana. fBIc I app., 11.
Seguru egon biar gara geure adiskide benetakuak diriala. Astar II 289.
Huntaz net segur zaudete. Gy 249.
Laster hillko ziñanaz seguru egoteraño. ArrGB 110.
Baña egun artan hilko etzalakoan seguru egon zitezela. ArrMay 158.
Seguruago egoteagatik [...] esan zion berriz ere. Goñi 62.
Bada seguru nago nonbait ikusi zaitutala. Iraola 54.
Esan didate ez daudela oso seguru, baño aspaldi artan noski umerik etzula. OrSCruz 82.
Ez nago oraindik oso seguru, amaren bizitzaren gainean. ArtiIpuin 81.
Zu segur zaude, yauna, eta ni ere bai. IzetaDirG 81.
Ez negoan seguru zein urtetan jaioa nintzan. Salav 63.
Eta seguru nago [...] ezingo leukiala kerizatu. EtxbaIbilt 477.
Seguro nago orain iñon ez dela egiten.Auspoa 77-78, 86.
Seguru nago probatutzian / ongi etortzen zaiola. UztSas 228.
Ni segur nago Jainko maiteak deitzen duela zerutik. XaOdol 221.
Seguru egon daiteke berori, nere ezpaiñetatik ez da inkik ere aterako. BerronKijote 229.
Baña zuek diru gitxiago jasoko dozue. Seguru egon.Gerrika 137.
v. tbn. Bordel 106. Bil 144. Ill Testim 13. Mde Pr 55. SM Zirik 54. And AUzta 150. Anab Aprika 65. Vill Jaink 175. ZMoso 52. Seguro egon: Insausti 139.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con reduplicación intens.). Seguru-seguru ez nago, baña uste det iru aldiz.Albeniz 165.
azpisarrerakoSense-9.2
Zerutarrak, eta ara bidean seguru daudenak. OrQA 118.
Txangoarako seguruago egoteagatik galtzen nuan nik loa. AnabAprika 69.
azpisarrera-10
SEGURUEN (V-gip). Lo más probable, seguramente.
"Biar mendira jango ga seguruen"ElexpBerg.
"Ama gure zaiñ egongo da, seguruen"Ib. Baten batek jan izango eutsen, seguruen koneju edo ollandatxuen bat. BilbaoIpuiB 77.
Ondiño dantzan aurkituko yoazen seguruen. Ib. 56.
azpisarrera-11
SEGURUENA (V-gip ap. ElexpBerg). Seguramente, lo más probable.
Medikuak esan zigun [...]. Seguruena aurra ia galdua egongo zala. JAzpiroz 210.
Etzeukatela babarik. Seguruena Urdanpilleta baserrian Santa Ageda aizkolariak izango zuala. BBarand 89.
azpisarrera-12
SEGURUENEZ (G-azp (comunicación personal)). Seguramente, lo más seguro.
azpisarrera-13
SEGURUENIK (V-gip ap. ElexpBerg);
SEGURRENIK. Seguramente, lo más probable.
Nun izan ziren ezteiak, xuxen ez dakigu, bainan segurrenik ere Sanguesako hirian. ArdoySFran 60.
Bazakiena berak ere zer izanen zen gero hori? Segurrenik ez. Ib. 81.
Telebistak eta bestek dakarten arriskorik aundiena, auxe izango da seguruenik: famili-giroa jaten dutela. BAyerbe 160.
Dena jeloskorra, nahiz ba zuen arrazoina ere. Segurrenik ezagutzen zukeen bere emaztea.Etchebarne 86 (ib. 96 segurenik).
azpisarrera-14
SEGURU ERE. Ciertamente, sin duda.
Ondo gordetan badozuez, seguru-bere, orain bakarrik lorak dirianak, elduko dira denporaz frutu elduak izatera. AñLoraS 140.
Giza-talde ugariak ez dira, seguru bere, beste mortxaka urri batzuen menpe [...] esan ezin-alak jasateko. ErkiagBatB 127 (v. tbn. Arran 12).
Gizajoa ankaz gorrian zebilen arrien gañean ni zapatakin baño erosoago; bai seguru ere. AnabAprika 93.
azpisarrerakoSense-14.1
(En oraciones exclamativas). Alango zaldi ariñik eta ango erredure-otsa seguru be!AkesIpiñ 32.
azpisarrerakoSense-14.2
Al parecer; probablemente."Creo que, ausaz [...], seguru bere, bai seguru"Añ.
"Eta pistolia garbitzen dabillela, seguru e, disparau jako ta umia il"ElexpBerg.
azpisarrera-15
SEGUR ETA FIO IZAN. "Segurte fio naiz, aseguraría. Segur ta fio naiz bera han dagola"IzetaBHizt.
azpisarrera-16
SEGURU IZAN.
azpisarrerakoSense-16.1
a)SEGUR IZAN (BN-arb, S)
Ref.:
GteErd 200, 311. Estar seguro, convencido.
"Segur izan zite! (BN-arb), [...] segur izaiten ahal zira (BN-arb)"GteErd 200.
v. SEGURU EGON. Tr. Mejor documentado en la tradición septentrional. Al Sur lo emplean Iturriaga, Orixe, Izeta y T. Etxebarria.
Eta segur nauk ezen hi baithan ere habitatzen dela. Lç2 Tim 1, 5 (He, TB, Dv, Bibl segur izan; Ol, Ker uste izan, IBk, IBe iur egon).
Iesus izanen dugula segur gare iujea. EZMan I 61.
Ez naiz segur, ongi eta segur ilkitzen denz. Ax 209 (V 140).
Bai, segur nauk: alferrik diat / Jainko ona desiratzen. Gç 163.
Segur naiz etzela hain aitzina iraganen. ES 120.
Ezagütüren dizie klarki, segür nüzü. Mst VI.
Segur izan balire bezala garaituren zituztela. Lg I 257.
Zeren segur bai naiz bekhatu mortalean nintzela. Brtc 134.
Zaren segur [...] hark badituela arrazoin handiak. Dh 234.
Segür izan zite zure kofesioniak gaizto izan direla. UskLiB 88.
Segur naiz ez lirake / aien enbidia. ItFab 170.
Segür beikira zure Seme Dibinoak entzünen dütiala zure othoiak. IpHil 268.
Segur naiz ez gaituben / utziko galtzera. Auspoa 97, 78.
Bainan sobera ginaukan saindua, ez izaiteko segur ja Jainkoarekin dela haren arima ederra. HUAurp 170.
Akhelarren segur naiz badela [ostatu] hoberik. ZerbMetsiko 188.
Argirik ez bazen ere ageri, segur niz izkiriatzen ari zela. JEBer 99.
Seguru baitzan gaiñerakoa ere agindu bezala egiñen zenula. OrAitork 126.
Pizti ori segur naiz aisa eskolatuko dugula. IzetaDirG 78.
Segur zirea gauerdi aintzin zurekin zela Anton?LarzSenper 84.
Behin ere egiazki lo egiterat utzi ote du? Ez gira segur. ArdoySFran 289.
Ez naiz batere segur, bestalde, guk bezain begi onez ikusiak izango ote ziren Orixeren bilaketak. MIH 293.
v. tbn. Harb 94. SP Phil 454. Tt Onsa 60. CatLav 444 (V 209). Mih 104. Jaur 112. Hb Egia 65. Laph 131. Bordel 181. JanEd I 132. Elzb PAd 7. Jnn SBi 60. Ox 22. Zub 66. PierKat 59. Mde Pr 165. Xa Odol 347. Seguro izan: Yanzi 119.
azpiadiera-1.1
(Con instr.).Estar seguro; fiarse, confiar."Segur zara diozunaz?"H.
Non geroago segurago baikarate zein gure elekzioneaz eta adopzioneaz. LçABC A, 7v.
Egun batez segur ez zarenaz geroztik. Ch I 23, 7.
Bainan etzare segur ordainaz. HbEgia 94.
Bat bestearen sendimenduez segur gintian ordukotz. JEtchep 65.
Lipusa segur zen zerbait ondarreriaren ukaiteaz. Ib. 34.
Bere zintzotasunagaz seguru zan partetik. EtxbaIbilt 479.
Bere buruaz segur dena. XaOdol 63.
v. tbn.
CatS 30. ChantP 140.
azpiadiera-1.2
Esperánza ta beldúr / dut alde bietatík: / orrengánik naiz segúr, / ta beldúr neuregatík. LEKop 155.
azpiadiera-1.3
Segurago izaiteko zato eguerdian edo goiz handian. Volt 220s.
Ezta hargatik erran behar segur direla haren ardietsteko. SPPhil 442 (He 447 eziñ segura ditezke, Echve Dev 494 ez da falta gabe gertatzen).
azpisarrerakoSense-16.2
b)(En 3.a pers. sing., con oración completiva).Es seguro que.
"Segür düzü (S)"GteErd 200.
Tr. Al Sur sólo se documenta en Beriayn, Añibarro y Orixe
Da seguro barkatuko zaizkigula gure bekatuek eta da seguro eta zierto izanen dugula demonioen kontra biktoria. BerTrat 43r.
Hala balitz ere gauza, segur da hillen zaren. EZMan I 50.
Karga denaz geroz segur da zenbait neke eta trabaillu baduela. Ax 499 (V 322).
Segur da zatela sendotu. OPo 52.
Herioa dela ez deus bat segur da. TtOnsa 153.
Segur da elitekela mintza grekez baina bai eskuaraz. ES 385.
Segur da Dabitek egin zuela penitentzia. Lg I 338.
Segür dea Jandone Petri izan dela establitia Jesü-Kristoz Apostolien Bürüzagi?CatLan 53.
Següro dena da Jinkoak nahi dian bezaiñbeste besarkatü gaiza dütiala eginen. Egiat 251.
Seguru da, ziur ta duda bage da, etzituela galduko onak. AñGGero 61.
Segur da geroztik bizitze hobea eramanen dudala. DvLEd 228.
Aingerua agertu zitzaiola seguruago baita edozein santuri baiño. OrQA 172.
Ez da batere segur mugaz haraindirat joanen naizela. MdePr 65.
Segur da, bada, Gneli hori izen ezaguna eta erabilia zela Zuberoan. MEIG I 242.
v. tbn. Harb 132. Bp I 17. Ch III 16, 1. He Gudu 149. MarIl 80. Bordel 46. Gy 192. Jnn SBi 128.
azpisarrerakoSense-16.3
(Con sust. vbal.). Arrek deitu baziñu / biar dan tokia, / seguru zan luzaro / preso egotia. TxB II 163.
Leiotik ainduko balitzaz, seguru zan beia jota azurrak apurtzia. EtxbaIbilt 461.
Ikasiko du solfeja errotik eta gero segur da kontserbatorioan sartzea. Etchebarne 132.
azpisarrerakoSense-16.4
c)(Con el vb. no explícito).Es seguro que.
Eta segur ere, hitz suerte hek lothu ahal izan zaizkola, bertze orduz Eskual herrirat ethorri izatu izan diren jende arrotzetarik. ES 98.
Mirabe ori seguru erremediatuko dala. CbEg III 387.
Ez baginu Katzo, gure behirik ederrena galdu, orai zortzi egun, segur ez ginela gaur hunarako!BarbSup 86.
Eta, segur, sendatzen dituela guziak?JEBer 87.
v. tbn. Osk Kurl 40.
d)Estar seguro, a salvo, protegido.
"Ez da seguru daukan guztiakin, ez dalako ezer ziur mundu onetan"EtxbaEib.
Presuna hobenduria, faltatsua, ezta behin ere segur. Ax 435 (V 283).
Ene semia, etzira seküla segür izanen mündü huntan. Mst III 35, 1.
Cádiz-a juan ezkero / an seguru zera. FrantzesB II 44.
Danon ustea zan seguru giñala. Apaol 56.
Andik aurrera seguru nintzan. BBarand 124.
azpisarrera-17
SEGUREKO. Seguro.
Eta zentzuz yokatzekotz, nihoiz segurekoa / airekoaren menturan ez dela utztekoa. Gy 29.
azpisarrera-18
SEGURURA JO (V-gip, G-azp). "Apostar o actuar a lo seguro. Obe dou segurura jo ta aurten be artua sartu"ElexpBerg.
azpisarrera-19
SEGURUTIK.
azpisarrerakoSense-19.1
a)Con cuidado, con precaución.
Emakume batzuk errazago galdu oi dabee [seintxuba] beste batzuk baño. Segurutik ibilltera prokurau biar da onetan, dalako gauza aiñ astuna, arima baten bizitza ta salbazinoia. JJMgBasEsc 20.
azpiadiera-1.1
Desde un lugar, situación seguro. Epherrak, tronko-gaiñetik, / bere ustez net seguretik, / burla egiñ zion. Gy 222 (v. tbn. 49).
Batailan segurretik / nahi dute ari, / garrik formatu gabe / kabaleriari. Bordel 178.
azpiadiera-1.2
A seguro, a cubierto, en situación segura. Batzuek anka-pian, / al zuenak korri, / urrenguan obe da / segurutik jarri. Xe 206.
Komerzioan beti / segurutik daude. JanEd I 85.
Seguretik dagona / hura duk abila. ZbyRIEV 1908, 766.
Badira hor ere autokar ederretan eta jatetxe famatuetan seguretik ibiliko direnak. LarreArtzainE 249.
azpiadiera-1.3
Sobre seguro.
"Segurutik jokatu behar da (G-goi, AN-gip)"GteErd 144.
Txinixta nazu, obe dezu segurutik jokatu; nik esango dizut nun egin amaiketako ona. AlzSTFer 119.
Beti segurotik jokatzen da ori. "Ése va siempre a negocio seguro".(B)InzaEusk 1927, 149.
Obea da segurutik jokatu. Zugaitz pozoitsuak utzi bazterrera. Ostolaiz 87.
azpisarrerakoSense-19.2
b)(Saber) ciertamente, sin duda.
Oh! nik berheala zerurat juan [nahiago nuke]! Segurretik, Aita Iñazio, segurretik!Laph 248.
Seguretik han salbatzea / zein gozo zaion orduan! ZbyRIEV 1908, 610.
Larogei [urte] osatu ez dituela: orra segurutik dakiana. Mok 5.
Espainiarekin edo Frantziarekin, eztakit segurutik zeinekin. ArtiIpuin 46.
azpisarrerakoSense-19.3
c)Seguramente, lo más probable.
Eurek ezetz esango dabe segurutik. KkAb II 64.
Ebaiko eustiezan ankok eta azkenak egingo nituen segurutik. Ib. 48.
Segurutik eztirela ohetik oraindio jaiki. ArtiTobera 267.
azpisarrera-20
SEGURUTZAT;
SEGURTZAT;
SEGURTAKO.
azpisarrerakoSense-20.1
a)(Tener, etc.) por seguro.
Idukhazu segurtzat bizi behar duzula ardura hiltzen den biziaz. SPImit II 12, 14.
Segurtzat ahal derrakedalarik luzenazko errezebitzea dela illabetherik illabetherakoa. SPPhil 165.
Daukadala ziertuzat eta guztiz segurutzat dagoala Jangoiko egiazko bakar bat.Oe 49.
Segurretako atxiki behar diizi beraz [Jinkoa] [...] gu beithan dela.AR 75.
Segurutzat eukirik eztala egun atan ilgo. Astar II 36.
Beraz esan diteke segurutzat burnia sortutako tokian asi izan zirala. IztC 230.
Segurutzat adierazirik batere eragozpenik bage Paduan eta Venecian sartuko zala. AranSIgn 36.
azpisarrerakoSense-20.2
b)(Estar) seguro.
Zetako bada gagoz orren segurutzat?AñLoraS 190.
Eta, zu ainbeste egiñ dituzularik, segurutzat zaude?ArrMay 36.
azpisarrera-21
SEGURUXEAGOAN ERE;
SEGURUXEAGOTAN ERE. "Seguru xione (recuerda haberlo oído muchas veces a mujeres, pero no a hombres) [...]. Segurutxian, e!, seguruxion e!, seguruxeagotan ere! [...] ¡no faltaría más que eso!, ¡cómo no! (irónico), ¡ah, claro! (irónico y retador) [...]. --Seguru! --Seguru? Baita seguruxeago ere!"Mok(comunicación personal).
azpisarrera-22
SEGURUZ.
azpisarrerakoSense-22.1
a)"Sobre seguro"Lar,
Añ.
azpisarrerakoSense-22.2
b)SEGURREZ. Seguramente, ciertamente, sin duda.
v. segurki.
Bere kortea ere batere ez hobetzen: / baiña areago bai segurez bihurtzen. Gy 188.
Errazu, eta zerk hortara zaitzake? / Zoriak segurez ere. Ib. 252.
azpisarrera-23
SEGURUZKO. Seguro, indudable.
Lenengo, juramentua bear da egin egiaz, ziur ta seguruzko egiaz eta ez dudan. AñGGero 187.