ezten.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Ezten y esten son las únicas formas presentes en los textos. En DFrec hay 16 ejs. de ezten .
(V, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, R; SP, Aq 921, Dv, H), esten (V-gip, AN-egüés), exten, lezten (A Apend) Ref.: A; Bon-Ond 141; VocPir 350; Iz To; Etxba Eib (estena); Izeta BHizt; Elexp Berg .
Aguijón; dardo de ofidios. " Exten, aguijón (de serpientes, escorpiones)" LE-Ir. "Dard de serpent" H. "Aguijón de [...] culebra" A. Cf. VocNav: "Esten, aguijón. [...] (Miranda de Arga, Añorbe)".
Eta zituztén eztenak bere buztanetan. Apoc 9, 10 (He, Dv, Ur (V, G), Echn, Ol, Ker ezten; TB akhulu, Ip lantzetak). Ifernuko sugearen eztenak asikiak. EZ Noel 102. Suge ezten pozontsua. EZ Eliç 419. [Erleak] bere eztena eta bizia han utzten baititu. Ax 332 (V 220). Ezten zorrotzak dituzten [euliak] . Mb IArg I 119. Mihiak sugearen estenaren pare zorroztuak. Mih 65. [Euliaren] ezten txaarrak. VMg 33. Suga biboriaren eztena. fB Ic II 189. [Sugeen] ezten ta suster zorrotzakaz. Ur MarIl 47. Esker onez [...] eztena dauk jali [sugeak] . Ox 123. [Zerrenaren] eztenaz eta aztaparrez [...] dabilana. JE Med 132s. Eztenak sartu eutsezanian [erliak] . Enb 167. Erle nagiak eztenik eztauke. Eguzk GizAuz 110. Euli-eztenaren ziztada. TAg Uzt 99. Beroak berak moteltzen ditu / egalak eta eztena. Or Poem 554. Beren mingañak suge pozoituen eztenak ziruditen. Etxde JJ 12. Sugearen eztena zirudian une aretan. Erkiag BatB 89. [Erleak] eztenak zorrozten ditute. Ibiñ Virgil 109. Eztena da, erleak bezala barren-barrenean josirik utzi nahi lukeen eztena. MEIG I 169.
v. tbn. Mg CO 186. VMg 10. Arch Gram 29. Barb Sup 109. JEtchep 18.
(Uso fig.).
Herioaren eztena. 1 Cor 15, 56. Gure kontra kolpatzeko herio ezten ohi ziraden gauza guziak Iesus Kristez egin izan zaizkigu. Adv ** 8r. O herioa, non da hire garaikoa? O herioa, non da hire eztena? He 1 Cor 15, 55. Ikustekoak dire gizonen hesturak: nigar dariote sortzean, intzirin zahartzean, eztena noiz nahi, khirastasun herioan. Hb Egia 61. Heresiaren eztena. Laph 176. Mingañ au ez det zorrotz, balitza eztena [...]. AB AmaE 408. Bekaizgoaren ezten pozoindun hura. HU Zez 99. Estena baño miñ zoli ta zorrotzagoak. Ag Kr 67. Naigabearen eztenak. Ag G 276. Oñazearen eztena. Jaukol Biozk 68. Eztena lakoxe begiekaz. Kk Ab II 91. Gexo-eztenak mindu dituzanak. Laux BBa 20. Ontzietara zuzenik dago / begi guzien eztena. "El filo de los ojos" . Or Eus 393. [Bertsolariak] zorroztu zuen bere mî-eztena. Ib. 14. Egarriaren eztena. TAg Uzt 83. Non duk, erio, ire eztena? Or QA 201. Gorrotozko ezten. Etxde JJ 183. Bere bertso zirikagarrien ezten zorrotzak. Ib. 11. Leengo artazien ezten-miztoa, zuzentasun-ezpata biurturik. Erkiag Arran 187. Ezten-begiratu aiekin zulaketan danak. Ugalde Iltz 34 (v. tbn. 46). Martxoak beti botatzen bere eztena. EZBB II 58. Mihi eztenak, nor ez du kondenatzen? Larz Senper 126. Manuel dago zirikatzalle jarriya, ezten gogorrak sartzen ditula nire nago igarriya. Uzt Noiz 85. Akulu-zorrotz! Kezka-ezten otz! NEtx LBB 232. Erruki gabe ixurtzen dakik beazun-eztena. Ib. 246. Alan eta guzti be Teresak barruan daroa kezka gogaikarri baten ezten zirikatzaillea. Onaind STeresa 52. Orduan berak ikusi eban / gaizo txarraren eztena. FEtxeb 85. [Mota ontako ipuiak] berdin-berdiñak dituzte beren grazia, pipermiña, eztena, ziria. (In MEIG III 109 ). Maizegi darabilte ahotan bekaiztien eztena. MEIG IV 119. [Filma] ez da [...] Sinclair Lewisen "Main Street" --eztena ere falta zaio--, baina badu guretzat gisa horretako zerbait. MEIG I 164.
(V, G, AN, L, BN, R; SP, Urt I 121, Lar, Aq 921, , Dv, H), esten (V-gip; Lar, VP , ), izten (G), lezten (AN-5vill, B), lezta (B) Ref.: A (ezten, izten); A Apend (lezten); Iz ArOñ (esten), To, UrrAnz, Ulz 411, LinOñ 176; SM EiTec1; Etxba Eib (estena); Izeta BHitz (lezta); Elexp Berg.
Aguijada; lezna; punzón. "Alène" SP. "Estilo, a manera de punzón" Lar. "Lesna" VP 26r. "Pointe, piquant en général. Buruan ipiñi zuan koroa bat eztenez betea (AA)" H. " Akúllua eztenáki, la vara (de boyero) con aguijón" Iz Ulz 411.
Eman nuke <emanoke> estena eta bikia surtan. Volt 270. [Penatzeko lanabesak] lanzak zihi mokodunak, ezten ere luzeak. EZ Man I 103. Han nagiei eraginen zaie esten zorrotzez. SP Imit I 24, 3 (Ch punta, Mst akhüllü). Eztenaren ukituak eragiten dio lana [idiari] . AA II 185. Makilla luze, amasei libra eta erdiko eztena erpiñean zuena. Lard 164. Iru gezi edo ezten artu zituen. Ib. 200. Zulatuko du bere belarria eztenaz. Ur Ex 21, 6. Bikhe, trukes, ezten eta / Martilluen artean. Elzb Po 211. Begi gorri, guzurti [...] / Noren miña zan beti meia ta zorrotza / zeñegazko abarka eztena da motza. AB AmaE 236. Itzaiaren trastiak akullu ta ezten. Tx B II 257. [Akullu] ezten zorrotzekoa. Lab EEguna 86. Estena, zurrumai emendijo batzuk egitteko. Otx 97. Bota lurrera, ta galtzairu eztenaz zulatu begiak. Goen Y 1934, 179. Oltxo batzuek argizariz estali ta aietan idazten zuten ezten batez. Ir YKBiz 12n. Idiak gora bidean yarri ta akullu-eztena erabiltzea. Markiegi ( in Ldi IL 7 ). Ezur-langintzako tresnetan aipagarriak dira ezten-pitzatuak, ezten-burudunak, makil zulatuak. JMB ELG 30. Aurretik aita [...] / ibilliz ezten zorrotza. Or Eus 341. Ezten-biko akulluz. Zait Sof 79. Akullu zorrotzaren eztenak. Etxde JJ 269. Makilla, eztena muturrean. Anab Poli 48. [Otargiñen] lan-tresnak auek dituzu: matxetea, labana, eztena [...]. Garm EskL I 52. Esaerak dionez, eztenari ostikoka aritzea. Berron Kijote 218 (v. tbn. Or Aitork 67 eztenari ostiko egiñez). Furiz laukoan basa-zezena, ur dabilkio itauli eztena. EZBB I 117. Ezten batekin zulatu izan ditugu. BBarand 49. Ihes-ardatz, ezten-kaku eta gezi-adarrez tinkatzen delarik. "Ejes de fuga, en ramos de picas, garfios y dardos" . MEIG IX 119. (en colab. con NEtx)
ABIAL-EZTEN. "Abiyal-eztena, lanzón" Elizdo EEs 1926, 34 (en una lista de nombres de peces).
EZTEN-HAGA. Aguijada.
Zezen nabar arengana ba doa ezten-aga muturrez aurrera. 'Trident' . Or Mi 49. Beizaiak, zaldiz, eztenagaetan tinkaturik. 'Aiguillons' . Ib. 50 (v. tbn. 49, 51, 53, 60, 61).
EZTEN-JAIKI. "Ezten-jakixa, (el) palo más grueso por un extremo para golpear eztena" Iz ArOñ 108. "Ota-jaikixa, ezten-jaikixa, otea ta eztena jotzeko tresnai esaten zaie emen bertan" Iz LinOñ 176.
EZTEN-KOLPE. Picotazo, aguijonazo. v. eztenkada.
Ezten kolpe bat bezala izan dena berzétan heriotara zaurtzeko ezpata bat bezala baita. Ins C, 5v. Nola [...] nagiak ezten kolpez egotzten dituzten bere konpaiñiatik. Ax 35 (V 21). Erleen ausikiak edo ezten-kolpeak. SP Phil 190 (He 192 ezten kolpe). [Erleek] nagiak ezten kolpeka egozten tuzte bere kofauetarik. ES 184.
EZTEN-ZULO (G-azp-nav). Ref.: AEF 1955, 141; Iz Als. "Ezten-zulu: el agujero en la oreja para señalar las ovejas" Iz Als.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper