OEH - Bilaketa

331 emaitza jaiki bilaketarentzat

Sarrera buruan (23)


Sarrera osoan (308)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zenbat.
tradizioa
Tr. En la tradición vizcaína domina zeinbat en los textos más antiguos, aunque zenbat, que aparece ya en BBizk (1), va ganando terreno hasta hacerse la forma más usual en el s. XX; es frecuente la alternancia de ambas variantes en un mismo autor. Fuera de la tradición vizcaína, hay ejs. seguros de zeinbat en Larramendi (Gram 390), V. Moguel (79), Azkue (Ardi 43), KIkG (12) y Aresti; aparece tbn. en alguna ocasión en Tartas (Onsa 160), aunque tal vez se trate de una errata. Lazarraga emplea zeinbat y zinbat. La forma zonbat, que hasta principios del s. XIX sólo aparece en textos suletinos y algunos bajo-navarros orientales, se va extendiendo desde entonces a otros autores septentrionales, y es en el s. XX algo más frecuente que zenbat. Zunbat se encuentra desde Maister en textos suletinos, con frecuencia creciente a lo largo del tiempo; en CatLan se encuentra en la grafía <çumbat> (15, 16, 21). Hay además zenbait en Oteiza (Lc 16, 5 y 11, 13), zomat en textos salacencos y roncaleses (ZarSerm 165, Hual y Samper Mt 23, 37, CatSal 19, CatR 15, Mdg 141), zemat en unos versos en dialecto alto-navarro meridional (EI 387) y en Azkue (Txirrist 52), zumat en Casenave (SGrazi 166). Zeinba en Micoleta podría ser errata por zeinbat. En DFrec hay 289 ejs. (11 septentrionales) de zenbat y 23 (22 sept.) de zonbat.
sense-1
1. (V, G, AN, L, BN, Ae, Sal; Volt 6, SP, Ht VocGr, VP 13r, Lar, ), zeimet (V-arr), zeinbat (V, AN-5vill-erro; Añ, Zam Voc ), zeinbet (V-ger-ple-arr-arrig-oroz), zemat (V-ger-arr-arrig-m, G-azp-to, AN-arce), zemet (V-ger), zenbait (V-gip, G-goi, AN-arce), zenbest (V-ple), zenbet (V-ger-ple-och; H), zomain (R-uzt), zomat (BN-lab, Sal, R), zonbat (L-arcang, BN, R-urz; H), zonbet (H), zumat (S), zunbat (BN-ciz-mix-bard, S; Deen II 184, Gèze, Dv (S), H), zunbet (H) Ref.: Bon-Ond 170; A (zenbat, zeinbat, zemat, zomat, zonbat, zunbat); EI 215; Lrq /sumát/; Iz R 406; Holmer ApuntV ; EAEL 262; Elexp Berg ; Gte Erd 307 .
Cuánto(s). (Junto a sust., en oraciones interrogativas --directas o indirectas-- o exclamativas). "Quanto, quantos" Lar, . "(Quántas) veces, zenbat bider, zenbat aldiz " Lar (Añ zeinbat bider, zenbat aldiz). " Zómat áita xin dra? ¿cuántos padres han venido?" Iz R 406. Tr. De uso general. Cuando se refiere a un objeto plural concuerda generalmente con vb. plural, aunque no faltan ejs. de concordancia singular en todas las épocas y dialectos (alternando siempre con plural en los mismos autores).
Zenbat ogi dituzue? Mt 15, 34 (tbn. con vb. pl. en He, TB, HeH, Dv, Ur, Ur (V), Echn, SalabBN, Hual, Samper, Leon, Ol, Or, Ker, IBe; con sing. Lard 405, Ip, IBk). Enzun diat anhitzetarik gizon hunez, zenbat gaitz egin drauen hire sainduei. "Combien de maux il a faits" . Act 9, 13. Konsideratzen duela zenbat trabaju eta zein andiak pasatu zituen. Ber Trat 26v. Errazu zenbat denboraz. EZ Eliç 151. Eta egizu halaber kontu eta gogoeta, zenbat ongi eta obra on egin ditutzun. Ax 162 (V 109). Zeinbat petiziño daukaz Paternosterrak? Cap 35. U, zeinba ulle urdin daukada, ia noa zartuaz. Mic 12v. Erran diezegun guziei, ene arima, zenbat grazia egin derauzkigun Iainkoak. SP Phil 41. Zenbat presuna dire, / bat othe ala bia? 213. Zonbat egün da Iesüs Lürrian piztüz geroz? Bp I 35. Zenbat modutara kristau gaitztoak ausitzen ditu mandamentuak? OA 60. Bertze hitzkuntzek zenbat ganbiadura hartu duten bat bederak badaki. ES 100. Deabruak zenbat arte gaxto enplegatzen dituen. He Gudu 162. Bena zunbat thenporaz uste düzü irañen diela? Mst III 12, 3. Egin zituen urte orietan nork daki zenbat prediku. Mb IArg I 150. Zeinbat gauza gaitik parkatuten da? Cb CatV 52. Zenbat buraso eta buruzagi bere umeen eta azpikoen alderat lazokeria ahalkagarrienean bizi direnak! Lg I 254. Gitxi bat gora bera zeinbat bider? Zuzaeta 44. Zenbat aldetarako da Jainkoaren hitza? Ub 109. Jaunak han ez du galdetzen / zenbat urte ditugun. Monho 104. Guztiak dakusde zenbat erako jateko zalegarri asmetan dirian gaurko egunez. LoraS 145. Zenbat gauzagatik barkatzen da? Gco I 19. Begira [...] zenbat urtean izan dezun oitura au; astean, edo illean zenbat bider egin dituzun. AA II 34. Erranez ere zenbat kofesio ta komunione egin dituen gisa hartan. Dh 64. Zeinbat onetariko juez oker agertuko ete dira, guztien erabagija Jaungoikuak emoten dabenian! fB Ic II 166. Zenbat gizaldi geijagoko Purgatorijuak itxaroten deutsun! Ur MarIl 94. Oi! zenbat mundu huntan oiñ bitako axeri, / bele gaizoen gostuz ohi diren bizi! Gy 2. Zenbat jende daukan, Dabid-en jakin-naia. Lard 204. Zenbat denborarako izango da, bada? Arr May 51. Eztitake erran zonbat honki eta miraküllü egin dian. Ip Hil 219. Eta bertze zonbat horrelako gaztigu [...] Jainkoak bere populu guziari jasanarazi zeraukonak. Arb Igand 70. Kontura iausi zan / zeinbat bidebageko / gauza egin ebazan. Azc PB 147.
( s. XX) Jaungoikoak daki zenbat dirutan erosi daben au. Ag Kr 166. Zeinbat gau igaro yoadaz loak artu eziñik, ire gomuta itzalakaz! Echta Jos 364. Errak, hi, puttikoa, zenbat asto ditut nere aintzinean? Barb Sup 73. Zenbat biltzaile bear ote dire ainbeste zugatzen olioak biltzeko? Or Mi 4. Zonbat jende handi athera den handik, Baionako eskualdun museoak balakike. JE Ber 33. Nik ez dakit zenbat aitzeki geiago. Lab EEguna 107. Zenbat saski bete puska yaso zenituzten? Ir YKBiz 235. Zenbat denborarako? --Gutxirako. JAIraz Bizia 75. Eta zenbat haur ttipi karrikan [...] katiximaren frantsesez ikasten hasiak! Zerb Azk 31. Burdinbideok, erriak naastuagotu [...] eta nik dakit zenbat oker ekarri oi dituen batzuen aburuz. Erkiag Arran 17. Zenbat alditan joango iakun / agurtza deuna errezetan? BEnb NereA 147. Zeinbat urte daramazkitzu Mugalden bikario? Arti Tobera 277. Zenbat kilometro palta ziran alperkeriz erakusten zidaten arrieri begira. Anab Aprika 81. Ahalgerik eta beldurrik gabe [japonesari lotu] . Bainan zonbat aldiz trebukatuz! Ardoy SFran 218. Zenbat hitzetakoa izango da [hiztegia] gutxi gorabehera? MEIG I 90.
azpiadiera-1.1
(V-gip, G-goi, AN-ulz; SP, Lar, Dv, H), zeinbat (Añ), zemat (V-ger), zenbet (H), zonbat (H), zonbet (H), zumat (S), zunbat (H), zunbet (H), zinbat. Ref.: Ort Voc (zemat); Lrq; Iz Ulz; Elexp Berg; Gte Erd 205. (Como pronombre). "Zenbat? <schambat>, was gilt das?" (voc. de von Harff, finales s. XV). TAV 2.2.18. "¿Quánto vale? Zenbat balio du? Zeinbeste balio du?" Lar. "¿(Cuánto) vale? zeinbat balio dau?" Añ. "Zenbaten, de combien?" Dv. Tr. De uso general.
Hark bazakian zer behar zen eta zenbatez asko zen. Ins B, 3r. Zinbat joazen / ebili pobre munduan, / goseak ilik, / otzak bere bai kanpuan! Lazarraga A26, 1199v. Zenbat derautzudan zor? Gure Iainkoak daki hori, eta zuk ere bai. Mat 296. Zenbat eta zein andiak diraden Meza ongi enzutetik atratzen diraden probetxuak. Ber Trat 106v. Etzen [...] bere bekhatuen kofestazeko manurik, eta ez nola, noiz eta zenbat egin zituen erraiteko premiarik. Ax 526 (V 338). Zenbat dabiltza munduan adimendugabeturik, arindurik, erhoturik, errabiaturik? SP Phil 40. Zenbat izan da Munduan / hill uste etzuenik, / herioak Ifernuan / baitaduka emanik? Arg DevB 148. Sakramendu santuek zeinbet dire? VJ 9. Zonbat dira Jinkoaren maniak? Bp I 82. Zeinbat diraz damuarioak? Arz 51. Zenbat dirade konfesio onaren kondizioak? Iraz 60. Zenbat dire munduan bere iakintasun banoaz galtzen direnak? Ch I 3, 6. Nurk zer eta zunbat egin dian ihurk galthatzen dü. Mst III 31, 5. Niganik Jainkoagana zenbat dijoa? Cb Eg II 33. Hetarik zenbat han sartu izan ziren? Lg II 239. Oneek dira zeinbat dirian ziur <ziar> aterateko gatxak eta diligenziya ta kuidado geiyago eskatuten deuskubenak. Zuzaeta 46. Ordean zenbatek othe dituzte [disposizione horiek] bihotzean? Brtc 217. Zenbat Jainkoagana erakarri zituan lenbiziko Sermoi onekin? --Iru milla. Ub 100. Zenbatek iges egingo due basora [...] Pazkoa aztu dedin artean? AA I 480. Zenbat iraunen dute bada thormenta lazgarri hekiek? Eternitate guzia. Dh 152. Zeinbateri onenbeste / esan leikion egiaz. Zav Fab, RIEV 1907, 535. Kontsidera dezagun zonbat irabaz dezakegun gure obra onez. Jaur 104. Eta geienera jota ere zenbat izango dira onela datozen arkumeak? Izt C 175. Begira zenbat diran Jesukristo mundura etorri baño lenagokuak. Ur MarIl 44. Adan-gandik Noe-gana amar belaun edo gizaldi izan ziran, guziak urte asko munduan egin zutenak. Ara zenbat. Lard 7. Zenbaten zorra dukezu? Hb Egia 21. Ihurk eztaki zunbat eman dezakian lürrak. Ip Dial 61. Ikhusiko dugu elizak eta munduak zonbat dioten zor Iñazio Loiolakoari. Laph 247. Diru txarretan zeñbat emon eban barriz, / Jaungoikoak bakarrik zireanak dakiz. AB AmaE 236. Zenbat erori ote dira lazo onetan! Bv AsL 210.
( s. XX) Zeinbat eta zein neketsuak itxaspean sartu-urtenak! Echta Jos 92. Zeuek zenbat emango diozute mutillari? Ag G 37. Ez dakit xuxen zenbat erre zituen zigarreta lodi lodi batzuetarik. Barb Sup 35. Eta, orain, beorren nekea zenbat da? Muj PAm 38. Ia ba zenbaten aurrian aurkitzen garean, eta zelakoen aurrian! Kk Ab II 137. Galdegiten dio aurkeralse zailari zonbat nahi duen azken hitz. --Ehun libera, dio zart erantzuten. JE Ber 46. Zillar-pilla larria bearko litzake. Zenbat? Ldi IL 73. Da; zenbat? --Jangoikuak aña. --Bat orduan? --Ez, bapez. SM Zirik 124. Orai zonbat gelditzen gira lehengoetarik? JEtchep 87. Zenbat ete dira arerioak? Erkiag BatB 143. Pako, urteak daramazkizu esnea banatzen. --Bai, Rosa. Zenbat joan ote zaizkit? Ogeitaka bai, beintzat. NEtx LBB 62. Berak ere zonbait [mirakulu] egin dukela. Zonbat ote? Xuxen ez dezakegu erran. Ardoy SFran 165. Guregatikan zenbat / egin zuan amak. Uzt Sas 32. Neronek dakit ongi zenbat zebiltzan hurbilean eta urrutian horrexen bila. MEIG III 103.
azpiadiera-1.2
(Como adv.).
Nik erakutsiren diarokat zenbat behar duen ene izenagatik sufritu. Act 9, 16. Zenbat agradatzen zaion Iaungoikoari Meza enzutea. Ber Trat 16r. Orhoit adi hiregatik zenbat duten pairatu, / eta hi aitziñatzeko zenbat diren nekhatu. EZ Man I 126. O! zein onetsi, zenbat prezatu behar zaituen ene arimak. SP Phil 530. Erakhustera eman Ephestion zenbat maite zian. Tt Onsa 130. Nik zenbat dudan sofritzen. 178. Ez bide dagokizu zenbat nai dizudan. Lar SAgust 15. Zenbat maite zuen! Lg II 204. Zenbat ohoratu behar zinduen zure baithan Juanaren iduria. Brtc 79. Zeinbat gozatzen naizan [...] sendagille bat bear ordu onetan emen agertzeaz! VMg 43. Zenbat humildu nintzan. LoraS 94. Zeinbat estimauko litzaatekian gatx oneek erremedijeetia! fB Ic I 1. Zenbat aserratu eragiten eban. Ur MarIl 92. Biotz amodiozko ark gizonagatik zenbat begiratzen zuen ezagutzeko. Lard 459. Gobernamenduak zenbat prezatzen duen drainatzapena. Dv Lab 117. Ezagutzen det zenbat aienatzen zeran orririk ez dezunean pipa betetzeko. Apaol 25. Zenbat sustatzen gintuzten [...] giristino handi eta fermu hoikien hitzek eta egintzek! Lap V (V 1). Jinkoak erakutsi zian zonbat onhetsi zian Pierra Maitiaren egitatia. Ip Hil 166. Eztu xinetzen zomat estimatu dion. Mdg 125. Badakite zenbat guhauk maitatu dugun eta maite oraino xoko hura. JE Bur 33. Balakite ongi zonbat maite ditugun! Barb Sup 54. Zenbat matte zaitudan. Altuna 39. Zenbat nai dodan zu ikustea / beti neure aldamenean. BEnb NereA 181. Zenbat nekatzen gaituzten. Uzt Sas 208. Zenbat sufritu bear munduan / diru apur bat artzeko! FEtxeb 203. Han zituzten han Mattin eta Xalbador bertsulariak, oi, zenbat prezatuak! Larre ArtzainE 245. Gutxik baizik ez daki zenbat baliatu diren lan horrezaz. MEIG VII 62.
v. tbn. Cb Eg III 310. Monho 120. Astar II VIII. ChantP 198. Xe 358. PE 115. JanEd I 36. Arrantz 98. Arr May 116. Goñi 57. Urruz Zer 20. Ill Pill 15. ArgiDL 40. Jaukol Biozk 13. Enb 50. ABar Goi 74. SMitx Aranz 195. Munita 16. Anab Poli 135. Bilbao IpuiB 116. Zeinbat: Echta Jos 24. Zonbat: Iratz 68. Ardoy SFran 148.
azpiadiera-1.3
(Con adj. o adv.). " Zenbat handi den! combien il est grand!" H. " Zumat handizki? combien magnifiquement?" Lrq.
Sogizu zure miseria, zure kondizionia, zure izatia zenbat den flako, ez deus, miserable. Tt Onsa 93. Gure bidia zonbat eder den. Ib. 18. Eia zunbat malerus den / gizunaren zortia. Xarlem 920. Ikusiko dun zenbat naizen abila. Elzb Po 208. Erraitera zonbat handi, zonbat gora, zonbat eder eta zonbat dohatsü den Mara zelian. Ip Hil 213. Hortik asma daite zer den Meza saindua eta zonbat den Jainkoarentzat ospagarri eta atsegingarri. Arb Igand 92. Ez deiat ukhatuko zenbat bitxi zautan. JE Bur 100. Arrats hartan zenbat goxo zen / oiharzun airos arina! Ox 153. Kargu ederrik munduan bada, zonbat ederra zuena! Xa Odol 212.
v. tbn. Barb Sup 106. Zunbat: UskLiB 12. CatS 119.
azpiadiera-1.4
(Con -ago ). " Ah! zenbat den hobeago " Urt I 465. AxN (241) explica zenbatenaz por zenbat obeki. v. ZENBATEZ.
Zenbat ez genetzake gehiago konsola [...] entzuteak? ES 116. Zenbat errazago da eskribitzea ta irakurtea. Cb EBO 28. Zenbat obeago lizake anitz egitea, ta guti ekuritzea? LE Prog 106. Zenbat maitatzalle obea dan Jangoikoa. Mg CC 169. Zeinbat zeran obea! VMg 13. Luurreko gauza batzuk ainbeste ameetan baditugu, zeinbat geijago ta geijago amau biar dogu geure Jaungoiko aberatsa? fB Ic I 49. Zenbat obeto zuen Aita Zeruetakoak [...] emango diezte? Lard 385. Munduko arazuen artian baño zenbat aisago espiritua egatzen zan zeruko gauzen gogoraziora. Bv AsL 142. Zenbat handiago ez zen, azkarrago eta barnago Jainko guziz ona eta Egia bera denaren baitan harek zuen sinestea? HU Zez 117. Zeinbat dontsuagoak [...] izango litzatekezan ezkontzak [...] ezkongei guztiak alan prestauko balira. Itz Azald 173. Zenbat gizonago ez gintzazke denak, gure elhe onez bederen gorets baginintza aitama familiako gaixoak. JE Bur 104. Zenbat atsegiñago tellapean bizi ta alper ta nagi, jatekoz ase! Eguzk GizAuz 103. Ez da belarri-otsa. Zenbat legunago! Or Poem 536. Lurpean ere ikusten du, zenbat argiago ortzean zear. Berron Kijote 217.
v. tbn. Gco II 51. Arr May 73. EusJok II 54. Inza Azalp 127. Zeinbat: Mg PAb 89. Añ LoraS 78.
azpiadiera-1.5
(Dv) .
(Con negación expletiva). " Zenbat lan ez dugu egiteko! que de travail n'avons-nous à faire!" Dv. Tr. No se documenta en textos anteriores al s. XVIII.
Zenbat ez ditu enganatu haiñitz bizitzeko esparanzak? Ch I 23, 7. Zenbat arrazoin etzuten beraz beldurtzeko Jainko handiak puni zetzan hekin gaixki izigarri guziak! Lg II 233. Zenbat dohain ez darotzu eman gizon egin zaituenean? Brtc 78. Zenbat ez da jausten ifernurat! Iraultza 21. Zenbat egur ezarten ez jako lujurijako su, berez biziari, iraun daijan? Mg CO 253 (PAb150 zeinbat). Bertze zenbat ezta egiten ezagutzarik gabe? Dh 207. Zeinbatek ez yoek gauzak ebaten alan? Zav Fab, RIEV 1907, 533. Zenbat arima ez da orai Ifernuan [...] salbatuko zirenak. MarIl 26. Zunbat arima eztizü zelian sarerazi. Etch 606. Zenbatek ez diote euli oiei zor osasuna! It Dial 17 (Ur, Dv zenbatek ez, Ip zunbatek ez). Zenbat bider izan ez dezu damutu-bearra? Arr GB 91. Zonbaten bihotzak ez zituen hitz batez argitu eta sosegatu? Laph 234. Zeinbat ez ote dit gozatuko [biotza], or badantzut! A Ardi 142. Zenbat etzen, orotarat! JE Bur 72 (Ber 90 zonbat). Zenbat enpleau eztitu bear? Eguzk GizAuz 108. Gure gaztain-basoak ugariak ziranean, zenbat etzan jaten! Munita 49. Zenbat gauza ez eutsazan esango Persek itxasoari. Alzola Atalak 79. Zonbatek etzuten hola azken hatsa emaiten beren etzangia txarretan! Ardoy SFran 154. Zenbat alegin etzuten egin triste negon au poztera! Ataño TxanKan 273. Hastoy Arrosakoa, Ganix Ibarburu Bidarrikoa eta zenbat ez dugu ezagutu oraino! Larre ArtzainE 255.
v. tbn. ES 116. Mih 7. Monho 140. VMg X. Añ LoraS 13. Gco I 433. AA III 566. JJMg BasEsc 124. Astar II 79. Gy 46. Hb Egia 91. Jnn SBi 162. HU Zez 98. Kk Ab I 18. Enb 101. Zerb IxtS 53. Mde HaurB 73. Etxde JJ 35. Txill Let 48. Erkiag Arran 101. Basarri 172. Vill in Gand Elorri 12. Lf in Zait Plat XIV. Ibiñ Virgil 79. Zeinbat: Erkiag Arran 78. Zonbat: Elzb Po 199. Arb Igand 14. Ox 196. Etcham 42. Zub 18. Zumat: Casve SGrazi 166.
azpiadiera-1.6
(Det.). " Zenbatak dire gazterik hiltzen direnak! combien qui meurent dans leur jeunesse!" Dv.
Zenbatak, zabaldu behar bidean begiak graziaren argiari, bekhatuen ilhunbetan bizi direnak! Lg II 137. Eta egiaz zenbatak ezdire, ematen zaizten laudorioak nahi ezdituztenak, gehiago eman dakiotenzat baizen? Mih 64. Zenbatak ere eztire herioaz joak izan [...] seigarreneko manamendua hausten hari zirela? Dh 122. Oiñ bitakotan zenbatak / bere aita-amez unhatuak [...] / dohazinak hiritara. Gy 28. Zenbatak galdu direnak horrela! Jnn SBi 178. Bizkitartean, zenbatak ez dira guthartean barraiatu, alfer, laborari txar? Dv Lab 263.
sense-2
2. Por mucho que; aunque. " Zenbat handi baita (Ht), si grand qu'il soit, quelque grand qu'il soit" Dv. v. ZENBAT ERE.
Fiñean zenbat baitute martirio sofritzen / leheneko indarretan bethi dire aurkhitzen. EZ Man I 111. Memorio, adimendu, eta borondatea [har etzatzu zeuretzat], / eta hekin obren zenbat handi baita nonbrea. EZ Man II 19. O Zuhaitz bedinkatua! / Zenbat baitut erraten, / errateko gehiago / gogora zait ethortzen. EZ Noel 103. Zeinbat munduko bizia iustoaren hon baita, herioa hobe da. Tt Onsa 160. Aristotesek ere zonbat pagano baitzen, bere politikoan maxima hau obserbatzen zian. Tt Arima 56. Zenbat baitziren ere grazian eta berthutean altxatuak, bethi humill izatu dire. Ch I 20, 3. Santa Elizabeth, zenbat printzesa handia baitzen ere, bozten zen bere burua beheititzeaz. He Phil 180s (SP 178 zenbat ere ). Mariak ere, zenbat baitzen zeruko eta lurreko erregina, ekharri zion obedientzia. Lg I 204. Oinhaze hek zenbat garratzak ziren arren, guziak [...] hartu eta egarri ditu. Dv LEd 80. Etxea bethi etxe da, zonbat den itsusgarri; / kanpoa bethi kanpo da, / zonbat den edergarri. (In Arb Igand 145 ).
sense-3
3. Tanto como. v. ZENBAT (...) HAINBAT.
Bizkitartean hersturen da Antekrist ephera, / zenbat Iaunak permetitu baitioke luzera. EZ Man I 74. Giristiño zoraturen eztu zenbat berzerik, / Iesus Kristoren legea besarkatu gaberik. Ib. 67. Arima dohatsuak han izanen du parterik / zenbat erresuma batek baitaduka lehorrik. Ib. 133.
sense-4
4. zeinbat (V? ap. A), zunbat (Gèze). "Nombre" Gèze. "Muchos" A.
Negarrez dago an [Linboan] / zeinbat urtean. Zubia 138.
sense-5
5. zeinbat (Añ), zeinbait (Añ). "(Con la brevededad, con el cuidado) posible [...], zeinbat lasterren" Añ. "Lo más pronto, lasterren, zeinbait len" Ib. (s.v. prontitud).
Bear zenduke zeinbait lasterren konfesatu. GGero 342.
sense-6
6. (Sust.). "Cantidad. Dittuan diruen zenbata, ez naiz eldu jakitzera " Etxba Eib (cf. DRA: "Dituen diruen zenbata ez naiz eldu jakitera (G)").
Eta zaldizko armadaren ostea bi ehun miliunetako zen; ezen aditu nuen zenbata. TB Apoc 9, 16 (Ur (G) zenbata, Ip zunbata;kontua, He nonbrea, Ol zenbaki, Ker kopurua; Dv, Echn, IBk, IBe zenbat ziren ). Ezagützen baita haren adina korapilo hen zenbataz. Arch Gram 148. Bitarte onetan Jaunari eskeñitako gauzak zenbatik ez dute. Lard 213. Huna Jainkoa handi dela, gure jakiteari garai; haren urtheek zenbatik ez dute. Dv Iob 36, 26 (BiblE zenbatezin). Gudari zenbata eta beste zeaztasunak jakiteko. Zink Crit 67. Biztanleen zenbatatzaz [...] esaten zaigun guziari. Ib. 72. Luzaro badakusat, aldi luzea dala diñot soilik, ez zenbatik. Or Aitork 329. Esan euskun zenbat [agin postizu] bakotxa, eta zenbat eta geiago naiago. Enaz gogoratzen bakotxeko zenbata: millatik bi millara. Gerrika 131.
azpiadiera-6.1
Número (accidente gramatical).
Partizipeak jauntsten ditü izenaren edo izen lekhükoaren mota eta zenbata. Arch Gram 152.
sense-7
7. (Ae; H), zeinbat (V), zemat (V-m), zomat (R) Ref.: A (zeinbat); A Aezk 300 .
(Det., hablando de la hora). " Zenbatak dira? quelle heure est-il?" H. " Zeinbatetan jagiten zaree? ¿a qué hora os levantáis? También se usa esta frase con algunas variantes de zeinbat. Zomatak altigu kuek? (R), ¿qué hora es, por ventura, ésta?" A. " Zenbatak dira? ¿qué hora es? litm. ¿las cuántas son? En V-, decirmos zematak dira " A Aezk 300.
--Zonbatetako duzula galdea? --Zortziak eta erditako. JEtchep 93.
azpiadiera-7.1
(Hablando de la fecha). " Zenbata da egun, quelle est la date d'aujourd'hui?" Dv.
Enaz gogoratzen otsaillaren zenbata zan. Gerrika 118.
azpiadiera-7.2
v. zenbatgarren.
--Zonbata? --Galdatu zuen norbaitek. --Hemeretzia, --ihardetsi Etxebarnek. JEtchep 102 (se refiere al número de una cama).
azpisarrera-1
ZENBATAGO. De cuánto más.
Ardia baino zonbatagoa ez da gizona! Leon Mt 12, 12 (Lç zenbatez gehiago).
azpisarrera-2
ZENBAT... -AGO (...) -AGO. Cuanto más (...) más.
Zerren zeinbat afrontu geiagokoa zan [...] izan zan merezimentu eta gloria geiagokoa. Cap 31. Onetarako biar oi dira gorputzaren mortifikazinoeren batzuk, geijago, edo gitxijago, zenbat bizijago edo makalago diran [...] ekandu txaarrak. JJMg BasEsc 244 (IV zeinbat). Zenbat geiago areriyorik / txapel gorriyak pozago. Afrika 82. Zeinbat gitxiago naiago. A BeinB 72. Zenbat geiago kendu, aundiagoa egiten dana. Muj PAm 47. Zenbat urrago ta otzago duaz. Kk Ab II 86. Gerria zenbat makurrago dan, emankorrago da lurra. Or Eus 278. Zenbat eskola geiago, alper geiago. And AUzta 84. Zenbat geiago goza / garatzenago dan lore panpoxa. Gazt MusIx 89.
azpisarrerakoSense-2.1
(Con hainbat, hainbatenaz, hainbatez ). "(Al) passo que, zenbat eta &c., anbat " Lar. "Quanto antes, siguiéndose el correlativo, zenbat lenago, anbat &c." Ib. "Quanto más, etc., tanto más" . Cf. ZENBAT... HAINBAT...
Amore dulzearen ardurea / zeinbat dodan probatu gutxiago, / ainbat iruditzen jat dulzeago. Lazarraga B15, 1182r. Hanbatenaz zure gana den zordun gehiago, / zenbat sutik baitukezu athera sarriago. EZ Man II 97. Tristezia hanbatenaz eztugun gehiago / zenbat ikhusi baitugu trabaillu borthitzago. Ib. 138. Sinis nazazu ez dakizula euskaraz, eta ainbat gitxiago dakizula, zeinbat gehiago uste dezun. Lar Gram 390. Eta zenbat zentro onen alderago anbat amorezko gar aldi biziagoak eman zituen. Cb Just 52. Zenbat geiago iltzen ziran, anbat geiago zetozen. Ub 119. Zeinbat garbituago egin gura dan konfesinoeko iturrijan, ainbat zikiñ ta loitubago geratuko da. Mg CO 87. Zeinbat andiagoak dirian gure sinesmena, gure argiak [...]; ainbat andiago ta estuagoak izango dira kontuak. LoraS 71. Zenbat alderago daukan bere ill bearra, anbat geiago illuntasunez eta tristuraz beteko due. AA III 571. Gatzuak zenbat fiñagoa dan anbat eta geiago balio du. It Dial 117. Zenbat hark sarea baitu gehiago iharrosten, / hanbatez da hartan bera gehiago enbrazatzen. Gy 52 ( ib. 314 hanbat ...-ago ). Zenbat geiago esan, ainbat aren indarra goragotzen da. Lard 6. Zenbat denpora geijaguan daguan ganadua kortan, ainbat obago. Ur Dial 62 (Dv heian egonago eta hobeago, Ip barrükian egonago, hanbat hobiago). Zenbat alderagotik diozun begiratzen, ainbat geiago mirestuko zera. Bv AsL 17. Guk zeinbat edanago, i ainbat obeto. A BeinB 40. Zenbat zuaitza gutxiago, ainbat ur-amildegi geiago. Munita 142. Zenbat xutago bidea, hanbat atseginago. Osk Kurl 204. Zenbat lenago obe. Etxba Ibilt 488.
v. tbn. VMg 84. Gco II 23. Arr GB 136. Zeinbat: fB Ic II 231. Azc PB 283.
azpiadiera-1.1
(Sin -ago en la oración subordinada).
Hanbat gehiago lauda zagun zure puxantza, / zenbat gutia baitugu lehorren esparantza. EZ Man II 145.
azpiadiera-1.2
(Sin -ago en la oración principal).
Zeñbat geiago nik dodan Jauna, zugan pentsetan, / añbat urrintzen jat mundua! AB AmaE 176. Ainbat egoki gera / izango gu emen / zenbat urrutiago / oiek gandik, Amen. Urruz Zer 144. Ainbat zorioneko zenbat txarragoko ni. Berron Kijote 158.
azpisarrera-3
ZENBAT... HAINBAT. Tanto (...) cuanto. "Zenbat gizonak balio, hanbat lurrak" Dv. "Zenbat atzematen, hanbat hiltzen ditu, autant qu'il en prend, autant il en tue" H. v. HAINBAT (...) ZENBAT.
azpisarrerakoSense-3.1
(Con sust.). " Zenbat gizon, hanbat uste, autant d'hommes, autant d'opinions" Dv. Quot capita tot sensus; zenbat buru, ainbat uste. Inza Azalp 95. " Zomat asto, kainbat uzker (Sal, R), cuantos burros, tantos cuescos" A.
Zenbat pedazu egiten diran ostia konsagraduaz ainbat lekutan arkutzen da Kristo? CatAnz 6. Zenbat bekatu eragiten dituen edo zenbaterako bidea ematen duen, anbat bekatuzko puñalka ematen diozka bere anima gaisoari. Mb IArg I 144. Zenbat bider Israeldarrak idoloakgatik Jainkoa utzi zuen, anbat bider Jainkoak aek utzi zituan gatibu. Ub 37. Zenbat aldiz aurrerazi, anbat bider jaiki zitzaien kontrako aizea. Aran SIgn 38. Zenbat aldiz etsai infernukuak egin zion gerra gogorra, anbat aldiz garaitu zuan etsaia. Bv AsL 184. Zenbat lekutan egiten eben azarkeria / ainbat tokitan artzen ebela duiñ zan saria. AB AmaE 443. Gariak me eta enredatruk, zomat izpi, kainbat alte. Mdg 141. Zomat asto, kainbat uzker. (Sal). A EY III 229. Zenbat ataka, ainbat matraka. EZBB II 140.
azpiadiera-1.1
Urteak zonbat egun tu? / Sorak kainbat zinta tu. (Sal). A CPV 518.
azpisarrerakoSense-3.2
(Con hainbat como pronombre).
Baña guzietan oriek berdin ez dira; baizik pekatuak zenbat, eta nola tormentuak anbat, eta ala. Cb Eg II 206. Zenbat ón eskátu / amak, anbat emán, / eta anbat obrátu / semeak, nola errán? LE Kop 40. Zenbat bentaja egiten dion Zeruak lurrari [...] anbat [...] egiten dio donzellen garbitasunak ezkonzari. AA III 392.
azpisarrerakoSense-3.3
(Con hainbat como adv.).
Zonbat ere erdiragarri izan beitzen Ama eta Seme haien batzia Kalbarioko mendian, hanbat bozgarri izan zen ordian Amaren eta Semiaren besarkatzia. Ip Hil 179.
azpisarrera-4
ZENBAT HAINBAT UTZI. "Zeinbat ainbat itxi, menospreciar (V-ger)" A Apend. v. ZEINTZAT AINTZAT UTZI.
azpisarrera-5
ZENBAT... HAINBESTE (Con sust.). Tanto(s) (...) tanto(s).
Zenbat egunez xitu baituke [kontua], hainberze egun dituzke illhargiak. EZ Eliç XXXII. Ekusten dezu au egin dezakezula non nai, eta zenbat bider nai dezun, ainbeste bider. AA I 475. Erri onetan badira gitxienaz, zenbat baserrietxe, ainbeste iturri. Izt C 78. Hedatzen dute zenbat hazi hainbertze igeltsu. Dv Lab 197. Beztelan zeinbait erri aenbezte euskara modu [...] irakatsi bearko litzakez. A Gram VIII. Buruaz gora botako dute / autsi dedilla eltzia, / zenbat puska egiñ ainbeste urteko / ejituen ezkontzia. Tx B II 67. Zotza zenbat bider tokiz aldatu dezun, ainbeste bider artu bear dezula agaiaren luzera. Munita 150. Zenbat sendagille, ainbeste erremedio. Gazt MusIx 94. Zenbat lagun, ainbeste losa. JAzpiroz 76.
azpisarrerakoSense-5.1
Pisatzen duzu hainbertze libera sukre zenbat ere beituzu libera yus. ECocin 48.
azpisarrerakoSense-5.2
Zenbat baikira bizi, hainbertze bitima! Iraultza 93.
azpisarrerakoSense-5.3
(Con hainbeste usado como pronombre).
Baldin ordean xitzen badu hogoi eta hamarren kontua, zenbat egunez xitzen baitu, hainberzez hogoi eta hamarren kontua gutituko duzu. EZ Eliç XXXII. Alare, tripak, subak eta urak zenbat eman ainbeste eraman. Sor Bar 66. Zenbat jorratu ainbeste izan. Ib. 100. Ez, ez, asko dezu errial bat: zuek zenbat eman ainbeste gastatzen dakizute. Moc Damu 30. Zenbat platera beteta ekarri, / ainbeste ustuta bialdu. Tx B 102. Lana, zenbat artu, ainbeste izaten da. (AN-gip). EZBB II 42.
azpisarrerakoSense-5.4
(Con hainbeste usado como adv.).
Ene semia, zunbat ere zihaurganik jalkiren ahal beitzira, hañbeste eneganat igarenen ahal zira. Mst III 56, 1.
azpisarrera-6
ZENBAT BAINO NAHIAGO IZAN. Cuánto más (preferir).
Zenbat baño naiago nituzkean nik orañ jostorratz bat ariarekin eta oial-puska batzuek! Arr GB 62. Zenbat baño naiago nukean hill nadiñ baño len beñ bederik zuen arpegiak ikustea! Ib. 76.
azpisarrerakoSense-6.1
Naiz da begi okerraz naikoa ikusi, / zeñbat baño geiago nai eban bestea, / Kristalezko bategaz disimuletea. AB AmaE 277.
azpisarrera-7
ZENBATEAN.
azpisarrerakoSense-7.1
a) (G-azp, AN-gip ap. Gte Erd 205; Lar, Añ, H; zeinbatean Añ). En cuánto, a qué precio. "¿(En) quánto? Zenbatean? Zeinbestean?" Lar. "Acopiar, [...] taldea zenbatean larrera sartuko dan komudatzea" Ib. "¿(A) cómo?" Añ. v. zegan.
Zenbatean etorriko da berga bakoitza? Volt 255. Zeinbatan ebe beror[r]ek eskritoriau? Mic 13r. Zenbatean saldu zuan [Judasek Jesus]? Ub 86. Etziraten esan zenbatian sal-erosi zituzten. Sor Bar 52. Zenbatian salduko ditan izerdi piska bat. Bv AsL 53. Zenbatean da koipe ori? Ag G 184. Badakika zonbatian saldu ditudan Baztandar tratulant galant hari? Zub 42. Zenbatian dago kana? Tx B I 154. Gura ezpadok esan zeinbatian erosi doazan ollaskoak. Kk Ab II 111. [Ongarriak] zenbatean salerosten diran. EAEg 12-12-1936, 528. Zenbatean saldu da? Munita 69. Arrautzak zenbatean ete egozan. Bilbao IpuiB 199. [Baserria] zenbatean jarri bear zuten, ikusleak etorri itun. Ataño TxanKan 28. Galdetu zion zenbatean ekarri zuan [beia], eta besteak presko erantzun: "Bi milla pezetan". BBarand 12.
azpisarrerakoSense-7.2
b) Durante cuánto tiempo.
Zenbat denboran daude zenbait purgatorioan? Zenbatean egongo zera zu? Arr May 110. Izotzak martsuen zenbatien, maiatzien hainbestien. (G-nav). EZBB II 29.
azpiadiera-2.1
Nere denboran ez det prueba ura baño obeto egindakorik plazan. Ez dizuet esango zenbatean. Albeniz 121.
azpisarrera-8
ZENBATEKO (G-azp, AN-gip ap. Gte Erd 307; Hb, Dv, H; zeinbateko A Morf 629), ZENBATETAKO (H). De cuánto(s), de qué cantidad; de qué magnitud. "Zenbatekoa da diru hau? quelle est la valeur de cette pièce de monnaie?" Dv. "Zenbateko urrikia hartu zuen, berantegi ordean! combien grand fut son repentir, mais trop tardif" Ib. "Zenbatetako untzia dakhartzu? de quelle contenance est la vase que vous apportez?" H. "Zeinbatekoa da, cuánto vale" A Morf 629. "Zenbateko beiak saltzen diran (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 307. Cf. zenbateko.
Hartarakotz aditzean saindu induljenzia, / zenbatekoa den egin dezagula guardia. EZ Man I 24. Zeinbateko gauzea da asko eta naikoa, pekatu ilgarria izateko? Itz Azald 107. Orra zenbatekoa den zeruko Erregiñaren aginte eta egitea! Goñi 45. Eun biguna aukeratu dezu. --Zenbatekoa da? Ag G 319. Asmo orrei zelako ta zenbateko laguntasuna emon biar yaken. ForuAB 103. Zenbateko naigabe miña artuko zuen. ArgiDL 95. Zonbatekoa den mekanikaren indarra. JE Ber 49. Zenbatekua den neke ori / arraz ez laiteke neurri. Yanzi 128. Zenbateko zergak yarri bear zituzten asmatzeko. Ir YKBiz 20. Zenbateko laguntza eman, aldi bakoitzean erabakiko da. EAEg 21-3-1937, 1332. Zenbateko lekua du jenero onek, humoredun literatur-gai onek gure bertsolari errikoietan? Lek SClar 140. Ludi onetan bakoitzak dauka / neurtuta bere bizitza, / zenbatekoa izan leiteken / Aita Goikoak dau giltza. BEnb NereA 128. Zortzi beserdiko azala, berriz, zenbateko lerroz daite? Ez ote du onek aren laukuna ekarriko? Zait Plat 66. Zenbatekoa izango du bere lerro bakoitza? Ib. 65. Kontuek ateraten ez dago gatx, zenbateko balio negurria genduen erriaren aurrian. Gerrika 115.
azpisarrera-9
ZENBATENAZ.
azpisarrerakoSense-9.1
a) (Dv; zenbatenez Lecl). (Acompañado de hainbatenaz). Tanto (...) como; tanto (...) cuanto. Tr. Exclusivamente septentrional.
Ezen zenbatenaz baitu luze pazienzia / hanbatenaz eman ohi dik gaztigu larria. EZ Man I 91. Eta zenbatenaz baita handi gure premia / Iainkoaren faborea hanbatez da handia. Ib. 70. Zeren hanbatenaz xitzen / duen Homerorena, / zenbatenaz salbatzeko / arteak gerlarena. EZ Eliç XVII. Hanbatenaz aitzinaturen zare bertutetan, zenbatenaz eginen balieozu zure buruari bortxa. SP Imit I 25, 11. Zonbatenaz baitituzte maite munduko honak eta plazerak, hanbatenaz da haien regreta eta desplazera handi. Tt Onsa 148. Zenbatenaz bai-dire zeruko zigorradez zaurthuak, hanbatenaz lehiatzen dire bere eskerrak Jainkoari bihurtzerat. Lg I 377. Hanbatenaz izatu zare altxatuba, zenbatenaz aphaldu nahi izatu baituzu. Mih 34. Zonbatenaz baikare erdaran usu mintzatuko, hanbatenaz hartuko dugu harrekilako trebetasuna eta amodioa. Arb Igand 28.
azpisarrerakoSense-9.2
b) Cuanto (más). v. ZENBATEZ.
aldin obra miserikordiazkoak [...] egin behar baditu, zenbatenaz [...] egin beharko ditu obra obligazinozkoak, [...] konzientziaz zor dituenak? Ax 241s (V 162).
azpiadiera-2.1
(Con -ago ).
Hek guztiak [...] deus guti sentitzeintu. [...]. Bada giristino onak [...] zenbatenaz gutiago sentitukoitu [...] trabailluak? Ax 489 (V 316). Lore bat [...] Jainkoak horla badu beztitzen, zenbatenaz gehiago ez du egiñen zuentzat, fede aphurretako jendeak? He Lc 12, 28. Eta ardia baño zenbatenaz geiago da gizona! Ir YKBiz 114. Idi bat putzutik larunbatean ateratzea zillegi (libre) bada, zenbatenaz geiago gizon bat sendatzea? Ib. 294. Zenbatenaz urusago / naizen ni bazinaki! Iratz 19.
azpisarrera-10
ZENBATENAZAGO. Cuanto más.
Eta zonbatenazago arkordüa lüzatüren baita, hanbatenaz gaiztoek eta ohoinek hartüko düte pretexto gaizki egiteko. Etchart 9.1v.
azpisarrera-11
ZENBATENAZ... -AGO (...) -AGO (Lar, H; zenbatenez Lecl) (Gralmte. con hanbatenaz). Cuanto más (...) más. "Quanto más, &c., tanto más, &c, [...] zenbatenaz" Lar. v. ZENBATENAZ ERE... -AGO, ZENBATENAZ ETA... -AGO. Tr. Usado por autores septentrionales y por Lizarraga de Elcano.
Zenbatenaz on beharrago, eta ezdeusago gure buruak ezagutzen baititugu, hanbatenaz zinezago dugun rekursa hire ontasun subiranora eta handira. Ins A, 5r. Hanbatenaz behazuna eztugun handiago, / zenbatenaz neke izan baitugu gehiago. EZ Man II 139. Zenbatenaz bekhatu gehiago eta bekhatutan egonago, hanbatenaz adimendua, memorioa eta borondatea eztheusago. Ax 83 (V 57). Ontasunak izanen dire hanbatenaz gutiago egiazkoak, zenbatenaz agerturenago baitira. SP Phil 200. Gutiago hanbatenaz, / gorputzaz kasu zuen / gehiago zenbatenaz, / kontenplatzen baitzuen. Arg DevB 48. Zenbatenaz haren baitan Jainkoak kausitzen baitu kontresta gutiago hanbatenaz du haiñak zuhurtzia eta sosegu gehiago. Ch I 4, 2. Zure etsaiei kontra-egiteko zenbatenaz izanen baituzu animo gehiago, hanbatenaz agertuko zaizkitzula traba hauk ariñagoak. He Gudu 167. Zunbatenaz bortxa haboro zure büriari eginen beitüzü, hanbatenaz bizitze hunian profeitatürenago düzü. Mst I 25, 11. Zenbatenaz baita osoagoa eta erresalbagabea, hanbatenaz gehiago ohoratzen du. Mih 70. Zenbatenás bada dén karnaleágo persóna, ainbát dá Espiritu Sanduaren kontrarioágo. LE ( in BOEanm 203 ). Zenbatenaz apalago / bai datza ezarria, / hanbatenaz bortitzago / da zimendu berria. Monho 106. Hanbatenaz gehiago hurbilduak Jesu-Kristo gana, zenbatenaz hobekiago iakinen baitugu haren imitatzen bere sofrikarioko estatuan. JesBih 450. Zenbatenaz begiek urrunago ikusten baitute, hanbatenaz mundu gehiago atzematen da. Hb Egia 39. Iñazio zonbatenaz amultsuago, Franzizko hanbatenaz bihurriago. Laph 124. Zenbatenaz indar gehiagorekin ematen baitzuten ukhaldia, eta hainbertzenaz ere gehiago minhartzen zuten berek. Jnn SBi 174. Zonbatenaz beitzen maithagarriago [...] hanbat esker gehiagorekin [...] Jinkoari egin zeioen haren sakrifizioa. Ip Hil 40s.
v. tbn. Harb 229. Gç 48. ES 96. Brtc 74. CatLan 3. Dh 67. Laph 95. HU Aurp 80. Zunbatenaz: CatS VIII.
azpisarrerakoSense-11.1
(Sin -ago en la oración subordinada).
Eta haur hanbatenaz gehiago zenbatenaz baitakusazue hurbiltzen dela egun hura. He 10, 25. Ezen zenbatenaz gaixtoek / bainaute penatuko, / hanbatenaz gehiago / hura dut guardatuko. EZ Eliç 225. Kolpeak hanbatenaz dire borthitzagoak [...] zenbatenaz baitaki ungia eskarniatzen. He Gudu 109. Hanbatenaz minkiago sentitzen zuen sakrifizio hura, zenbatenaz baitzakien ordu beretik zer tormenta ikharagarri [...] yasan beharko zituen. Lg II 117. Hori eginen da hanbatenaz gehiago fruturekin, zenbatenaz baita desiratia aspaldian arzainez eta populiez. CatLan 4.
azpisarrerakoSense-11.2
(Sin -ago en la oración principal).
Miñtza gaitezke enganio hanbatenaz beldurtzeko batez, zenbatenaz baita deskobritzeko gaitzagoa. He Gudu 80.
azpisarrera-12
ZENBATENAZ ERE... -AGO (...) -AGO. Cuanto más (...) más.
Halako gisaz non zenbatenaz ere [hitzkuntza] hek baitira ganbiakorrago, hanbatenaz hau baita iraunkorrago. ES 99. Hanbatenaz miragarriago agertzen zen, zenbatenaz ere hobeki emaiten baitzen goardia, gauza hek oro hamabi urthetako haur baten burutik heldu zirela. MarIl 114. Zonbatenaz ere estekatuagoak izanen baikare Salbatzaileari, hanbatenaz gehiago izanen gare maitatuak. Jaur 115. Zenbatenaz ere gehiago xukhatzen baita hanbatenaz gasna hobea izanen da. Dv Dial 67. Zenbatenaz ere gehiago pairatzen baitzuen, eta hainbertzenaz ere gehiago handitzen zitzaiola pairamenen gosea. Jnn SBi 153. Ahulezia, hanbatenaz bitxiagoa, ahalge-garriagoa, zonbatenaz ere gutiago baitziren holetan oraino bihurrian jarriak. HU Zez 211.
azpisarrerakoSense-12.1
(Sin -ago en la oración subordinada).
Zenbatenaz ere Eskualduna atxikia baita bere arbasoen erlisione [...], eta libertate edo fueroeri, hanbatenaz zitzaion gorago ezartzekoa jendaiarik handienen herronkan. Zby RIEV 1908, 89. Zenbatenaz ere lehiatzen zaren oinak lehorrean landatu beharrez, hanbatenaz murgiltzenago zara lokazpean. MEIG IX 95.
azpisarrera-13
ZENBATENAZ ETA... -AGO (...) -AGO. Cuanto más (...) más.
Zenbatenaz eta halakoak periletan ago baitabilza itsasoan, hanbatenaz Iainkoari gomendatzeko iratzarriagoak, eta ikasiagoak behar dute egon. Mat 325. Zenbatenaz eta hek zuei gaizkiago, hanbatenaz zuek hei ongiago. Ax 322 (V 213).
azpisarrera-14
ZENBATERA, ZENBATETARA (Dv). A cúanto, a qué punto. "Zenbatetara heltzen dire? à quel nombre, à quelle quantité, à quel prix s'élèvent ils?" Dv.
Egizu egingo dozuna, ta esaidazu zeinbatera joten daben gabak, ta gois dontsubak. Mg PAb 74. Baki Jangoikoak zenbatera elduko dan gure bekatuen muga, marra, neurria ta kontua. GGero 89. Ezta erraz izentadu, edo señaletia zenbatera eldu biar dan pekatu mortal izateko; geijenak dinue, lau errialera elzeia gitxi bat gora bera dala grabe, edo andija. Astar II 154. Gastu orrek zenbatera joten daben. ForuAB 83. Onela beintzat ikasiko genduke zer itxaron genezaken, zenbatera eldu gintezken, yendea bero-bera ala otz al-dagon eginkizun aundi ari bizkarra erasteko. Ldi IL 74. Landugabeko gaiak eta metal-bildegietan arkitzen ziranak zenbatera iristen ziran adierazteko. "Notificación de existencias" . EAEg 14-10-1936, 43.
azpisarrera-15
ZENBATERAINO (Dv), ZENBATETARAINO (Dv). Hasta qué punto; hasta qué cantidad, número. "Zenbatetaraino gaixtatu den, à quel point il est devenu méchant" Dv. "Zenbatetaraino unhatzen nauzun!" Ib. Tr. Al Norte las formas en -batetara- son las usuales, y al Sur en -batera -.
Ea, eskribatzatzue / paperean izenak, / bai, zenbateraiño moian / heltzen diren zuenak. EZ Noel 47. Hala dute bada bekhatuek eta bekhatoreek bere arauaz bere neurria eta kontua zenbatetaraiño hel. Ax 118 (V 78). Badaki zenbat [bekhatu] eginen ditugun, eta bai zenbatetariño igurikiko zaikun ere. Ib. 112 (V 75). Heben zure ezdeustarzüna zunbatetara drano duen senditüren düzü. Mst XIX. Nahi izan zuen yakin, suphertasunez, zenbatetaraino heltzen zen haren populua. Lg I 321. Zenbatetaraino hedatzen zen haren amudioa Salbatzaillearen alderat. Lg II 94. Afari-usi onetan edo kolaziotan, zenbateraño jan diteke?--Kristau onak ta Jainkoaren bildurtiak jan oi duen anbateraño. Ub 189. Zeinbateraño eldu biar dau esamina onen kontu edo ziaztasunak? Mg CO 18 (252 zenbateraño). Begira ezazue [...] zenbateraño honratuak izan ziran munduan beren birtuteagatik. Gco II 89. Bekatuaren llolloa errotu ta zabaldu da nortaki zenbateraño. AA III 283. San Pabloren biotza zenbateraño zabalduko zuen zer esanik ez da. Lard 518. Biotz prestu batek zenbateraño egiñ lezakean [...] erakusten. Arr May 170. Nola eta zenbateraino izan ziren gaindituak! Lap 128 (V 60). Zenbatetaraino barna sartua zen ororen bihotzetan. HU Aurp 86. Eztakin ondo, Riktrudis, zenbateraiño dan negargarria. Ag AL 15. Edariya zenbateraño gustatzen zaion probatzeko. Moc Damu 25. Karlisten deituzteinian mitilak, emezortzi urtetarik aiketa ogeita ezdakid zomatra draino. Mdg 138. Ongi dakizute zenbatetaraño dan beldurgarri. Ldi IL 29 (70 zenbateraño). Arazo onetan noz eta zenbateraño sartu bear daben. Eguzk GizAuz 165. Langilleen alogerai dagokienez euneko zenbateraño eltzen dan jakiteko. Ib. 184. Nork igarri, ordea, ari zenbateraño zezakeanik? TAg Uzt 138. Nago ulertu duten [...] zenbatetaraino begietsi izan ditudan! Mde HaurB 108. Badakizu zenbateraño aldatu nauzun. Or Aitork 291. Zenbateraiño maite zaitudan / ez da erreza azaltzen. BEnb NereA 32. Erran nezakeen zear-nabar zonbatetaraino miresten dutan lan ospetsu hori. Lf ( in Zait Plat XIII ). Bainan jakiteko bakarrik zonbatetaraino den hobendun. Larz Senper 70. Baña gibeleko pruebak zenbateraño ematen zidaten, ori daukat gogoan. Albeniz 218. Hemen aitortuko ez banu zenbateraino lagundu ninduten. MIH 369. Zenbatetaraino jabetu zen hizkuntzaz, itzulpenek ematen digute aditzera. Ib. 261.
v. tbn. Bil 110. PE 22. Ud 115. Bv AsL 220. Apaol 104. EusJok II 140. Imaz Auspoa 24, 159. ABar Goi 49. NEtx Nola 12.
azpisarrerakoSense-15.1
" Zenbatetaraino? jusqu'à combien de fois?" SP.
Zenbatetarano bekhatu eginen du ene kontra ene anaiek, eta barkhaturen draukat? ala zazpitarano? Mt 18, 21 (He zenbat alditarañokoan).
azpisarrera-16
ZENBATERAINOKO (G-azp-goi, AN-gip-5vill), ZENBATETARAINOKO (Dv). Ref.: Gte Erd 230 y 116. De qué magnitud; de qué número. "Nork derrake zenbatetarainoko indarrak egin izan behar izan zituen? qui peut dire tous les efforts qu'il lui avait fallu faire, c. à d. l'intensité des efforts?" Dv.
Zenbaterañokoa den punitzeko ephea, / iuiatzean deklaratzen du Iainkoak xedea. EZ Man I 119. Nolakoa dan edo zenbaterañokoa dan bakoitzaren birtutea. Gco I 443. Gipuzkoako mendi goitituen babesa zenbaterañokoa dan ez da bear bezala ezagutzen begiratu batean. Izt C 32 (255 zenbatetarañoko). Orra zenbaterañoko ikatz ta egurtzak esekutatzen diran. Ib. 130. Erakutsi dio munduari zenbatetarainokoa zen haren guretzako ontasuna. Gy Visites 1541 (ap. Dv). Zenbaterañoko gosea sartu zan jakiteko. Lard 543. Ager dediñ zenbaterañoko ongi andiak dakazkien liburu onak irakurtzeak. Aran SIgn 11. Badakizu zenbatetarainokoak izan diren gosete eta eritasunek hemen egin dituzten kalteak. Prop 1876-77, 101. Graziaren indar eragillea zenbaterañokoa zan jakiñik. Arr May 179. Jakin zezatela zenbaterañokoa zan menditarra. Ag G 122. Zenbaterañoko min eta naigabea Andoniren joateak emongo eutsen ez da esateko. Belaus Andoni 6. Notin baten iñaritasuna zenbatañakoa dan ezagutzeko. Anab EEs 1920, 68. Bakotxak zenbaterañokoa du negurri ori? FIr 174. Ez zan konturatu [...] bere gogapenak zenbaterañoko aunditasuna artu zuten. Anab Usauri 26. Zenbaterañokoa / den oien fedea! Auspoa 97, 125. Zenbateragiñoko irabazijak ixan legiz ak? Otx 75. Zenbaitetarañoko indarra duan, yaunak [...], gure ingurura yo duan aizeak! Ldi IL 133 (155 zenbaterañoko). Eragozpenok ba dazaguz eta zenbaterañokoak izan diran be badakigu. Eguzk GizAuz 157. Ogibide bakotxean alogerik txikiena zenbaterañokoa izango dan. Ib. 165. Arritzen nau benetan nire animak zenbaterañoko kezkak ematen dizkizuten. Etxde JJ 142. Izen orrek zenbaterañoko indarra euken jakitzeko. SM Zirik 82. Bere jakintza zenbatetaiñokoa den. Vill Jaink 129. Adierazi zuan biotz bien artean zenbateraiñoko lotura sortua zan. NEtx LBB 45. Zenbateiñokoa izan zan Marzelaren biotz ona. Berron Kijote 150. Aberastasuna zenbateraiñokoa daukan [intsusak] . Ostolaiz 61. Ea zein den gure eginkizuna, eta, batez ere, gure lagundu-nahia zenbaterainokoa den. MIH 30. Laster ikusi genduen zenbatetarainokoa izan zen bere eragina. Ib. 291.
v. tbn. AA III 587. Bv AsL 192. Urruz Urz 53. Zink Crit 24. Alz Burr 41. ABar Goi 49. Munita 100. JAIraz Bizia 123. MAtx Gazt 17. Ataño TxanKan 148. Albeniz 137.
azpisarrerakoSense-16.1
(Con adj.). " Eztakigu zenbaterainoko ona izan dan (G-azp)" Gte Erd 3.
azpisarrerakoSense-16.2
(Precedido de gen., uso sust.).
Adibide bakar batek berakuts gure zabarkeriaren zenbatetarañokoa. Ldi IL 53.
azpisarrera-17
ZENBATERAINOKOAN, ZENBATETARAINOKOAN (Dv). Hasta qué punto. "Horra zenbatetarainokoan jautsi den haren adimendua" Dv.
Konsideratzea zenbatetarañokoan Izate soberano hau den guziz botheretsua eta infinituzki zuhurra. He Gudu 45. Zenbatetarañokoan ez othe duzu humiliatu behar, zure bihotza libro atxikitzeko? Ib. 118.
azpisarrera-18
ZENBATERAKO. Para cuántos.
Zenbat bekatu eragiten dituen edo zenbaterako bidea ematen duen. Mb IArg I 144.
azpisarrera-19
ZENBAT ERE.
azpisarrerakoSense-19.1
a) Por mucho que; aunque. "Zenbat ere baita asarretua, pour tant qu'il est en colère" H.
Eta zenbat-ere handi baitziraden haren falták [...] eure zihor eta maledikzione [...] prestaturik edutzanak [...] itzuli izan dituk. Ins A, 6r. Zenbat ere zu hiltzera baitzare etsitua, / agien du berreturen zure egunen kontua. EZ Man I 50. Bana iagoiti / beheiti, goiti, / zenbat ere bainabila, / zur' oldez, ehun / bat enaint' ehun / urtez behin zurekila. O Po 13. Zenbat ere honesta baita pasatienpoa, bizio da hartan bihotza eta afekzione emaitea. SP Phil 367 (He 370 zeiñ-nahi honesta izan dadiñ ). Zonbat ere ezpaituzu ikhusten, suge gaixto bat [...] zure aldian dabila. Tt Onsa 139. Zeren egiaz hen bürzagia baitzen, zonbat ere ezpaitzian orano bere ahal güzia erakusten. Bp II 34. Zunbatere grazia eta berthüte handiez argitü beitziren, etzien gütiago arranküra eta ümilitate bere beithan. Mst I 20, 3. Zonbat ere handi beita gure inikitaten nonbria hanbatenaz handiago düzü Jauna zure justiziaren pietatia. Mercy 3. Pilatusek, zenbat ere paganoa baitzen, ezagutu zuen bazela Jainkozko zerbeit gizon haren baitan. Lg II 270. Zonbat ere odolak baitzaitu goratzen, / zure bihotzak zaitu hobeki bistatzen. Lg ( in Iraultza 121 ). Zenbat ere gizona herbala baita berenez, hanbat puxant billakatzen da Jinkoaren lagunzarekin. Mih 72. Zenbat ere txikiak dirudien bekatu arin benialak, garbitu behar gera orietatik. Ub 211. Baña zenbatere neke gutxiko egitekoa dan [...], berekin dakarzi ondasun andi-ugariak. AA III 360. Dabit errege seinduak, zenbat ere baitzen ongian finkatua, bere burua galdua zaukan. Dh 96. Zenbat ere argituak diren arren, aithortzen dute ez direla gai zu goresteko. Dv LEd 72. Zenbat ere baitzen hau ja ordukotzat ederra, edertu baizik eztela. HU Aurp 196. Aro gaixtoak, zenbat ere zalaparta baiterabila, ezin baitezauzketzu hunki zeure ontasunak. JE Bur 76. Presidentgoa ordain ditaike zonbat ere baliosa. Xa Odol 176.
v. tbn. Cb EBO 47. Brtc 158.
azpisarrerakoSense-19.2
b) Tanto como, todo lo que.
Halere haren muthiritasunagatik iaikirik emanén drauka zenbat-ere behar baitu. " Autant qu'il en aura besoin" . Lc 11, 8 (He zenbat ere behar baiditu eta hek; TB beharko duen bezenbat, Or bear dun guzia ).
azpiadiera-2.1
Todo el (los) que.
Guziak zenbat-ere ene aitzinean ethorri baitirade ohoin dirade. " Tout autant qu'il en est venu" . Io 10, 8. Ezen zuei egin zaizue promesa eta zuen haurrei, eta urrun diraden guziei, zenbat-ere deithuren baititu gure Iainko Iaunak. " Autant que le Seigneur nôtre Dieu en appelera" . Act 2, 39 (TB deithuko duen bezanbat; Dv deithuko dituen guzientzat ). Unzi pilotu guziak-ere [...] eta marinerak eta zenbatek-ere itsasoan baituhardukate, urrun egonen dirade. Apoc 18, 17.
azpiadiera-2.2
Todo lo (...) que.
Munduaren bazterretara / eliza da hedatzen, / zenbat ere baita handi / zu guztiak aithortzen. EZ Eliç 187. Munduaren bazterrera / Eliza da hedatzen; / zenbat ere handi baita, / hark zaitu zu laudatzen. Hm 75.
azpisarrerakoSense-19.3
c) (Con hainbat o similar). Tanto (...) como.
Eta zenbat ere kruel baituke tirania, / haren kontra hanbat daite Kristaua erakutsia. EZ Man I 72. Zunbatere zihaurganik jalkhiren ahal beitzira, hañbneste eneganat igarenen ahal zira. Mst III 56, 1. Zunbat ere goratü beita eta gozatü, hanbat emozie gaitz eta nigarbide. Ip Apoc 18, 7 (He zenbat [...] hanbat ). Bena zonbat ere [grazia] ükhen beitzian, hanbatenaz bere büria Jinkoari zordün edükitzen zian. Ip Hil 113.
azpisarrerakoSense-19.4
e) "Zeinbatere (BN) [sic] , cuanto se quiera" A.
azpisarrera-20
ZENBAT ERE... -AGO (...) -AGO .
(Gralmente. con hainbat, etc. en la oración principal). Cuanto más (...) más.
Bake au zenbat ere andiagoa, anbat gaisto galgarriagoa da. Mb IArg I 301. Eta zenbat ere zuek heiki yazarriago, / hanbatez heien ospeak du distiatzenago. Gy 136. Eri bat, zenbat-ere etsiago dagoen, hanbatenaz hobeki agertzen da nolakoa den midikuaren jakintasuna. Dv LEd 66. Zunbat ere gehiagotan herakierazi beitükeie hura hanbat ere haboro indar düke nitre-gatzak. Ip Dial 116. Zonbat ere baituke lana bortitzago, / hanbat hobeki zaio bularrez lotuko. Elzb Po 219. Zenbat ere ausarkiago aurreratzen garen, hainbat gogorragoa izango da hurrengoen oldarra atzeraka. MIH 63. Zenbat ere biziago herria, orduan eta biziago gizaldien arteko etsaitasuna. Ib. 65. Zenbat ere gehiago irakurtzen dudan are sendoago uste dut. Ib. 286.
azpisarrerakoSense-20.1
(Sin -ago en la oración subordinada).
Baina zenbat-ere hark defenda baitziezén, ungiz gehiago publikatzen zutén. Mc 7, 36 (He zenbatenaz... -ago; Or berak aginduago ta aiek zabalduago).
azpisarrera-21
ZENBATERIKO.
azpisarrerakoSense-21.1
a) (V ap. A Morf 13). De cuántos.
--Zeinbaterikoa da biotzeko damua? --Bitarikoa: bata osoa eta bestea ez-ain-osoa. Itz Azald 152.
azpisarrerakoSense-21.2
b) El de cuántos, el que hace qué numero. v. zengatgarren.
Odoletan eta puzka baña, ogeigarren topekadeaz be zutik yegozen biok. Bakik zeinbatarikoan amaitu yuen jokoa? Ogeita bederatzigarrenean. Bilbao IpuiB 271.
azpisarrera-22
ZENBATERIK ZENBATERA. De cuánto en cuánto, con qué frecuencia.
Bai baña, konfesiño au zeinbaterik zeinbatera egin bear ete da? Asko ete da geroko luzaturik, urtean bein konfesetea? GGero 339. Zeinbaterik zeinbatera ondo izango da konfesetea? Itz Azald 152.
azpisarrera-23
ZENBAT ETA.
azpisarrerakoSense-23.1
a) (Lar, H). "Quan, equivale tal vez a tan como y entonces, zeiñ ere, zenbat eta" Lar. "Quan grande eres y largo no lo alcanzarás, zeiñ ere zeran andi ta luze eztezu iritxiko; zenbat eta zeran" Ib. v. ZENBAT ERE.
azpisarrerakoSense-23.2
b) (Con hainbat ). Tanto (...) como.
Ainbat dala arima bere buruaren jabe zenbat-eta egon maitasunaren lege zarraren menpe. Berron Kijote 157.
azpisarrera-24
ZENBAT ETA... -AGO (...) -AGO (V-gip, G-azp, AN-gip; Lar, Añ). Ref.: Elexp Berg (orduan); Gte Erd 245. (A menduo con hainbat, orduan, etc. en la oración principal). Cuanto más (...) más. "(Al) passo que" Lar y Añ. "Zenbat eta aundixaua, ainbat eta mozoluaua" Elexp Berg s.v. ainbat. "Zenbat eta zarrao orduan da iñuzentiao" Ib. s.v. orduan. Tr. Al Norte sólo se documenta en Duvoisin.
Zenbat eta justuak oi diran argiago, anbat oi dira santuago. Lar SAgust 12. Zenbat eta zuri Gurutzean begiratuago, anbat amorio andiago. Cb Eg II 45. Zenbat eta tentazio geiagoz inguraturik arkitzen dan kristau Jangoikoaren serbitzaria, anbat sarriago eldu bear du komunio santura. Mg CC 236 ( CO 87 zeinbat geijago [...] ainbat eta zikiñago ). Zenbat eta aurrerago zoazen bekatuan anbat andiagoa izango da zauri au. AA I 399. Zeinbat eta sarrijago jan nagizun, ainbat eta [...] birtute geijagogaz aberastuko zaitut. Astar II 233 (v. tbn. 27). Zenbat eta geiagotutzen dan ardi-abere au, orduan ta geiago balio izatea. Izt C 172. Zenbat eta naiago ukatu, anbat geiago agertzen zan. Lard 414. Zenbat eta gehiagotan irakitaraziko baitiote urari hanbat ere indar gahiago izanen du nitreak. Dv Dial 116. Zenbat eta Donostitik kanporago, gauza garbiyaguak izaten dira. Sor Bar 80. Zeinbat eta zarrago joiazan txarrago. AB AmaE 237. Zeinbat eta artuago ainbet geiago etorten iatazan. A BGuzur 136. Zemat eta errazago, ainbat obeto. Ezale 1897, 350b. Zenbat eta illunago, obe. Alz Ram 38. Zenbat eta gorago / daguan mendija / ainbat eta urrago / dago Donokija. Enb 57. Zenbat eta erdaldunago, ordun ta likitsago, ordun ta zitalago biurtu dira. Ldi IL 169. Zenbat eta luzeagoa dan zuaitza, orduan da zorrotzago itzegiten dio gañera. Munita 112. Zenbat eta lenago erein, gutxiago galtzen da. EgutAr 1-10-1956 (ap. DRA ). Zenbat eta geiago saldu, geiago irabazi. Erkiag BatB 33. Lur ori zenbat eta geiago lantzen degun orduan da landare bikañagoak emango ditu. MAtx Gazt 7. Zenbat eta lenago obe! JAzpiroz 183. Ango kasu areri zenbat eta eragin geiago emon, siñistu eziñekuagoa bigurtzen da. Gerrika 94. Zenbat eta argiroago mintzatu, hobe. MIH 139.
v. tbn. VMg 16. It Fab 42. Ur MarIl 81. Aran SIgn 108. JanEd I 129. Bv AsL 195. Ag Kr 154. Inza Azalp 127. Muj PAm 47. ABar Goi 16. Eguzk GizAuz 24. TAg Uzt 223. JAIraz Bizia 47. Etxde JJ 33. Txill Let 101. Anab Poli 41. Ugalde Iltz 23. Basarri 180. AZavala In Goñi 12. Osk Kurl 168. Vill Jaink 93. Gazt MusIx 139. Ibiñ Virgil 112. Lab SuEm 169. Berron Kijote 206. Ataño TxanKan 73. Zeinbat: Azc PB 131. Itz Azald 192.
azpisarrera-25
ZENBAT ETA HAINBAT (Sust.). "Tanto más cuanto, zenbat eta anbat" Lar.
azpisarrera-26
ZENBATETAN.
azpisarrerakoSense-26.1
A) (Adv.).
azpiadiera-1.1
a) (SP, Lar, Añ, Dv, H). Cuántas veces. "Combien de fois?" SP. "¿(Cuántas) veces?" Lar y Añ. "Zenbatetan ez nioen erran!" H. Tr. En la tradición meridional sólo se documenta en Olabide y Orixe.
Orhituki igandian behar dugu pensatu / zenbatetan egin dugun aste hartan bekhatu. E 27. Zenbatetan bildu nahi ukhan ditut hire haurrak [...] eta ezpaituk nahi ukhan? Mt 23, 37 (Dv, Ol zenbatetan; Leon zonbatetan; He, TB, Ur, Echn, Or, IBk, IBe zenbat aldiz, Hual, Samper zomat aldiz, Ur (V) zenbat bidar, Ip zunbat ordüz ). Errazu zergatik eta zenbatetan [faltatu duzun] . EZ Eliç 145. Ordea hunela kofesatze haur, zenbatetan egin behar othe da? Ax 532 (V 342). Zenbatetan barkhatu derauzkitzu zure faltak? SP Phil 41. Zenbatetan egiñen tutzu / oraiño zure tenpestak! 179. Zonbatetan ihor konfirma daite? Bp I 65. Oi zenbatetan gerthatu zait leialtasunik ez kausiztea gehien uste nuen lekhuan. Ch III 45, 1. Zunbatetan entzün düzü erraiten, halakua arma kolpü batez hil izan dela. Mst I 23, 7. Zenbatetan ez dut izan artha gehiago agradagarriago agertzeko munduaren begietan, ezen ez zure begietan! Lg II 245. Zonbatetan eztügü egin boto edo promes horik? UskLiB 104. Atzeman nauk, eta zenbatetan! (In Michel LPB 506 ). Zenbatetan hori entzuna nago, eta ni bethi sorhaio! Dv LEd 49. Zonbatetan eztügü galdü eta Jinkoaren khexia merexitü! Ip Hil 16. Europako gerratean zenbatetan ez ote zan joan Prantzi-menpeko erri artara bertako sendalaria... Anab Usauri 80. Ene nai ukana ta aal ukana zenbatetan etziran berdin! Or Aitork 201.
v. tbn. Mat 294. Harb 266. Zonbatetan: Egiat 167.
azpiadiera-1.2
b) (Dv, H). A cuánto. "Zenbatetan dire arroltzeak? à combien, à quel prix sont les œufs?" Dv. v. ZENBATEAN.
Hoita-hamar pezeta, / horra zenbatetan / saldu zuen Judasek / Jesus arras hortan. Zby RIEV 1908, 211. Zenbatetan saldu zuan? Munita 65. Jakiten dugu nola [...] hitzartu zen Auritz-aldeko zurgin batekin [...] eihera baten arrandan ezartzeko. Zonbatetan? Ehun eta hogoi ogi gaitzurutan. Ardoy SFran 80.
azpisarrerakoSense-26.2
B) (Conj.).
azpiadiera-2.1
Todas las veces (que).
--Eta konsejuz [zeinbat bider konfesadu bear da]? --Zeinbatetan akonsejeetan gaituzan konfesore prudente ondo informadurik dagoanak. Cap 57s. Zunbatetan nahi beita eta nurtzaz nahi beita hori egin ledin nahi ükhen beitüzü. Mst III 50, 4 (SP noiz ere, Ch Plazer duzun aldi guziez, Ol edonoiz ).
azpisarrera-27
ZENBATETARA, ZENBATETARAINO. v. ZENBATERA, ZENBATERAINO.
azpisarrera-28
ZENBATETARIK. De tantos (cómo).
Ezen zuk guardatu nauzu asko perilletarik, / are nik dakidan baño gehiagoetarik. / Hanbat beraz duzula, esker ungi egille handia, / zenbatetarik guardatu baituzu ene bizia. EZ Man II 34.
azpisarrera-29
ZENBATEZ.
azpisarrerakoSense-29.1
a) (Con -ago). Cuánto (más). "De combien plus!, combien plus! Zenbatez ezta aregago! de combien n'est-il pas pire!" H. v. ZENBATENAZ (b).
Zenbatez da gizona ardia baino gehiago? Mt 12, 12 (He, Dv, IBe zenbatez, Ip zonbatez; TB, Ur, Echn, Ol, Or zenbat, Leon zonbatago). Eta baldin haién erortea munduaren abrastasun bada [...], zenbatez areago haién abundanziá? Rom 11, 12. Baña zenbatez zare eztiago eta gozoago zu maitatzen zaituztenentzat. Ch III 10, 1. Ikusirik zure kulpa zenbatez andiago dan. Cb Eg II 150. Zenbatez obea da astoa gizon ordia baño. AA III 373. Ordean zenbatez ez liteke erhokeria izigarriagoa, norbaitekin adiskidetzen banintz Jainko legearen kontra? Dh 118. Ai gizonen bekhatuak zenbatez dorpheagoak zeraizkon oraino! Dv LEd 13. Ardurako egunetan ere gaizki denaz geroz dantza, zonbatez ez da gaizkiago Jaunaren egun sainduan? Arb Igand 143. Zonbatez xahubideak ez dituzte horrela gutiago! JE Ber 18. Zenbatez obea izango zan nik an itxo egin. JAIraz Bizia 100. Zenbatez obeki ni lenbailen sendatzea. Or Aitork 24. Ortik pentsa zenbatez ardura geiagoz ta zenbaterañoko maitasunez zaituko ziñun gure Jaunak. Gazt MusIx 17. Ai, Haitzaldeko eltzekari hura! Etxekoa baino zenbatez hobea. Larre ArtzainE 44.
azpiadiera-1.1
(Sin -ago ).
Baina bere berthute miragarrien distiraduraz histen du ilargiaren edertasuna. Zenbatez ezta beraz gu ez-bezalakoa! Jnn SBi 33.
azpisarrerakoSense-29.2
b) Cuántas veces.
Zenbatez ez nauk yarri amaren aldean, / hire adar lodiek egin itzalean. Elzb Po 184.
azpisarrerakoSense-29.3
c) (Con hainbatez ). Tanto (...) como.
Zonbatez triste bizia, / hanbatez eder saria! (In Arb Igand 159 ).
azpisarrera-30
ZENBATEZ... -AGO (...) -AGO (Con hanbatez, hanbatenaz en la oración principal).
Unzia zenbatez hutsago, hanbatez da ozenago. O Pr 452. Intres hek hanbatez izanen dire handiagoak, zenbatez grazia gehiago ematen baitauku. Dh 216. Zenbatez behatzenago, / hanbatez Peillori zaio / legez iduritzenago. Gy 13. Zenbatez ere zuri gurutzean begiratuago eta hanbatenaz amodioa berhatzenago da. Dv LEd 90. Gurdia zenbatez ariñago, ardatzak kirrinka miñago. EZBB I 137.
azpisarrerakoSense-30.1
(Sin -ago en la oración subordinada).
Nakusanean hanbatez ene entrepresa handiago, zenbatez nik skribatu dudan lengoaje motá baita, sterilenetarik eta dibersenetarik. Dedic * 6v.
azpisarrera-31
ZENBAT-GURA. Cuanto (se) quiera.
Baña ogei garrenez tripan zeinbat gura, / Bilbotik gastau baga ekarri dau ura. AB AmaE 322. Diruba noz-gura ta zenbat-gura atarateko eskubidiagaz. Kk Ab I 108. Emongo ez eutsan ba ba jan-edana zenbat-gura, orren ijitanu maitagarriari? Bilbao IpuiB 70. Solomo eta pernil / dagoz zenbat gura. BEnb NereA 215. Gaiñera lotsa barik / edan zenbat gura. Ib. 27.
azpisarrerakoSense-31.1
Mucho(s), gran cantidad.
Erri guztijotatik / zenbat-gura notin. Enb 207. Bei-pekotzetan zeinbat gure kakarraldo ibilli oi dire. Kk Ab II 140.
azpisarrera-32
ZENBAT-IZEN. Numeral, nombre de número.
Bururatu ere etzaie egiten [prantzetarreri] zenbat-izen oiek aldatzerik. EG 1958, 201.
azpisarrera-33
ZENBAT-JASOKO. Previsión de ingresos.
Uriko zenbat-jasoko zenbat kostako agiriak. "Presupuesto municipal" . EAEg 25-10-1936, 131.
azpisarrera-34
ZENBAT-KOSTAKO. Presupuesto.
Bizkaiko Aldundi eta Udalak zenbatkostakoen bizkar egingo dituzten ordainketa guziak. "En los créditos presupuestarios" . EAEg 3-12-1936, 445. Zenbatkostako batzuk ontzat emateari buruzko iragarkiak. "Aprobación de presupuestos" . Ib. 21-10-1936, 99.
azpisarrera-35
ZENBAT-NAHI.
azpisarrerakoSense-35.1
a) Cuanto (se, etc.) quiera.
Bañan azkenean zenbat nahi duen ohore / jendartean izanen du, bai halaber podore. EZ Man I 65. Zein-bat-nai berba egiteko. Echta Jos 42.
azpiadiera-1.1
(Sin aux.).
Arrautza, egaztiak eta arraña: ganera esne-sopa ta ardaoa zeinbat-nai. Echta Jos 19. Esan dautse guda-mutillai zenbat-nai diru, bi bati jokatuko dautsela. Kk Ab I 97. Yakiñik oporra / dukela yantzi / buruan xêatuz / zenbat-nai auzi. Ldi UO 31. Ordûn mintza diteke euntzetan zenbat-nai. Or Eus 288. Errusiko baserritarrak garia zenbat nai, atzerrietan erdi debalde saltzeko lagin artu ba-dabe. Eguzk GizAuz 135. Salerosle bakarrak eurak izanik, zenbat-nahi irabazi eben. Ib. 23.
azpiadiera-1.2
Muchos, gran cantidad.
Eta ogeta zortzi txingar artañetan, / ta larogeta amasei txikizkotietan, / ta zenbat nai txikigaz adornaturikan. Enb 80.
azpisarrerakoSense-35.2
b) (Dv). Por mucho que; por muchos que. "Zenbat nahi jatera eman dezoten, ezin ase daiteke behinere" Dv (s.v. nahi). v. ZENBAT-NAHI BAITA.
Ari bite nahi badira, / zunbat nahi trabaila, / agian ezarriren die, / artua hirurna libera. AstLas 34. Eztezazüla arra egin zonbat nahi ezpiritüko barreiamentü eta idortarzün ükhen dezazün. UskLiB 74. Katoliko eskuadran / ez da anitz holako, / zonbat-nahi bilduagatik / beti pundia flako. Bordel 89. Zenbat nahi gaiak deraman beheiti, / emen ohizko hisiak / eta kontra egiñ nahiak / segur da gorphutza daramala goiti. Gy 192. Zunbat nahi gaizkialat ekharririk den gizunaren bihotza [...], begiratzen dü hargatik [...]sendimentü eraikien azia. CatS VIII. Mundu huntako bidexketan, zenbat-nahi ibilirik ere, gerthatzen ahal zaikuna hau da. Jnn SBi 74. Zenbat nahi zathitan barraiatua izan dadien [gorphutza], ilkiko da egun batez lurretik. Lap 386 (V 176). Nor nahi eta zenbat nahi izan diten, ez dire aski izanen. HU Aurp 66. Zunbat nahi artha eman dian lan horri, ezta nahi bezala bürütan joan. UNLilia 2. Zenbat nahi bihotzmin dakargun guhauren eskolemaile ohier laido hunen egiteak, azken hitz ezarriko dugu. JE Bur 54. Zonbat nahi lili eta argi emanik ere inguran, aise ohartuko dira. Lf Murtuts 24.
azpiadiera-2.1
(Con el verbo elidido).
Illen animak, zenbanai gorputz, / oro dirade senide. " Sean cuantas sean" . Or Eus 410. Jadanik, hogei urthez pekuetan, eüskararen untsa emaile zumat nahi güti da. MirS 17-1-1976 (ap. DRA ).
azpisarrerakoSense-35.3
(DvA) .
(Con adj. o adv.). " Zenbat nahi gogor izan dadin, quelque dur qu'il soit" Dv.
Eskümükatü berhezi dira [...] Eliza gizonen zonbat nahi arhinzki xaflazaliak. FPrS 25. Aigolenen eztüzü / beldürrik ükhenen, / biarnesa eta basanabarra / zunbat nahi püisant den. Xarlem 54. Zonbat nahi indigne nizan zure errezebitzeko, errazü solamente hitz bat eta xahatia izanen nüzü. UskLiB 107. Zunbat nahi handi izan ditian lurreko huntarzünak. CatS III. Zonbat nahi urrun mariñelak bere begiak heda ditzan, bethi urak ditu ikhusten. Arb Igand 153. Zonbat nahi handi eta paregabe ziren Mariaren khorpitzeko eta arimako dohainak. Ip Hil 58. Zenbat nahi guti bermatu balin badira ere, ba ahal zakie zerbeit. JE Bur 194. Guk ere jasan nola behar dugun, zenbat nahi dorphea izanikan ere, Jainkoak igortzen daukun kurutzea. Barb Sup 5. Zunbat nahi maltzür eta faltsü izanik, eztitik Jaun Errejentak izan direnak khanbiatzen ahal. Mde Pr 52.
azpisarrerakoSense-35.4
Zonbat nahi den gizona bere zentziari tinko auziaren galtziak dereio bürütik khentzen uste zian züzena. Egiat 225.
azpisarrerakoSense-35.5
Aunque.
Ezi Xarlemaiñak eztin / hiregatik amuriorik, / zunbat nahi emaztetako / galthatzen aian hi. Xarlem 109. Zenbat-nai gizon mardul ta gizentsua izanikan ere, ariñ eta xotilki eman zituan len zango-joste ta urratsak. Lh Yol 30. Zunbat nahi Santa Grazia bortü zoko den, zunbat nahi denbora haietan hanko bidiak gaitz ziren, kanpotiarrak juaiten ziren saldoka herri hartarat. Const 28. Zunbat nahi lüzaz Santa Gratar zaharra sento egon den eta lerden [...], heriuak gerokoz plegatu deikü. Ib. 14.
azpisarrera-36
ZENBAT-NAHI BAITA (-beita Dv; zunbat-nahi-beita Dv (s.v. zer-nahi-beita)). Por mucho(s) que.
Etziniro, zunbat nahi beita txerkü eginik, ediren librürik. Mst XVIII. Zunbat nahi-beita argi erakuts edo hitz eman zinizadan, hurak oro elütükezü aski. Mst III 21, 2 (Ip zer nahi ). Eztit lotsarik ükhenen, zunbat nahi beita kargatü izan nadin. Ib. 29,1. Zunbat nahi beita txipi den gaiza [...] bihotza gastatzen deikü. Ib. 42,2. Gure iseiak zunbat nahi beita handi diren, hanitx gaizatan orano falta txipietara eroriren gira. Mst I 19, 3 (Ip iseiaürik ere).
azpisarrera-37
ZENBAT-USTE. Presupuesto.
Zenbat-usteari buruzko erabakiak. "Presupuesto" . EAEg 25-3-1937, 1359. Laterriaren zenbat-usteak izendaturik daukate ordainkizun oiek zuritzeko era. Ib. 18-2-1937, 1098.
zenbat
<< 2 zain 0 / 0 zerbitzu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper