Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    orduko.
    sense-1
    1. (gral.; SP (sin trad.), Urt Gram 53, Dv, H). Ref.: A; Elexp Berg.
     De entonces. "Orduko gizonak, les hommes de ce temps-là" Dv. "Orduko dantza ederrak dakazuz zeuk oraingo andaluskerien ondora! ¡Se atreve usted a traer las danzas hermosas de entonces al lado de las andaluzadas de ahora!" A. Tr. Bien documentado al Norte desde Dechepare y al Sur desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 154 ejs. Biotzian diraustazu gertuz, ama eztia, / zure orduko doloriak eta bihotz zauriak. E 31. Halakotz orduko mundua ur dilubio batez estali izanik galdu izan da. Lç 2 Petr 3, 6 (He, TB, Dv, Ol, Ker, BiblE orduko). Eritasunean guti iatea ezta guti iate: orduko barurtzea ezta barurtze. Ax 176 (V 119). Eta orai ere orduko alegrianzaren orhoitzapena eginen da. SP Phil 505. Ta nere orduko [...] bildurrak orañ ere badirau. Cb Eg II 165. Zeñ gozo eta doatsua gizonaren orduko bizitza! AA II 130. Nola hagoen orai! Orduko ase-gozo eta mainak non dituk orai? Dv LEd 186. Eskritura Santak ez digu esaten orduko gizonak zergatik ainbeste urtean bizi izaten ziran. Lard 7. Ordukoa da, Santuak ezin esan-alakoa deitzen dioten bekatua. Ib. 4. Orduko gertakariak eskribitu zituzten jakiñtsuak diote [...]. Arr May 156. Orduko apezpikuak Balerio zuen izena. Jnn SBi 148. Oraingo bi aña zan / orduko bakarra. JanEd II 115. Gure orduko aixkire zarrak / danak ezkondu al zian? Tx B III 77. Jesusek, orduko, gaurko, biarko gizonari / dei bizkor egiten dio. Or Poem 549. Zuek txikiegiak ziñaten. Nik dakit orduko berri. NEtx Antz 81. Barritsuak zirean, benetan, orduko abereak. Bilbao IpuiB 239. Ez dugu dudarik orduko Azkaindar guziek bazakitela euskara errotik. Zerb Azk 56 (v. tbn. IxtS 111). Ondikotz, ez dugu behinere errextasunik ukan Paueko eta Bordeleko paper biltegietan ibiltzeko! Ez dakigu beraz ordukorik. Ib. 34. --Batere ez zira kanbiatu, Karmen. [...] --Zu ere, orduko ber bera zira! Larz Iru136. Ori zan orduko alimentua. And AUzta 46. Baiña geroa, nere orduko asmoa ontzera etorri da. NEtx LBB 293. Horra ene orduko ametsa. Iratz in Alzola Atalak 120. Orduko apez suhar zintzoek halako arak zituzten. Xa Odol 214. Agintariak orain ez dabiz / ordukoaren moduan. FEtxeb 68. Orrela zan orduko bizimodua. BAyerbe 23. Haren ume eta iloba baikara, orduko haizeak sortu zituen olatuetan baikabiltza igeri. MIH 62. Ordukoak eta oraingoak elkarrekin erkatuaz. Ib. 217.
    v. tbn. Harb 49. EZ Noel 97. Arg DevB 210. Gç 152. ES 396. Mb IArg II 331. Lg II 259. Ub 27. Dh 137. Mg CO 288. VMg 48. fB Olg 163. JJMg BasEsc 207. Astar II 7. It Fab 16. Echag 258. Gy 131. Hb Esk 30. Lard 431. Bordel 153. Bil 123. Laph 23. Aran SIgn 82. Xe 313. Ud 137. Azc PB 201. Sor Bar 73. Bv AsL 71. AzpPr 36. AB AmaE 229. Arb Igand 181. Elsb Fram 129. Ip Hil 145. HU Zez 163. Ag Serm 103. Itz Azald 26. JE Bur 8. A Ardi 140. Lh Yol 7. Barb Sup 148n. Inza Azalp 90. Ox 72. EusJok II 66. Muj PAm 7. Altuna 77. Jaukol Biozk 66. Etcham 40. Zub 83. Lab EEguna 86. Eguzk GizAuz 189. JMB ELG 40. Ir YKBiz 475. Ldi IL134. Zait Sof 89. Mde Pr 238. Munita 32. Lek SClar 140. Akes Ipiñ 24. Izeta DirG 125. Gand Elorri 217. Anab Aprika 97. Erkiag BatB 45. Vill Jaink 23. Osk Kurl 84. Basarri 53. BEnb NereA 98. Salav 41. Ardoy SFran 79. Ibiñ Virgil 45. Uzt Sas 163. Lf in Casve SGrazi 10. Etxabu Kontu 11. Ataño TxanKan 91. Onaind STeresa 116.
    azpiadiera-1.1
    Aldirik ezin izan, ordukorik ezean. "Non enim erat tunc, ubi erat tempus." Or Aitork 316.
    azpiadiera-1.2
    (Pl.). La gente de entonces.
    Bañan nola abusatzen baitu nihork frankiaz, / hala ordukoek ere hain ontasun handiaz. // [...] Ezen eztute izanen Iongoikoaren ardura, / bañan itzuliren tuzte gogoetak mundura. EZ Man I 77. Len adierazi degun bezela, ordukoak Eguzkia gurtzen zutela dirudi. JMB ELG 88. Pitagora gizon aunditzat zuten ordukoek. Zait Plat 59. Ordukoek ez bezalako arretaz jasotzen zituen hitz zaharrak. MIH 251.
    azpiadiera-1.3
    (Encabezando una exclamación).
    Eta idiki zion buruan zauria. Orduko aren oju eta deadarrak! It Fab 114. Orduko abotsak! Orduko txaloak! Osk Kurl 146.
    azpiadiera-1.4
    (En las exprs. orduan izaten dira ordukoak, orduan ordukoak... con el sentido de 'así pasa luego lo que pasa', 'entonces pasa lo que tiene que pasar').
    Usterik gitxien danean kenduten deutse estalkia ta orduan izaten dira ordukoak. Ag AL 79. Ezkondu artean, neskatxa danak gordeta idukitzen omen dituzte beren [...] orañak, bear eztan orduetan agertzeko. Ta orduan ordukoak. Ag G 34.
    azpiadiera-1.5
    (Con significado equivalente al demostrativo de 3.er grado, acompañando a susts. con sentido temporal). "Orduko denboretan gertatu zan (V-arr)" Gte Erd 130.
    Halatan lo datzanari, etzaikala orduko denbora deus iduritzen, eztuela sentitzen, ezpailliz bezala iragaiten zaikala. Ax 155 (V 103). Baionako hiria, orduko denboran, / lehenago bezala atzezko menturan. Hb Esk 42. Mendeak behar ziren, orduko denboran / herrixka egiteko zituzten haizkoran. Ib. 10. Seinalatzekoa da orduko denbora. Ib. 45. Orduko aldietan / gomutetan gara / zeinbat ontzi ioiazan / Bizkaiti Ozamara. Azc PB 206. Artuten genduzalez / orduko egunetan / gauza guztiz ederrak / emengo ontzietan. Ib. 206. Maria ta Josek asmo ber-bera zuten ezkeroz [...] ezta ain arrigarria alkarrekin bizitzeko asmoa artzea orduko egunetan. Inza Azalp 57. Orduko egunetako gertaerai ta saietsai begiratzearekin [...], Santa Kruzek eztu bear bada Jainkoaren aurrean ainbesterañoko erantzun-bearrik. Or SCruz 9. Ai, orduko sasoia! Enb 203. Orduko aldijetan etzan ezautzen gure Bizkai onetan [...]. Kk Ab I 73. Orduko aldiyan be bazala emen tunanteriya gaur letxe. Kk Ab II 75. Orduko aldi areetan gure baserriyetako mutil gaztetxuak [...]. Ib. 164. Batetik, orduko aldien Ipiñeko eleixtarrak gitxi zirela ta besteti [...]. Akes Ipiñ 13. Antxen egoan, [...] orduko sasoian sarrien joaten zan emakume bat. Erkiag Arran 138. Denen ustea da etzitakela orduko denboretan jende handirik Garazi alde hortan. Ardoy SFran 32. [Nafarroko erresuma] orduko denboretako ez baitzen segur erresuma ttipia. Ib. 36. Orduko denporan astero astero zapatu arratsaldetan agertzen zan [...] egunkarian [...]. Alzola Atalak 76.
    sense-2
    2. (gral.; Añ, Dv, H). Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 246.
     (Precedido de part.). Tan pronto como, para cuando, apenas. "Apenas nació o mandó, jaio orduko" Añ. "Agertu orduko jo naute, on m'a frappé dès que j'ai paru. Midikua ethorri orduko eria hila izanen da, le malade sera mort pour quand le médecin sera arrivé" Dv. "Ikusi orduko, aussitôt vu (Mb)" H. "Se emplea en composición con el verbo infinitivo significando 'antes'" A. Tr. Bien documentado al Sur desde Lazarraga. Al Norte se encuentra en Etcheberri de Ziburu y en textos posteriores a la segunda mitad del s. XVIII.
    Badabere, aek ondo begiratu orduko, salbaje biak arrebatadu zituen Sirena ta Silvia. Lazarraga 1153r. [Seme] ari jakea egin orduko, / alabeorrek gonea. Ib. 1196r. Ezen iaio bañan lehen nitzaz ziñen orhoitu / eta gurendu orduko ninduzun obligatu. EZ Man II 12. Ta hau Jesusek egin ta esan horduko, gelditu zen sendatua. Mb IArg I 186. Ikusi orduko, bereala ezagutu zuen. Cb Eg II 199. Biharamunean, argitu orduko, Josuek bildu-arazi zuen populua. Lg I 193. Lan hau, hasi orduko, utzi duzu. Brtc 253. Anitz inbidióso da ofizio górtan, ta ikusi ordúko bát mejorátzen berla diote inbidia. LE Prog 110. To, to bat esan orduko, enzuten dau [txakurrak] . Mg PAb 92. Zer egiten dau sugiak? Inor akordau orduko, ixilik eztena sartu. fB Ic II 190. Urreratu orduko labako subak kiskaldu zituban. JJMg BasEsc 145. Argiratu orduko, beingoan, arrapaka legez, saldu zirean liburu guztiak. Añ EL2 6. Zure diosala aditu orduko erraietan daukadan aurra pozez saltoka asi zat. Lard 364. Herioa heldu da, deus egin orduko. Hb Esk 189 (v. tbn. Egia 14). Lo xorta bat egin orduko jeikitzen da eta othoitzean hasten. Laph 38. Piarresek sarea / botatu orduko / arrainez betheegiz / haustera dohako. Zby RIEV 1908, 413. Soiñu piska bat entzun orduko ikaraz egozan. Ag AL 108. Badakizu gero emen etxiak egiten asi orduko, bukatzen dirala?[...]. Ala da; pobrien otordua bezela: jaten asi baña len akabatua. Iraola 82. An sartu orduko, arkituko duzue asteme bat loturik. Ir YKBiz 374. Negar-anpuluak urten orduko [...] aize gogorrak [...] legortu eutsazan. Erkiag BatB 106. Bere senarra aurrez-aurre ikusi orduko karraxi ikaragarri bat bota zun. Etxde JJ 195. Zortziak baziren dena egin orduko. Izeta DirG 48. Idazki hau zure eskuetarat heldu orduko, gure eskuetan egonen da zure semea. Osk Kurl 24. Eta horra nun hori erran orduko, Jainkoaren mirakuilu batez bezala [...]. Zerb Azk 62. Errian sartu orduko arritu nintzan ango etxe ta lur gorriekin. Anab Aprika 88. Ez diat bankorat laguntzarik behar. Bainan haugi hunarat nik banko itzulia egin orduko, eta, dena ez bada, parte on bat bederen emanen deat. Larz Iru 100. Euskeraz lanean asi orduko, itz asko sortu bearra degula, konturatzen gera. NEtx LBB 110. Goizian oitik jeiki orduko / beti gauza bat goguan. Uzt Sas 204. Ta, irakurtzen bukatu orduko, au dio. TxGarm BordaB 57. Gariak, artuak, nabuak, euren jorrak, bedar rnuskiñak, bata arnaitu orduko bestia gañian. Gerrika 156. Joareak entzun orduko [...], behar zuen zanpez jauzi egin leihorat. Larre ArtzainE 22. Atzapar zapaltzailea pixkaren bat jaso orduko, hor agertu ziren [...] euskal liburuak. MEIG VIII 45.
    v. tbn. Ub 9. VMg 12. Gco I 391. AA II 213. Astar II 93. Izt C 253. Ur MarIl 14. Dv Lab 271. Aran SIgn 19. ChantP 238. Arr GB 14. Elzb Po 179. Ud 69. AB AmaE 115. Zab Gabon 50. Muj PAm 74. Sor Bar 102. HU Zez 169. Jnn SBi 163. Itz Azald 140. Goñi 20. Echta Jos 49. JE Bur 14. Barb Sup 13. Kk Ab I 77. EusJok II 117. Inza Azalp 10. Ox 61. Altuna 80. Jaukol Biozk 63. Enb 90. FIr 165. Etcham 146. Ir YKBiz 74. Or Eus 75. TAg Uzt 68. Iratz 23. Zerb IxtS 90. Lf Murtuts 7. Zait Sof 93. SMitx Aranz 61. Txill Let 31. Akes Ipiñ 30. SM Zirik 68. Basarri 83. MAtx Gazt19. BEnb NereA 198. Vill Jaink 127. JEtchep 48. Gazt MusIx 164. And AUzta 66. Ibiñ Virgil 77. Lab SuEm 197. Ardoy SFran 240. Alzola Atalak 58. Mattin 74. Xa EzinB 74. Etxabu Kontu 129. Ataño TxanKan 151. Onaind STeresa 76.
    azpiadiera-2.1
    San Pablo orduko, Festo Zesareako eraentzalleak Erromako enperadoreari bialtzen ziozkan San Pabloren berriak iritsi ziran.Lard 530.
    azpiadiera-2.2
    (Precedido de -t(z)era).
    Oiek ikustera orduko, [...] [Maria] Jesusen oñetan auzpez zetzan, eta negarrari eman zioten. Lard 426.
    azpiadiera-2.3
    (AN-gip ap. Gte Erd 246 ). (Precedido de -t(z)e).
    Baña jote orduko amabiterdiak / neskatillak egozan irurak jagiak. AB AmaE 417. Aiek joate orduko aldatu egiten zirala beste leku batera eta etzuten sekula txakurrik arrapatzen. And AUzta 57.
    azpiadiera-2.4
    (Precedido de rad.).
    Filosofia has orduko, hogoi eta hemezortzi urthe bazituen gure sainduak. Laph 109. Pilotari xaharrak / joaiten has orduko / berriak dire bethi / ondotik helduko. Zby RIEV 1908, 92. [Otoan] jar-orduko abiatuak gira. JE Ber 73. Eizeak ua suma orduko, / izkutatu zun itsatsa. Or Eus 382. Kosta bear zun lantegi ura / neke ta izerdi pranko, / itz-emandako Elizagintza / amaituta ikus orduko! SMitx Aranz 85 (62 mintza orduko, 87 buka orduko). Pixka bat gelditzen zan eta nik burua bira orduko, ostera nere atzetik. Anab Aprika 91.
    v. tbn. Hb Esk 46 (abia orduko).
    azpiadiera-2.5
    (Con el vb. elidido). "(Al) amanecer, (c.) egun sentian, eguna orduko" Añ.
    Eguna orduko, biaramunean / imini urdea zaldiganean ta [...]. Zav Fab, RIEV 1909, 30. Jesus eta bere lagunak itsasoz orduko beste jendetza andi bat ere leorrez eta oñez joan zan. Lard 399. Aufa! Arratsa orduko amaikak arrapatuko du txorixua. Alz STFer 116. Zu an orduko, afari goxo / etxean antola dugu. "Para cuando tú llegues". Or Eus 87. Beiak bizkarra zalkor orduko, / oska asi zaio Petiri. "Tan pronto como una de las vacas se ha corcovado". Ib. 340. Gaua orduko bazaudelarik xirola-sistuz artzainak. Iratz 132 (v. tbn. en contexto similar Bilbao IpuiB 101). Egiñaletan abitu ziran / euskotar guziak [...]. / Amairugarren urte orduko, / len baño bikañagoa / [...] jaso zan eliz bapoa. SMitx Aranz 96. Goiza orduko aita ta amakin / Andra-Mariak piztua / [...] zetorren Arantzazura. Ib. 220. Gaba orduko, muskarren errira eldu zirean. Bilbao IpuiB 240. Ogetabat urte mugara eldu zanean, agintarien mezu ta deia jasoteko unea orduko [...]. Erkiag BatB 26. Andik pixka bat orduko tarranta Lesakako zubian zan. Anab Poli 72.
    azpiadiera-2.5.1
    (L, BN-arb, S; H). Ref.: A; Gte Erd 246.
     (Precedido de alativo). "Tokira orduko, sitôt arrivé au lieu (Mb)" H. "Urruneko eltzea urhez, hara-orduko lurrez (L), la olla lejana (está hecha) de oro, antes de llegar allá (está hecha) de tierra" A.
    [Ontzia] itsasora orduko, urratu ta urez bete ta ondatu zen. Mb IArg II 290. Ta medall hau aren ezpañetara horduko, gelditu zen aurra [...] osasun onekoa. Ib. 311. Atheraia zen hobitik hek harat orduko. Lg II 285. Ta agan beste zati bat galduten badau, zetan geratuko da zure errazoia, sentenzijara orduko? fB Ic II 167. Familietan kexatzen dira / elgarrengana orduko. Bordel 83. Eta oiek leorrrera orduko, geldi zeuden urak amildu eta [...]. Lard 109. Onen eskalleraren lenengo mallara orduko Judutzar asko bildu ziran, zerasatela: il ezazu. Ib. 522s. Hura Parisat orduko, errege ihesi yoana baitzen. Hb Egia 149. Nere gorphutz flakoa lurrerat orduko / nor othe da munduan nitaz orhoituko? Elzb Po 180. Ancona-bide onetan, nola askok eskatu baizioten jantzi santua, talde aundia bildu ziran itsasora orduko. Bv AsL 211. Eta hara orduko itsas-hegian landatu zuten kurutzea. HU Aurp 51. Aurrera joan zitzaion / bentajearekin [...] San Antonera orduko / biak ia berdin. Balad 212. Urruneko eltzea urrez, etxerat orduko lurrez. Ag G 121. Ta goizaldea etorriko da oiek etxera orduko. Ib. 94. Bordetarat orduko, goxo zen arratsa. Ox 24. Bidari lagun, indio xaarrari, ehun peso eskeini zition trenbideko leen geltokira orduko. FIr 150. Amona sukaldera orduko, mix beltza / [...] antxe da. "Para la hora en que la abuela va a la cocina". Or Eus 135. Etxera orduko, sutsu ekingo zion lanari. TAg Uzt 260. Egun biz lenagotik ain gartsu ziraun maitasuna, nola itzali zitakean goizetik gabera orduko? Ib. 187. Amaika ta erdiak zoazen ni plazara orduko. Bilbao IpuiB 268. Mundu ontatik bestera orduko, an gera denak berdintzen. Etxde JJ 25n. Zu ara orduko jendarmak zure zai izanen baidituzu. Ib. 189. Prest presta egon diten / Gu orrat orduko. LuzKant 139. Logroñora orduko berandu zan eta alabaren etxean etzuten espero. NEtx LBB 73. Kilometro batzuk egin nituan etxera orduko. Gerrika 154. Eta "barojalariak" ahora orduko, Santiago Aizarna idazle bipil beldurgabea dator gogora. MIH 401.
    v. tbn. Cb Just 67. Gy 261. Laph 59. Sor Bar 95. Elsb Fram 91. JE Bur 170. Otx 114. Barb Leg 127. Kk Ab II 86. Iratz 127. Zerb IxtS 61. Lf Murtuts 28. Zait Sof 114. SMitx Aranz 125. Anab Poli 121. Lasa Poem 117. Ataño TxanKan 150. Onaind STeresa 30. JAzpiroz 177.
    azpiadiera-2.6
    (Precedido de relativo). "Assí que llegó, dijo, etc., [...] etorri zan orduko" Añ.
    Begiak zabaltzen dituzten orduko / maiz ordu berean herioak daie / bekokia itzaltzen. Gy 168 (v. tbn. 23). Ikusten dan orduko / morua aurrian, / sartu baionetia / bere bularrian. Ur (in Afrika 75). Etxera etorrita oiratu zuten orduko, agertu zan bereala sendakizuna berritzearen premiya. Aran SIgn 10. Biharamun goizean, jaiki nintzan orduko, aitak erraiten daut idorki: [...]. JE Bur 63. Lurrean agertzen geran orduko Jaungoikoak bakoitzari bere aingeru zaitzallea ematen dio. Inza Azalp 43. Arek ni naiz esan zien orduko, atzera egin zuten. Ir YKBiz 471. Gauero da ibiltzen / [...] eriak sendatzen. / Gaixorik dan orduko, / egan aidez-aide / an dezu Andra-Mari / aldatua araxe. SMitx Aranz 203. Zizetzar ori ikusi oan orduko esan ei oan berekotan: [...]. Akes Ipiñ 32. Bañan makurtzen asi zan orduko, zast!, ari bular erdian balazoa. Alkain 130. Entzun zuan orduko [...], irriparrez ala esan zidan. Ataño TxanKan 19. Bainan Fortebraccio della Rovereren izen-deiturez jabetu den orduko [...] zerbait aldatzen da gure arlotearen barruan. MEIG I 195.
    v. tbn. Or Mi 111. JMB ELG 82. Mde HaurB 25. Etxde JJ 207. Zendoia 220
    sense-3
    3. (gral. ap. A; Lar, Aq 928 (AN), Dv, A). Ref.: A; Iz Ulz; Etxba Eib. .
     Para entonces. "Desde ahora para entonces, oraindanik orduko, ordurako" Lar. "Para entonces. Orduko bizkortu nintzan ni, para entonces me puse yo bueno" A. "Conviene notar la diferencia que hay entre orduko 'para entonces' y ordurako 'para la hora'. En el primer caso ordu es palabra en cierto modo propia, en el segundo es común y lleva artículo; lo cual sucede con egungo" para hoy" y egunerako 'para el día'" Ib. s. v. ordu. v. ordukotz, ordukotzat, ordukoz, ordurako. Tr. Documentado en la tradición septentrional desde mediados del s. XVII y en la meridional desde mediados del s. XVIII. Erran nuen zahartzean onduko nintzela, orduko zen lehen ephea. Ax 193 (V 130). Arno' ere orduko iinik. O Po (ed. F. Michel), 243. Horduko, ta lenago ere, ametsleari bezala begiratzen zioten ekusten zuten geienak. MbIArg II 355. Horduko, Salomonek Jerusalengo Eleiza egin zuanetik, igaro ziran laureun irurogei ta zorzi urte. Ub 71. Urten eban konfesoriak andra aren billa; baña juan zan au elesati orduko. MgCO 186. Enaiala bijar gabera bizirik eldu orduko pagetan ezpadeutsut deutsudan zorra. Astar II 61. [Legeak] aski onak ziren orduko, bainan egungo egunean nihork yasan ezletzakenak. HbEgia 70. Orduko, Larraun ari duk ari / sega-pikatzen aurrera. "Para entonces el de Larraun". OrEus 307 (v. tbn. 368). Mariaren gurasoak nonbait orduko illak ziran. InzaAzalp 57. Orduko, Yesus oso ezaguna [...] zan bazterretan. IrYKBiz 193n.Arkeiolojiak erakusten digu, ordea, orduko bazela aspaldi Irlanda populaturik zegoela. MdePr 214. Aita lotan egoan orduko, ama be, erdi lo. ErkiagArran 59. An, gose baitzan orduko, ostatu batean sartu eta [...]. EtxdeJJ 121. Ba... orduko, bear bada, aberastuko naiz loteriekin. IzetaDirG 64.Neskato onek, Nikanor-ek baiño urte geiago zituan, eta iñoiz alkarregaz berbetan egonak ziran, orduko. Erkiag BatB 63. [Ilabete baten buruan zuen komunione handia eta] hitzemana zion muntra bat erosiko ziola orduko. JEtchep 28. [Parisen, 1525 urtean] lau ehun mila arima nunbaitan, oraino baino hamabi aldiz gutiago, bainan orduko bazen zerbait. ArdoySFran 85. Ni orduko Ondarrabiara etorrita nengoan. Etxabu Kontu 38. Orduko, Mariak aurretik beste aur bat galdu zuan. JAzpiroz 205.
    v. tbn. Bp I 112. Cb Eg II 145. Lg I 365. Ub 101. LE Ong 133v. VMg 99 (tbn. en Zav Fab RIEV 1909, 30). JJMg BasEsc 72. It Fab 167. PE 41. Elsb Fram 72. HU Aurp 168. A Ardi 61. Barb Sup 184. Enb 151. FIr 149. Tx B 210. SMitx Aranz 55. Izeta DirG 87. Osk Kurl 66. Arti Ipuin 82. Zait Plat 26. Vill Jaink 173. Ibiñ Virgil 55. NEtx LBB 119.
    sense-4
    4. (Precedido de part.). Antes de. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX y en Iraizoz.
    Emoidazu laztan bat urten orduko emendi. Mg PAb 194. Konfesore zur [...] batek esaten badeutse larga degijela absolbidu orduko pekatubaren okasinua [...] ta biurtu dedilla gero absoluzinua artutera [...]. Mg CO 10. Badaukazu emazte barritsuba, zitala [...]. Sinistu daikezu, zeuk ezkondu orduko beragaz egin zenduzan pekatu loijen kastiguba dala. fB Ic III 363. Ezkontzaak egiñ orduko pensau biar da ondo, ta egiñ ezkero laster akomodau. JJMg BasEsc 255. Emazte ordi batek salduko dau etxian dan guztija, senarrak ezer jakin orduko. Astar II 128. Gisa onetan egun askok igaro bear eben porturatu-orduko. Echta Jos 266. Bidez asi orduko on izango da sendalariari ots egitea. A Ardi 91. Nere ezkutitz luze oni atzena eman-orduko, itz eder batzuk jakinarazi nai dizkiat, Leon. Ib. 21. Nekatu egitten da [...] bape igittu ezarren be, gogua eta gurarija nagi ta neke dittuzalako ak bidian asi orduko. Otx 117. Gaur ollarrak yo orduko, iru aldiz ukatu izango nauzu. Ir YKBiz 446. Ez nok, beintzat oraingoan engaiñauko. Nik barriro erosi orduko, berton il bearko dok. Bilbao IpuiB 25. Lan egin orduko, diruz izan, eta gero, lan egin ostean, zer bage gelditu. Erkiag BatB 181. Australiara juan orduko, / laguntza eskatuteko, / Aita Kurtzekon aurrian danak / auspeztu ziran lenengo. BEnb NereA 198. Errosario Santua esaten eben irurak, ogeratu-orduko. Alzola Atalak 50.
    azpiadiera-4.1
    (Precedido de -t(z)era).
    Dantza zaleen [...] argumentubai erantzutera orduko pensau dot, erabagi biar ditudala, zer dirian erromedijak [...] ta saraubak. fB Olg 105. Inor gaiski juzgetara orduko, gogoratu daike kristinaubak [...]. fB Ic II 228. Extrema-unzinoeko sakramentuba artutera orduko, konpesau biar dau gaixuak, ezelan bere albadai. fB Ic III 278. Atseden artzera orduko, miñaren miñez [...] gorriak ikusi bear ditu gaixoak. Onaind (in Gazt MusIx 147).
    azpiadiera-4.2
    (Precedido de alativo). Justo antes de. "(c.), antes de (llegar...). Mezatara orduko (Vc), antes de ir a misa" A.
    Oera orduko, beti zerbait esan bear izaten zien aitonak. Ag G 208. Neka neka eginda, lotara orduko, gazta pixka bat jaten zeudela, era onetako jarduna entzun zien: [...]. Ib. 250s. Gaur lotara orduko [...]. Otx 28. Gabera orduko. Ib. 24. Ba-eietorren etzerantza bizkor-bizkor, mezara orduko etzean goxari-iski bet artzeako asmoz. Akes Ipiñ 29. Etxera orduko jakin neban. Talatik etxerantz gentozala. Erkiag Arran 81.
    azpiadiera-4.3
    (Precedido de sust. det.).
    Eguberdartia orduko uri osuan zabal ebillen albistea. 'Antes del mediodía'. Otx 88.
    sense-5
    5. (V, AN) Ref.; A; Elexp Berg. Por hora. "Por cada hora. Orduko txakur txiki bat kentzen dabe kartakaitik (V-m), [...] exigen una perra chica por hora. Orduko pezta-erdi bat ematen dietak (B), me da media peseta por cada hora" A. "Kotxe orrek berreun kilometro orduko korritzeittu" Elexp Berg. Trenak orduko ogei bat leguako uxtua (velocidad) zeukan. A Ardi 18. Ura azkar ibiltzea al zan, orduko ogei kilometro! Anab Aprika 75s. Ogei edo ogei ta bost bat pasatzen nituan: orduko lau lagun. Albeniz 65.
    azpisarrera-1
    HEMENDIK ORDUKO. Desde ahora hasta entonces.
    Lore, berdura, fruta / esan ez dan asko, / gure baratzan laster / dira agertuko, / beren sasoi denboran / diranak elduko, / eta oraiñ adiyo / emendik orduko. Echag 175.
    azpisarrera-2
    GEROZTIK ORDUKO. A partir de entonces.
    Geroztikan orduko bazan esanera bat sinismeneko edo fedeko gauzetarako eta ori ez aldatzeko agintzen dio apostoluak. Inza Azalp 29.
    azpisarrera-3
    ORDUKOAN. Entonces.
    Ogean ez zun egun bat egin, / erditzekotan besterik. / Igarri zion ordukoan, ba / zoala mundu ontatik. "Pero esta vez tenía el presentimiento". Or Eus 410.
    azpisarrera-4
    ORDUKO HARTAN. En aquella ocasión, en aquel entonces.
    Eta zastada aundia artu banuen orduko artan, are aundiagoa izan da gaur arratsaldean. Txill Let 81.
    azpisarrera-5
    ORDUKOXE. (V-gip ap. Elexp Berg; ordukotxe V-gip ap. Elexp Berg). a) De entonces mismo. "Kartel au milla beratzireun da ogetamabosteko euskal jaixetakua da ta liburua be ordukoxia" Elexp Berg.
    Ezdago bada Euskalerrian ordukotxe odola ta hitzkuntza bera baizik (1783). RIEV 1925, 552. Umetan, beraz, asi zan bertsogintzan [...]. Arantzazuri buruz poema bat egiteko gogoa ere ordukoxea omen du. Vill in Gand Elorri 18.
    b) (Precedido de part.). Tan pronto como, para cuando. "Al momento, para cuando le decía me pesaba al momento, esan ordukotxe damutu" Izt 9r.
    Rivera Debara mutur batetik sartzen asi ordukoxe, bestetik ateratzen apaiza. Or SCruz 72. Eta apaldu ordukoxe, oeratu ziran gau artan Dorronsoroko bizidun guztiak. TAg Uzt 72. Ogean sartu ordukoxe loak artzen natxon. Or QA 187. Aita aldendu ordukoxe Debako gaztelu zaarra inpernu bizi baitzan beretzat. Etxde AlosT 32. Saldu ta kamionen / utzi ordukoxe, / Petra buru erainka / esan nairik zeoze. Insausti 178.
    v. tbn. Kk Ab II 11. Zait Sof 114.
    (Precedido de relativo).
    Entzun duten ordukoxe / ai ene! / motrolloan danak aide. SMitx Aranz 209.
    c) Para entonces.
    Eta batzun iritxiz, Anporrandiñekoak ziran jo ta ke ebiltzanak, ikatz-zorrak ordukoxe ordainduta eukezalako, ta ganera etxebizitza barri bat erosteko tratuetan ebiltzalako. Erkiag Arran 139 (v. tbn. 34).

    orduko

    orduko
    << oraintxe 0 / 0 1 osatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper